What's up doc
zalige lachfilm
Oorlogsfilm
zonder held
Solzjenitsin
contra censuur
jACCO EN
i^ANZETTI:
)BJECTIEF
VERSLAG
SLAG OM NERETVA:
Vijf schoon
heidsmissen
in luchtige
sexfilm
Film van Oonk 3 x bekroond
Nieuwe uitgaven
Woeste
Hoogten:
lekker
meehuilen
GODARD NIET
INFILM-
BIENNALE
Titel: Sacco en Vanzetti.
foornaamste rollen: Gian Ma
la Volente, Riccardo Cucciolla.
[egie Guiliano Montaldo.
heater: Studio. Produktie Uni-
Ss, Rome/Theatre Le Rex.
De uiterlijke waarheid van
en Vanzetti, die op 22
ugustus 1927 stierven op de
[ectrische stoel van de Ameri-
aanse staat Massachusetts, is
ilet genoeg voor een film. In
eder geval niet voor de film
Se Giuliano Montaldo heeft wil
;n maken. Hij heeft er dan
gedeeltelijk afstand van ge-
laan. Boven louter documentai-
verkoos hij verbanden, inter-
retaties. Het is hem niet
lecht afgegaan.
iacco en Vanzetti heeft behal-
een verfilming van het wel
a wee van twee slachtoffers
oor de angst van de revolutie
en andere betekenis. Het is
uidelijk, dat Montaldo paral-
ellen trekt met de politieke
«weging onder de Amerikaan
jongeren. Joan Baez onzicht-
ire aanwezigheid met The
allad of Sacio en Vanzetti" is
Set toevallig. Aan het slot van
film gaat de regisseur zelfs
ver de journaalbeelden uit
jaren twintig, die hij met
rocedé her en der in de film
ot nieuw leven heeft gebracht,
ervangt door eigentijdse. Met
He ovegrang waarbij het handel
im menigten die door de poli-
le uiteen werden geslagen sug-
ereert Montaldo dat er niets
eranderd is: ondanks schijn-
relvaart en democratisering is
maatschappij in wezen
utoritair en er op uit werke-
ijke veranderingen te smoren.
Sacco en Vanzetti, waren op
at soort veranderingen uit. Be-
alve dat maakte ook hun Ita-
aanse afkomst hen in de ogen
an de Amerikaanse autoriteiten
erdacht. De ideale Amerikaan
staatsburger vindt je terug in
iet woordje wasp (white, an-
lo-saxon and protestant). De
ferenigde Staten aan het begin
de twintiger jaren waren
iverspoeld door arme immi-
ranten niet alleen uit Oost-
luropa en Duitsland maar ook
ilt het zuidelijk deel van de
ude wereld vooral uit Italië,
belangrijke beweging on-
de Amerikanen, racistisch
eorienteerd, keerde zich tegen
eze immigratiegolf. Het pro-
tegen Sacco en Vanzetti
aaakte er onderdeel van uit,
iet was dus een politiek pro-
uit dit gezichtspunt heeft
Ido er een prachtige ob-
ectieve film van gemaakt. Hij
ccepteert niet de buiten
ant van de zaak, maar kruipt
de huid van zijn onderwerp,
poging tot een proletarische
evolutie in het land waar al
es mogelijk scheen,
lontaldo heeft de film niet al
ien gemaakt. Grote steun ont-
lng hij van zijn hoofdrolspe-
ïrs Cucciola en Volonte. Bei
en afkomstig uit de geboorte-
laatsen van Sacco en Vanzet-
die zij moeten vertolken. Dat
eeft een sterk persoonlijk en-
agement. Vooral bij Lucciolla,
ie voor deze rol vorig Jaar in
lannes de prijs voor de beste
cteur kreeg. Zijn collega Volon-
leefde zich zo in zijn rol dat
uit oude documentaire films
eifs de manier van lopen be-
tudeerd van Vanzetti.
Hoewel een Italiaans-Franse
oproduktie, die in zijn geheel
de Verenigde Staten werd
ipgenomen doet de film, die 'n
uilj oen dollar heeft gekost vol-
omen Amerikaans aan. En-
lels gesproken krijgt de film
laardoor nog een extra dimen-
le en ook de rol van de Zuid-
frikaanse acteur Cyril Cusack
He van de officier van justitie
atzman een prachtige creatie
laakt, law and order anno
927, komt die sfeer van auten-
iciteit ten goede.
'.egisseur Montaldo zelf zei vo-
jaar in Cannes over de film
De geschiedenis van Sacco en
/anzetti kan zich vandaag her-
lalen. Onverdraagzaamheid en
acisme sterven nooit. Er zijn
Ijden waarin het recht politiek
lordt beïnvloed. Macht is dan
iet ^nige wat telt. Al die de-
lonstraties die destijds voor
Iacco en Vanzetti werden ge-
ïouden, versterkten de macht-
lebbers in Massachusetts in
iiin mening dat zij geen con-
essies konden doen. In 1920
eefden de Amerikanen in
oortdurende angst voor de we-
eldrevolutie. De immigranten
Ut Europa werden op dit punt
rgwanend bekeken. Toen ik in
52 in Genua een toneelstuk zag
iver Sacco en Vanzetti, wist ik
dat ik deze film wilde maken. Ik
Heb nog geaarzeld of ik een
ander project over de moord
de socialist Matteotti niet
He voorkeur moest geven. Het
Is toch Sacco en Vanzetti ge
worden. De tijd was er rijp
por".
HEIN ELBRINK
Trefzekere Bogdanovich
What's up doc? Regie Peter Bog
danovich. Voornaamste rollen Bar-
bra Streisand en Ryan O'Neal.
Theater: Luxor.
Peter Bogdanovich mag zich ver
heugen in een snel groeiende faam.
Zijn Last picture show deed het
ook in West-Europa en dat terwijl
wij nog niet de helft van zijn werk
kunnen waarderen. Hier vooral
gold het als een rage in de trant
van jeugd-sentiment, van „kijk
toch eens hoe stijf we waren als
tieners vóór de jaren zestig". Maar
het veranderde karakter van een
Amerikaans dorp, van de sociologie
sche stormen die daar in een tien,
vijftien jaar over heen zijn getrok
ken, moeten je als Westeuropeaan,
wel ontgaan.
Dat kan beslist niet bij Bogdano
vich" nieuwste film, What's up
doc? Voor wie dat wil, zitten er nu
ook weer herkenningselementen van
vroeger in. Vroeger, de tijd van de
recht - op - en - neer - filmko
mieken, toen een lachfilm nog een
lachfilm was. Want what's up doc
is een regelrechte lach- en actie
film met een voortreffelijke come
dienne als Barbra Streisand,
nauwkeurig terzijde gestaan door
de lachwekkend verstrooide Ryan
O'Neal als musicoloog. Grap die
niet kan missen: „Waar is mijn bril
Op je neus, liefje?.
Dat klinkt melig, maar door de
trefzekerheid van Bogdanovich en
door zijn vaart is het van een me
lige doortastendheid, waaraan je
Je vrij snel en vervolgens met
graagte gewonnen geeft. Doortas
tend en zorguldig. Dat is Bogda
novich. Hij heeft diep in het ar
senaal van de lachfilm getast, ge
leend bij de Keystonecops en Lau
rel en Hardy bij maestro Chaplin
zelfs. Het resultaat is er naar. Een
zalige lachfilm rond de jacht van
de beeldschone Barbra op verstrooi
de Ryan en daar tussendoor de
jacht op vier identieke reiskoffers
met verschillende inhoud. Heel erg
leuk, met een formidabele cli
max. Gaat dat zien, gaat dat zien.
J. R. SOETENHORST
Goede films
ergens anders
Een van de weinige
ogenblikken uit What's up doc?
Titel: De slag om Neretva. Voor
naamste rollen: Yul Bryner, Silva
Koscina, Franco Nero, Curt Jür-
gens, Hardy Krüger en Orson Wel
les. Theater: Camera.
Yoego-Slavië een van die landen
oit de kleurige vakantiefolder van
het reisbureau, luxe hotels, zonnige
stranden en voor zoveel toeristen
"schilderachtig" armoedig. Een
land dat zich nog steeds niet ge
heel heeft hersteld van de vele oor
logen op haar grondgebied uitge
vochten. Maar ook het land dat
door Tito tot een eenheid is ge
maakt, een eenheid die mis
schien aan het wankelen is maar
nog steeds bestaat. Over deze Tito
maar vooral over de strijd van zijn
partisanen in de Tweede Wereld
oorlog gaat de slag om de Neretva.
Een boeiende film, die af en toe
zeker in het begin wel wat ver
warrend, je kunt niet goed volgen
wie er nu preces aan het oorlog
voeren zijn, is. Heb je eenmaal ken
nis gemaakt met alle partijen:
Duitsers, Italianen, Partisanen en
Royalisten (Chetniks) lukt het
aardig ze uit elkaar te houden al
is het lachwekkend Hardy Krüger
als Duitse kolonel zijn troepen in
het Engels te horen bevelen het
"befehl" is dan meer een vrien
delijk verzoek.
Het verhaal van het Partisanen-
leger dat met zieken en gewonden
ingesloten ligt in het dal van de
Neretva toont wel wat overeen
komst met Den Doolaards roman
"Land achter Gods rug" tenminste
het slotgedeelte. Ook in deze film
kregen de Partisanen opdracht een
brug, hun laatste verbinding en
kans op redding, te vernietigen. Een
manoeuvre die niemand begrijpt,
ook de tegenstander niet. Hij laat
de troepen, die al aan de overkant
waren om de Partisanen de beslis
sende slag toe te brengen weer
terugkeren. Dan zien Tito's man
nen kans in een nacht een nood
brug te bouwen en toch iedereen
naar de overkant te krijgen. De
Chetniks, die dat op het laatste
moment moeten verhinderen zien
daartoe geen kans. Dat is ook geen
wonder als Je ziet hoe die heren
hadden gedacht die "broederoor
log" te winnen, met wapperende
vaandels en muziek, dat ging goed
tegen de Turken in vroeger eeuwen
maar niet tegen landgenoten, die
praktisch alles verloren hebben en
nog maar voor een ding vechten:
is beslist geen heldenverhaal, aan
hun ideaal. De slag om Neretva
hes slot heeft niet het goede ge
zegevierd, het is maar een detail
van een gruwelijke strijd. Een de
tail dat realistisch genoeg door re
gisseur Veljko Burgajic is geschil
derd om te kunnen „wedijveren"
met de journaalbeelden van giste
ren, vandaag en morgen
HENRIETTE VAN DER HOEVEN
Orson Welles in Ferry for Hongkong. De enorme persoon
lijkheid van deze Amerikaanse acteur ook weer in de De slag
om Neretva.
DEN HAAG Tijdens het film
festival voor kinderfilms, dat van
12 tot 19 augustus in Panama is
gehouden, werd de Nederlandse
korte film "Stuiter" van Jan Oonk
diverse malen bekroond. De film
ontving de eerste prijs voor de
beste korte film, voorts de prijs voor
de beste fotografie en voor de beste
acteur. De film "Stuiter" is door
Nico Kramer geproduceerd en ver
vaardigd met een subsidie van het
ministerie van Cultuur, Recreatie
en Maatschappelijk werk.
In memoriam
G. Bomans
Op de zestigste verjaardag van
Godfried Bomans, op 2 maart van
het volgend jaar, zou bij uitgeverij
Elsevier een boek verschijnen met
bijdragen van een groot aantal
vrienden. Dat boek, dat een feest
geschenk had moeten zijn, is nu wel
gedrukt, maar inplaats van een
"Liber amicorum" is^fiet een "In
Memoriam" geworden, ter weemoe
dige herinnering aan de voortreffe-
ADVERTENTIE
Een echte varensman kiest
betrouwbaar materiaal.
Daarom kiest hij een
Johnson.
JACHTWERF POELGEEST
OEGSTGEEST
Haarlemmertrekvaart 16a
telefoon 0171054054
Zaterdag en zondag geopend.
lijke auteur, die op 22 december
van het vorig Jaar plotseling over
leed. Onder redactie van Michel van
der Plas zag Herinneringen aan
Godfried Bomans het licht als uit
gave van Elsevier, Amsterdam, en
Semper Agendo, Apeldoorn (f 17.50).
Veertig Nederlanders, onder wie tal
van artistieke vrienden, hebben hier,
ieder in enkele bladzijden, hun ge
voelens van genegenheid, dankbaar
heid en gemis vertolkt. Het boek be
vat bovendien een biografische ka
lender, een uitvoerige bibliogra
fie en een door Van der Plas sa
mengestelde bloemlezing onder de
titel "Het mooiste proza van God
fried Bomans", tezamen dertig blad
zijden. Dat is vanzelfsprekend een
zeer beperkte keuze, want wie bijv.
een van zijn laatste boeken, De man
met de witte das (spelen in de
zandbak van de Nederlandse poli
tiek) gelezen heeft, begrijpt dat
enkele tientallen pagina's een wel
heel gelimiteerde lezing uit het
volledig oeuvre zijn geweest. Maar
technisch kon dat niet anders. Als
herinnering kon dit deel van het
fraai geïllustreerde boek niet ge
mist worden. Al bij al een waarde
vol boek, dat een kostbaar souvenir
vormt aan een schrijver, die in on
ze letteren een bijzondere plaats
heeft ingenomen en die door zijn
singuliere persoonlijkheid een ver
rassende verschijning in het Neder
landse volk is geweest.
De vrouw in het meer, door R.
Chandler. Bruna crime classics. Uit
geverij: A. W. Bruna en Zoons,
Utrecht, f 5,-.
Het zaad des verderfs, door W.
March. Crime classics. (Bruna)
f3,50.
Moord in Soho, door E. Lustgar-
ten. Crime classics. (Bruna) f 3.50.
Psycho, door Robert Blodh, Crime
;s. (Bruna) f 3.50.
STOCKHOLM In het jaarboek
van de Zweedse Nobel-stichting staat
de toespraak die de Russische schrij
ver Alexander Solzjenitsin zou heb
ben gehouden in verband met de
aan hem voor 1970 toegekende prijs
voor literatuur.
De toespraak beslaat 16 pagina's
en is een sterk appel aan het gewe
ten van de cultuurdragers in de hele
wereld om geweld en dictatuur te
bestrijden. Het is een vlijmend be
toog tegen bepaalde ontwikkelingen
in vele landen, waarbij uitingen van
nationaal chauvinisme en geweld
tegen personen en landen sterk wor
den afgekeurd. Tsjecho-Slowakije
wordt hierbij ook genoemd. Natuur
lijk de censuur, maar ook het poli
tiek terrorisme, zoals vliegtuigka
pingen en sabotage valt hij aan.
Solzjenitsin hekelt de volgens hem
nog steeds bestaande „geest van
München" (het toegeven aan de
eisen van nazi-Duitsland)De timi
de, beschaafde wereld in plaats
van zich te verzetten tegen een plot
selings herleving van onverhulde
barbaarsheid reageert daarop al
leen maar met concessies en een
vriendelijke glimlach.
Hoewel de schrijver met geen woord
de regering van zijn eigen land
noemt, is een groot deel van zijn
kritiek duidelijk gericht tegen de
houding van het Kremlin op het ge
bied van de kunst en de vrijheid van
expressie. „Literatuur", zegt hij, „be
schermt de ziel van een natie. Maar
wee de natie, waarvan de literatuur
door machtsinmenging wordt ver
stoord. Want dat betekent niet al
leen een schending van de vrijheid
van drukpers, het is het afsluiten
van het hart van het volk, het weg
snijden van een gedeelte van haar
herinneringen. De natie verL :st
daardoor haar zelfbesef. Zij wordt
beroofd van haar spirituele eenheid,
waardoor de mensen elkaar niet
meer verstaan".
De enige redding van de mensheid,
aldus Solzjenitsin, is dat iedereen
zich alles aantrekt van wat er ge
beurt, dat de mensen in het Oosten
zich vitaal betrokken voelen bij wat
in het Westen wordt gedacht en de
mensen in het Westenvbij wat in het
Oosten plaatsvindt.
Ciao! Manhattan (Palmer en
Weisman), Amsterdam Leidseplein
theater, Den Haag Kriterion.
A Clockwork Orange (Kubrick),
Amsterdam NÖggerath, Den Haag
Camera.
The Concert for Bangla Desh,
Amsterdam, Cinetol.
Coup pour coup (Karmitz), Am
sterdam The Movies.
Decamerone (Pasolini)Rotter
dam, 't Venster.
Family Life (Loach Garnett),
Amsterdam Kriterion.
Flesh (Morrisey)Utrecht Studio.
Frenzy (Hitchcock)Den Haag
Passage, Rotterdam. Grand
Utrecht Scala.
Les Histoires Extraordinaires
(Vadim, Malle, Fellini), Amster
dam Studio R, Den Haag De Uit
kijk.
Klute (Pakula), Amsterdam
Roxy.
Nachtvoorstellingen
Alphaville (Godard. Amsterdam
Kriterion.
Blow Up (Antonioni). Den Haag
Cineac.
Coup pour coup (Karmitz), Am
sterdam The Movies.
The Good, the Bad and the
Ugly (Leone), Amsterdam NÖgge
rath, Utrecht Vreeburg.
Gimme Shelter .Rotterdam ci
neac AD.
De klokkenluider van de Notre
Dame (M. Charles Laughton).
Amsterdam Bio.
La Mariée etait en noir (Trul-
faut)Utrecht Camera.
Morgan a suitable case for
treatment (Reisz), Amsterdam De
Uitkijk.
Kindermiddagen
Titel: School voor Sex: Regie: Pete
Walker. Voornaamste rollen: Rose
Alba en Derek Aylward. Theater:
Rex.
Het is eentonig en afgezaagd, maar
de titel van het luchtige sexwerkje,
dat deze week aan de Haarlemmer
straat draait, doet (en dat is ty
perend voor de meeste van derge
lijke producties) meer beloven dan
de bezoeker krijgt voorgeschoteld.
Natuurlijk sex is een belangrijk, zo
niet het belangrijkste ingrediënt
van deze film, die zich echter nau
welijks onderscheidt van zyn vele
voorgangers. Dat het anders kan
heeft een film als ,31ue Movie" wel
bewezen, maar de goedkope produc
ties als "School voor Sex" genieten
nog altijd de voorkeur van de pro
ducenten. Toch moet worden ge
steld dat "School voor Sex" ook zijn
goed kanten heeft. Zo zit er een
aardig en goed lopend verhaal in en
dat kan niet altijd worden gezegd.
Het gaat over een multimiljonair,
die door een aantal vrouwen (hij
trouwde zo'n aoht maal) financieel
de grond wordt ingeboord en uit
geldgebrek overgaat tot frauduleuze
handelingen. Hij wordt voorwaar
delijk veroordeeld en richt een
school op waar hij zijn slechte er
varingen overbrengt op jonge meis
jes, die op deze manier de kneepjes
van het valk leren. Vrouwelijk
schoon is iets wat b.eslist niet ont
breekt. Want wat dacht u van
miss Engeland, miss België, miss
Canada, miss Noorwegen èn onze
eigen mi® Holland samen in één
flim.
JAN VAN DER NAT
Titel: Woeste Hoogten. Regie:
Robert Fuest. Voornaamste rol
len: Anna Calder Maf shall en Ti
mothy Dalton. Theater: Trianon.
In de vorige eeuw woonden in
Engeland, tussen verwaaide en
verregende heiden, drie zusters
Brontë, die allen een hartstocht
voor het schrijven van romans
aan de dag legden. Charlotte
schreef haar Jane Eyre, een ver
haal dat al vele keren op zeer
poëtische wijze ook door Fuest,
met veel wind en storm en veel
tranen, is verfilmd.
De meest begaafde zuster van
het drietal, Emily, schreef één ro
man, Woeste Hoogten, en regis
seur Robert Fuest heeft dat dra
matische verhaal verfilmd. Wie
gek is op het boek, zal deze film
ook zeer kunnen waarderen. Fuest
heeft zich helemaal in de gevoe
lens van Emily Brontë kunnen
verplaatsen en heeft er een lekker
sentimenteel brok werk van ge
maakt, met veel kundig filmwerk.
Veel wind en regen uiteraard, in
zo'n omgeving werd de roman ook
geschreven, Anna Calder en Ti
mothy Dalton weten het super-
romantische van het verhaal, een
liefde zo sterk dat die noch door
allerlei rotmensen noch door re
gen, zonneschijn, armoe of wat
dan ook is tegen te houden, goed
over te brengen. En het leuke is,
je kunt lekker meehuilen met de
film, want Fuest laat hem, on
danks de dood van beide hoofd
personen, toch nog goed aflopen.
RONNY VINK,
LUXOR Laurel en Hardy als
dansmeesters, behoeft nauwelijks
enige toelichting. Het werkje heeft
niet zo veel niveau als de onlangs
nog door de VPRO herhaalde
zoetwatermatrozen, maar is toch
wel goed voor het nodige lachen,
gieren, brullen, (za., wo., 14.30 zo.
14 en 16.15 uur).
REX Een bezwaar dat de
Laurel en Hardy-films aankleeft,
de Engels gesproken tekst is opge
heven in de Pippi Langkous-pro-
duktie nu al weer een tijdje in het
theater aan de Haarlemmerstraat.
Deze heldin van jong en oud, in
het Nederlands nagesproken, be
hoeft verder nauwelijks toelich
ting.
Nachtvoorstellingen
LUXOR Een dollar met een
gaatje was niet de eerste (zoals de
advertenties suggereren), niet de
laatste, maar ook niet de slechtste
Spaghetti-western die de Italiaan
se filmindustrie vervaardigde.
Hoewel liefhebbers daar over kun
nen discussieren wordt over het
algemeen The good the bad en the
ugly, voor een paar dollars meer
e.a. hoger aangeschreven, maar
dat mag de pret niet drukken.
Een dollar met een gaatje etc,
heeft alles wat voor een goede Ita
liaanse western nodig is en zelfs
nog een beetje meer.
REX Hot Girls met de toe
voeging "alleen voor mannen"
(van het Leidse theater) staat niet
hoog genoteerd in de wereld van
de kenners van het sex filmwezen.
Bloot dat wel, sexuele handelin
gen ook, maar ondergebracht in
een jammerlijk verhaal. maar
welke vrijgezel die in het weekein
de een bioscoopje wil pikken kan
dat nou schelen, of misschien toch
wel?
Blijv
LIDO Veel liefs uit Moskou
was destijds de eerste Bond-film
en stond aan het begin van de
rage. Voor de liefhebbers is het
tevens de beste. Alle typische
Bond-elementen zijn nog niet
overgecharteerd. De held Sean
Connery heeft nog vlees en bloed
en de trucs zijn doorzichtig maar
daardoor menselijk. Een klassieke
prent voor de tweede week in de
herhaling in Leiden.
VENETIË Jean-Luc Godard
heeft zich met zijn film "Tout va
bien" teruggetrokken uit het festi
val van Venetië, dat maandagavond
jl. is begonnen. Het was één van de
drie officiële inzendingen. Godard
en zijn medewerker Jean-Pierre
Gorin protesteren hiermee tegen
wat zij noemen het anti-democra
tische karakter van de filmbiennale.
Godards film zal wel op een paral
lel lopende manifestatie worden
vertoond. Onderscheidingen zullen
er op dit 33ste filmfestival van Ve
netië niet worden uitgereikt. In 14
dagen worden in het officiële pro
gramma 28 films vertoond. Dissi
dente filmers zijn van plan maan
dag een anti-festival te beginnen,
maar de programmering daarvan
is nog niet bekend.
