De
moord
op
Winne-
(ou
c.s.
Toen op 22 november 1963 in
Dallas in de Amerikaanse staat
Texas John P. Kennedy, de
34ste president van de Verenigde
Staten van Amerika door moor
denaarshanden het leven liet
beijverden psychiaters zich de
gebeurtenis te analyseren.
Een van hun conclusies: "Deze
natie is ziek, aan de basis van
onze maatschappij staat geweld.
We moeten het geweld en de
agressiviteit zien uit te bannen".
Ook een onafhankelijke presi
dentiële commissie, die Kenne
dy's opvolger Johnson direct in
stelde om de oorzaken van de
aanslag te analyseren kwam tot
deze conclusie. De commissie ad
viseerde president Johnson de
wapenhandel aan banden te leg
gen. Een advies waaraan John
son niet tegemoet kon komen
door de enorme invloed van lob
by's von wapenhandelaren en de
vereniging van amateurschutters.
Nog maar anderhalve week gele
den bracht een onpartijdige,
particuliere studiegroep van za
kenlieden en onderwijsdeskundi
gen weer zo'n advies uit: verbied
handwapens.
De studiegroep was van mening
dat de Amerikaanse samenleving,
zoals die nu is niet kan blijven.
Het ligt niet in de lijn van
Nixons binnenlandse politiek dat
hij dat advies zal opvolgen. Die
binnenlandse politiek is in hoge
mate gebaseerd op het klassieke
liberalistische principe: geen
staatsbemoeienis. In de praktijk
komt dat neer op het recht van
de sterkste. Onderlinge concur
rentie en competitie wordt aan
gemoedigd. Andersdenkenden
zijn communisten.
Het is niet toevallig dat vele
jongeren deze tweehonderdjarige
Amerikaanse staatsfilosofie af
wijzen. In het Amerikaanse le
ven betekent individuele vrijheid,
vrijheid van ondernemingsgeest
en dictatuur van de gigantische
Amerikaanse ondernemingen wier
totale budget dat van de Ameri
kaanse staat te boven gaan.
Over de verwevenheid van
Amerikaanse industrie en demo
cratie schreef John Kenneth
Dalbraith zijn militair-indu
strieel complex. De Nederlander
Godfried B enthum van de Berg
noemde het in de Ideologie van
het westen, niet de dictatuur
van de partij maar van het be
drijfsleven.
Love
Binnen de flower-powerbeweging
die de Amerikaanse jongeren
verenigde in hun verzet tegen
deze dictatuur heette het: make
love not war. Een leuze die niet
alleen letterlijk moet worden ge
nomen als protest tegen de Viet-
nam-oorlog maar een veel diep
gaander betekenis heeft. In die
zin, dat ze alle onderlinge com
petitie afwijst.
Er zit nog een ander aspect aan
die afwijzing van the American
way of the life. Afwijzing van
massale consumptie, als enige
doel van het bestaan. Een terug
val op een natuurlijke beheerste
levenswizje niet de hot dog als
ideaal maar de bloem en de
groente. Beatle George Harrison
vertolkte een uitspraak van ne
gentiende eeuwse filosoof Feuer-
bach: "wat men eet dat is men"
in zijn Sovoy Truffleyou
know that what you eat you are.
Een symptoon niet alleen teke
nend voor een levensstijl van re
belse Jongeren, maar voor een
hele nieuwe filosofische kijk op
het totale leven.
Een kijk die direct aansluit bij
een nieuwe belevingswijze van
het omringende milieu: het mi
lieu niet als onuitputtelijke bron
van bevrediging voor menselijke
behoeften maar als bezield met
leven en eigen schoonheid. Niet
de mens tot het milieu in de
verhouding uitbuiter-uitgebuite
maar als twee onlosmakelijke
elementen van eenzelfde natuur.
Het is die nieuwe filosofie van de
Amerikaanse Jeugd, die direct
aansluit bij het geloof van de
meest oorspronkelijke bewoners
van de Verenigde Staten: de in
dianen. Het animisme van de
Indianen zag de natuurlijke om
geving als bezield. Een boom was
niet zo maar een boom, maar
had een eigen leven. Het leven
van de Amerikaanse indianen
was derhalve primitief maar in
volkomen harmonie met de na
tuur. Een harmonie waarnaar
grote groepen Amerikaanse jon
geren opnieuw zoeken. Getuige
Voorbeelden
Het eerste uit de commercieel-
geïnspireerde film van Peter
Fonda en Dennis Hopper "Easy
Rider". De twee helden komen
op een bepaald moment in een
plattelandscommune die tot het
absurde af een indiaanse rite
volgt om een onmogelijk lijkende
oogst binnen te halen.
Het tweede voorbeeld stamt van
bet beroemd geworden beleg in
1968 van het Pentagon. Grote
groepen yippies (YIP is Youth
International Party) omsingel
den het Pentagon en verzeker
den de autoriteiten dat het ge
bouw zich door een indiaanse
bezweringsformule in de lucht
zou laten verheffen.
Velen hebben, vooral om het
laatste voorbeeld hard gelachen.
Enkele theologen beijverden zich
om er een nieuw godsdienstig
besef uit de destilleren. Naar
mijn mening is vooral dat laat
ste niet het geval maar gaat het
bij de herontdekking van de
oude indiaanse gebruiken veel
meer naar het zoeken van een
nieuwe identiteit.
De oude Amerikaanse waarden
zoals de Pilgrim Fathers die
brachten hebben voor deze Jon
geren afgedaan. De Indiaanse
waarden en vormen treden er
voor in de plaats. Niet omdat er
een absoluut geloof aan wordt
gehecht, maar omdat er een be
langrijke verwantschap bestaat
tussen de Jongeren van nu: in
een nieuwe levensstijl en de af
wijzing van de American way of
life met zijn pseudo-vrijheid en
verborgen geweld.
Geweld
Het waren de indianen die voor
het eerst met dat imperialisti
sche Amerikaanse geweld te ma
ten kregen. De Vietnam-betogers
hebben dat in het afgelopen de
cennium ontdekt. Het gevolg
daarvan was een stroom van pu
blicaties die probeerde de india
nen hun werkelijke plaats in de
Amerikaanse historie te geven.
Merkwaardigerwijs waren het
vooral twee Duitsers die dat al
veel eerder hebben getracht.
Karl May mag gevoeglijk bekend
worden verondersteld. Bleven
Winnetou en Old Shatterhand
nog hangen in een individuele
verhouding, en May aan de op
pervlakte van het werkelijke in
diaanse leven, het werk van de
Duitse immigrant in de Verenig
de Staten, Fritz Steuben, die
een verhalenserie schreef rond
de Shawnee Tecumseh (Tecum-
seh heeft getracht de Noordame-
rikaanse indianenstammen te
verenigen in een volkengemeen
schap die de opdringende Ameri
kaanse kolonisten moest weer
staan). Steuben maakte van de
reconstructie van zijn leven, een
belangwekkende serie boeken, die
oolk in wetenschappelijk opzicht
waarde hebben.
Van meer recenter datum is een
poging van weer een andere
Duitser S. von Nostitz die durft
te spreken van Die Vernichtung
des Roten Mannes (in het Ne
derlands vertaald in De Moord
op Winnetou c.s.). Von Nostitz
blijft weliswaar steken in een
antwoord, maar hij stelt toch
maar de schuldvraag en toont
aan dat er bloed aan de Ameri
kaanse geschiedenis kleeft.
Uit zijn boek volgt hieronder
een uittreksel uit het hoofdstuk
Natuurgebeuren of Volkeren
moord?
HEIN ELBRINK,
De tijd is nu gekomen om de vraag
op te nemen: wat moeten wij van
heel dit drama denken?
Het antwoord hierop is alleen daar
om reeds moeilijk te Vinden omdat
de feitelijke premissen waarop wij
ons oordeel zouden moeten bouwen
nog zo onzeker zijn .In de eerste
plaats: kan men hier spreken over
een "extermination" van het rode
ras, over een "destruction in whok
or in part, of an ethnical group",
zoals het gedefinieerd staat in dc
Genocide Convention?
Volgens de laatste onderzoekinger.
waren de verliezen die de roodhuid
leed, bijzonder groot: tegenover het
door een volkstelling zeker gestelde
dieptepunt van ongeveer 270.000 ir.
1901 staat volgens Mooney een ge
schat aantal van ongeveer 890.000
mensen voordat zij in contact kwa
men met de blanken. Volgens deze
gegevens is aan het begin van onze
eeuw de bevolking teruggelopen met
ongeveer tweederde, een ontstellen
de gebeurtenis.
Wij weten dus hoe het er aan het
einde uitzag en wij kunnen bevroe
den hoe het in het begin gesteld
was; maar het is nog veel moeilij
ker inzicht te krijgen in wat er in
die tussentijd gebeurd is. Veel rood
huiden gingen er te gronde door di
rect geweld (spontane acties van
enkelingen, afslachtingen, bloedba
den, oorlog), hoevelen door de indi
recte gevolgen van de blanke immi
gratie (ziekte, alcohol, honger, ar
moede)? Met zekerheid kunnen wij
dat niet meer uitmaken.
Wat men ook mag denken van het
aandeel dat de afzonderlijke facto
ren gehad hebben in het verval van
het rode ras, toch blijft altijd en
talrijke voorbeelden bewijzen dat
als oorzaak van de ramp voldoen
de bewust handelen over dat niet
verborgen kan worden achter ano
nieme gebeurtenissen.
Opzettelijk
Door de tegenwoordige Indianen,
vooral ook door hun Jonge intellec
tuele leiders, wordt de uitroeiing
van hun ras, het verlies van hun
vrijheid en him levenspatroon, kor
tom alles wat hun vaderen werd
aangedaan door de blanken, zonder
meer beschouwd als opzettelijke
rassenmoord. In talrijke oproepen,
aanklachten, historische overzichten
komt dit bedekt of onbedekt tot ui
ting. Maar hoe oordelen de blanke
Amerikanen daarover? Wij zullen
hen zelf aan het woord laten ko-
Dat het gedrag van het blanke ras
tegenover die indianen in grote lij
nen zonder meer onrechtvaardig
was, daarover Zijn in onze tijd wel
alle Amerikaanse schrijvers die zich
met dit probleem bezig houden,
eensgezind, 't Oordeel dat de Ame
rikanen over dit tijdperk van hun
eigen geschiedenis vellen, is zelfs
buitengewoon scherp; of het nu fi
lantropen zijn, geestelijken, ambte
naren, politici, Inidianencommlissa-
rissen of geschiedschrijvers.
Het besef dat aan de roodhuiden
groot onrecht werd aangedaan, treft
echter niet de kern van ons pro
bleem. Hoe is het gesteld met de
"extermination", met de uitroeiing
als zodanig? Moeten wij, zoals de
Indianen zelf dit doen, het gebeur
de beschouwen als "rassenmoord",
als genocide in de zin van de VN-
conventie van 1948? Deze vraag as
in haar juridische scherpte nog
nauwelijks gesteld. Wij willen hier
samenvatten wat daarover aan oor
delen en opmerkingen te vinden is!
In de eerste plaats is daar de be
wering dat men niet over "extermi
nation" kan praten omdat immers
gedeelten van het ras in leven zijn
gebleven en omdat het ras als zo
danig in zijn geheel weer groeit.
Anderen weer voeren redenen aan
waarom de schuld van de blanken
niet zo zwaar zou moeten worden
opgenomen; b.v. "de wreedheden te
genover het rode ras zouden in het
niet zinken vergeleken bij de oorlo
gen, vervolgingen en bloedbaden
tussen de zogenaamde christenen in
de oude wereld" (maar dat heeft
niets te maken met ons probleem,
dat alleen slaat op de Indianen);
ofwel de blanken zouden grotere of
fers aan ''toil, blood and purchase-
price", aan gezwoeg, bloed en geld
hebben opgebracht voor het bezit
van dat continent dan de India
nen voor de verdediging ervan, een
opwerping die alleen reeds beant
woord kan worden door te wijzen op
de onuitputtelijkheid van hulpmid
delen en mensen-reserves aan blan
ke zijde maar niet aan die van de
roodhuiden.
Ernstiger moeten wij ingaan op
twee andere argumenten die als een
rode draad door alle verhandelingen
lopen: een onontkoombaar noodlot
zou de oorzaak zijn van het uit
sterven van dit ras dat zich niet kon
of wilde aanpassen aan de bescha
ving. En alle goede bedoelingen en
plannen die de blanke volgens zijn
beste weten en bewust van zijn ver
antwoordelijkheid voor dit zwakkere
ras wilde uitvoeren, zouden steeds
opnieuw doorkruist zijn door "hin
derpalen die door de omstandighe
den werden veroorzaakt".
MAANDAG 2'
Hoe ls het nu echter
deze "onontkoombaarh
men werkelijk ernstig
het uitsterven van het
te wenden? En wanne
gen mislukten, welke
ren daarvoor dan vert
Waren die zelf
duidelijk twee richti]
scheiden, twee groepen
ten die elkaar tegeni
de ene zijde belichaai
vernietiging hebben va
man is ten en filantro]
steeds weer aanwezig?
regeringen, volksvertej
Indianencommissarisset
eieren die tegen ge
protesteerden; door
Hun weg wordt gek< [C
een voortgezette reeks
lingen, oprechte hulp
ernstige, met grote mi
ondernemingen om d s'e
beschermen en vooruit I
probeerden him rechten
gen, hun welvaart te ,fj
menselijker, beschaafd
en op te voeden tot
Maar aan de andere
wij te maken met "eei z
ken reeks van o da
wreedheid, vijandig 1C[(
ene toevluchtsoord na«[1
gedreven werden.To
onderbroken mishande
eindelijke uitroeiing
maakte I"
Rolling frontier
"Greed and avarice"
en hebzucht naar het
roodhuiid, zijn jachtgeld
akkers, naar goud en
fels, naar goede zakei
kelijk te bedriegen wijj.
ren de krachten waard? u't"
frontier" steeds verd< ie
werd naar het westen; ur,
kraohten die de
maatregelen van de r
doorkruisten, de reserv
drongen, de contracten ai
Het argument van de Onontkoom
baarheid van het noodlot, van deze
"stalen stap van de geschiedenis"
wordt vaak in verband gebracht
met het optreden van ziekten die in
de eerste plaats de oorzaak zouden
zijn van het uitsterven van de be
volking.
Het is waarschijnlijk Juist dat de
epidemieën onder alle factoren verre
weg de hoogste tol gevraagd heb
ben. Maar Juist ook volgens de
opvatting van veel moderne schrij
vers daarmee kan men het aan
deel van werekelijke menselijke ge
welddadigheid niet verdoezelen.
Vroeger werd de theorie van de on
ontkoombaarheid van het rode
noodlot in va-band gebracht met
het gebod van de vooruitgang, wei-
ke door geen enkel verzet was tegen
te houden en waaraan alle andere
rechten en belangen ondergeschikt
moesten blijven. De werking van
deze geheimzinnige macht werd
door velen gewoonweg beschouwd
als een soort vrijbrief.
Tegenover deze kracl e
onverschilligheid stonqen
uiteindelijk machtelo?
immers zelf tniiets
vertegenwoordiging vai
ten. Vandaar dat ook I
de verantwoordelijke I
steeds meer gekenmer|
berusting, een bes
loop van de dingen
willen verhaasten.
"Hoe sneller dit ter I
deelde ras werd uitga
te beter", zo luidde i
fairs in 1938, en vele
na dn overeensteonmtnjei
handelen.
Eindoordeel
En nu het eindoordeel}"
grote strijd tussen bla
huiden? Genocide
Schuld, rassenmoord I
Een onontwarbaar kli£
alles te zamen.
Het grote
de overweldiging van j
primitievere ras door g
expansieve ras was fin |R
zo lijkt het ons nu
beurtenis die met de
heid van een natuu
kwam. Was het daa
naamloze gebeurtenis,
dat zich onttrok aa
verantwoordelijkheid?
deelte zeker maar
was het toch ook een
bestond uit duizend
daden die door mens<
dreven; handelende
mensen, weldoeners ei
meevoelenden en onvt
een geweldig verwar
niet meer te ontrafe
een gebeuren dat stee
mengd was met genoci?
Bovenstaande tekst is
uit het boek van:
De Moord op Wimn
Anthosboek uitgegeven
Toren, Baarn, 197 L
Amerika van de blanken
bedreigt indiaanse
cultuur ook nu nog
Naarmate de niet te stillen honger
van Amerika naar elektrische ener
gie toeneemt, stijgt ook de beteke
nis van de eens waardeloze india
nen-reservaten in het westen. Want
daar, in de snel verdwijnende wil
dernis van Arizona en New Mexico,
zal jaarlijks honderd miljoen ton
aan kolen gedolven worden uit re
serves, waarvan men vroeger meen
de dat zij te laag van kwaliteit wa
ren om exploitabel te zijn.
Er is al een elektrische centrale, die
dagelijks zestig ton roet en as in de
voorheen kristalheldere lucht uit
braakt. En er staan nog vJJ ande
re reuzenfabrieken op papier, die
zullen komen te liggen in het hart
van een van de mooiste gebieden
van Amerika. Milieudeskundigen
zeggen, dat deze fabrieken een gro
te wolk van rook zullen veroorzaken
over duizenden vierkante kilometers
in zes staten.
Drie van die enorme energiecentra
les zullen komen te liggen op dorre
gronid van indianen. De meest om-
stredene van deze drie, Black Mesa,
komt op dat gebied dat heilig is voor
de Hopd-stam. De diepe eerbied van
indianen is hier het meest intens.
"Het is", aldus de Hopi-leider John
Lansa, „het geestelijke centrum van
het land". Bulldozers van de Feabo-
dy Coal Company zijn al bezig deze
heilige grond open te ploegen om
de steenkool te bereiken, die in
dunne lagen onder de oppervlakte
van Noord-Arizona ligt. „De blan
ke zakenlui liggen als een troep
gieren op de uitkijk", aldus 'n stam
oudste. Zij willen ons een paar
centen toewerpen en dan het weini
ge land in bezit nemen dat we nog
over hebben".
terwijl veel leiders van de Na
vajo, Hooi en Pina-Maricopastam-
men zich aangesloten hebben bij
groepen voor milieubehoud, zoals de
„Siërra Club" en de „Vrienden van
de Aarde", die wettelijke acties op
touw hebben gezet om het project
voor de aanleg van energiecentrales
te stoppen, accepteren andere in
dianen maar al te graag het geld
van de blanke man. De Black Me-
sa-fabriek betekent banen, glanzen
de nieuwe auto's, honderd miljoen
dollar 325 miljoen gulden) in
harde contanten, en het definitieve
einde van een bepaalde manier van
leven.
De honderd miljoen dollar is wat
PeaJbody in de komende vijfendertig
Jaar denkt te geven voor de in
diaanse gebieden. Sommigen mogen
de Stamraod van de Hopi's het af
sluiten van een dergelijke overeen
komst vergeven, maar in harten
van de traditionalistische indiaanse
leiders kan er geen vergiffenis be
staan en evenmin bij hun Jonge
militante volgelingen.
Pieterskerk
„Het is alsof men de St. Pieterskerk
sloopt omdat iemand een goede
prijs heeft geboden voor het mar
mer", aldus een Jonge Indiaan.
De indianen, die public rela
tions van de Peabody-maatschappij
verzorgen, de „progressieven", zeg
gen dat het er alleen maar omgaat
de toenemende energiecrisis van
Amerika te helpen oplossen; dat
Peabody heeft toegezegd de aarde
terug te zullen storten in de
schachten waneer eenmaal de kolen
eruit verwijderd zijn; dat 80 pro
cent van die arbeiders indianen zul
len zijn en dat de stammen een
royalty van 20 tot 25 cents op elke
gedolven ton zullen ontvangen.
Indiaanse cultuur, indiaanse mysti
cisme van „de aarde-is-onze-moe
der" is een cultus geworden onder
de Jongeren in Amerika. Na zoveel
kwaad, verbroken verdragen, zinloze
slachtingen, willen Jeugdige blanken
iets goed proberen te maken. Maar
Door
Charles Foley
Copyright
AD/LD-Observer
niet weinig stamleden voelen, dat
zij staan voor een keuze tussen be
tutteling door groepen strijders voor
milieubehoud en exploitatie door
commerciële belangen. Zij vinden,
dat exploitatie dan tenminste een
financiële tegemoetkoming geeft.
Overal in het zuidwesten worden
contracten afgesloten. De Great
Western United Corporation heeft
een derde deel gepacht van het
Conchita-reservaat bij Santa Fe
voor een woningbouwproject om een
kunstmatig meer, <üat thans wordt
aa/ngelegd. De stam zal vijf procent
van alle inkomsten op de verkoop
van stukjes land ontvangen, en ho
gere percentages voor verkoop aan
commerciële ondernemingen. Dit
zou iedere maand ongeveer 100 dol
lar 325,-) voor elik lid van de stam
betekenen. Bij een andere verpach
ting op het reservaat van de stam
men langs de rivier de Colorado
wordt aan de betrokken indianen
jaarlijks ongeveer 56.000 dollar
(182.000 gulden) betaald. Maar vol
gens het federale bureau voor In
diaanse zaken heeft de Penn Phi
lips Company, die het land voor 99
Jaar in pacht gekregen, al voor 12
miljoen dollar (39 miljoen gulden)
verkocht. De uiteindelijke opbrengst
zal mogelijk wel 40 miljoen dollar
(130 miljoen gulden) bedragen. Het
valt dan ook niet te verwonderen
dat veel stamleden van mening zijn,
dat de indiaan opnieuw doocr de
blanke man bedrogen wordt. Wij
verwoesten onze cultuur, onze ge
woonten en onze levenswijze", aldus
een leider van de Conchitastam. ,En
in plaats daarvan krijgen wij een
paar duizend dollar, die na enkele
Jaren weg zullen zijn".
Jonge militanten die boos zijn over
wiat er gebeurt en geen ander mid
del zijn hebben borden aangegeven.
Ook hebben zij 'n bom doen ontplof
fen in het kantoor van 'n man, die
't land! tot ontwikkeling bracht. Het
kantoor kon al na een paar dagen
weer gebruikt worden. „Soms voelen
wij ons net als een onderontwikkel
de natie in het Verre Oosten", zegt
Howard Leonard, hoofdredacteur
van een militant Navajo-blad. „De
grote maatschappijen nemen ons
land, vernietigen water en lucht en
pakken dan hun biezen". „Deze ver
pachtingen bieden ons niets goeds.
Zij maken ons tot een ras van
vraohtautodhauffeurs en portiers.
Als het geld op is hebben wij min-'
der te zeggen over onze eigen toe
komst dan tevoren".
Gezamenlijke actie
Slechts zelden kunnen de indianen
ertoe worden overgehaald een com
plexe wettelijke procedure via ver
schillende rechterlijke instanties
aan te spannen. Het bureau voor
Indiaanse zaken zegt dat het moei
lijk is om een gezamenlijke actie op
gang te brengen, maar als dit ge
beurt, kan de poging toch wel eens
met succes worden
Tucson in Arizona he
gostam een schadev?
2.100.000 dollar v
van een grote ondemi
Legaal niet minder ds
ton mijnafval had! ge
van indianen.
Het is haast onnodig
de indianen slechts
voordeel hebben van
energie, die gewonnen
mijnen op hun land.
elektriciteit gaat lang
ningskabels ria.air het
Zuid-Oalifornië, waar
van zal worden opgesl
dustriële en commerd
mingen, en de rest do 1
ren.
Over de wijde vergezid
zuidwesten is de zon
achter een bruine walc
fabriek, die al in H
braakt. De rook kan
170 kilometer afstand
genomen. Hoe zal het
als deze streek binnen
het grootste gebied voc
winning zal worden en
elektrische oentrales tot
lucht in zullen stuwen?
