'Augustus 1914': een
groot literair epos
PATRIA
voordeel
liet
{Mater
te doen is
Nieuw boek van Solzjenitsin
wordt in USSR doodgezwegen
Moby Dick' in een
trage voorstelling
DONDERDAG 31 AUGUSTUS 1972
We worden wel verwend met ver
talingen van Russische literatuur. Dit
voorjaar waren het de opzienbarende
Herinneringen van Nadjezjda Man-
delstam aan de nachtmerrie van de
Stalinistische zuiveringen van de Ja
ren dertig. Daaraan viel haar man
ten offer en mevrouw Mandelstam
schildert in haar memoires in dak-
boekvorm een opmerkelijk helder en
onthutsend beeld van de martelingen
waartoe mensen kunnen worden ge
bracht. In de Britse kritieken op
het boek van vorig Jaar werd wel
gezegd dat mevrouw Mandelstam een
hoopvolle ondertoon laat doorklin
ken. maar ik moet zeggen dat ik die
hoop meer heb ontleend aan het na
woord 'n zeer fraai portret van de
schrijfster door vertaler Kees Ver
heul dan aan de afgrijselijke in
houd van het boek. In ieder geval
zijn mevrouw Mandelstams herinne
ringen een bijzonder menselijk docu
ment en een even opmerkelijke re
gistratie van menselijk lijden. Dat Je
ook met heel weinig tevreden kunt
zijn, word je je als westerling ge
wend aan een grote dosis geeste
lijke vrijheid bij het lezen van dit
boek beschamend bewust.
Nu. nog geen half Jaar later, is
er een groot werk uitgekomen van
Nobelprijswinnaar Alexander Solzje
nitsin. Augustus 1914 gaat over de
eerste enorme nederlaag van de tsa
ristische Russische legers in de Eers
te Wereldoorlog in Oost-Pruisen.
Solzjenitsin heeft zich sinds 1936
hiet dit tragisch epos bezig gehou-
'den. In een kort nawoord achter d<
twee kloeke delen, kondigt hij aan
dat dit reuzenboek niets voor
niets vergeleken met Tolstois Oorlog
jen Vrede nog maar het begin van
de literaire neerslag van zijn studie
is. Eerlijk gezegd heeft me dat
meest geintrigeerd. Iemand
een in vele opzichten gewei-
nig boek en zegt: dit is nog maar het
ftgin. Kom daar eens om in een
iterair wereldje als het onze. De Dro-
luktiviteit van de „groten" als Her
en Van het Reve beperkt zich
tot enkele, veelal autobiografische ro
mans. vaak cirkelend rond één the
ma. Een boek van Hermans zoals
de Engelbewaarder wordt als een eve
nement aangekondigd en na lezing
vraag je je af, waarom.
Een evenement is Augustus 1914
wel degelijk. Een epos, zeer literair
verteld, tegelijk een historische ro
man van groot formaat. Solzjenit
sin heeft zich in documenten en
krijgsgeschiedenissen vastgebeten.
Hij weet in een met grote verve ge
schreven verhaal het verloop van de
krijgsgébeurtenissen weer te geven.
Een natuurbeschrijving, ingelast in
een marsroute van het tsaristische
leger, vertraagt de handeling onder
tussen niet, maar verhevigt haar. Het
verhaal van de dagen durende veld
slag waarin het falen van het Rus
sische leger vanuit vele invalshoe
ken fascinerend wordt verhaald, is
van een zodanige kwaliteit, dat de
lezer wel eens geneigd zal zijn, de
tussenliggende hoofdstukken die over
het thuisfront handelen, wel eens
over te slaan.
Dat is misschien wel begrijpelijk,
maar toch bijzonder jammer. Want
Solzjenitsin weet juist daar een sfeer
aan te geven van het Rusland van
vóór de Revolutie. Waarin vadertje
Tsaar al een overleefd begrip is,
waarin het elk moment tot een uit
barsting zal komen. Het boek is naar
een gedenkwaardige climax geschre
ven, waarin de centrale legerleiding
zich één zondebok voor de nederlaag
kiest, de ongelukkige generaal Sam-
sonow, die al zelfmoord heeft ge
pleegd. Geleerd hebben de keizerlij
ke generaals niet van de nederlaag.
Maar daarvoor was het bederf al te
ver voortgeschreden.
Augustus 1914 wordt in Rusland
officieel doodgezwegen. Zijdelings
laat Solzjenitsin in blikken vooruit
ook wel enige kirtiek op het Sowjet-
regiern doorschemeren. Maar dat zijn
maar momenten in dit boek van 700
pagina's dat vooral het tsaristisch''
regiem in zijn nadagen geselt. Wel
iets om bij stil te staan, dat ze zoiets
in het Rusland van anno 1972 offi
cieel niet mogen lezen, vooral als
het om zo'n geweldig schrijver als
Solzjenitsin gaat.
JRS
A. SolzjenitsinAugustus 1914,
2 dln. Prijs per deel f 18,50. Uitg
n.v. Boekerij, Baarn.
Volgens een recent ver
schenen rapport bespeelt
dertien procent van alle
Nederlandse studenten een
muziekinstrument. Alsof
het Leids Studentenorkest
"Collegium Collegium" dit
feit nog eens extra wilde
onderstrepen maakte een
aantal leden van dit orkest
een muzikale rondvaart
door de Leidse grachten.
De eigenlijke bedoeling was
om de aandacht te vesti
gen op een gratis concert
dat het Collegium van
avond in "De Lakenhal"
geeft. Op het programma
staan de Mis in C van
Beethoven en de Pavanes
van de Leidse componist
Schuyt.
Daisy Glacé
Pieterskerk Zomerorgelconcert Ben
ey. m.m.v. Ank Re lak Reinders (60-
raan) 8 uur nam.
Leidse bioscopen
Camera: "Woeste hoogten", 14 jr.
Dag. 7.00 9.16 uur. do., vrij., ma.,
dl. middag 2.30 uur. Kindermatl-
ee: "Rin Tin Tin, de dappere wolfs
hond". a.l. zat. en woe. 2.30 uur, zo.
2.00. 4.15 uur. Nachtvoorsr-"'
"Little big man". 18 Jr. vi
zat. 11.30 uur.
Lldo: "Veel liefst uLt Moekou", 14
Jr. Dag. 2.30, 7.00. 9.15 uur, zo. ook
xor: "What's up doc?", a.l. Dag.
2.30, 7.00. 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur.
Rex: "Nacht der verdoemden". 18
Rijksmuseum
natuurlijke hls-
Raamsteeg 2) Dierenleven ln Su-
7—10
12—^10 uur nam (t.e.m.
25 augustus).
Bezoekuren Ziekenhuizen
11 oo—12.00 uur 13.1514.00
18.4519.30 uur 2e en 3e klasse, da
gelijks 13.15—14.00 uur en 18.4519.30
uur Kinderafdeling dagelijks 14.45
7.00, 9.15 UMHH
Nachtvoorstelling: "Negen eeuwen
heerlijk naakt", 18 Jr. Vrij.
11.30
Studio: "Trash". 18 Jr. Dag. 2.30.
7.00, 9.15 uur. zo. ook 4.45 uur.
'rianon"De perfecte bankroof",
jr. Dag. 2.30. 7.00. 9.15 uur. zo.
2.15, 4.30, 7.00. 9.15 uur
T entoonstellingen
De Lakenhal Expositie „De Leidse
Dfjes". Dag. 10 uur voorm. 5 uur na
middag,
septemt
De L
Leids zilver
10-5 uur. Zon. 1-5 uur nam.
Museum voor Volkenkunde. Steenstr
1 Leiden „Pal la" zomertentoonstelllng
over zeilen ln de Stille Zuidzee ma
zat. 10 i
n f.d l—l
Geopend maandag
ïam zon en feestdagen 1-5
Rijksmuseum voor de geschiedenis
natuurwetenscli appen
lur zondag 1 -4 uur
De LaKenh&J DaR 105 uur zod
lag 1—6 uur
Rijksmuseum vaD Oudheden i Ra
penburg 28) Werkd 10 uur voorm tot
Kip-fondue
Vraag uw poelier een braad
kip in 8 stukken tc snijden.
Snijd met een scherp mesje het
vlees van de botten Veel ge
makkelijker gaat dit als u de
stukken eerst enkele minuten
in een heel kl^in beetje boter
even aanbakt. Ook kunt u rauw
kippevlees, ontbeend en wel, ko
pen, meestal onder de naam
„kippefilet". Snijd het vlees in
flinke dobbelstenen. Rooster 8
eetlepels sesamzaad in een dro
ge koekepan licht goudgeel en
meng er 2 eetlepels zeezout door.
Beide artikelen zijn in reform
winkels te krijgen. Bak de blok
jes kip aan tafel in hete olie en
doop ze dan even in deze ,.go-
masio", zoals dit zeer gezonde
sesammengsel in makro-bioti-
sche kringen bekend staat. U
kunt bij rleze „fondue" na
tuurlijk ook alle andere, ge-
bruikeleijke fonduesausjes ge-
WINA BORN
le klasse dagelijks
11.3012.00 (alleen vaders) 15.0016
Endegeest: dinsdag en vrijdag 13
14.30 's zondags 1112 en 1415 uur
Eerste klasse: de gehele dag.
Annakllnlek: dag 13.3014.30 en 18
klasse 3 dag behalve dlns-
i 19—19.45 din v 13—14 fc
24: ouders dag 10.3011.30 14.30
15.30 en 18.1519 uur: overige bezoe
kers maandag tot vrij 18.15—19
dag vanaf 10.30 uur. Kinderzaal keel-
-"ag. behalve
nsdag 13-14
14.30—10.80
uur Gynnacologle en vooqr zwangeren
dagelijks van 10.00—11.30 uur en van
15.0020.00 uur behalve op dinsdag.
Op die dag Is er geen bezoek behal
ve voor patiënten die op woensdag ge
opereerd worden. Voor deze patiënten
is er een extra bezoekuur van 19.00
20.00 uur
De bezoektijden voor de afdeling
Verloskunde
mogelijk infectiegevaar helaas
bezoek komen.
Het avondbezoek is uitsluitend be
stemd voor de echtgenoten. Alleen
staande moeders en moeders waarvan
de echtgenoot in het buitenland ver
toeft kunnen 's avonds één bezoeker
ontvangen.
Op dinsdag 1
19.00—20.00 uur
Voor de Praematurenafdellng gelden
de volgende bezoekuren (alleen voor
ouders): maandag, woensdag, vrij
dag 18.3018.45 zaterdag en zondag:
ALPHEN AAN DEN RIJN
18.00—18.30 i
tijdelijk van kerken
f.i-voor89
Scheepsberichten
Alcor w 28 p Vlisslngen nr Antwerpen
Dintelborg 29 te Antwerpen
Dongeborg 28 v Delfzijl nr Os
chamn
Ferocia 29 v Sas van Gent nr
deaux
Flduota 28 p Vllsslngen nr Londen
Roorborg 28 p Vllsslngen
pen
Seven Seas 28 v Rotte
Waalborg 28 p Brunsbüettel
land
Uselhaven 30 v Rotterdam n
BRAM MET JE FOK EN DE BRAMPOPPEN
',444. Drie poppetjes wandelden hand in hand naar de rand
de Kokanje. Bi am had net halswerk om twee andere popptjes
\en te houden die ook ai in zee wilden glijden en Karo pro-
vergeefs om bij hei ruim een nieuwe compagnie poppetjes
en te houden.
)e drie popjes vielen maar Tutu had het gezien en in scheer-
icht had hij ze alle drie tegelijk te pakken. Maar de toestand
rd met de minuut wanhopiger. Nóg was er geen popptje in zee
allen, maar er kwamen wéér nieuwe groepen uit het ruim
en met drie opvarenden hield je geen duizend popjes tegen
„Duizend popjes, en elk van honderd pop", giechelde de Ruit,
terwijl de tegenstanders van Bram mijlen verder in feestelijke stem
ming bijeen waren „Dat is honderdduizend gulden, die de zee
man zal moeten neertellen. En die heeft hij niet. Dus hebben wij
het recht om alles te v>kopen, zijn schip en zijn kompas en zijn
kommaliewant".
„Nou, een paar poppetjes zal hij wel redden", zei de Bolhoed voor
zichtig. „Maar wat er verloren gaat is toch genoeg om Bram voor
eeuwig in de armoede te lagen. Hahahahaaaaaa"
Ammon 3
Amstelhoek 30 te Ronan verw.
Area 31 te Wyndham verw.
Archimedes 30 te Port au Prince
Ares 29 te Aalborg
Aristoteles 31 te Nassau verw.
Atlantic Crown 29 120 ozo Cape
Bawean 800
karta
Bengkalis 29 v Tandjung Prlok nr Be-
lawan
Calamares 30 te Glfito
Camitia 29 v Punta nr Stanlow
Chevron Arnhem 30 te Esmaraldas
Chevron Eindhoven 29 180 nno Wake
Isl nr Honolulu
Coppename 31 te Southampton
Crania 29 100 p
Diogenes 29 v Buenaventura nr gua-
i Den Haag 29 v Sldon nr Savona
Gaasterdijk 29 te Antwerpen
Ganymedes 29 te Lelxoes
Hermes 29 v Phlladlephia nr New
York
Hollandsduin 30 te Alexandrië verw.
Ittersum 30 te Tampa
Jason 29 te Paramribo
Kaap Hoorn 29 100 no Durban nr
Kaapstad
Kalvdon 29 v Punta Cardon nr Le-
Katwijk 29 te Corinto
Korenia 28 v Kotar Kinabalu nr Sin-
Als Je in de programmatoelichting
leest hoeveel werk de Grupo Speri-
mentazione Teatrale uit Rome
spendeert aan een voorstellling als
"Moby Dick" deze week in Neder
landse première in het Amsterdam
se Mickery, kom je bijzonder onder
de indruk.
Korovina 29 v Stavanger r
Kosicia 30 te Mombasa verw.
Krebsia 29 v San Francisco nr Sin
gapore
Machaon 29 te Hamburg
Marathon 28 v Paramaribo nr Ant-
Memnon 30 v Houston
Moordrecht 30 te Chimbote
baal nr Kaapstad
Nijkerk 29 v Le Havre nr Rotterdam
Ommenkerk 30 v Bombay nr Kar
Phlllne 350 zw Bombay nr Mena
Phllldora 29 40 zw Port Elizabeth
port
Rijn 29 240 zw Flores nr Odessa
Safencean Adelaide 30 70 z Melbourne
Port Kembla
Safeocean Albany 30 te Brisbane verw.
Straat Clement 30 te Dunedin verw.
Straat Frazer 29 v Monrovia nr Free-
Straat Hongkong 30 te Hongkong
Straat Honshu 29 v Kaapstad nr
Buenos Aires
Straat Magelhaen 28 v Port Elizabeth
nr Point
.raat Na
Santos
Straat Talbot 30 te Djakarta verw.
Streefkerk 1400 w San Francisco
Bal boa
Tahama 29 800 nw Fremantle
TJltarum 29 200 ono Socotra nr Dar
Bermuda nr Rot-
I Men nam de roman „Moby Dick"
i van Melville, bediscussieerde de in-
houd. analyseerde de basis-elemen
ten, besprak hoe die elementen
moesten worden gerealiseerd, hoe
die zaak weer tot een eenheid
moest worden gesmeed, 't stuk wordt
gerepeteerd met improvisaties en zo
maar verder, Je wordt al moe als Je
het leest.
Tn die voorstelling Is op die manier
veel beweging gekomen, met veel
geluid, projecties, film, een dia-pro-
jectie-achtig klein achterdoekje
steeds wisselend. Je wordt ook zeer
moe als je het ziet. en het resultaat
van al die inspanningen is een kin
derlijke voorstelling, traag, vol her
halingen, kortom veel leven om een
simpele omelet.
Het is bij deze experimentele groep
zoals bij veel van die groepen: Je
krijgt het gevoel dat de twee Ang-
lo-Saksische actrices en de vier Ita
liaanse acteurs voor zichzelf heel
zinvol zijn bezie geweest, maar dat
vooral de regisseur Mario Riccl.
die ook de bewerk'ng maakte te
zeer betrokken was bij het werkpro
ces om voldoende afstand te hebben
kunnen nemen tot het resultaat.
Er komen sommige elementen uit
Meivilles epos van de mystieke
strijd van kapitein Ahah met de
Witte Walvis goed over: vooral en
herhaaldeijk dat die strijd en het
leven een illusie ls. Maar. ook in de
vertellende stem, blijft nog teveel
literatuur", en dan mis je de
prachtige inzet van de roman zelf:
„Cal me Ismael".
De dramatisering van het begrip
„illusie" is een vondst, met traag
bewegende vissen, maar het is té
traag, en een dramatische medede
ling wordt zo vaak herhaald, 'tot
het lachwekkend wordt. En de
slotscène, waarin een goot vel pa
pier tot een kleuterbootje wordt ge
vouwen, ls goed gevonden, maar ri
dicuul door die traagheid.
Anders dan elders heeft op theater-
gebied Rome hier wel gesproken,
maar daarmee gelukkig het laat
ste woord nog niet gezegd.
Jaap Joppe
D —116. „Ach, vrat prettig zal het &jn als u me even
helpen", sprak de heer Lemoen zalvend. „U zal alle inwoners
Donkerstein er een grote dienst mee bewijzen. Ze hebben
c dorst, nietwaar? En ik heb nauwelijks genoeg water om
inde Limo te maken. Kijk nu toch eens, hoe men daar be-
in het dal nog geen regendruppeltje kan krijgen. Is het
treurig dat daar altijd zo'n droogte heerst?"
indu keek naar het stadje, en daarna keek, hij naar de
uve lucht die er boven hing. En toen ontdekte hij, waar
die lucht eigenlijk vandaan kwam.
„Het is uw schoorsuen!" riep hij uit. „De rook van uw fa
briek zakt naar het dal toe! En die rook is heel vies. Daarom
krijgen ze, daar nooit regen en nooit zonneschijn. Het is alle
maal uw schuld.' Ik wil wedden, dat u ook het riviertje aftapt
zodag ze daar niet eens yrater uit kunnen halen. En nu
wilt u nog dat ik u help met die vochtzuiger! Maar ik dénk
er niet aan
De heer Lemoen week geschokt wat achteruit
deed een dreigende stap naar Panda toe.
„Zal ik hem even, baas?" stelde hij voor.
