Sterven
confes
sionelen
in el-
kaars
armen?
lieudeskundige-collega Bram van
Leeuwen weet te vertellen dat men
het nog lang niet eens is over het
effect van opeenhopingen kooldio
xide in de bovenste lagen van de
atmosfeer.
In de eerste plaats zou dat het ef
fect kunnen hebben dat de zonne
straling in geringere mate de aar
de bereikt met als gevolg een da
ling van de temperatuur. Maar het
zou ook kunnen dat de aarde door
die lagen minder warmte uitstraalt,
waardoor het uiteindelijk niets uit
zou maken: wel of geen kooldioxi
de in de atmosfeer.
Chloor
Bestaat echter de verpakking
van de zachte zeep uit polyvinyl-
chloride (pvc) dan levert de ver
branding veel meer problemen op.
Er komen hoewel in geringe hoe
veelheden chloorgassen vrij. die zich
kunnen verbinden met 't ijzer van
de verbrandingsinstallatie tot ijzer-
chloride. waardoor de apparatuur
aangetast wordt. Er komen echter
ook chloorgassen in de atmosfeer.
Men heeft nog geen beeld van de
consequenties daarvan.
Niet alle gemeenten in het ver-
schijningsgebied brengen hun afval
naar de Leidse vuilverbrandingsin
stallatie. De kosten daarvan zijn
te hoog. Een aantal heeft al een
contract gesloten om het huisvuil
aan de VAM (Vuil-Afvoermaat-
schappij) te leveren die het in
Drente composteert. Op die manier
wordt het plastic niet verwerkt,
maar blijft het liggen. Ook op het
ogenblik stortten de meeste ge
meenten in ons verschijningsgebied
het vuil zonder verbranding.
Het argument van AKZO. dat het
potje van de Driehoek-zeep ge
makkelijk verbrand kan worden,
gaat dus niet op. In de meeste ge
vallen komt men niet eens aan die
verbranding toe.
Dat geldt niet alleen voor onze
regio, maar voor heel Nederland.
Akzo zegt al meer klachten te heb
ben gehad over de plasticverpak
king van haar zachte zeep en denkt
aan vervanging, daarmee al toege
vend de argumenten er tegen steek
houdend te vinden.
Eerlijk
Verwarrend is het echter dat de
Stichting Centrum Milieuzorg Drie
hoek-zeep in plastic in haar bro
chure met name noemt. Marijke
Brunt van de stichting vertelt dat
de onderzoekers van het Nederlands
Instituut voor Toegepast Huishoud
kundig Onderzoek het gewoon eer
lijk vonden het bij het onderzoek
gebruikte middel te noemen. "Het
betekent nog niet dat Je die zeep
speciaal moet gebruiken. Er zijn
ook nog merken in karton. Een
beetje milieubewust denkend
mens", zo zegt ze "zou toch geen
plastic\ erpakking gebruiken".
Dat is heel gemakkelijk gezegd.
Langs welke wegen een poging tot
milieubewust denken leidt heb ik
hopelijk boven aangeduid.
Hoe luidde het ook weer in de al
ternatieve milieuverklaring van
Stockholm
"Er zullen diepgaande verande
ringen nodig zijn zowel in de poli
tieke economische en maatschappe
lijke structuren van de samenle
ving op aarde, als in de diverse le
vensstijlen van de individuele
HEIN ELBRINK
het verspreidingsgebied van onze
bladen heeft alleen de gemeente
Leiden een vuilverbrandingsinstal
latie van een dergelijke capaciteit
en kwaliteit dat plastic er vernie
tigd kan worden. Bij dit proces
komt kooldioxide vrij en mijn mi
De volgende alinea's zijn de moeite waard om uit de berg
papier te lichten die de VN-milieuconferentie van de afgelo
pen weken in Stockholm en randgebeuren hebben gebaard.
Ze zijn afkomstig uit de alternatieve milieuverklaring van de
groep Dai Dong (Zie ons blad van 7 juni: alternatieve milieu
verklaring).
1. „Er zullen diepgaande veranderingen nodig zijnzowel
in de politieke, economische en maatschappelijke structuren
van de samenleving op aarde, als in de diverse levensstijlen
van de individuele mens".
2. „De cultuur van de geïndustrialiseerde landen weerspie
gelt hun politieke en economische ideologie, die gebaseerd is
op voortdurende toeneming en een kritiekloos vertrouwen op
de technologie.
Onze speciale verslaggever in
Stockholm analyseerde dinsdag 20
Juni J.l. dat de officiële berg van
de VN-milieuconferentie een muis
gebaard heeft (Jan Ottens-VN-mi-
lieuplan lijkt meer dan het is). De
oorzaak: botsing van belangen van
mogendheden onderling. Na zo'n
mislukking is het des te belangrij
ker dat een ieder voor zich apart
bewust wordt van de zaak waarom
het gaat. Daarbij zijn bovenstaan
de twee citaten van belang, omdat
ze twee kernpunten uanroeren:
persoonlijke verantwoording en de
mate van bewustwording, die uit
eindelijk vertaald zullen kunnen
worden in actie.
Voor de vorm van die actie is
informatie belangrijk. Veel te wei
nig sluit die echter aan bij de di
recte leefsituatie. Het zijn veelal
het ontbreken van de directe aan
grijpingspunten over de omvang
van de milieuverontreiniging, die
aanvankelijke verontwaardiging
doen verkeren, eerst in machte
loosheid en vervolgens in onver
schilligheid.
Milieunummer
Het weekblad Haagse Post ver
dient lof voor een speciaal milieu
nummer (HP 19—1—'72 losse
exemplaren zijn nog beschikbaar).
Een ander in het oog springend
initiatief van Jongere datum is een
onderzoek van de Stichting Cen
trum Milieuzorg, in samenwerking
met het Nederlands Instituut voor
Toegepast Huishoudkundig Onder
zoek. met financiële steun van
AGO Verzekeringen. Het onderzoek
sluit aan bij een „zeep en soda-ac-
tie" onder Eindhovense huisvrouwen
waarbij het er om ging om water
vervuiling door fosfaten via het
gebruik van moderne wasmiddelen
tot een uiterste te beperken. De
resultaten waren verrassend.
Voor een goed begrip is nodig
te weten dat fosfaten stoffen zijn
die in te grote hoeveelheden in het
water te uitbundige groei "van al
gen veroorzaken. Die algenbloei
geeft een gebrek aan zuurstof in 't
water, er treedt rotting - op, het
water „gaat dood". Meer dan de
helft van het fosfaat in het Neder
landse water komt van huishoudeli
gebruik. Hiervan is weer de helft
afkomstig van moderne wasmidde
len. Fosfaten zitten in de wasmid
delen omdat het leidingwater kalk
bevat. Ze zorgen er voor dat bij
voorbeeld dat geen kalkaanslag op
het verwarmingselement van de
wasautomaat kan worden gevormd.
Het verrassende van het onder
zoek was, dat in tegenstelling tot
wat de wasmiddelenindustrie be
weert die kalkaanslag bij het ge
bruik van zeep en soda, zonder fos
faten geweldig meevalt. Kunstma
tig bevuilde testlapjes met o.a.
bloed-roet, cacao, standaard vuil.
rode wijn etc. werden beter schoon
dan met een synthetisch wasmid
del met bleekmiddel.
Bij de Stichting Centrum Mi
lieuzorg, Herengracht 540 in Am
sterdam zijn brochures verkrijg
baar die alles vertellen over dose
ring etc. Een waarschuwing in het
kader van de omschakeling op zeep
en soda is nog wel op zijn plaats.
U dient van te voren te controle
ren of de pomp in uw wasautomaat
van aluminium is. Soda tast name
lijk dat metaal aan.
Zachte zeep
Het onderzoek van de Stichting
Centrum Milieuzorg noemt Drie
hoek-zeep van het Akzo-concern
als middel dat bij de experimenten
gebruikt werd. Illustrerend voor de
verwevenheid van het probleem
van de milieuverontreiniging is
dat de genoemde Driehoek-zeep
sinds 1968 niet meer in de bekende
kartonnenverpakking op de markt
gebracht wordt maar in plastic. Dit
is ook het geval met de soda. Wat
moet Je daar nou mee aan? Ge
bruik je zachte (groene) zeep dan
stuit Je bijna uitsluitend op de
plasticverpakking. Gebruik je een
fosfatenhoudend wasmiddel dan
verontreinig je het water.
De fabrikant van Driehoek-zeep
draagt nog het zijne tot de ver
warring. Hij beweert namelijk dat
de verpakking van zijn zachte zeep
bestaat uit een plastic op een
koolwaterstofbasis, die in 'n daartoe
ingerichte vuilverbrandingsoven
gemakkelijk vernietigd kan word
Bovendien is het probleem, zo
zegt hij, ingewikkelder dan het
lijkt. Er bestaan drie soorten van
milieuvervuiling. De eerste treedt
op bij de fabricage, de tweede bij
de consumptie en de derde na de
consumptie, als het afvalprodukt
vernietigd wordt of zou moeten wor
den.
Weliswaar levert plastic in het
derde geval aanzienlijke moeilijk
heden op aldus Akzo, maar bij de
voormalige kartonnenverpakking
gaf het fabricageproces vervuiling.
Akzo-woordvoerde rVan Min: Denk
maar eens aan de strokartonindu
strie. Het gebruik van glas zou
een oplossing zijn, maar daar treedt
aldus Akzo, de vervuiling op bij het
schoonmaken van glas.
De redenering van de fabrikant
klopt ogenschijnlijk als een bus.
Een van de belangrijkste anti-mi-
lieuvervuilings principes is echter
dat van het recycling, de kringloop.
Een soort nuttigheidsprincipe,
waarbij men er van uitgaat dat al
le produkten die eenmaal in de ver-
F1 "91
Vji
brulkskringloop zijn opgenomen er
in blijven. Afval kost alleen maar
geld. Niet alleen omdat het ver
werkt moet worden tot bruikbaar
afval, maar ook omdat het niet me
gebruikt kan worden. De grondstof
fen en arbeidskrachten, die er aan
besteed zijn hebben een gering
nut afgeworpen.
Vanuit dat kringloopsprincipe ge
zien is plastic het kwaadaardigst,
karton iets minder en glas het best.
Bovendien moet de vervuiling die
optreedt bij het schoonmaken van
het glas geringer worden geacht
dan bij vernietiging van het plastic
Verbranding
Maar afgezien daarvan, hoe staat
het met de verbranding van uw
plastic potje van Driehoek-zeep. In
„We zijn in ondertrouw gegaan,"
zei afgelopen zaterdag prof. dr. P.
Steenkamp, de voorzitter van de
contactraad der confessionele par
tijen en de schrijver van de „stra
tegienota," die leidraad zal zijn
voor de confessionele samenwer
king in de komende jaren, als ten
minste de ARP. CHU en de KVP
zich daarmee akkoord verklaren. In
1975 moeten de partijen voor het
eerst met één lijst voor de verkie
zingen en daarna met één fractie
optreden. Hoewel de datum van
het huwelijk (lees: fusie) nog niet
vaststaat, zal die wel niet erg ver
van 1975 vandaan liggen.
De vraag is natuurlijk of het een
goed huwelijk zal worden, maar
ook, of de huwelijkspartners de tijd
zullen overleven. Of wordt het een
sterven in eikaars armen?
Door
drs. Joop van den Berg
Het antwoord daarop is niet ge
makkelijk en het hangt van aller
lei factoren af. Tekenend voor de
onzekerheid in confessionele kring
was mijns inziens een uitlating van
de heer Steenkamp tijdens de aan
bieding van de strategienota: „Ik
heb deze week nog een aantal boe
ken doorgewerkt en daaruit blijkt,
dat de christendemocratie wel de
gelijk een politieke doctrine is en
voor de kiezers een politiek profiel
heeft". Zoiets zou noch een socia
list, noch een liberaal hoeven zeg
gen. Uit hun doctrines zijn politie
ke bewegingen voortgekomen, ter
wijl de christen-democratische par
tijen, vooral in Nederland, vooral
hebben gespeculeerd op het lid
maatschap van een christelijke
kerk. Dat lidmaatschap is in Ne
derland ook heel lang voldoende
geweest voor een vrij grote katho
lieke of protestantse partij.
Bij de CHU is de afkalving het
eerst begonnen, pas veel later werd
het proces van afkalving bij de
katholieken zichtbaar en nu begint
ook de ARP in de malaise te delen.
Ten eerste verlaten velen de ker
ken, waarbij het grootste deel ook
de „bijbehorende" partij loslaat;
ten tweede is het stemmen op de
eigen kerkelijke partij niet meer
vanzelfsprekend. Steeds meer men
sen laten de confessionelen, en
daarmee het politieke centrum, los
en voegen zich in de rijen van
biet-confessionele partijen, ter lin-
ker- of ter rechterzijde. Die ont
wikkeling kan het best geïllu
streerd worden aan de hand van
bijgaande grafiek.
Daaruit valt af te lezen hoe, eerst
heel geleidelijk maar later steeds
sneller de gezamenlijke christelijke
partijen aan aanhang hebben ver
loren. Tot 1963 bleef het verlies
beperkt tot 3 procent, na 1963 ging
hot (vooral bij de katholieken)
steeds harder. Daartegenover stond
de groei van „links": weliswaar ver
loor het socialisme-van-allerlei-ga-
ding eveneens aan aanhang, maar
dat verlies werd gecompenseerd
door de huidige bondgenoten: D'66
en de PPR.
Ook aan rechterzijde ziet men
zulk een ontwikkeling: het ouder
wetse liberalisme blijft rond een
tiende van het electoraat hangen,
maar krijgt de steun van DS'70.
Weliswaar kan men erover twisten,
in hoeverre DS'70 gevoegd kan wor
den bij de liberalen, maar veel.
vooral Jonge, mensen hebben DS'70
kennelijk beschouwd als een mo
derne pendant van de WD.
De confessionelen dreigen dus te
worden samengeperst.
Om de grafiek niet moeilijker te
maken dan ze al was, heb ik de
cijfers van de confessionele splin
ters weggelaten. Vast staat echter,
dat deze juist de laatste jaren hun
positie hebben verbeterd: ze had
den minder last van het wegvallen
van de opkomstplicht en bovendien
blijken ze een opvangplaats van
orthodoxen, die het steeds geza-
menlijker optreden van de grote
confessionele partijen zien als een
vorm van verwatering.
Het is geen wonder, dat de lei
ders der christelijke partijen zich
in arren moede zijn gaan afvragen
hoe deze ontwikkeling te keren was.
Het woord van de oude leider van
de CHU dr. J. Th. de Visser, uit
de jaren na de eerste wereldoor
log: „Men vangt met drie netten
meer vissen dan met één." schijnt
niet meer op te gaan. Maar de
vraag is of fusie, eventueel onder
een nieuwe en gemoderniseerde
vlag, die afkalving wel kan stoppen.
Op het eerste gezicht lijkt het
wel. of zelfs dat niet helpt. AVRO's
Televizier heeft door het Amster
damse enquetebureau „Interview"
een pijlsnelle enquête laten doen,
naar de mogelijke resultaten. Die
zijn niet bemoedigend: Als zowel
het centrum (KVP, ARP, CHU)
zou fuseren, als de drie linkse par
tijen (PvdA, D'66, PPR), dan zou
den de christelijke zakken van
36.8 pet. (in 1971) naar 32,6 pet.
De progressieve drie zouden stij
gen van 33,3 pet. naar 40,8 pet.
Nu moet er wel bij gezegd worden,
dat de waarde van dit soort on
derzoeken, die zijn gebaseerd op
politieke speculatie, per definitie
niet al te betrouwbaar zijn. Maar
men mag er wel uit concluderen,
dat de christelijke fusie bij de kie
zers niet al te veel indruk zou ma
ken.
Het klinkt somber, maar naar
mijn mening gaat het niet eens
meer over het keren van het getij,
maar om afremmen van het ver
lies. In hoeverre dat verlies beperkt
wordt, hangt het meest af van de
aard van de fusie.
Een vereniging van de huidige
drie binnen een meer of minder
open partij, zoals nu gewenst wordt
zal de weglopers naar links en
rechts waarschijnlijk tijdelijk
kunnen tegenhouden. Bepalend
daarbij is het relatieve succes van
de regering van premier Biesheuvel.
Van belang is daarbij ook de per
soon van de lijsttrekker van de vol
gende verkiezingen. Wordt het
Biesheuvel, dan kan dat anti-revo
lutionairen vasthouden, maar Jaagt
het waarschijnlijk katholieken weg.
Wordt het bijvoorbeeld Steenkamp.
dan zal dat zeker aan AR-zijde en
aan die der CHU .(waar nog heel
wat anti-papisme heerst) stemmen
kosten. Het zal hoe dan ook stem
menverlies betekenen in de richting
van de confessionele splinters als
GVP en SGP. Waarschijnlijk zal
Biesheuvel als lijsttrekker ook veel
katholieken (vooral niet-kerkse)
verleiden om maar thuis te blij
ven, wat Steenkamp weer minder
zal doen.
Mocht de fusie toch, naar het
gevoel van de publieke opinie, een
betrekkelijk gesloten indruk ma
ken (zoals de ARP tot nu toe wil
de), dan zal de afkalving naar
SGP en GPV waarschijnlijk ophou
den, althans beperkt blijven. Op
grote schaal echter zullen niet-be-
ÜJdende katholieken, maar ook be
lijdende christenen, zich afkeren
van de christelijke combinatie.
Zonder Steenkamps intergriteit.
en die van de contactraad in twij
fel te willen trekken, moet toch
vastgesteld worden dat het idee
van een min of meer open partij
als antwoord „op de uitdaging van
het Evangelie", het resultaat is van
een stuk electorale kansberekening
Daarop wijzen niet alleen de rela
tieve openheid, maar ook de voor
zichtigheid met vaststelling van
fusiedata. Of die kansberekening
Juist is geweest hangt ook af van
de mate waarin de nieuwe partij
als open wordt beschouwd door de
kiezers. Tenslotte is de KVP op pa
pier als sinds '46 een „open pro
grampartij"
Duidelijk lijkt me. dat ln deze
kansberekening geen plaats is voor
afspraken vóór de verkiezingen,
Zoh risico kan er voor 1975 niet
oo knog bij. Dat zou betekenen, dat
de progressieve concentratie ofwel
de absolute meerderheid moet ha
len of tot oppositie blijft gedoemd.
D&t zou dan weer betekenen, dat
in feite de politieke polarisatie
wordt voortgezet, ook al lijkt de
strategienota van Steenkamp hier
en daar als twee druppels water op
het rapport van de commissie-
Mansholt. Nederland blijft een raar
politiek wereldje.
