„Ze timmeren er meteen
p los"
Middenstandsexamen
HOOG
BOUW
GAATJES
VULLEN
Museumbezoek in Volkenkunde
bespeelt oude instrumenten
Jozua Grossenbacher
terug naar Afrika
AG 10 JULI 1972
1IDEN Het geluid van de gamelan is dé muziek van
lava en Bali en in Indonesië. Het draagt al eeuwen bij tot
e typische sfeer van de dorpjes op het platteland en aan de
egere vorstenhoven, waar de gamelan altijd het meest
bruikte orkesttype is geweest. Veertig jaar geleden
Leiden in het bezit van een complete verzameling
Jan deze voornamelijk bronzen slaginstrumenten. Op zich-
jelf niet zo'n unieke bezienswaardigheid, van het Lelidse
Juseum voor Volkenkunde, want in Rotterdam en Am-
[erdam is de gamelan ook te vinden. Unieker is de moge-
heid om de gamelan instrumenten te bespelen.
'Al twintig Jaar bestaat de gele- at. Joosje: „Zodra hy mij aan ziet
LEIDEN Het zendingsechtpaar
Grossenbach-Terburg. dat binnen
kort naar Afrika vertrekt, heeft
gistermorgen afscheid genomen van
de Evangelische Christengemeen
schap. Evangelist Th. Dikkes leidde
de eredienst. Hij belichtte in zijn
verkondiging een aantal facetten
van het zendingswerk.
Jozua Grossenbacher, de vertrek
kende zendeling-evangelist die al
eerder in Kameroen heeft gewerkt,
j maakte zijn gehoor erop attent dat
Jezus de tekst: „Mij is gegeven alle
macht in hemel en op aarde. Gaat
dan heen, maakt al de volken tot
mijn discipelen en doopt hen," niet
alleen tot zijn jongeren had gezegd,
„maar ook tot u". „Ook als wij
naar Afrika gaan. gaat Jezus met
one mee," vertelde Grossenbacher, die
zijn gehoor verzOkerde, dat niet de
zendeling, maar de gebeden van
hen die thuisblijven het grote werk
doen. Over zijn zendelingen werk
vertelde hij „Het is moeilijk met de
mensen te spreken. De tolk vertaalt
het anders dan je bedoelt, Je moet
de heidenen leren lezen en dat
vraagt veel geduld. Eigenlijk moe
ten evangelisten worden opgeleid die
de taal en de methoden kennen.
Als wij de Afrikanen willen vormen
naar onze Europese gedachten, gaat
verkeerd. Via de kinderen
trachtten we de ouders te bereiken,
daarom hebben we ook zondagsscho
len".
De eredienst in het gebouw aan de
Middelstegracht werd besloten met
de psalm „Dat 's Heren zegen op u
daal". Velen kwam enhet echtpaar
met hun kleine Andreus daarna de
hand drukken.
)oor Vera Gaikhorst
ieid voor groepjes belangstellen-
om eens de bijzondere mogelijk-
>n van deze muziek te ontdek-
i. Of dit over twintig Jaar nog
kunnen, blijft een open vraag,
trom is op het ogenblik al kapot
de droogte van het museum is
;t voor het geluid van de in-
rumenten. Bovendien hebben ze
wel erg te lijden van het be-
lek", vertelt rondleidster Joosje
in den Berg.
Het gaat haar soms wel erg aan
hart: „Als ze hier komen het
n hoofdzakelijk kinderen wordt
meestal gelijk op losgetimmerd.
oral die grote gong is altijd het
ratchtoffer".
De groepen, die de gamelan in het
useum aan de Steenstraat in de
jp der Jaren al betimmerd hebben,
itamen van lagere scholen? centra
7j »r werkende jongeren en huis-
|iudscholen. Joosje, die nu een jaar
het museum verbonden is: „Die
eisjes van huishoudscholen zijn
wel hopeloos: ze vinden het
lemaal maar erg gek".
Bezoek van werkende Jongeren
ier ijkt ook niet Je dat te zijn: „Ze
bben altijd ontzettend veel moeite
zich te concentreren en vaak
rven ze ook niet. Je merkt gelijk
^de kinderen uit een noodbuurt
..in Leiden komen. By kinderen van
tere ouders wordt meestal wel iets
muziek gedaan".
Foorstandster
Hoewel Joosje met enig leedwezen
t geluid van de gamelan langza-
irhand achteruit hoort gaan, is zy
warm voorstandster van spelen
'keu et museumvoorwerpen: „Het is
Vs wel erg leuk. Als het goed gaat,
ïjgen ze het er lekker warm van
soms laten we er eentje uit de
oep zelf het ritme op de trom aan-
N ven. Dat loopt dan meestal wel
,ied uit de hand".
De suppoost, die toezicht houdt
le Oostaziatische afdeling,
acht de al dan niet aanwezige
lèlenten van een groep echter nooit
komen met een groep, loopt hy al
weg". Toch kan de suppoost het bin
nen niet al te lange tijd misschien
toch eens over zijn hart verkrijgen
op gehoorafstand te blyven. Als al
les goed verloopt, wordt er met in
gang van september een groepje ge
vormd dat elke week gamelanles in
het museum gaat nemen. Joosje:
„Als dat lekker gaat, zouden ze od
een gegeven moment misschien ook
eens een uitvoering kunnen geven".
Het bezoek van de culturele mani
festatie het Holland Festival is dit
jaar redelijk goed geweest klonk het
vorige week van officiële zijde. De
voorstelling van afgelopen vrydag in
de Haagse Lutherse Kerk verdient
eenzelfde waardering. Echter: het
applaus na de vier uur durende
Wajang voorstelling was uitbundiger
dan redelijk goed. Wat dit allemaal
met de bovenstaande tekst te maken
heeft?
De Wajang, een unieke vorm van
poppentheater, is onlosmakelijk ver
bonden met de gamelan muziek.
Vrijdagavond was een goede gele
genheid om de gamelan eens in op
tima forma mee te maken. Poppen
speler („dalang" in het Javaans)
was R. M. Ronosuripto. Hij is enkele
Jaren in ons land en Joosje van den
Berg krijgt gamelan-les van hem.
Een „dalang" is namelijk niet al
leen poppenspeler, manipulator van
de platte dunbenige poppen, maar
tevens orkestleider. En als goede
dalang was Ronosuripto afgelopen
vrijdag nog veel meer dan dat: van
conferencier tot priester. De functie
van het Javaanse schimmenspel, dat
met de huidige modernisering veel
van zijn traditionele eigenschappen
verliest, is altijd een beetje anders
geweest dan alleen maar een avondje
verstrooiing voor de Javaanse be
zoeker. De schaduwen van de hand
beschilderde en kunstig bewerkte
poppen worden op een scherm ge
projecteerd (vandaar: ook schim
menspel). En op deze manier wordt
op dichterlijke wyze voor de Javaan
een levensmodel voorgetoverd, een
levensmodel, dat hem inzicht ver
schaft in zyn verhouding tot de
maatschappij, zyn medemensen, zich
zelf en het universum. De rondtrek
kende gezelschappen die op het plat
teland tijdens familiegebeurtenissen
(huwelijk, geboorte e.d.) een voor
stelling gaven, zijn een beetje aan
het verdwijnen. Wel zendt de Indo
nesische radio elke twee weken een
live-voorstelling uit. En de regering
maakt op het ogenblik vaak gebhuik (Foto Holvast)
van de Wajang voor de verspreiding i
van haar politieke ideologie. kijken ze neer op de gongs en de
De bewerkte buffelleren Wajang- metallofoons van de gamelan: er
poppen zijn ook in het Leidse mu- j mag (nog) niet mee gespeeld wor-
seum te bewonderen. Achter glas den.
HORLOGES
De mooiste en de ruimste
keuze, in de allerbeste merken
SEIKO - ETERNA - CERTINA
CITIZEN - PRISMA - LASITA
ANCRE.
Voor f 39,50 heeft U bij ons a)
een echt Anker Uurwerk,
schokvrij, onbr, veer.
Door eigen ateliers, de beste
vakservice. Uw horloger
v. d. Water
Haarlemmerstr. 181 - Lelden
Architecten
werkgroep
LEIDEN Opgericht is de archi
tectenwerkgroep Leidse Binnenstad,
die ontstaan is uit de Werkgroep
binnenstad. Doelstelling is een con
structieve benadering van de struc
turele. stedebouwkundige, architec
tonische en sociale problematiek van
de Leidse binnenstad in de komende
Jaren.
Zy, die menen hiertoe bij te kammen
dragen zijn van harte in deze werk
groep welkom en gelieven zich voor
nadere inlichtingen te wenden tot
het secretariaat, Meyerskade 11 in
Leiden.
De architecten-werkgroep Leidse
binnenstad bestaat uit: S. C. Ema
nuel-van Santen (secretariaat), A.
Leeuwentoumgh, Ing. architect B. N. A.
T. W. Mulder architect, R. van Stra
ten H. B. O. arohiteöt B. N. A.
Aan het instituut Pont in Leiden
zijn geslaagd voor het einddiploma
receptioniste de dames C. v. Aalst,
Hazerswoude. D. Boogaard, Hoog
made, A. Boon, Voorschoten, S. v.
Dissel Alphen aan den Rijn, M. v.
Doornik, Voorschoten. L. Droop
Voorschoten, A. v. Duyn, Katwijk
aan Zee, M. Duijvestein. Den Haag.
Eschanzier, Leidschendam, M.
Francken, Noordwijk, L. Heijns, Ter
Aar, S. v. d. Lustgraaf, Leiden, J.
Meinema, Leiden, M. v. Reewijk De
j Kaag, N. Stokman, Zevenhoven, C.
I Veelenturf. Voorburg. A. v. d. Werf
1 Hazerswoude en J. Zandbergen Zoe-
terwoude.
LEIDEN Voor het midden
standsexamen zijn geslaagd: J. J.
Abbink rijnsburg, C. P. M. van
Abswioude Oegstgeest, W. G. G. J.
van den Ameetle De Ziilk, J. J. Arends
Leiden, C. G. J. M. Bader Nieuw-
veen, H. C. M. Bakker Noordwiijker-
hout, L. S. M. Bakker Roelofarends-
veen, C. G. J. Barendsma Katwijk
aan Zee, H. van Beelen Noordwijk.
L. Bekooy Leiden, J. G. A. A. W. M.
Belt Leiden, E. J. A. M. v. d. Berg
Noordwijkerhout, M. A. M. v. d. Berg
Noordwijkerhout, P. J. M. v. d.
Berg Noordwijkerhout, N. J. v. Ber-
kel Roelof arendsveenH. Berveling
Leiden, A. Bleijenberg Leiden, N.
Blokzijl Alphen a/d Rijn, E. C. J.
Blom Leiden, A. C. M. v. Boheemen-
Vollebergt Stompwijk, G. Bol Voor
schoten, E. J. Bollen Oude Wetering,
C. B. M. v. Bohemen Leidschendam,
G. H. v. d. Boon Leimuiden, H. G.
v. d. Boon Leimuiden, A. IJ. ter
Bork Alphen a/d. Rijn, T. v. d.
Bosch Leiderdorp, H. S. M. Brama
Noordwijkerhout, P. Th. L. M. Bran
denburg Leiden, W. Breedijk Sas-
senheim, J. M. Bruines Alphen a/d
Rijn, J. M. Th. v. d. Burg De Kwa-
kel, Th. G. Burgerhout Oegstgeest,
G. G. Burggraaf De Kwakel, M. J.
v. Capel Nieuwveen, G. E. Captein
Zoeterwoude. M. J. Th. Caspers
Noordwijk a Zee, E. C. G. Castelijn-
Burgmeijer Rijpwetering, D. W. v.
Delft Katwijk, A. F. Dokter Lei
den, M. v. Duuren Leiden, N. W. v.
Duyn Rijnsburg, W. v. Duyn Kat
wijk aZee, P. J. v. Dijk Leiden,
L. J. H Egberts Langeraar, J. v.
Egmond Katwijk, G. H. Eigenbrood
Leiden, A. Eikelenboom Aarlander-
veen, P. Eikelenboom Aarlander-
veen, C. v. d. Eijk-v. Egmond Wou-
brugge, J. W. Filippo Oegstgeest, T.
Freke Leiden, E. M. L. Geerlings
Noordwijkerhout, W. P. L. v. d.
Geest Leiden, H. J. v. Gent Alphen
a/d Rijn, J. V. Goedhart Katwijk
a. Zee, C. de Graaff-Jansen Zoeter
woude, A. E. Gravemeijer Noordwijk,
W. v. Griensven Oegstgeest, E. v.
Griensven-Kop Oegstgeest, C. P. de
Groot Noordwijkerhout, C. G. v. d.
Grijp Voorschoten, N.. V. D. Gugten
Stompwijk, J. A. W. Janssen Nieuw
Vennep, M. E. B. Jansen Uithoorn,
A. 'Jong Roelofarendsveen, C. de
Jong Bodegraven, L. de Jong Lei
den A. J. Jordaans Oegstgeest W
Ju Leiden, C. v. d. Kaay Leiden.
P. J. Kalshoven Nieuwkoop, J. A
Valstar-van Lienden Kesteren, H.
Klasen Nieuwkoop. A. H. M. Klein
Roelofarendsveen. C. J. Klein Roe
lofarendsveen, C. Th. M. van 't
Klooster Nieuwkoop, R. Kok Rijns-
aterwoude, J. Kooiman Leiderdorp,
Zoeterwoude, G. P. J. W. J. Mou-
riks Noordwijk, Th. A. v. Niekerk
Leiden, G. M. Niemantsverdreiet,
Uithoorn, J. H. Nieuwendijk Waver-
veen, C. J. W. Nieuwenhuizen Ben-
nebroek, G. J. P. Nieuwenhuizen,
Ter Aar, R. A. C. G. Noordover Was
senaar. J. Noort Leiden, J. Noort,
Rijnsburg, Ph.Opstal Voorschoten,
P. Ouwehand Katwijk a. Zee. J.
P. Ouwerkerk Leiden, P. Ouwerkerk
Leiden, P. A. M. Paardekoper Lei
den, J. v. d. Panne Katwijk a. Zee,
Katwijk, G. J. v. d. Haak Rijnsburg,
J. K. Haasnoot Katwijk a Zee, J.
M. G. Hagedoorn Noordwijk, C. Ha
ring Bodegraven, E. C. M. Harte
Nes a/d Amstel, K. Harteveld Kat
wijk a. Zee, P. H. Hartmann Al
phen a/d Rijn, B. A. M. I. Hart
veld Ter Aar, B. F. A. Haverkamp
Alphen a/d Rijn, A. A. P. M. Heems
kerk Noordwijk, G. M. A. A. AHa-
verkort-v. d. Bosch Sassenheim, H.
P. Heemskerk Lisse. J. C den Her
tog Hazerswoude, M. F. de Hey- v.
d. Haak Katwijk, C. A. Hogervorst
Lisse, W. A. M. Hogerwerf De Kwa
kel, M. Hoogenkamp Leiden, W. Hoo-
gervegt Alphen a/d Rijn, A. P. M.
Hoogervorst Ter Aar. W. J. Hooger-
vorst Leiderdorp, C. H. J. Hoogeveen
Noordwijk, H.Hoppenbrouwer Lei
derdorp, J. A. Hoving Wassenaar,
C. J. A. v. d. Hulst Noordwijk, H.
Imthom Valkenburg, Th. J. M. Jan
maat Zevenhoven, P. C. Jansen
R. H Kool Lisse. W. Th. M. Kooy-
man De Kwakel, H. J Kort De
Kwakel, A. C. H. Koster Nieuwkoop,
J. G. v. d. Pouw-Kraan Rijpwete
ring, R. A. Kraay Leiderdorp, J. H.
M. Kroft Alphen a/ d Rijn. H. M.
Kroon Nieuw-Vennep, N. v. d. Kwaak
Rijnsburg, B. M. v. Leeuwen Zoe
terwoude, W. C. C. M. Lek Uithoorn,
G. B. Lensen Lisse, T. J. Lie Ter
Aar, A. J. v. d. Linden Nieuwkoop.
H. Ph. F. v. d. Linden Leiden. E.
v. Lingen Leiden, W. J. M. v. d.
Louw Boskoop. H. F. v. d. Marei
Katwijk. A. J. M. v. d. Meer Roe
lofarendsveen, J. M. H Meewissen-
Verhoef Voorhout, C. D. Meirik Kat
wijk. G W. J. Melgers Uithoorn, D
J. Middelkoop Nieuw-Vennep, H. J.
v. Middelkoop Nieuwkoop, D. J. K.
Minnee Katwijk a/d Rijn. N. W. C.
Mol Katwijk a. Zee, A. M. A. Moo-
ren Rijpwetering, M. J. M. Mooren
Rijpwetering, J. W. M. Mooijman
P. G. A. N. Pierrot Leiden, D. M. L.
v. d. Ploeg Oegstgeest, W. Plug
Noordwijk Binnen, C. Ravensbergen
Rijnsburg. C. A. F. M. Reekers
Nieuw Vennep, J. Th. M. Regtvoort
Zwammerdam, J. D. Remmelzwaal
Katwijk a. Zee, M. J. M. de Ridder
Noordwijk, M. C. A. Rodenburg
Noordwijkerhout, A. C. Roegiest
Nieuwkoop, F. W. C. Roelandse
Noordwijk a. Zee, M. H. M. Rolling
De Kwakel, W. J. v. Rossum Rijns
burg, M. J. M. V. Ruiten-v. Veen
Roelofarendsveen, A v. Rijn Kat
wijk a. Zee, N. v. Rijn Katwijk, a.
Zee, B. Th. M. v. d. Salm Zoeter
woude, K. v. Santen Noordwijk, N.
Schaap Katwijk a. Zee, H. Schel
lingerhout Hazerswoude, J. C. Se-
gers Lisse, F. G. Schmidt Leider
dorp, J. C. Snel Lisse, L. Snoeker
Leiden, J. Spek Ter Aar, R. Spruit
Alphen a. d. Rijn, A. P. Stam Mij
drecht, W. Stam-v. Lith Nieuwkoop
L. H. Stolk Alphen a. d Rijn. J.
A. Holwijk Uithoorn, N. D. Taat
Katwijk a. Zee, E. J. M Tegelaar
Leiden, J. J. Tempel Ledden, J. E.
Teske Voorschoten, A. C. M. Togni
Valkenburg, W. J. M. v. Tol De
Kwakel, W. F. v. Tongeren Voor
schotel!, R. J. Uittenbogaard Leiden,
A. v. Veen Alphen a/d Rijn, J.
W. M. v. d. Velden Alphen a/d Rijn,
J.P. v. Velzen Leiderdorp, M. Ver-
brugge-v. d. Schaft De Hoef, A. P.
M. Verhaar Nieuwkoop, H. Verkerk
Alphen a/d Rijn, M. Verloop Kat
wijk, A. H. M. Vermey Uithoorn,
B. Verwey Alphen a/d Rijn, C. Ver-
zaal Rijnsaterwoude, H. A. M.
Vink Oud-Ade, W. v. Vliet Leiden,
G. J. N. Voorn De Kwakel. A. J. de
Vries Valkenburg, C. de Vries Val
kenburg J. C de Vries Valkenburg,
F. M. Vrolijk Alphen a/d Rijn, R.
L. v. Vamen Oegstgeest, J. N. M.
Walraven Haastrecht, P. J. WM.
Walraven Bodegraven, G. A. M
Wamerdam Noordwijkerhout, L. R.
Warmerdam Noordwijkerhout, K. W.
Weisz Leiden, C. A. v. Werkhoven
Sassenheim, J. Wesselius Leimuiden,
M. P. A. v. d. Weijden Zevenhoven,
J. C. M. Wildenburg Langeraar, G.
J. M. Willems Oegstgeest. J. W. de
Winter Rijnsburg, J v. Wouwe-Bulk
Woubrugge. W. A. C. Weijnands
Noordwijkerhout. C. Wijsman Wou
brugge, D. Uildez-Blaey Oude We
tering, J. H. M. v. d. Zalm Voorhout,
H. Zuiver Leiden, R. H. M. de Zwart
Sassenheim, J. J. v. d. Zwet Lisse,
M. M. v. d. Zwet Lisse, H. F. J
Noordman Zoeterwoude, J. v. Eg
mond Alphen a. /d Rijn.
LEIDEN De bouwvakkers zijn
nog met vakantie en deze foto's
can Holvast) zijn dus eigenlijk 'n
oetje een groet-vaw-thuis. Het zijn
beelden van bouwwerken in Leiden
v. armee gaatjes worden gevuld.
De hoge foto is genomen langs de
Hoge Rijndijk tegenover de Leider-
dorpsebrug. Hier in de eertijds lan
delijke omgeving van de Besjeslaai
verrijst een hoog flatgebouw met on
derin kantoorruimte en daarop woon
verdiepingen.
De brede foto laat twee werken in
aanbouw aan de Boerhaavelaan zien
Op de voorgrond deuitbreïding van
de rk technische school Don Bosco
waaraan de laatste hand wordt ge
legd. Op de achtergrond één van de
"bijenkorven" die gaan uitgroeien
tot ruim honderd flatwoningen.