*eter Handke, van
evoel
naar
taal
2
11H
111
ij
LJ.
UW DAGBLAD
"W&ater
te doen is
60STE MAAL
BEDEVAART
mee op vakantie
'W
fER.DAG
Oostenrijkse auteur Peter
(1942) is bekend geworden
,ljn beschuldigingen en protes-
Toen in 1966 de bekende lita-
club „Gruppe 47" bijelkaar
(Adriaan Morriën is het eni-
Ktderlandse lid) hi Princeton,
de toen vierentwintigjarige
i ijte plotselüig bekend, toen hij
■kanonnade afvuurde op alles
er tijdens die bijeenkomst be-
L ken was.
I Slaagde de „beschrijvende im-
lie" aan in de Duitse litera
ls je niets meer weet, kun
ieder geval nog iets beschrij-
Maar tot een analyse van de
tot bespiegelende creativiteit
nauwelijk iemand meer ko-
De slachtoffers van de aan
leiden of verlicht adem (ein-
was er weer leven in de
19 AUGUSTUS 1972
brouwerij) of koelden hun woede
via hun pen. maar zakten daarbij
(zoals Martin Walser) door de
mand.
Handke's tweede protest volgde in
1966 met het toneelstuk „Publi-
kumsbeschuinpfung". Vier akteurs
schreeuwen vanaf een kaal toneel
de zaal in en proberen met hun
woorden het theatrale te ontmante
len. zowel bij de akteurs („het grote
gebaar") als bij het publiek („de
gezapige ontroering"). In Nederland
was het effekt van de voorstelling
door toneelgroep Theater niet zo
groot, omdat de aangevallen toneel
stijl (in wezen die van Royaards)
sinds Eduard Verkade al verdrongen
listorische documenten liggen niet voor het
pscheppen, maar.
u gewoon naar uw boekhandelaar stapt, kunt u er wel een in
inden krijgen. Want daar is de uitgave van het boek
DE LEIDSE HOFJES"
irkrijgbaar. Dit historisch document is in een Kleine oplage
tgegeven door het Leidsch Dagblad en bevat foto's van alle
jfjes met een beschouwing over elk hofje.
at zijn er 35 in totaal
Ver al die 35 hofjes schreef de heer R. J. Spruit: duidelijke
■ksten, die uitvoerig informatie geven over de geschiedenis van
in stuk lokaal verleden. Een verleden met een romantisch tintje.
oekt u een geschenk
leef een boek, geef een historisch document, een bedrag van
15,is waarachtig niet veel voor een historisch geschenk.
is en omdat het soort theaterbezoe
kers dat Handke op het oor had,
het toneel al lang de rug heeft toe
gedraaid of wegbleef.
Beschuldiging
De derde beschuldiging van Handke
volgde eveneens in 1966, via zijn
stuk „Selbstbezichtigung", in ons
land alleen gespeeld door The
Other Company uit Engeland, in
het Mickery Theater. In deze zelf
beschuldiging formuleert Handke al
zijn angsten, die uitlopen op gecor
rumpeerde onschuld en zelf bevredi
gende schuld.
De vierde vorm van protest was
Handke's televisiefilmdebuut In 1971,
„Chronik der laufenden Ereignisse",
waarmee hij In wezen een anti-te
levisiefilm maakte. Anderhalf urn-
lang. ondersteund met veel muziek
van Gustav Mahler, zeggen vier
jonge mensen in snackbars, hotel
kamers en telefooncellen allerlei ba
naliteiten tegen elkaar, in de trant
van: „Houd je van mij"; „Nee, ik
houd niet van jou. Maar als ik van
iemand zal houden, dan zal jij het
zijn".
In de montage toont Handke hoe er
met sentimenten en beelden wordt
gemanipuleerd, om „de gezapige
emoties" op te wekken. Hij laat
zien hoe de makers van Peyton
Place op geraffineerde wijze de kij
kers bespelen. Een soorgelijk proces
liet hij de schouwburgbezoekers
meemaken met zijn toneelstuk
„Kaspar" (1908), in 1969 eveneens
door Theater gespeeld.
Handke houdt ons en zichzelf via de
hiervoor genoemde stukken de spie
gel voor. Meermalen moet hij de
vochtig geworden glaswand
schoonwrijven, zoals hij dat deed in
de dichtbundel „Die Innenwelt der
Aussenwelt der Innenwelt" (eerste
opglage 12000 exemplaren!), waar
hij schreef: „Ik ben weliswaar geen
verachter van de vooruitgang, maar
ook geen aanbidder van al het nieu
we".
Het gebruiken van de taal als ver
voermiddel voor ontdekkingstochten
wordt belangrijker: „Wanneer ik
schrijf, interésseer ik me alleen
voor de taal", zegt Handke en in
zijn in deze kolommen besproken
zijn roman „De angst van de doelman
voor de strafschop" (1970; Neder
landse vertaling 1972; zien wij dan I
ook. hoe een ontslagen aflbeider, te- i
vens doelverdediger. via taalassocia- i
ties achter zijn werkelijkheid (de
angst) tracht te komen.
Voorbeeld
Het laatste voorbeeld van een wat
tct rust en zichzelf gekomen Peter
Handke is de roman: „Der lange
Brief zum kurzen Abschied" (1972).
Hoofdfiguur is een dertigjarige,
Oostenrijkse schrijver, die voor de
tweede maal een bezoek brengt aan
Peter Hancke
de Verenigde Staten. In het boek is
een nauwkeurige reisbeschrijving
opgenomen. De man is van zijn
vrouw Judith gescheiden, maar deze
blijkt hem achterna gereisd te zijn.
Aanvankelijk wil de man Judith te
vinden, maar als hij merkt dat zij
hem wil doden, probeert hij haar te
ontlopen. Uiteindelijk vinden zij el
kaar; Judith is dan niet in staat de
trekker van het pistool over te ha
len. Samen brengen zij een bezoek
aan de zesenzeventig jarige filmre
gisseur John Ford, die moet glimla
chen om het avontuur van de Oos
tenrijkse man en Judith. Belde ex-
geliefden besluiten daarop om op
een vriendschappelijke wijze, zonder
haatgevoelens en achtervolgings-
waarzin, uit elkaar te gaan.
Dit is in het kort de lijn van het
verhaal. Belangrijkste thema is ech
ter de beschrijving van de ontwik
keling van een Europees levensge
voel, dat met name bij dertigjarigen
uitgemond is ln een wereldbeeld
zonder uitzicht, zonder hoop, zonder
verwachting. Een dertigjarige Oos
tenrijker, die weet dat zijn Jeugd
voortaan slechts zal bestaan uit
herinneringsbeelden en dat het ou
der worden hem snel van de Jeugd
zal vervreemden, wordt gekonfron-
teerd met de Amerikaanse levens
stijl, waarin beelden (trots, kracht,
enz.) de werkelijkheid nog overtroe
ven.
Het is boeiend om mee te maken
(Handke schrijft zo, dat Je alles
meemaakt en meeschrijft) hoe een
auteur vla de taal belandt bij het
gevoel, de melancholie, wellicht de
primaire levensbehoeften van de
mens die door slordig taalgebruik
bijna verstikt zijn.
Peter Handke: De angst van de
doelman voor de strafschop. Bruna,
Utrecht, 1972.
Peter Handke: Der kurze Brief
zum langen Abschied. 195 blz. Suhr-
kamp, Frankfurt am Main, 1972.
DM 16,50.
BRAMMETJE FOK EN DE BRAMPOPPEN
l. Van alles, wat zich in de kamer van zijn vijand Mali-
\ti had afgespeeld, ivist Brammetje niets. Hij lag lui aan dek
\e Kokanje, genietend van zijn rust nu hij zijn vracht had af-
trd en op andere vracht wachten moest.
Karo soesde in de zon en Tutu droomde van verre landen
nte papegaaien.
Zachtjes dobberde de Kokanje op het wateren de loopplank tus
sen en schip deinde zoetjes mee. Zelfs op deze warme dag werd er
nog gewerkt in de haven en in het geroezemoes aan de kade ging
het zachte geratel verloren van een sleutel, die langzaam in de
rug van een poppetje ronddraaide.
Het was een Bramjnetje-pop, één van de poppen, die Maliversatti
ivilde gebruiken om Bram een loer te draaien. En dat poppetje
siapte vrolijk en kwiek de loopplank op.
Leidse bioscopen
Camera: "Slmson en Deltla" 14 Jr.
Dag. 20.00 en do., vr„ dl. ook
14.00 uur. Matinee: "Bugs, Bunny Pa
rade" a.l. za. en wo. 14.00 en zo. 14.00
en 16.15 uur. Nachtv.: "Le Samourat"
18 jr. vr./za. 23.30 uur
Studio: "Samen uit-. Samen thute", a.
I. Dag. 14.30. 19.00 en 21.15 uur. Zo.
14.30, 16.45. 19.00 en 21.15 uur.
Lldo: "Veel liefs uit Moskou" 14 Jr.
Dag. 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.
14.30, 19.00. 16.45 en 21.15 uur.
Luxor: "Dracula vb Frankenstein" 18
Jr. Dag. 14.30, 19.00 en 21.15 uur. Zo.
14.00. 16.45, 19.00 en 21.15 uur.
Trianon: "Safari, maagden ln de
jungle" 14 Jr. Dag. 14.30. 19.00 en 21.15
uur. Zo. extra voorst. 16.15 uur.
Re.v"Het Wijfjesdier" 18 Jr. 19.00
en 21.15 uur. Matinee: "Plppi Lang
kous" wo., za. en zo. 14.30 uur. Nacht
voorstelling "Sex a la minute" 18 jr.
Vr./za. 23.30 uur.
T entoonstellingen
De Lakenhal Expositie „De Leidse
hofjes". Dag. 10 uur voorm. 5 uur na
middag. zo. 1-5 uur nam. (t.em. 9
september).
De Lakenhal Expositie 18de eeuws
Leids zilver (t.e.m. 26 augustus) dag.
10-5 uur. Zon. 1-5 uur nam.
Museum voor Volkenkunde, Bteenstr.
1 Leiden „Fai la" zomertentoonstelllng
over zeilen ln de Stille Zuldzeé ma
t.e.m za 10 uur voorm.4—5 uur nam
Zon. 1-5 uur nam. (t.em. 7 januari).
Molen de Valk Molenmüseuto dl t.e.
zat. 10 uur voorm.-5 uur nam. (zo
en f.d. 15 uur nam.
Ned. Legermuseum Geopend tnaandag
tot en met vrijdag 9 uur voorin 5 uur
nam zon en feestdagen 1-5 uur.
Rijksmuseum voor de gesfchledenis
der natuurwetenschappen dag 10-4
uur zondag 1 -4 uur.
De Lakenhal: Dag 108 uur zon
dag 1—6 uur
Ryksmuseum van Oudheden «Ra
penburg 28) Werkd 10 uur voorm tot
6 uur nam zond 1-5 urn nam
Rijksmuseum voor Volkenkunde
(Steenstraat 1): Dag 10-6 uur zondag
1-5 uur nam
Galerie Van der VI 1st (Botermarkt
3) Expositie Fred Grote (schilderij
en). René Nijhof (tekeningen). Mach-
teld Hooyen (gouache*) en Adrians
Baarspul (keramiek) di. t.em. zht. (t.
ai 2 september).
Rijksmuseum voor natuurlijke his
torie (Raamsteeg 2) Dierenleven in Su-
runame ma. tot en met zat. 9.30 uur
voorm. 4.30 uur nam (T.em. 26 okt.).
Warmond: Galerie De Jomp. Exposi
tie Bert Slingerland (monotypes, stil
levens, aquarellen, ma. t.e.m. za. 710
uur nam. zo. 1210 uur nam. (t.em.
25 augustus).
Bezoekuren Ziekenhuizen
LEIDEN
Diaconessenhuis: le klasse dagelijks
11.0012.00 uur 13.1514.00 uur,
18.4619.30 uur 2e en 3e klasse, da
gelijks 13.15—14.00 uur en 18.4519.30
uur Kinderafdeling dagelijks 14.45
15.30 uur maandag- woensdag- en
vrijdagavond 18.3019.00 uur.
Ellsabethzlekenhuis 3e klasse, dage
lijks van 14.00—15.00 en van 18.45—
1 u. 2e klasse, dagelijks van 11.30
Asperge-krabcocktail
Snijd de bovenste helft van
gare asperges in kleine stukjes
en meng er de inhoud van een
klein blikje Krab door. Vereun
mayonaise met sherry en ci
troensap tot een vrij dun saus
je en breng dit verder op
smaak met een snufje noot
muskaat, versgemalen witte pe
per en eventueel mespuntje
cayenne. Vermeng asperges en
krab met in kleine stukjes ge
sneden hardgekookt el. Schep
dit luchtig door elkaar en roer
er niet meer in dan nodig is.
de stukjes asperges krab en ei
moeten nog als zodanig afzon
derlijk herkenbaar zijn Schep
het mengsel in wijde glazen,
giet het sausje er over en stuif
er wat paprikapoeder over. Zet
de glazen een half uurtje in de
koelkast. W IN A BORN
—12.00 en ran 14.00—16.00
18.4519.30 uur le klaaee dagelljkB v,
a. 11.30. Kraamafdellng: 3e klasse 15
—16 en van 18.4519.30 U. 2e Kli
11.30—12.00 (alleen vaders) 15.00—16
en van 18.4519.30 uur.
Kinderafdelingen Al en B4: Dagelijks
van 14.3018.46 uur.
Endegeest: dinsdag en vrijdag 18*—
14.30 s zondags 11—12 en 14—15 uur
Eerste klassede gehele dag.
Annakliniek: dag. 13.30—14.30 en 18
19 uur.
Academisch Ziekenhuis: Klasse 1 en
2 dag. 10.30—11.30, 14.30—16.00 en
19.20 uur: klasse 3 dag. behalve dins
dag van 19—19.45 din v 13—14 uur zat
en zon. tevens van 14.3015.30 uur
kliniek kindergeneeskunde (aaal 23 23
en 24: ouders dag 10.3011.30 14.30
15.30 en 18.1519 uur: overige bezoe
kers maandag tot vrij 18.15—19 uur,
zat en zon 14.30—15.30 uur (zaal 60)
alle bezoekers maandag tot vrij 16.15
—19 uur zat. en zon. 14.30—15.30 UUr.
(zaal 51 babyzaal) alleen voor ouders
dag vanaf 10.30 uur. Kinderzaal keel-
neus- en oorheelkunde dag. behalve
dinsdag 18.1519.00 uur dinsdag 13-14
uur zat. en zon tevens 14.80—15.30
uur Gynnacologie en vooqr zwangeren
dagelijks van 10.0011.30 uur en van
15.0020.00 Uur behalve op dinsdag.
Op die dag ls er geen bezoek behal
ve voor patiënten die op woensdag ge
opereerd worden. Voor deze patiënten
ls er een extra bezoekuur van 19.00
20.00 uur.
De bezoektijden voor de afdeling
Verloskunde (kraamvrouwen) zijn
"sttj-
itge8t«ia: aageujx
15.3017.00 uur en van 18.3020.00 U
Kinderen tot 12 jaar kunnen wegens
mogelijk infectiegevaar helaas niet op
bezoek komen.
staande moeders en moeders waarvan
de echtgenoot ln het buitenland ver
toeft kunnen *s avonds één bezoeker
ontvangen.
Op dinsdag ls er geen bezoek bèhal-
voor patiënten die op die dag be
vallen zijn. Voor hen ls er een avond-
Voor de Praematarenafdellng gelden
de volgende bezoekuren (alleen voor
ouders): maandag, woensdag, vrij
dag 18.3018.45 zaterdag en zondag:
15.30—15.45 uur.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Rijnoord: le en 2e klasse 10.3<k—11.00
14.00—14.45 en 18 00—19.00 uur 3e klas
14.00—15.00 en 18.00—19.00 uur Kraam
afdeling 16.0017.00 uur alleen voor
echtgenoten 19.00—19.30 uur. Kinderaf
deling 15.0015.30 alleen voor ouders
18.0018.30 uur.
TER AAR De broedertneesters
van de Rijnlandse processie naar
Kevelaar verkeren in feeststemming
want zij organiseren deze bedevaart
voor de zestigste keer. In Ter Aar
wordt deze taak waargenomen door
Th. A. Hijdra, die wijlen de heer
C. Volgering heeft opgevolgd. On
danks het feit dat bedevaarten hun
gezicht schijnen te verliezen, heeft
deze tocht toch wel bijzondere beko
ring aan de deelnemers bezorgd,
want er bestaat nog steeds belang
stelling voor.
Wel heeft men enige Jaren terug
muziek moeten inschakelen door le
den van de muziekverenigingen Arti
uit Ter Aar en die van Liefde voor
Harmonie uit Roelofarendsveen mee
te nemen, die de zang tijdens de be
devaart begeleiden. Natuurlijk gaan
er minder mensen meè dan veertig
jaar geleden, toen men meestal per
trein ging. Nu gaat de tocht met
autobussen.
Dit jaar vindt de bedevaart plaats
op maandag 28 augustus. De deel
nemers kunnen zich opgeven bij de
plaatselijke broedermeesters.
Hoe is het ontstaan?
Dit woord: KLETSKOUS
Evenals leuterkous en zeurkous
is kletskous een minachtende
benaming voor een babbelzieke
vrouw. Men noemt haar naar
een kledingstuk dat zij pleegt
te dragen, zoals men een
kruier witkiel noemt naar de
witte kiel die zijn uniform is
of was toen er nog witkielen
bestonden. De manlijke collega
van de kletskous is de klesma-
joor, een woord dat waar
schijnlijk een grappige vervor
ming is van kletsmeier. En
kletsmeier zal wel naar Duits
voorbeeld zijn gevormd. In die
taal bestaan woorden als Heul-
meier: huilebalk, Schlaumeier:
slimmerik. Angstmeier: bange
rik en Sohwindelmeier: bedrie
ger. Kletsen is eigenlijk: het
geluid klets laten horen en
vandaarhet watervalachtige
geluid produceren dat babbe
lende mensen maken.
Uw dagblad wil gaarne mee met vakantie als U wilt helpen, door
gebruik te maken van het hieronder afgedrukte vakantieformulier
dit tenminste 8 dagen voor Uw vakantie aan ons in te zenden,
ons niet op te belien voor opzending erf Inhouding van de krant Tele
fonische opdrachten kunnen wjj niet aannemen.
Als brief verzenden frankeren met 30 ct.
Ons HUISADRES ls:
i£ Naam: r t
Straat: no
Woonplaats:
Kwartaal
WU hebben een Maand doorhalen wat niet van toepassing ls.
Postabonnement
Ons VAKANTIEADRES ts: van tot
p.*
stra»' no
plaatsnaam:
8.v.p, ln blokletter*.
KOSTEN VAN OPZENDING.
Voor Nederland. Belgis en Luremburg gratis.
De overige Europese landeD uitsluitend per luchtpost Kosten f U- per dag.
De oraktyi neelt on» geleerd, dat da bezorging van kranten ln da Zuld-
Europeae en Noord-Alrikaanse landen nog aj eena te wensen overlaat.
wy kunnen daarom geeD verantwoording nemen voor kranten welke niet
tijdig op het vakantieadres worden ontvangen.
FRED BASSET
__r
ICO
PANDA EN DE VERDORSTE
-116. De vrachtauto reed een heel eind het bergpad op
fonda eerder die dag beklommen had. Maar plotseling stop-
voertuig bij een tunnel en Gurk boog zich uit het raamp-
li; vloot even en daarop kwam een soort camera uit
fuiken tevoorschijn.
t ben 't, baas", sprak Gurk. ,£n ik heb het vochtzuig-appa-
ty wie. Is dat niet knap?"
■camera gaf geen antwoordmaar bewoog zich op een uit
vouwbare arm langs de auto, alsof hij alles onderzocht.
„Op de laadbak staat hij, baas", riep de dief behulpzaam.
HierachterIk heb hem heel handig en vlug weggehaald. Nie
mand kon me tegenhouden".
Hij ivist niet dat Panda achterop zijn vrachtioagen was ge
sprongen en mee was gereden. Maar het zag er naar uit, dat
die nu ontdekt ging worden. Hij probeerde zich nog wel zo klein
mogelijk te maken, maar de camera keek overal rond en
staarde hem daarop strak en onbewogen aan
NIEMAND SEGEUPT ME, EOKTCt?
2e HEBBEN GEEN IDEE Wel WAT
Ik DENK OF VOEL OF WAT IK
WECKEUTK 8EN
cna
/«Pc VAMaur
