U.K. KERK VOORLOPIG
NIET IN WERELDRAAD
Rome en de andere kerken
ZENDING - IN DEZE TIJD
WOORD
VAN
BEZINNING
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Zal de R.K. Kerk zich aansluiten bij de Wereldraad van Ker
ken? Die vraag was op en na de Assemblee te Uppsala 1968
actueel. Nu, vier jaar later, is ze dat niet meer in die mate. In
Uppsala waren er nog al veel r.k. "waarnemers". Deze hebben
van harte meegewerkt in allerlei commissies en secties en ze
lieten nog al optimistische geluiden horen. Je kreeg zo de ge
dachte dat het er wel eens van zou kunnen komen, zij het dan
ook dat bepaalde vragen en enige twijfel niet waren weg te
werken.
Ei- is toen een gezamenlijke werk
groep ingesteld van het secretariaat
voor de eenheid der christenheid te
Rome en instanties van de Wereld
raad te Genève, om te bezien of de
mogelijkheid er in zat dat de RK
Kerk zich zou aansluiten bij de We
reldraad en op welke wijze dat dan
het best zou kunnen gebeuren. Vóór
het tweede Vaticaans concilie was
zo iets volkomen ondenkbaar. Alleen
verstokte oecumenisten durfden
van zoiets dromen. De Vaticaanse
opvatting was en bleef dat eenheid
alleen kon zijn een terugkeer tot
Rome. Maar niettemin zijn er in de
jaren van 1950 tot 1960 allerlei con
tacten gekomen en die zijn blijven
bestaan. Het bleek dat de officiële
houding van het Vaticaan niet door
allen werd gedeeld. Doch deze con
tacten bleven beperkt tot enkelin
gen, zij het dan ook dat daaronder
mensen waren die toen reeds een
bepaalde invloed hadden. Hun aan
tal is gestadig gegroeid. Tijdens en
na het tweede Vaticaans concilie is
de verhouding over heel de linie een
geheel andere geworden. Al was het
dan dat leden van andere kerken
hier slechts "waarnemers" waren,
zowel de RK als ook andere ver
slaggevers op dit concilie waren het
er over eens dat de rol van deze
waarnemers niet gering is geweest.
Eveneens is men het er over eens
dat de rol van de rk waarnemers te
Uppsala ook niet onderschat mag
worden. Waarom, wanneer er toch
reeds een belangrijke wederzijdse
beïnvloeding is, kan de RK Kerk
zich dan niet aansluiten bij de We
reldraad? Deze gedachte ligt voor de
hand en voor menigeen schijnt dit
een eenvoudige zaak te zijn.
Traditie
Zo eenvoudig is het niet als het
lijkt. Om maar enkele dingen te
noemen. De R.K. Kerk is.een kcfl;.
Zij is een instituut met een eeuwen
oude traditie" eh iëder die wél eens
met deze kerk te maken heeft ge
had, weet hoe zwaar deze traditie
gewogen heeft en nog weegt. De
Wereldraad is geen kerk cn ze wil in
geen geval zoiets van een super-
kerk zijn. Ze leeft uit een verbon
denheid welke iets anders is dan die
va.n enig kerkelijk instituut. Da
Wéreldraad is bovendien nog maar
een. jong geval. Hef komende jaar
moet het vijf en twintigjarig be
staan worden herdacht. Al- zullen
we niet beweren dat er in de Jaren
sinds haar stichting geen traditie i3
gevormd, toch is dit slechts zeer ten
dele. Wat we tot nu -toe hebben ge
zien is een beweging die ons telkens
weer heeft doen vragen: wat zal er
uit voortkomen en hoe zullen al die
verschillende kerken tesamen ver
der moeten gaan. De RK Kerk is
een autoritair geregeerde kerk met
een paus aan het hoofd, die in zijn
kerk dezelfde macht heeft als een
middeleeuwse vorst. Nu weten we
wel dat er ook in deze kerk vele din
gen in beweging zijn gekomen en
dat er binnen haar allerlei stromin
gen zijn, maar we weten eveneens
dat alle beweging hier kan worden
afgeremd.
Wat er de laatste weken vanuit
Rome is gedecreteel-d en waarbij de
ontwikkelingen in ons land nauw
betrokken waren, kan daarbij als
voorbeeld worden aangehaald. In de
Wereldraad is zoiets ondenkbaar.
Geen enkele aangesloten kerk kan
ooit tot iets gedwongen worden. Dat
dit moeilijkheden geeft, is vanzelf
sprekend, maar als er in de We
reldraad iets uit komt is het geen
beslissing die ook maar eningszins
de indruk kan maken dat ze van
bovenaf is opgelegd. Het Centrale
Comité en het Uitvoerende Comité
mag beslissingen nemen, maar ach
teraf staan ze altijd weer ter dis
cussie en moeten worden goedge
keurd. De RK Kerk is een kerk,
maar het hart van deze kerk is te
vens een staat. De Paus is een
staatshoofd. Die Vaticaanse staat
heeft een diplomatieke dienst. Voer
andere kerken is en blijft dit nog
steeds een moeilijk te begrijpen
zaak. De ene regering wordt erkend
en de andere niet. De staat Israël is
nog nooit door het Vaticaan offi
cieel erkend, hoewel de Paus daar
persoonlijk op bezoek is geweest.
Maar toen ging hij als pelgrim. Hoe
is in dezen de pelgrim en het staats
hoofd te scheiden? De kerken van
de Wereldraad kennen zo iets in het
geheel niet. en ze begeren het ook
niet.
Onder de Indiase bevolking werken zending en missie hartelijk samenZendingsarbeiders en
missionarissen vertellen daarover in "S amenspel", een gemeenschappelijk uitgegeven kalender
voor het komende jaar.
Rapport
Nu is er juist vóór de vergade
ring van het Centrale Comité in
tTtrecht een rapport gepubliceerd
van de gezamenlijke werkgroep die
•na Uppsala is ingesteld "waarin een
model wordt uitgewerkt voor aan
sluiting van de RK Kerk bij de We
reldraad van Kerken". Het lidmaat
schap zou ds-n moeten worden uit
geoefend door de bisschoppen-syno
de of de bisschoppen-conferenties.
Deze zouden dan aan de H. Stoel de
namen van gedelegeerden naar de
Assemblee en naar de organen van
de Wereldraad moeten voorstellen.
"In de vertegenwoordiging moet de
geografische en culturele verschei
denheid van de RK Kerk het volle
gewicht krijgen". De afgevaardigde
personen moeten representatief zijn,
zowel voor de H. Stoel en de bis
schoppen-synode als voor de bis-
I schoppen-conferenties". Ons eigen
land zij weer ten voorbeeld gesteld
I hoe moeilijk dit kan zijn. De We-
j reldraad heeft als wens naar voren
I gebracht "dat niet alleen de clerus,
maar ook de leken (speciaal vrou
welijke en jeugdvertegenwoordigers)
I in zijn werk betrokken moeten wor-
i den". Eveneens is er vanuit de We
reldraad de nadruk op gelegd dat
alle ledenkerken de relatie (de ver
houding van andere kerken tot de
éne heilige algemene kerk, waarover
de belijdenis spreekt, "als onder
werp voor wederzijdse beschouwing"
moeten nemen.
Geringe ka
ns
Laten we er niet gering, over den
ben wat het zou betekenen als Ro
me zich werkelijk zou aansluiten
bij de Wereldraad. Dan komt er een
blok bij dat z'n vertakkingen heeft
in alle delen van de wereld, een
blok dat alleen reeds groter is dan
alle aangesloten kerken tesamen.
Iloe moet het dan met de vertegen
woordiging?
Oo z'n minst zou een vijfde van
alle leden van de Assemblée en de
andere organen bezet moeten wor
den met gedelegeerden van Rome. Op
z'n hoogst zou het een derde mogen
zijn. Zo stelt het rapport voor. Ook
is er aan de mogelijkheid gedacht
dat de RK Kerk wel eens anders
zou kunnen spreken dan de Wereld
raad. Aan deze mogelijkheid tilt het
rapport niet zo zwaar. Twee wijzen
van spreken op wereldniveau kan
soms een voordeel zijn. "Het gezag
hebbende sprekenv of handelen van
de RK Kerk kan wenselijk zijn in
de' éne situatie, de gemeenschappe
lijke stem van de Wereldraad van
Kerken in een andere". Maar voor
lopig schijnt de kans gering dat Ro
me het lidmaatschap van de We
reldraad zal aanvragen. De span
ningen binnen deze kerk zijn daar
voor ook misschien te groot.
Behalve de aansluitng bij de We
reldraad was er de laatste weken
nog een ander bericht in de pers dat
betrekking had op de verhouding
j van Rome met de andere kerken.
I Het Vaticaan heeft nl. bekend ge-
maakt dat protestantse en oosters
j orthodoxe christenen voortaan in
j de RK Kerk de communie mogen
ontvangen. Er is echter een voor-
waarde aan toegevoegd: „mits zij de
rk geloofsleer over de eucharistie
j volledig aanvaarden". Voor rooms-
I katholieken blijft echter het ver-
I bod gehandhaafd om deel te ne-
I nien aan het avondmaal of eucha-
ristieviering in niet rooms-katholie-
ke kerken. Dit laatste kan op het.
I Vaticaan zelfs niet in overweging
worden genomen. Zo stond er bij in
het bericht dat we lazen. Het ver-
werpen van andere punten van de
rk. leer, zoals de onfeilbaarheid van
j de Paus, behoeft geen beletsel te
zijn. In het stuk worden met name
genoemd gevangenen, mensen die
i vervolgd worden en mensen op hun
1 sterfbed. Echter moeten zij dan
eerst verklaren dat zij de rk-ge-
I loofsleer. in dezen geheel aanvaar-
Dit bericht brengt ons in verle-
I eenheid. In ons land is men nogal.
I royaal geweest met de eucharistie
voor andersdenkenden. Maar, wat
l is nu de rk geloofsleer over de
eucharistie? Moet ik dan teruggaan
I naar het concilie van Trente met de
I transsubstantiatie? Of kan ik vol-
staan met hetgeen de nieuwe Ne-
i derlandse catechismus er over zegt?
I Deze is echter, zoals we weten, op
j het Vaticaan sterk verdacht, hoe-
j wel zij in de acht jaren van haar
bestaan meer invloed heeft uitge-
I oef end dan alle encyclieken die er
I in deze jaren zijn verschenen. Doch,
stol u voor dat gevangenen, men-
sen in vervolging, mensen op hun
I sterfbed de communie zouden vra-
I gen. Het zijn mensen in nood. Ik
j kan me geen priester indenken die
I in zo'n geval eerst gaat informeren
Ik schreef de vorige keer: de
boodschap der bevrijding, dat is
het wat de zending in deze tijd
beweegt. Men kan ook zeggen:
de boodschap van de Bevrijder,
de boodschap over Jezus van Na
zareth, in wie, zo zeggen de
mensen in de bijbel. God be
slissend in onze wereld gehan
deld heeft. Hij heeft in zijn
leven, sterven en opstanding de
verhouding tussen ons mensen e
God weer in orde gemaakt
verzoening noemt de bijbel dat,
Hij wil dat daarom ook de ver
houding tussen mensen en men
sen, tussen volk en volk, tussen
ras en ras weer in orde wordt
gemaakt. Hij wil „"ia nieuwe he
mel en een niieuwe aarde". Hij
wil sjaloom, vrede en gerechtig
heid, voor allen vrijheid, ge
lijkheid en broederschap".
Op vele bladzijden in de bijbel
wordt met verrukking gesproken
over d'at wat komt als deze aar
de „vol zal zijn van kennis des
Heren", als „God zal zijn alles
en in allen". De mensen in de
bijbel weten dat God daarvoor
zorgen zal, dat Hij in de ver
schijning van de Zoon, van Je
zus van Nazareth en in de uit
storting van de Heilige Geest
aan het werk is gegaan en niet
zal rusten voordat deze wereld is
zoals Hij wiil dat. zij zijn zal: de
bijbel noemt dat het Koninkrijk.
Wie door deze boodschap der
bevrijding, door het Evangelie,
door het visioen van het komen
de Rijk gegrepen is, die kan niet
terzijde blijven staan om te zien
wat er gebeuren gaat. Die zal
een mede-arbeider moeten wor
den van de grote Bevrijder.
In de eerste plaats in zijn
directe omgeving. Wat is direc
ter dan het eigen huis? De bood-
schapvan de bevrijding, het ver
haal van Jezus van Nazareth
zullen we in de eerste plaats ver
der moeten vertellen aan onze
kinderen. Aan de kleintjes, dat
is niet zo moeilijk. Maar ook
aan de tieners. Dat is niet een
voudig in deze tijd. Toch moe
ten ook die het weten, niet al
leen dat Jezus wil dat op deze
aarde vrede zal zijn en gerech
tigheid. Dat weten de meesten
nog wel, ze horen het van aller
lei aktiegroepen, maar dat is
maar de halve waarheid. Zij
moeten ook de andere helft ho
ren n.l. dat Hij het tussen ons
mensen en God in orde heeft
gemaakt.
Zo begint voor ieder gemeente
lid de zending in het gezin.
En dan ook in de kring waarin
wij leven, tussen onze vrienden
en kennissen en onze collega's
op het werk. Er zijn er in de
ze tijd honderdduizenden in ons
land die de boodschap der be
vrijding, het verhaal van Jezus
niet meer kennen, het zelfs nooit
gehoord hebben. Hoe zullen zij
het horen wanneer wij, hun
vrienden, hun collega's die door
di tverhaal gegrepen zijn t hun
niet vertellen. Wanneer ik zeg
„vertellen" dan bedoel ik niet
alleen met woorden, maar ook
met onze daden, ook door onze
levenshouding. Het één nooit
zonder het ander.
Als wij gegrepen zijn door de
boodschap dan zullen wij er ons
over verheugen dat er in onze
gemeenten mensen zijn die als
medearbeider van de grote be
vrijder in de frontline willen
gaan staan. Om er maar een
paar te noemen: ik denk aan de
godsdienstleraren aan onze mid
delbare scholen en aan de predi
kanten die werken aan onze uni
versiteiten, ik denk ook aan hen
die bezig zijn op vormingscentra
en in 't industrie-aposbolaat, ik
denk ook aan de mannen en
vrouwen van het Leger des Heils
die met hun woorden en voor
al met hun. daden dagelijks wer
ken in de slums van onze ste
den, onder de door schuld en lot
verworpenen van onze maat
schappij.
Werken in de frontlinies, dat
is zending in deze tijd. Velen
die daar werken zijn dikwijls
moedeloos en vereenzamen. Hoe
zullen deze moderne „zendelin
gen" dit werk dat vaak onvoor
stelbaar zwaar is en geestelijk
ontzettend veel vraagt, volhou
den als ze niet ervaren dat er
een gemeente is, dat met hen
meeleeft, die aan hen denkt,
die ook voor hen bidt.
P. J. MACKAAIJ,
Oegstgeest.
of hij de rk geloofsleer over de eu
charistie volledig aanvaardt, went
anders kan het niet doorgaan. Als
de man daarop bevestigend zou ant
woorden. vraag ik mij af welke be
tekenis dit zou hebben en of het
geen misbruik maken is van de
nood van een ander.
In het boek van Johan Boyer, De
Laatste der Vikingers, komt zo'n ge
val voor. Dit boek verplaats ons
naar de Lofoten-vissers voor de
kust van Noorwegen. Op een van
hun schepen wordt een man ziek
en hij ligt er met het gevoel te zul
len sterven. Hoe zijn maats ook
praten dat het al weer wat beter'
gaat, hij wordt al zieker. Hij vraagt
dan om het H. Avondmaal, wat in
sommige delen van de Lutherse kerk
niet ongebruikelijk is. De kapitein
is er verlegen mee en praat zijn
wens weg met de opmerking dat
het morgen wel weer beter zal zijn.
De volgende dag is hij er nog erger
aan toe en herhaalt zijn vraag nog
dringender. In gezamenlijk beraat
wordt een van de vissers aangewen
zen die dit zal moeten doen, met g<
bruik van een kerkboek. Tenslotte
na veel aandringen, doet hij hel
met de bede: o God, als ik iets vei
keerds doe, moet gij het mij mast
vergeven: ik kan niet anders. Is dil
een viering van het sacrament
Voor mij bestaat hier geen twijfel
Voor menige rooms-katholiek
schijnlijk wel, want bij de scramen
ten gaat het niet alleen om de han
deling, maai' eveneens om de n
die het sacrament bedient en
daartoe een wijding heeft ontvan
gen.
Bij de rk geloofsleer over
eucharistie komt ook de waag van
de ambtsdragers in 't zicht en dl
is eveneens een van de hete hang'
ijzers wanneer het gaat over
verhouding van Rome tot de ande
re kerken.
Ds. S. J. M. Hulsbergen
Leiden, Hervormde gemeente
Hooglandse kerk 10 11. ds. G. K. Bijl
-(jeugddienst) 31.45 u, Oecumenische
studentend ten st. 6.30 u. ds. E. M. Paai-
nekoek.
Marekerk 10.30 u. ds. K. J. van
Achterberg, 5 u. kandidaat R. H. M.
de Jonge.
Maranathakerk 10 u. ds. K. W. Hem-
Koningskerk 10 u. ds. G. C. Post
Bevrijdingskerk 9 en 10.30 u, ds. J.
Bovenberg en pastor Schlatm&nn.
Bethlehemkerk 10 u. ds. E. M. Pam-
nekoek.
Vredeskerk 10 u. ds, J. Langebacli
Eglise Wal lone 10.30 pasteur D
Ribs.
Ver. van Vrijz. Serv. (Asserstraat 1)
10.30 u. ds. Mr. J. van Leeuwen
Moordrecht.
Acad, Ziekenhuis 10 u. ds. J. E. Bre-
derveld.
Diaconessenhuls 10.30 u. drs.N W. J
H Baart Oegstgeest.
Jeugdkapel Vredeskerk 10 u. de
heer S. J. de Groot Leiderdorp
Jeugdkapel ,,De Goede Herder" 10.30
u. mevr. A. Breedeveld.
Gemeenschap van kerken (Meren-
wljk) 10 u. oecumenische dienst pas
toor J. van Well.
Hartebrugkerk 7 u. oecumenische
febedsdienst Deken van Noort, ds
e kir of en ds. Hortenslus.
Ge-ref. Kerk Zuiderkerk (Larrmien-
schansweg 15): 10 u. ds. Kronemeijer
5 u. ds. Hortenslus.
Petrakerk (Surinamestraat)10 u.
ds. Hortenslus. 7 u. ds. Kronemeijer.
Oude Vestkerk (Oude Vest 133): 10
u. ds. G. den Heeten, Nieuw Vennep,
5 u. dr. A. Wind.
Beloftekerk (Robijnstraat)10 u. ds
Hofman. 5 u. ds. J. A. van Netten
Leiderdorp.
Antoniuskerk9.30 en 11 u. ds. PooTt
en pastor Van Eeuwljk, 12.15 u. ds
Bovenberg en pastor Schlatmann.
Hipze „Groenhoven": 10 u. ds. Wind.
Stichting „De Jeugdhaven": 10 u
„De Mirt": de heer De Koning, 10 u.
„Het Mierennest": de heer Bakker.
Geref. Kerk (vrijgem.) 10 en 5 u
ds, J. v. d. Haar.
Geref. Gem. 10 en 4.30 u. ds. R
Boogaard.
Baptistengem. 8 (Oude Rijn 3) 10 u
dhr. A. Stringer.
Evang. Luth. Gem. 10.15 u. ds. J.
Happee.
Leger des Heils 10 u. Helllgingsdlenst
7.30 u. verlossingssaanenkomst.
Chr. Science Steensoliuur 6) 10.30
u. Hollandse Dienst.
Evang. Chr. Gemeenschap Middel-
stegracht 3) 10 u. de heer Dikkes.
RK Kerk H. Antonius (zat. ftv. 7 u.)
9 30. 11 en 12.15 u. n
Hartebrug (zat, av. 7 u.) 8. 9, 10
JU, 12.15 en 7 u. oecumenische gebeds
dienst.
Stud, Parochie (zat. av. 7 u.)
LödsWljkskerk 11.45 u. in Hoogland-
sekerk.
Leoriarduskerk (zat. av. 7 u.) 9 en
te 10.45 en 12 en 7 u.
Petruskerk (zat. av. 7 u.) 9 10.30
u 12 en 6 u.
St. Joseph (zat. av. 7 u.) 8.30. 9.30.
11 en 6.30 u.
Lodewijksikerk (zat. av. 7 u.) 9.30.
11. 12.15 en 6 u.
Oud Kath. Kerk (Zoetenv. Singel
50) 9.45 u. gezongen H. Mis.
Nieuwe Apostolische Kerk (H. Rijn
dijk 24) 9.30 en 4 u. (dond 8 u.)/
Doopsgezinde Rem. Gem. 10 u. dr. E
P. Meljering (D)
Zendingswerk middernachtsroep
(Zoeterw. Sinel 21) 6 u. dhr. Van der
Aarlanderveen Horv. Gem. 10 u.
ds. G. van Hoegee, 7 u. de heer J
Goedhart te Nieuwkoop. Geref. Kerk
10 u. ds. W. J. Smidt te Voorschoten,
6.30 u, de heer K. van Baren te Den
Haag. Ohr, Geref. Kerk 9.30 u. en 7 u
ds. P. Sneep te Alphen. R. K. Kerk
(zat 7 U.( 7.30 en 10.30 u. Ter Aar
Dorshuls Aardam 9 en 12 U.
Alplien aan den Rijn Herv. Gem.
Adventskerk Julianastr. 9.30 u, ds M
Hanemaaljer, 6.20 u. Samenzang. '6.30
u. Open Deurdlenst de heer Slpke
van der Land te Wassenaar m.m.v.
„The Rivals" uit Amsterdam o.l.v. Rob
van Dijk. Kruiskerk Gouwsluis 9.30 u.
ds. M. Fokkema. Opstandingskerk
Prinses Marilkestr. 9.30 u. ds. P A
Lefeber, 6.80' u. ds. F. A. L. Franken
te Woubrugge. Martlia-Stichting
„Rijnstroom" 10.30 u. ds. I. J. Walpot
Oudshoornseweg 10 u. ds. Los te Rot
terdam. Herv. Sionskerk Hooftstr. 9.30
u. ds. J. Vis te Zljderveld. 6.30 u.
ds. S. W. Verploeg. Goede Herderkerk
Ten Harmsenstr. 10.30 u. ds. N. J. M.
Hoogendijk Rldderveld „Hot Kasteel"
Veldbloemweg 9 u. ds. S. W. Verploeg.
Aula Morgensterscool Parelstr. 5 u. ds.
N. J. M. Hoogendijk. Geref. Kerk Ma-
ranathakerk Raadhulsstr. 10 u. ds. M.
van Harmeien. 6.30 u. ds. L. Touwen
te Ede. Salvatorikerk W. de Zwijger
laan 10 u, ds. A. Borman, 6.30 u. ds.
J. Vos. De Goede Herderkerk Ten
Harmsenstr. 9 u. ds. L. Touwen te
Ede, 6.30 u. ds. A. Borman. Het Kas
teel Veldbloemweg 10.30 u. ds. J. Vos,
6.30 u. ds. M. van Hal-melen. Geref
Kerk (vrijgem.) 10.30 en 6.30 u. Stu
dent Woudt, Chr. Geref. Kerk Jeru-
zalemkerk Grijpenstetnstr. 9.30 u.
Dienst des Woords, 4.30 u. ds. P. Sneep
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft
str. 240 9.30 u. en 4 u, Leesdlensten
Rem. Geref. Gem. Geen dienst. Bap
tisten Gem. geen opgave ontvangen
Leger des Hells Gebouw Corn, de Vla-
mingst. 10 u. en 7.30 u. pred. J. Velt-
huijse. R. K. St. 'Bonifaciuskerk
(zat. 7 u.) 8.30, 10 (Ned. Koorzang)
en 11.30 u. R. K. Pius X kerk (zat.
7 U.( 9. 10.30. 11.45 en 17.30 u. R K.
Heilige Geest Parochie Rldderveld
(zat, 6.30 u.) 8.45. 11.15 en 17.30 u
Pred. J. Seljsener. Volle Evangelie
Gem. 10 u. ds. H. van Leeuwen.
Bodegraven Herv. Gem. Dorps
kerk: 9.30 u. heer J. de Haan 10.30
u. ds. J. H. Cirkel. (Salvatorkerk)
9.30 u. ds. H. Smit. van Gouderak.
6.30 u. ds. G. J. van Embden. (Bethle
hemkerk) 9.30 u. ds. G. J. van Emb
den. 6.30 n. ds. W. Balke Geref. Kerk
10 u. ds. L. Buitenhuis. 6.30 u. ds B
J. F. Schoep (Nleuwerbrug) 9.30 u. ds
B. J. F. Schoep, 6.30 u. ds L. Bui
tenhuis, Geref. Kerk (Vrijgem.) 9.30 u.
Leesdienst. 4.15 u. ds, H. J. J. Feen-
stra. Geref. Gem. 10 en 6.30 u. Lees
dienst. Evang. Luth. Kerk 10.30 u. ds.
D. Pobuda. Evangelisatiekring: 10 u.
Eredienst. 6.45 u. Victory Trio. Ver
gadering van Gelovigen: 10 u. Ere
dienst. 6.30 u. Woordverkondiging.
Boskoop Herv. Gem. 9.30 u. ds,
A. de Leeuw. 6.30 u. gezamenlijk met
Geref. ds. H. Dijkstra en ds. W. L.
Heijmans. Geref. Kerk. 9.30 u. ds. H
Dijkstra, 6.30 u. zie Herv. Kerk Ma-
ranatha-school, 11 u. ds. H. Dijkstra,
Chr. Geref. Kerk, 9.30 u. leesdienst,
3 u. ds. L. F. den Doer, Geref. Gem.
9.30 u. leesdienst. 3.30 u. ds. A. 7'
Honkoop. Vrijz. Prot. in Rem. kerk.
10 u. de heer P. v. d. Laarse. Pinkster?
gem. 9.30 u. de heer Th. Verwoerd
(in Concordia). Ver. van gelovigen
9.30 en 5 u. samenkomst ln lokaal
Nieuwstr. 27. Bethel, 9.30 u. de heer
J. Modderkolk. R.K. Kerk (zaterdag
avond 7 u.) 8.45/10 en 11.30 u. Ont
moetlngscentrum (zaterdagmiddag 5 30
u.) 10.30 u.
Haücrswoude Herv. Gem 9.30 u
ds. De Tombe te Leiden. 6,30 u. ds
Kool te Katwijk aan Zee. Geref. Kerk
9.30 en 5 u. ds. Brink. R. K. Kerk
St. Bernardus Rijndilk (zat, 7 u.) 9.30
I u. en 11 u. R. K. Kerk St. Mlchae1
Rijndijk (zat, 7 u.) 9 u. en 11.30 u
i.) 9 e
i 11 i
Katwijk aan den Rijn Herv. Gem.
Dorpskerk: 9.30 u. ds. Van der Bank
Ede. 6 u. ds. Makkenze. Ontmoetlngs-
kerk 10 u. ds. Makkenze, 6.30 u. ds.
Vink Katwijk aan Zee. School Nar-
cisstr. 10.30 u. ds. Kramer Oosterkerk
voormalig vlootpredikant M. Vliegkamp
Valkenburg. Geref. Kerk 9.30 u. ds.
Pijlman, 5 u. ds. Elderman. R. K.kerk
(zat. av. 7 u.) 8, 9.30 en 11.15 u.
Katwijk aan Zee Herv. Gem.
Nieuwe Kerk: 10 u, Kand. W. van
Laar, van Rhenen, 5 u. ds. J. P. van
Roon. van Zeist. Oude Kerk: 10 u. ds.
Jac. de Vos, 6 u. ds. J. Catsburg. Ich-
tuskerk: 10 u. ds. A. Vink, 5 u. ds.
C. van den Bergh. Pnlëlkerk: 9.30 u.
ds. J. Catsburg, 6 u. ds. Jac. de Vos.
Groen van Prinstererschool10 u. ds.
J. Vroegindewey. Wijkgebouw „De
Hoeksteen": 10 U. Pfarrer J. Koch uit
Walldürn (Did.) dienst in de Duitse
taal. Ziekenhuis „Overduin": 2 u. ds
J. G. van Ieperen. Geref. Kerk: Vre
deskerk: 9.30 u. ds. R. de Vries. 5 u.
cis. F. Pijlman. Triumfatorkerk9.30
u. ds. D. H. Elderman, 5 u. ds. R. de
Vries. Zeehospitium: 8.45 u. ds. D. H.
Elderman. Chr. Geref. Kerk: 10 u. ds.
H. C. van der Ent, 5 u. ds. H. C. van
der Ent. Geref. Kerk (vrijgem. buiten
verband) 9 u. ds. G. Roukema. 7 u.
ds. G. Roukema. Geref. Gem. (Remi-
sestr.): 10 u. Leesdienst: 5 u. Lees
dienst. (Dinsdag: 7.30 u. ds. H. Rijk-
6en, van Zoetermeer) „Volle Evange
liegemeente Katwijk Voorstr. 100 9.45 u
dienst. Soefi Beweging Universel,
Sportlaan: 11.30 u. Formele Universe
le eredienst (Engels): 4 u. Informele
Universele eredienst (Nederlands)
7 u. Formele Universele eredienst.
(Duits). Geref. Kerk (Vrijgem.) 8.30
en 3 u. ds. Hoff.
Leiderdorp Herv. /Geref. Kerk
Dorpskerk 10 u. cis. A. Geense, Hoofd-
str.kerk 10 u. ds. G. van Loeuen, 6.30
u. ds. A. Geense. Scheppingskcrk 9 u.
en 10.30 u. cis. J. A. van Netten Hei
lig Avondmaal, 5 u. ds. G. van Loe-
nen. Heilig Avondmaal. R. K. Kerk
Menswording Gaarmeesterstr. (zat.av.
7.30 u.) 9, 10.30 en 12 u.
Leimui den Herv. Gem. 9.30 u. ds.
J. H. de Vree. Geref. Kerk in Ooster
kerk 9.30 u. en 7 u. ds. G. de Ruiter te
Alphen aan den Rijn. R. K. Kerk
(zat. 7 u.) 7.30. 9.30 en 11.15 u.
Lisse Herv. Gem. Grote Kerk 10.30
u. ds. H. G. Oostinga, Gezlnsdienst,
7 U. ds. H. G. Oostinga. Helvetiakapel
9 u. ds. H, G. Oostinga. Gezlnsdienst.
Geref. Kerk 10 u. de heer Sipke van i
cler Land. van Wassenaar, 7 u. ds. E.
Verburg van Wassenaar. Chr. Geref
Kerk 10 u. ds. D H, Biesma, 4.30 u
cis. Chr. Verhage, van Den Haag, Ge
ref. Gem. 10 en 4 u. Leesdlensten.
Geref. Kerk (Vrijgem.) 10 u. Eredienst
3 u. ds. J. van der Haar. van Leiden.
Geref. Kerk (Vrijgem. buiten ver
band) 9.30 en 5 u. ds. J. J. Verleur
Oud Geref. Gem. 9.30 en 3 u. Lees
dienst, Ned. Prot. Bond (zaal Groe
ne Kruisgebouw) 10.15 u. mevr. M. W
Nieuwenhuysen-den Herder, van Lei
den. Aktie Kruistochten Nederland:
Maandagavond ln Gastenhuis Welkom
ds. J. Gravendeel. R. K. Kerk St
Agatha Parochie (zaterdagav. 7 u.)
10 en 11.30 u. Dependance Poelpolder
(Zaterdagavond 7 u.) 9 en 11.30 u.
Maria Parochie (Zaterdagavond 7 u.)
8,30 u. 10.30, 12 en 5.30 u. H. H. En
gelbewaarders Parochie (Zaterdagav.
7 u.) 7.30 u. 9.30 U. mis. 11 u. en 5.45 U.
Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 u. de
heer Drijver te Voorschoten. 6.30 u.
ds. G. van Doorn. Geref. Kerk 9.30 u.
en 6.30 u. ds. Rinse J. A. Hanenburg.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. en 6.30 u.
Dienst des Woords. Rem. Geref. Gem.
10 u. ds. Hüdig-Dc- Vries. R. K. Kerk
(Zat. 7 u.) 7.30. 9. 10.45 en 7 u
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 u, ds.
Joh. Stehouwer te Alphen aan den
Rijn. H. Avon dm. 6.30 u. ds. J. H, de
Vree te Leimuiden Voortz. H. Avondm.
Geref. Kerk 9.30 u. en 7 u. ds. P. Knot-
ters te Oudewater. R. K. Kerk (zat.
7 u.) 9. 10.45 en 5 u.
Nieuw Vennep Herv. Gem. 9.30. en
7 u. ds. S. G. J. Goverts. Geref. kerk
9.30 u. ds. N. Korelihoff, 4.30 u. ds. G
den Heeten. Chr.Geref. Kerk 9.30 en
3 u. ds. W. de Graaf R. K Kerk
(zat av. 7 u.) 9, 11 en 7.30 u.
Noord wijk Binnen Herv. Gem.
(In geref. kerk) 10.30 u, ds. D. Keu-
nlng, 7 u. gem. dienst i.v. m. verga
dering Wereldraad van Kerken. Ge
ref. Kerk 9 u. ds. C. Warner, 5 u. ds.
P. Huisman (v. d. Berghstichtlng) 11
u. ds. Warner. R. K. Kerk (zat. av.
7 u.) 8, 9.30, 11 en 12 u
N'oordwijk aan Zee Herv. Gem.
10 u. ds. A. L. Lapré (De Rank 7 u.
gem. dienst in geref. kerk, 10 u. Duit
se dienst (Sole Mio) 9.30 u. ds. Keu-
ning. Geref. Kerk 10 u. dr. J. M.
Vlijm te Leiden, 7 u. gem. dienst ds.
Warner. Herv./geref. evangelisa
tie (Schöolstr.) 10 en 7 u. ds. J. Stel
wagen te Delft. RK Kerk (zat.
av. 7 u.) 7.30. 9, 10.30 en 12 u. 7 u.
Duitse dienst.
Nonrdwijkerliout Herv. Gem. 10
u. dhr. Hoffenaar uit Voorhout. R. K.
Kerk St. Jozef (zat. av. 7 8. 10,
11.30 en 7 u. St. Viktor (zat. av. 7 u.)
8, 9.30. 11 en 6 u. II. Hart van Jezus
ln De Zilk (zat. av. 7 u 8.30, 10 en
11.30 u.
Oegstgeest; Herv. Gem. (Groene
Kerk) 9 u. drs. Ariadne Brokerhof
(Pauluskerk) 10 u. ds. J. Irik gezins-
clienst (Gemeentecentrum) 10.30 u. dr.
J L. Springer. Geref. Kerk 10 en 7 u.
ds. J. Th. Heemskerk, Geref. Kerk
(Vrijgen).) 8.30 u. ds. Van der Haar te
Lelden, 3 u. ds. Deddens. Geref. Kerk
(Vrijgem. buiten verband) 8.45 u. ds.
J. J. Verleur, 3 u. ds. W, G. Rietkerk
(H. A.) R K. Kerk (zat. av. 7 u.) 9.
11.30. 12 en 6.30 u. Bonaventurakapel
(zat. av. 6.30 u.) 8, 10 en 11 u. Haagse
Schouw (zat. av. 7 u.) 9.30. 11.30 en
6.30 u.
Oude Wetering Herv, Gem. 9.30
u. ds. Lalleman, 7 u. (jeugddienst) ds.
Loran te Leusden. Geref. Kerk 9.30 u.
en 6.30 u. ds. S. Oegema te Oegstgeest
Rem. Geref. Gem. 7 u. mej. ds.
A. de Jonge te Gouda. R. K. Kerk
Meerkreuk (zat. 7 u.) 7.45, 9,15 en
11 u.
Rijn.saterwoude Herv. Gem. 9.30
u. ds. S. Bijl te Krimpen aan de IJs- 1
sel. 7 u. ds. N. J. M. Hoogendijk te
Alphen aan den Rijn. Jeugddienst Chr.
Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des Woorcls,
2.15 u, ds. G, Bouw te Schevenlngen.
R K. Kerk (zat. 7 u.) 7.30, 9.30 en
11.15 u.
Rijnsburg Herv. Gem Gro
te Kerk 9.30 u. ds. I. J. Wisse. 5 u
ds. H. van Niel (Bethelkerk) 9 30 u
cis Van Nlel iH.D.) 5 u. ds. Wisse Ge
ref. Kerk. Petrakerk: 9.30 u. ds v. d.
Linde, 5 u. ds. Baayen. Immanüël-
kerk 9.30 u. ds. Baayen. 5 u ds. Bij-
leveld Maraimthakerk 9.30 uu ds' Bij-
te veld. 5 u. ds. v. d. Linde. Geref.
Kerk (vrijgem.) 10 en 5.15 u. ds. Ded
dens. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 u
ds. Tijmes. Evang. Chr. Gemeen
schap (mavo-school) 10 u. dienst, R. K.
Kerk Tuinbouwschool (zat. av. 7 u
10.30 uur.
Sassenhelm Herv. Gem. 10.30 u.
(in Geref, Kerk) ds. A. Westra, 6.30
u. (in Ontmoeting) clhr. Vink te Val
kenburg; Geref. Kerk: 9 u. ds. H. v d
Berg. 7 u. ds J. D. te Winkel. Chr.
Geref. Kerk: 10 en 5 u. ds. L. S. den
Boer: Ned. Prot. Bond: 10,30 u. cis. A.
Klaassen te Schiedam. R. K. Kerk
Izat. av. 7 u.) 8. 9.30. 11 en 5.30 u.
Valkenburg Herv. Gem. 10 it. ds.
G. Zonneveld. 6.30 u. ds. G. Zonneveld.
Geref. Kerk 9.30 en 6 30 u. ds. Rooze.
Geref. Kerk (vrijgem.) 9.30 u. lees
dienst. 5 u. ds. Hoff.
Voorhout Herv. Gem. 10 u. ds.
N. T. Bakker (zendingspredikant) R
K. Kerk (zat. 8 en 7 u.) 9, 10.30. 11.45
en 5.30 u.
Voorschoten Herv. gem. Dorps
kerk: 10 u. cis. v. d. Schoot, 7 u. ds.
Meljering, Hulp en Heil: 10 u,
t. v. d.
Geest. Aula Noord Hofland: 9.45 u. ds.
Meijèriiig. Rijndijk: 10 u. ds. de Beus
Geref. Kerk 9 en 10.30 u. ds. De
Zeeuw. Geref. Kerk (vrijgem.) 8.30
u. ds. K. Deddens uit Rijnsburg 3 u. ds.
v. Dijk uit Zwijndrecht. R. K Kerk
Laurentlus (zat. av. 7 u.) 8, 10, 11.30
en 6 u. Moeder Gods (zat, av. 7 u.)
8. 10. 11.30 en 6 u.
Waddinxveen Herv. Gem. Brag-
kerk 9.30 u. cis. H. Roelofsen te Zeist
6.30 u. ds. D. van Vliet, Wijkgebouw:
9.30 u. ds. D. van Vliet, 6.30 u. ds. J.
v. d. Heuvel, Bethelkerk: 9.30 u. ds.
J v. cl. Heuvel, 5 u. ds. H. Jongerden
te Veenendaal, Immanuelkerk: 9.30 u.
ds. N. J. Flink, 7 u. ds. A. Pletersma,
Geref. Kerk, Kruiskerk: 10 u. en 5 u.
ds. D. J. Modderaar (V HA): Ont-
moetingskerk: 10 u. ds. J. Snoey te
Katwijk aan Zee, 5 u. ds. M. v. Har-
melen, Alphen a/d Rijn, Chr. Afgesch.
Gern.: 9.30 u. en 5 u. ds, A. P. Verloop
Oud Geref. Gem. in Ned. Zuidkade
158: 10 u. en 6.30 u. leesdienst. RK Ont
moetlngskerk: 8.30 u, 11.46 u. en 6.30
u. (zaterdagav. 7 u.) St. Victorkerk:
8 u. en 10 u. (zat.av. 7 u.).
Warmond Herv. Gem. 10 u. ds.
F. C. Kamma. R. K. Kerk (zat. av.
7 U.) 8, 10 en 11.30 u.
Wassenaar Herv. Gem. Dorpskerk
10 u. dr. Th. C. Frederikse: 4.30 u. ds
D. v. Vliet. Wadclinxveen, 7 u. ds Fre
derikse, Kleviotskerk 10 u. drs. A. van
Buuren, Messiaskerk 10 u. P. C. Taal,
Dorpscentrum 9.30 u. kand. W. L. van
Kansel in de nieuwe Schep-
piJigskerk te Leiderdorp.
(Foto Jan Holvast)
Geer. Bllthoven. Geref. Kerk Bloem-
camp laan 10 en 7 u. ds. L. Bech, ZlJI-
laan 10 en 7 u. ds. D. van der Meu-
len. Ned. Prot. Bond Lange KerkdW
10.30 u. ds, N. v. cl. Wall, Den Ha«
RK Kerk Wlllibrorclus (zat. n u.)
9.30, 11, 12.15 en 5 u. Goede Herds!
(zat. 5) 8.30, 10 en 11.30 u. H. Joseph
(zat. 7) 7.30, 8.45, 10.30, 12.15 en 7 n
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 f
DS. Franken, 6.30 u. ds. Hanemaayf
Alphen a/d Rijn. Geref. Kerk: 9.30
en 6.30 u. Prof. Nauta Amsterdam1
Zevenhoven Herv. Gern. 9.30 uj
ds. Van Doorn te Nieuwkoop. Gerei
Kerk 9.30 u. en 7 u. Kand. E. v, i
Woucle te Amsterdam. R. K. Kerk (z^
7 U,J 7,45. 9 en 10.45 u.
Zoet erwoude Herv. Gem. 10 u. ds
P. C. Plooy te Hardenberg. R. K. St
Janskerk Zuidbuurtseweg (zat. 7.30 u)
7.30, 10 en 11 u. r. k. kerk ChrlstU)
Dienaar (zat. 7 U.( 8.30, 10, 11.30 en s
u. R. K, Kerk Meerburg (zat. 7 O-'
8.45, 10.30, 12 en 6 u.
Zwammerdam Herv. Gem.10 0-
en 6.30 u. ds D. Goudzwaard. Gerei
Kerk 9.30 u. en 6.30 u. ds. D. J, Brou
wer te Katwijk aan Zee. Rem. Gerei
Gem. 10 u. ds. E. L. H. Bongartz.
Kerk (zat. 7 u.) 8, 10, 11.30 ëïi 5.30 Ik
