VOOR 1990 NOG 40
CREMATORIA ERBIJ
Droefste dorpsstaUon van Nederlan
Wes-
ter-
veltl
perron:
Velsen
staat er j
niet meer
alleen
voor...
tegels
van het
Er groeit
gras
tussen de
Het is 10.20 uur, een zonnige vrijdagmorgen. Vanaf een
bank op het perron van station Westerveld zie je hoe van
rechts naar links twee lange zwarte auto's de spoorweg
overgang nemen, een lijkkoets en een volgauto. Met krappe
afstand gevolgd door een blauwe Renault en een gele Escort
duidelijk horend bij de stoet.
Ze zijn ruim op tijd; pas vijf minuten later beginnen de bel
len van de overgang te rinkelen en gaan de bomen neer. De
trein van 10.26 uur uit Haarlem schuift dan langs het per
ron en houdt stil. Er stappen twee oudere echtparen uit. De
vier mensen zijn te warm gekleed voor het vrolijke weer.
Ingetogen, de twee mannen hebben een donkere hoed op.
De twee paren wachten aan het
eind van 't perron bij de spoorweg
overgang tot de conducteur op kijn
fluitje geblazen heeft en de trein
optrekt, richting IJmuiden. Dan
gaan de spoorbomen weer omhoog
en slaan de vier mensen linksaf,
over de rails, steken schuin over en
leggen de tweehonderd meter af
naar de ingang van de begraaf-
plaats Westerveld. In dat prachtige
grote park staat het „Crematorium
Velsen", het oudste van dit land.
Binnen enkele minuten zal de droe
ve afscheidsplechtigheid beginnen.
„Na aankomst van de trein van
10.26 uur.."
Een zin, die iedereen kent uit over
lijdensadvertenties in de krant; hij
geeft het geschatte tijdstip aan
waarop de plechtigheden van begra
fenis of crematie hier aanvangen.
Op Westerveld loopt men nog
steeds in de pas met het spoorboekje
van de NS. Men treft hier dan
ook het droefste dorpsstation van
Nederland.
Het is nu 10.30 uur. Thans gaat
van links naar rechts een stoet over
de spoorwegovergang, een rij men
sen met voorop een in het zwart
gestoken bedienaar.
Hij regelt het tempo. Langzaam,
want men is opnieuw weer keurig
op tijd.
De trein uit de richting IJmuiden
doet pas tegen 10.35 uur de bomen
neergaan. De mensen, die nu over
de rails gaan, zijn op weg naar het
witte gebouw, direct rechts van de
spoorwegovergang, waar gelegenheid
tot condoleren is en koffie kan
worden gedronken.
Zo worden verdriet en troost door
twee railstrippen gescheiden.
De volgende trein uit Haarlem
<10.56 uur) brengt slechts drie men
sen naar Westerveld. En maar twee
van hen gaan linksaf naar de be
graafplaats en het crematorium.
Haast iedereen komt per auto.
„Toch", zegt de directeur van het
crematorium, de heer Klein, „begin
nen de plechtigheden steeds pas
„na aankomst van de trein van.."
het is een traditie, er zijn toch ook
altijd nog mensen, die hier op het
station uitstappen, met wie we re
kening houden."
Er groeit gras tussen de tegels op
het perron. Hij die de crematie ge
dachte in Nederland wil verspreiden
zou daar blij om moeten zijn. Dat
ga-as op dat lang stuk ongebruikte
perron betekent immers, dat
„Westerveld" (of „Crematorium Vel
sen" als men het officiëler wil) er
niet langer alleen voor staat. Er
zijn thans nog acht crematoria in
Nederland, waar men de doden
heen brengt. En in de loop van het
volgend jaar komen er nog twee
bij.
„Westerveld" blijft echter „Wester
veld" veruit de mooiste begraaf
plaats van Nederland (geopend in
1888) en de plaats waar het oudste
crematorium staat.
En de trein stopt nog steeds ieder
half uur om enkele ongemotoriseer
de rouwbezoekers uit te laten stap
pen.
Het „Crematorium Velsen" werd in
1914 in gebruik genomen: een koe
pel gebouw op een der hoogste pun
ten van de heuvelachtige begraaf
plaats Westerveld. De stichting van
het crematorium had veertig Jaar
in beslag genomen. Al in 1874 werd
de Vereniging voor Facultatieve
lijkverbranding opgericht, door we
tenschapsmensen, notabele progres
sieven en progressieve notabelen.
Pas in 1914 was het zover dat dit
ideële gezelschap het eerste Neder
landse crematorium had; de N.V.
Begraafplaats Westerveld had een
stuk van zijn terrein in erfpacht
afgegeven en daar op was het ge
bouw met de imposante koepel
neergezet met de nogal steile trap
pen en paden die er heen voeren.
Veertig jaar wordingsgeschiedenis
en daarna ook exact veertig jaar
exclusief bestaan. Want pas in 1954
kreeg Nederland zijn tweede crema
torium: te Dieren. Daarna is de
ontwikkeling vlug gegaan. Gronin
gen (1962), thans overbelast; het
Haagse crematorium Nieuw Eyk en
Duynen (1963; daarna, ook in Den
Haag Ockenburgh (1966), toen ver
der zuidwaarts: Rotterdam (1970);
centraal: Utrecht (1970); nog cen
traler: Amsterdam <1971); en ooste
lijk: Enschede (1971). Volgend Jaar
gaan men crematoria in gebruik
nemen in Leeuwarden (Groningen
kan het dan wat kalmer aan doen)
en in Schagen.
Het aantal crematies in Nederland
neemt dus sterk toe, met name in
de zeer recente jaren. In 1970 wer
den in Nederland 14.949 mensen ge
cremeerd, het jaar daarop was dat
opgelopen tot 17.942.
Toch altijd nog geringe aantallen,
vergeleken bij het aantal begrafe
nissen. In 1971 werden nog altijd
73.72% der overledenen ter aarde
besteld.
„Dus maar 16,28% crematies", zegt
men bij de Algemene Vereni
ging voor Crematie AVVL, toch is
dat in Europa relatief hoog. Als
men nu weet dat in België datzelf
de percentage maar 0,3 is...
België zo zeer dicht aanleunend te
gen Nederland: 0.3. Een paar kilo
meter het water over, in Engeland,
is 't aantal crematies groter dan dat
van de begrafenissen: 55,7%. In de
Scandinavische landen schommelt
het percentage rond de 40%. "Je
kunt er zo moeilijk een verklaring
voor geven, maar het is vreemd: de
Engelsen zijn een orthodox volk veel
gevestigde tradities; de Belg laat
liever gods water over Gods akker
lopen. Dat voor crematie zijn, moet
een gevolg van vermenigvuldiging
van levensbeschouwelijke overtui
gingen zijn", zegt een deskundige.
„Heel wonderlijk is ook", zegt
ander", dat de zuid-Europese lei
wijl Juist Milaan eerder een cr<ll£
torium had dan Westerveld".
Organisatie en beheer van de f"
matoria is in Nederland een
voor twee verenigingen: de in
opgerichte Vereniging voor Fac
tieve lijkverbranding in Den
(het woord lijkverbranding is
middels vervangen door
en de van 1919
d'ers
ding, thans Vereniging voor
verbranding AVVL
Ze werken samen ir
riumvereniging Nederland, dief
bezig houdt mt
we crematoria.
Het verschil tussen de „Faculf
ve" en de AVVL is, dat de
zijn leden reductie verschaft
kosten van een crematie, terw.
AWL voor de leden (meerji
200.000) de gehele uitvoering c_
kostiging van de plechtigheid
zich neemt.
Bij de AVVL weet men te verl
dat het lang niet meer uitslu
de .heidenen" zijn, die zich j
verrassen. Bij de 14.949 cremat
1970 was in 8494 gevallen
van „geen godsdienst". Wat c™
gieuze verscheidenheid van de
rige 6455 aangaat: Ned. Herv.
Remonstrants 166; Luthers
doopsgezind 339; Rooms Katï
1187; Israëlitisch 14; Gerefo:
119; overige godsdiensten 336.
Het heeft tot 1961 geduurd
Gereformeerde kerk zijn gel<f
La.v. lijkverbranding pers<
vrijheid gaf. De r.k. kerk
het crematieverbod in 1963
daan. Het rijk kwam eigenlijk
laatste: pas in de nieuwe B<
niswet van 26 september 196
den begrafenis en crematie
met elkaar gelijkgesteld.
De toename van het aantal o-
ties zal versneld doorzetten.]
verwacht dat er voor 1990
crematoria moeten worden gebj
Bij de AVVL in Amsterdai
men ons: „De plechtigheid
crematie is onze grootste prop|~
<da. Erg vaak zijn de nieuwe r £7
mensen, die juist voor de f
keer een crematieplechtigheidfGl
ben bijgewoond".
Het oudste crematorium van Nederland. De Schiedamse arts Vaillant een der oprichters van de
'Facultatieve' was de eerste die hier gecremeerd werd.
PAGINA 14
„Na aankomst
van de
trein van..."
Tussen de tegels van het spoorwegstation
Driehuis/Westerveld groeit gras. Op het lan
ge, smalle perron van „Westerveld" stappen
vandaag de dag dan ook niet zoveel mensen
meer uit. Dat is wel eens anders geweest
voordat de auto gemeengoed was geworden.
En voordat lijkverbranding voor de Neder
lander een aanvaarde, respectabele en stijl
volle manier werd om zijn doden af te staan.
Westerveld.meest dn
dorpsstationpt
ie
)l
