Hondebaan van oom agenl
Onderbetaling,
overuren,
spanningen,
frustaties.
Groter personeelstekort
door golf pensioneringen
ZATERDAG 12 AUGUSTUS 1
Eind 1970. Een bijzonder rumoerige
protestvergadering van de Neder -
iandse Politie Bond in het Haagse
Congresgebouw. De woede van de
agenten geldt de vijfhonderd gul
den, die de regering als een soort
gevairengeld aan bepaalde groepen
politiefunctionairassen wil uitkeren.
In hun ogen een belediging in
■plaats van een tegemoetkoming
.De jammerklacht klinkt door in het
gehuil van honderden politiefluit-
jes. De agent, beroepshalve ver
trouwd met de wapens van de de
monstratie, laat zich ook in span
doeken niet onbetuigd. Tientallen
vlaggen van onbehagen, waarvan er
één het meeste aanspreekt: „Wilt U
een schietschijfpositie, kom dan bij
de politie".
Anderhalf jaar later lijkt die leuze
nog steeds van kracht. Onderwaar
dering in salariëring en vooral on-
derbezetting zijn de hoofdoorzaken
Door
Daan Overhoff
van ontevredenheid, spanningen en
frustraties bij zowel rijks- als ge
meentepolitie.
Een sombere situatie, die er de
eerstkomende jaren niet beter op
wordt. Is de werving van politie
functionarissen door strenge selec
tie, beperkte opleidingsaccommoda
tie en docentental aan limieten ge
bonden, door een stijgend aantal
pensioneringen zal het personeelste
kort in de naaste toekomst alleen
maar groter worden.
Bij de rijkspolitie spreekt men zelfs
van een golf pensioneringen, die
pas rond 1980 zal zijn uitgerold.
Oorzaak is de opbloei van het poli
tieapparaat kort na de oorlog. Zo
heeft een grote groep ambtenaren
het er binnen korte tijd qua leeftijd
opzitten.
Zwaaien er per jaar gemiddeld 60
tot 65 mensen van de rijkspolitie
af, dit Jaar zullen dat er al 119
zijn. Hun aantal, zo leert ons de al
gemene inspectie rijkspolitie, stijgt
gestadig tot een top in 1978. wan
neer ruim vier maal zoveel funtio-
narissen, liefst 490 man, naar huis
worden gestuurd. Men hoopt, dat
rond 1980 aanwas en afvloeiing el
kaar opheffen, waarmee echter nog
niets is gedaan aan het organieke
personeelstekort bij de rijkspolitie.
OVERUREN
De politie zal voorlopig nog heel
wat overuren moeten maken, want
op gemeenteniveau zit men al even
zeer in de min. Neem Den Haag,
waar hoofdcommissaris dr. C. N.
Peijster op dit moment een tekort
van 180 man aan agenten en
hoofdagenten betreurt. Een vijfja
renplan voor de werving van nieuw
persor >el moet 700 krachten opleve
ren, maar zolang die er nog niet
zijn mag het huidige bestand de
zaak opknappen.
Niet elke agent, inspecteur, wacht
meester of kolonel kan die extra
belasting aan. „Dankzij de goede
wil en de juiste mentale instelling
van de politie wordt de zaak
draaiende gehouden", verklaarde
onlangs W. W. Weijmans, voorzitter
van de katholieke politiebond St.
Michael, „maar met een minimum
aan mensen wordt een maximum
aan prestaties geleverd en dat
brengt gevaren met zich mee".
SPANNINGEN
Oververmoeidheid kwelt de politie
man zolang hij nog niet overspan
nen raakt. „Met portofoon of mobi
lofoon kan de surveillant elk mo
ment van de dag en de nacht van
uit een vredige situatie naar ernsti
ge moeilijkheden worden gediri
geerd". weet Weijmans, „dat levert
geestelijke spanningen op. Er is
geen tijd meer op adem te komen.
De kans dat de ziekenboeg zwaar
der bemand gaat worden, is reëel
aanwezig".
Het ziekbed wacht niet alleen het
lager politiepersoneel, want ook re
chercheurs staan de wallen onder
de ogen. „De inzet van die mensen
is boven alle lof verheven", prijst
commissaris A. VermeiJ, chef van
de Rotterdamse recherche, „maar
door de vele uren, die ze moeten
maken, zitten ze tegen de rode
streep aan. Ze moeten af en toe
een dag of wat naar huis om op
adem te komen".
GEÏSOLEERD
De rijkspolitieman heeft het wat
dat betreft vaak nog moeilijker. Al
mag hij, in tegenstelling tot vroeger
actief aan het burgerleven deelne
men. hij is ten dele geïsoleerd
Vaak door niet meer dan één of
twee assistenten omringd en zeker
op éénmansposten kan hij zich moei
lijk afreageren.
Vaak vindt hij compensatie in een
mooi huis of een fraaie omgeving,
maar in plaatsen met een moeilijke
bevolking kan de lichamelijke en
geestelijke belasting nog altijd te
groot zijn. Zo raakt opperwacht
meester Hogenkdonk, postcomman-
dant Moordrecht, nog vorig jaar
augustus overspannen. In november
moest hij zijn werk opgeven.
STEUN
Opperwachtmeester A. An dew eg,
rayoncommandant De Kaag, die al
len in de zomermaanden een assis
tent krijgt toegeschoven, zit nog wél
lachend op zijn plaats, maar hij
kan zich zo'n instorting best voor
stellen. Hij heeft er geen last van.
maar dat komt meer door de steun
van zijn vrouw dan door het weel
derig werkklimaat, dat de overheid
hem zou bieden.
..Als collega's hier op vakantie ko
men, zeggen ze: je bent knettergek,
dat je hier wilt staan", vertelt An-
deweg berustend, „zonder die assi-
tent zou ik ook zo over de rooie
gaan. Maar mijn vrouw is gelukkig
erg rustig. Ze belt bijvoorbeeld oir.
assistentie als ik er 's nachts uit
moet. Maar ik ken vrouwen van
collega's, die het in bed niet uit
kunnen houden als hun man op
pad is".
ONMISBAAR
Nu hoeft men aan de familieperike
len van een aantal politiefunctiona
rissen nog geen boodschap te heb
ben, maar het personeelstekort
wreekt zich op de hele samenleving.
W. W. Weijmans is moeilijk tegen
te spreken als hij zegt: „In deze
rumoerige tijd is een goede, bekwa
me en tevreden politiemacht onmis
baar".
Wat zijn de gevolgen nu het poli
tieapparaat voorlopig niet aan die
voorna arden voldoet? Een niet lang
geleden gehouden congres van ho
gere politieambtenaren schilderde
een benauwende toekomst: een on
toereikende bestrijding van de cri
minaliteit, een onvoldoende aanpak
van de verkeersproblemen en een
toename van geweld en ordeversto
ringen.
Andere deskundigen waarschuwen
ervoor, dat de misdadigheid over
tien jaar volledig uit de hand zal
zijn gelopen als de regering op kor
te termijn geen maatregelen neemt.
Of zoals dr. D. van Ooijen, politie
chef van Middelburg het zegt:
„Over tien jaar kan niemand meer
veilig over straat lopen als het don
ker is".
De politie kan alleen maai* hijgend
achter misdrijven en verkeerschaos
aanhollen. Voorkomen kan zij ze
nipt. Onderbezetting met de daar
aan verbonden overbelasting laat
politieapparaat buigt, in aanmer
king neemt. In de nieuwe opzet,
daar is men het algemeen over
eens, dient het onderscheid tussen
rijks- en gemeentepolitie te ver
dwijnen. Zover is het echter nog
lang niet en ook dat stemt hogere
politiekringen prikkelbaar.
Al vijf jaar ruziën Justitie en Bin
nenlandse Zaken over de politieor
ganisatie. Eerst kibbelden de minis
ters Polak en Beernink, die in een
nieuwe politiewet de dubbele bevels
bevoegdheid bij de politie onaange
roerd wensten te laten.
Wat de opspring van strafbare fei
ten betreft staat de politie namelijk
onder bevel van de officier van Jus
titie, maar voor de handhaving van
de openbare orde moet de politie
weer naar de burgemeester luiste-
GEEN ONDERSCHEID
Het enige, dat men aan het snel
ingetrokken voorstel overhield, was
het wegvallen van het onderscheid
tussen rijks- en gemeentepolitie.
Maar wie moest, wat het beheer be
treft, nu de baas worden. Justitie,
Binnenlandse Zaken of een staatsse
cretaris tussen beide departemen
ten?
Belangrijker nog, moest het een na
tionale of regionale politie worden?
Moest men uitgaan van deconcen
tratie, nationaaal gezag, dat be
voegdheden naar beneden afschuift,
of verdiende decentralisatie de
voorkeur, waarin de regio's het voor
het zeggen zouden krijgen?
Sinds half april ligt over dat be-
heersvraagstuk een nota met vraag
punten en bijbehorende antwoorden
aan de ministers Geertsema en Van
Agt bij de politiedeskundigen van
de Tweede Kamer. De nota is opge
steld door prof. mr. J. M. Polak uit
Ede, regeringscommissaris belast
met de voorbereiding van een nieu
we politiewet.
GEWESTVORMING
Polak hangt de beheersorganisatie
van de politie op aan de voorgeno
men gewestvorming in Nederland.
De ministers gaan accoord de poli
tie onder te brengen in 40 tot 50
gewesten met een gemiddelde
korpssterkte van 500 man. De poli
tie valt onder de nieuwe geweste
lijke besturen, zodra die er tenmins
te zijn.
Dat lijkt een aanzienlijke winst
voor Binnenlandse Zaken, maar dat
moet nog maar worden afgewacht,
want de nota wil niet eeuwig wach
ten op resultaten. Binnen tien jaar
na de totstandkoming van de Ge-
westwet moet tweederde deel van
alle gewesten mèt bijbehorende po
litiekorpsen van de grond zijn.
Zo niet. dan wordt voor de rest van
het land een nationaal gedeconcen-
treerd politiebestel ingevoerd. Dan
zou Justitie weer haar zin krijgen
en dan zit men wéér met twee
soorten politie, waar iedereen nu
juist van af wil.
Bovendien lijkt het griezelig het be
heer van de politie te koppelen aan
gewesten, waarvan de vorming nog
maar een rommeltje is. Er zijn er
zo'n dertig in de maak en de Ver
eniging van Nederlandse Gemeenten
zegt erover: „De financiering is
kreupel en er is geen enkel zicht
op taak en plaats van het gewest".
GEEN GARANTIE
Geen wonder, dat de politie, die al
leen maar zo snel mogelijk schoon
schip wil maken in eigen gelederen,
niet juicht om de vorderingen bij
de reorganisatie. „Er is al vijf jaar
herziening nodig", weet mr. F. Per-
riek. hoofdcommissaris van politie
in Nijmegen, „en er is geen enkele
garantie, dat de gewestvorming bin
nen tien jaar zo ver is, dat de poli
tie daarin ondergebracht kan wor
den".
Hoofdcommissaris Peijster zoekt
geen ruimte voor preventieve ar
beid. Ook dat geeft frustraties. „Een
ernstig misnoegen over de dienstuit
voering", karakteriseert Weijmans
de stemming onder het personeel.
VERBITTERING
De voorzitter van de rijkspolitiever-
eniging, L. H. M. Nottet, gaat in
een kort geleden aan de ministers
Geertsema (Binnenlandse Zaken) en
en Van Agt (Justitie) verstuurd tele
gram nog verder. „U moet rekening
houden met verbittering en ont
stemming", waarschuwt hij, „om
het vertrouwen van de politie in de
overheid als werkgever te herstellen,
zult U snel beslissingen moeten ne-
Nu hoeft Nottet wat dat betreft
weinig hoop te koesteren als men
de snelheid, waarmee de regering
zich over de reorganisatie van het
ren. Een ongelukkige gezagsverde-
ling, die bijvoorbeeld in 1966 tot de
geruchtmakende kortsluiting in Am
sterdam leidde.
Toch, redeneerden de ministers, was
alleen de organisatie van het be
heer over de politie aan de orde.
Op dat vlak ressorteert de rijkspoli
tie onder Justitie en de gemeentepo
litie onder de burgemeesters en wat
het geld betreft onder Binnenlandse
Zaken.
Een aanpak, die de spanning tussen
de beide ministeries niet wegnam,
omdat het in principe altijd om het
bevel gaat en er is geen bevel te
voeren als men de greep op de or
ganisatie, op het geld mist. Toch
kwamen Beernink en Polak in 1968
met een beheersorganisatie via poli
tiekringen uit de bus, die echter
door alle belanghebbenden en ten
slotte ook door de Tweede Kamer
in de grond werd geboord.
dingen, die de politie verwerkt,
zijn deze gevallen maar een permil-
lage".
Misschien dat de politie zich eens
meer zou kunnen verdiepen in haar
slechte image. Zij wil maar al te
graag meedraaien in de burger
maatschappij, maar de Nederlander
voelt zich echter snel in zijn per
soonlijke vrijheid aangetast. De poli
tie is er om je te straffen, denkt hij
en ook dat wantrouwen zou de
agent meer sociaal bewogen ove
rigens naarmate hij jonger is
wel eens niet lekker kunnen zitten.
MOEILIJK
De politieman heeft het trouwens al
moeilijk genoeg. Het ene moment
helpt hij de mensen de straat over
te steken, het volgende ogenblik
staat hij met een traangasgranaat
in zijn hand. Hoe verwerkt hij dat?
Is dat misschien niet ook een oor
zaak van zijn geestelijke spanning?
"Maar ook grotere misdrijven worden
vaak met geldboetes afgedaan",
vindt hij, „terwijl het opleggen van
gevangenisstraf schijnbaar een aflo
pende zaak wordt. Dat werkt toene
mende criminaliteit en verzet tegen
de politie in de hand".
Dr. G. P. Hoefnagels, professor in
de criminologie in Rotterdam, be
strijdt dat eohter. „Dat gevoel van
onbehagen in de trant vanwaar
doen we het voor als de rechter zo
laag straft, is onterecht", zegt hij,
„de politie heeft veel meer te doen
dan mensen voor de rechtbad
brengen of achter de traliei
zetten.
De politie heeft voorlopig de
de mensen en het geld niet ami
afdoende in die zaken te verdi
Maar de nood is hoog. „De rea
moet voorkomen, dat de toevi
wordt genomen tot middelen,
uitholling van het gezag in de I
werken", waarschuwt de Neder)
se Politie Bond.
STAKEN
Een fraaie formulering v
eenvoudige woordstaken,
politie uitvalt, ontstaat v<
mensen een levensgevaarlijke i
tie", weet Weijmans. De staati
missie Toxopeus, die onda
moet adviseren over het stal
recht voor overheidspersoneel,
de politieambtenaren dat redh
ook wel willen onthouden.
„Best", zegt Weijmans, „maat
heeft de overheid de plicht
borgen te scheppen, die de re
en sociale positie van de politi
optimaal verzekeren".
„Ach, weet je", mompelt
wachtmeester Andeweg aan
boorden van de vredig kabbi
Kaag, „er wordt roofbouw op
pleegd. Het verschil met vroe
echter, dat Je nu tenminste h<
voel hebt dat er wat aan
daan". Het werd tijd, zou je a
gen, al lijkt de overheid daa
niet helemaal van overtuigd.
dan ook liever naar een tussenvorm.
„Het is niet verantwoord en ook
niet nodig met de reorganisatie van
de politie in Nederland te wachten
tot de gewestvorming haar beslag
heeft gekregen. Daarmee gaat nog
teveel tijd heen. Liever een snelle,
maar voorlopige vorming van poli
tiekorpsen per provincie onder het
bestuurlijk gezag van de commissa
ris van de koningin".
Misschien dat de politie dan, als
het zich nu al jaren voortspelend
ambtelijk geharrewar eindelijk tot
resultaten heeft geleid, een diep
gaand onderzoek naar de oorzaken
van de interne ontevredenheid kan
doen. Misschien zijn er wel meer
struikelblokken dan personeelstekort
en weinig rechtvaardige beloning.
Nottet denkt bljvoorveeld aan mis
noegen over de grote mate van to
lerantie in de strafmaat. „Kleine,
stoppen. Op de miljoenen overtre
i
