uropa raakt tussen
il en (ruimte) schip
AARDSE PROBLEMEN VANUIT
Hit 1 u. DE RUIMTE BESTUDEREN
mdering Rusland-VS medaille met keerzijde
isch
leg
;24 JUNI 1972
EXTRA
PAGINA 11
ruimte-reus, dat Europa voorgoed
ver naar de achtergrond wordt ge
drongen op het gebied van de gehe
le technologie, hetgeen ook ernstige
repercussies heeft op gebieden als
miliehygiëne. In een ander artikel
op deze pagina schrijven wij over
de grote rol. die de ruimtetechnologie
ook op dit gebied gaat spelen. Het
gaat er thans om, zo verklaarde on
langs de Belgische voorzitter van de
Europese ruimtevaartconferentie Le-
fèvre of Europa op korte termijn
betrekkelijk weinig vooruitstrevend
industriegebied zal zijn, of een
vooruitstrevend ontwikkelingsgebied.
Als de Europeanen volharden in
hun verdeeldheid, zullen de Ameri
kanen op den duur veel liever met
de Russen samenwerken op alle
technologische gebieden. Die ten
dens begint zich nu reeds af te te
kenen. Europa zal dan ook in de
wereldpolitiek nauwelijks meer bete
kenis houden dan b.v. Latijns Ame
rika thans.
Op 11 en 12 juli zullen de ministers
van wetenschap en techniek van
twaalf Europese landen in Parijs
bijeenkomen, om definitief te beslis
sen over deelneming aan het Ame
rikaanse post-Apllo-prcgramma en
over de ontwikkeling van een eigen
lanceerrraket. Het is de laatste
kans. die Europa krijgt om niet
tussen wal en (ruimte) schip te val
len. De onderlinge verdeeldheid be
looft echter weinig goeds, hoe dui
delijk de consequenties van een
verkeerde beslissing zich ook afteke
nen, nu Amerika en Rusland elkaar
op vele technologisch-wetenschappe-
lijke terreinen blijken te gaan vin
den.
Wetenschap en
technologie
door P. Bok
Het technologisch centrum
van de Europese ruimtevaart
organisatie ESTEC in Noordwijk.
Direct loopt dit kolossale en
uiterst modern ingerichte cen
trum geen gevaar, maar op den
duur zullen dergelijke centrain
kleinere vorm over geheel Euro
pa verspreid, aan betekenis ver
liezen wanneer Europa de boot
mist en Amerika en Rusland over
de verdeelde Europese hoofden
heen hun krachten tot een ruim
te-gigant bundelen.
Verreweg het meest spectaculaire onderdeel
van de Russisch-Amerikaanse toenadering in de
ruimte is het letterlijke toenaderingsproject: de
koppeling van een bemand Sojoez-vaartuig aan
een bemande Apollo en een gezamenlijke vlucht
met gezamenlijke experimenten. Zoals gemeld,
kan dit project in de zomer van 1975 worden uit
gevoerd. Wij schreven daarover reeds in deze ru
briek op 18 maart j.l. Sindsdien zijn er enkele
wijzigingen in het project aangebracht. Eerst
zouden Sojoez en Apollo koppelen aan een tevo
ren gelanceerde Saljoet. Thans heeft men beslo
ten, de Saljoet achterwege te laten, ondermeer
omdat men mislukkingen door een te gecompli
ceerd experiment ivil voorkomen.
Op de bovenste foto de combinatie van een
Sojoez (rechts bovenen een Apollo (links onder)
zoals die samen door de ruimte zullen vliegen.
In het midden een thans op de tekentafels zogoed
als voltooide luchtsluis, waardoor de bemannin
gen elkaar zullen kunnen opzoeken.
Die luchtsluis is nodig omdat de ruimtevaar
tuigen op verschillende soorten atmosfeer zijn
gebouwd: de Apollo heeft een atmosfeer van he
lium en zuurstof, de Sojoez een normale aardse
atmosfeer. De uitstekende bobbels aan de lucht
sluis bevatten de verschillende atmosferen
waardoor deze in de ruimteschepen zelf niet be
hoeven te worden verstoord.
Op de onderste foto een gedetailleerder beeld
van deze luchtsluis. Onder de koppelingsring voor
de Apollo. Boven het met verende kleppen uitge
ruste koppelingsmechanisme voor de Sojoez. Van
links naar rechts het verloop van deze koppeling
voorgesteld aan de hand van een model. Tijdens
de koppeling zal zich geen astronaut in de sluis
bevinden, zoals op deze foto's.
lialisten van de
zijn het er on
us geworden, dat
samenwerking
landen de medi-
?n bij langdurige
kan oplossen,
ep is een week
iton (VS) bijeen
resultaten en
Sojoez- en
te bespreken
van de medisch
NASA dr.
lidende Russische
dr. Gazenko.
n moeten worden
lat men bemande
meemt b.v. naar
lit en thuis van
jaar zullen duren,
oord bereikt over
samenwerking,
probleem is dat
Sen van de ge-
waardoor sto-
j" in het even-
|(0 e en waarbij het
van het been-
fruit gaat en bo
ringen optreden
fdvaten en in de
kan een beter
aken van veran-
gevolgen van
ligheden leiden
beter inzicht
ring van mense-
fö geest ook in
"ligheden, waar-
ffleeskunde een
n 8 fage tot de me-
v~~ als geheel
vooral wanneer
onderzoek nauw
s# met biologisch
Door afstand te nemen van een probleem, kan je het pas goed over
zien en de iveg naar een oplossing uitstippelen. Deze oude waarheid
blijkt ook op te gaan voor de ivereldwijde nieuwe problemen van
milieu-bescherming en grondstofvoorzieningdie thans mondiale aan
dacht krijgen. De ruimtevaartdie het ons mogelijk maakt onze moe
der aarde van een afstand te bekijken en macro-ontwikkelingen
grondig te bestuderen, zal waarschijnlijk een belangrijke rol gaan
spelen in milieu-zorg en het verantiooord aanboren van nieuwe bron
nen van materialen, die wij voor de in standhouding en uitbreiding
van de moderne maatschappij nodig hébben. Een belangrijke stap in
die richting is de lancering van de Amerikaanse kunstmaan ERTS
medio dit jaar.
De naam ERTS is een typisch
Amerikaanse afkortingsconstructie.
Earth Resources Technology Satelli
te. Zoals deze naam al zegt, gaat
het niet om een operationeel exem
plaar in een definitieve constructie,
maar om een test-satelliet, waarin
zeer verfijnde apparaten en nieuwe
technieken worden beproefd. Ko
mend jaar zal nog een tweede
test-satelliet in een baan om de
aarde worden gebracht, waarvan de
apparatuur aan de hand van de er
varingen met de ERTS-I is verbe
terd. Pas daarna gaat men een
stelsel opbouwen van definitieve
kunstmanen.
De ongeveer 1000 kg wegende satel
liet bevat een groot aantal camera's
en fijngevoelige sensoren of meetin
strumenten. De baan op ongeveer
900 km hoogte loopt vrijwel over de
polen. Daardoor kunnen de came
ra's en meetinstrumenten desge
wenst de gehele aarde bestrijken.
Dc aarde draait in 24 uur éénmaal
onder de baan van de kunstmaan
door. en in die 24 uur maakt de
ERTS 14 omwentelingen om de
aarde. De televisiecamera's maken
kleuren opnamen in het gebied van
het normale zonlicht.
Er zijn echter ook andere camera's,
die fotograferen in bepaalde delen
van het zichtbare spectrum en in
het infrarood. Uit deze specifieke
opnamen kunnen veelal in combi
natie met de waarnemingen van
andere instrumenten voor b.v. tem
peratuurbepaling allerlei zeer nauw
keurige conclusies worden getrokken
over een uitgebreide reeks zaken.
De camera's leggen beelden vast
van 150 km aardoppervlak in het
vierkant, waarop bij uitvergroting
details tot de grootte van een
voetbalveld zichtbaar zijn. Amerika
beschikt over foto-apparatuur, die
vanuit de ruimte veel kleinere za
ken kan vastleggen, b.v. van auto's
en tanks, welke camera's voor spio-
nagedoeleinden worden gebruikt,
maar zo kleine details zijn voor de
ERTS niet nodig. De Amerikanen
hebben toegezegd, de camera's
van de ERTS alleen te gebruiken
voor waarnemingen van het eigen
grondgebied en alleen op verzoek
van andere landen ook hun grond
gebied te zullen observeren en de
verkregen gegevens dan beschikbaar
te zullen stellen.
Het zou te ver voeren, de verfijnde
waarnemingstechnieken van de mo
dernste apparaturen uiteen te zet
ten en te vertellen, hoe weten
schapsmensen deze waarneming
kunnen interpreteren. Maar uitein
delijk kunnen de waarnemingen
van de apparatuur van de ERTS
als het vroegtijdig signaleren van
branden in uitgestrekte boscom-
plexen en op verlaten toendra's.
Op zichzelf is voor dergelijke waar
nemingen veelal de ruimtevaart niet
nodig. Maar een zo intensieve ob
servatie van de aarde in zoveel op
zichten zou organisatorisch en fi
nancieel niet te verwezenlijken zijn
door meerdere landexpedities per
dag en door voortdurende observatie
vanuit de lucht. De vervuiling zou
daardoor bovendien maar op onve
rantwoorde wijze toenemen, terwijl
Juist een van de doeleinden is, het
natuurlijk milieu zoveel mogelijk in
stand te houden. Aan dit laatste zal
het ERTS-project een bijdrage kun
nen leveren, doordat men via de
satelliet het verband kan leren zien
tussen micro-verstoringen en ma
cro-gevolgen. Zijn dergelijke relaties
eenmaal bekend, dan kan men waar
ook ter wereld ingrijpen, wanneer
zich ergens een ontwikkeling voor
doet die ogenschijnlijk onbeteke
nend is, maar op grond van ervaren
causaal verband op langere duur
zeer grote zorgwekkende gevolgen
kan hebben. Het is vooral met be
trekking tot dergelijke zaken, dat
het ERTS-project van kardinaal
belang moet worden geacht.
Voor het ERTS-project zijn ook op
aarde vele kostbare voorzieningen
getroffen. De gegevens van de sa
telliet worden opgevangen in ver
schillende grondstations en dan
verzameld en bewerkt in een spe
ciaal ingericht centrum bij Sioux
Palls in Zuid Dakota, resorterende
onder het Earth Resources Observa
tion System waarvan de leiding be
rust bij de onderministe: van bin
nenlandse zaken dr. W. T. Pecora.
Hij is trots op dit centrum, dat in
de toekomst alle verkregen gegevens
ter beschikking zal stellen aan offi
ciële instanties, organisaties, indu
strieën, particulieren, zowel in de
VS als van waar ook ter wereld.
Het centrum omvat fotografische
laboratoria, waar van alle ontelbare
duizenden ERTS-opnamen in
zwart-wit of natuurlijke kleur of
uitgefilterde kleur volledige of de-
tailafdrukken kunnen worden ge
maakt. Er zijn ruimten waarin men
op z'n gemak de meest geschikte
foto kan uitzoeken uit een archief
van microreproducties. De meest
geavanceerde systemen zijn uitge
dacht, om de keuze van opname,
bepaling van grootte van de repro-
duktie en afwerking daarvan zo
snel mogelijk te laten verlopen.
Enige computers en een uitgebreide
technische en administratieve staf
staan borg voor die snelheid, die
vaak noodzakelijk is om snel te
kunnen reageren op de door ERTS
verstrekte gegevens.
Een schatting van dr. Pecora: per
jaar zullen er zeker 20 miljoen fo
to-afdrukken aan het centrum wor
den gevraagd, naast talloze andere
gegevens. Ongeveer 15 miljoen
daarvan zullen voor industrieel ge
bruik zijn, voor de overheid zeker
twee miljoen en voor wetenschappe
lijk onderzoek ook enkele miljoenen.
Inmiddels hebben de VS en Rus
land afgesproken, samen te werken
op dit gebied door gegevens met el
kaar uit te wisselen. Het staat nog
te bezien, wat daarvan van Russi
sche zijde terecht Komt, maar het
is op zichzelf verheugend, dat de
ruimtegiganten van dit moment sa
men willen werken op een gebied,
dat voor de hele mensheid van vi
taal belang kan blijken te zijn.
Overigens kan een systeem van
waarneming vanuit de ruimte nooit
alle ecologische problemen van de
aarde oplossen. Maar er kunnen wel
wetmatigheden worden gevonden
die door observaties vanaf de aarde
zelf niet op te sporen zouden zijn,
en de problemen kunnen er door
worden vernauwd, waardoor veel
onvruchtbare research op aarde
achterwege kan blijven.
nauwkeurige gegevens verschaffen
over temperatuur van het zeewater,
optredende verontreinigingen in de
oceanen, de verspreiding en verplaat
sing van visscholen, de trek van
ijsbergen, de aanslibbing, voorts op
land de sneeuwverdeling en het
smeltproces, geologische structuren
en veranderingen, vochtigheidsgraad
op en vlak onder de bodem, stand
van gewassen en het optreden van
ziekte-verschijnselen in de beplan
ting. het voorkomen van ertsen en
andere mineralen tot op vrij grote
diepte, de aanwezigheid van fossiele
brandstofvoorraden en ook zaken
De ERTS bij de laatste laboratorium-test voor het vervoer naar de
lanceerbasis. De zwarte panelen ter weerszijden bevatten de zonne
cellen voor de energievoorziening.
om tot samenwerking te komen in
een „post-Apollo-programma".
Dat stelde Europa voor een dilem
ma. Daar beschikt men eigenlijk
niet over voldoende fondsen om zo
wel het kostbare project van een ei
gen lanceerraket te bekostigen als
ook een dure deelneming aan het
post-Apollo-programma. Amerika
begreep dit wel en werd daardoor
zoals gezegd soepeler tegenover Eu
ropa: dat zou de kans geven, dat
Europa de eigen raket opgaf en de
voor de NASA zo onontbeerlijke fi
nanciële steun zou kunnen geven.
Maar Europa bleef aarzelen, ook
omdat Amerika zelfs onder deze
omstandigheden toch nog forse ei
sen op velerlei gebied bleef stellen.
Die aarzeling dreigt nu in combina
tie met de Amerikaans-Russische
samenwerking fataal te worden voor
de Europese ruimte-inspanning.
In vele opzichten prefereert Ameri
ka die samenwerking met Rusland
boven een samengaan met Europa.
In de eerste plaats omdat deze de
ontspanning kan bevorderen, maar
tevens omdat waarschijnlijk voor
die samenwerking ook meer geld
losgekregen kan worden van de be
lastingbetaler. die ook wel het neven
effect van verminderde spanning
onderkent.
Samenwerking met Rusland stelt de
Amerikanen in staat, hun ruimte
apparaat in stand te houden tot
het ogenblik dat de eigen activitei
ten weer groter worden, namelijk
het tijdstip waarop de ruimte
shuttle. het meermalen bruikbare
als een vliegtuig landende ruimte
vaartuig voltooid zal zijn, omstreeks
1979. Voordien stonden voor de
bemande ruimtevaart alleen nog de
Skylab-vluchten van 1973 op het
programma.
Komt het inderdaad tot een nauwe
samenwerking Rusland-Amerika,
dan ontstaat een zo gigantische
igend liet ook is, dat Amerika en Rusland elkaar
!n" op velerlei punten, waardoor een voor de gehele
nsgevaarlijke tegenstelling iets lijkt te gaan afzwak-
gn er ook bedenkelijke kanten aan deze ontwikkeling.
a eerste instantie de toch al moeizaam ontwikkelde
aiinte-technologie het slachtoffer te worden van de
ing waartoe Rusland en Amerika thans officieel heb-
o voor enkele belangrijke ruimte-projecten. Daarvan
j de koppeling van een Sojoez in de zomer van 1975
menlijk waarnemen vanaf de aarde en uit de ruimte
s, waarover wij in dit blad van 10 juni jl. schreven,
v. de samenwerking op medisch gebied ten aanzien
ite en het milieu-beheer.
Europa worstelt nu al
vraagstuk, of er een
aket b.v. voor commu-
anen moet worden ge-
men voor lancering
op de Amerikanen
steunen. De Europara-
iver een fiasco gewor-
eerste als de tweede
iog geen enkele lance-
geslaagd. Niettemin
Frankrijk, Duitsland,
alië het ELDO-werk
raardere derde versie,
oortzetten. Zij voe-
het sterke argument
ika wel bereid is. we-
Europese satellieten
aar niet (tegen aan-
rwaarden) satellieten,
nut afwerpen, zoals
tie-satellieten. kunst-
avigatie, voor milieu-
Amerikanen hebben
argumen-
van de
kosten gestoken
van deze raket
tegenover hen on-
baten ervan te
Tegenover deze ar
gumenten vóór een zware Europese
lanceerraket staan de overwegingen,
dat het tot dusver allemaal mislukt
is, dat het een financiële doublure
zou zijn, en dat het geld beter aan
andere zaken besteed kan worden.
Er is een tijd geweest, dat Amerika
wat soepeler leek te worden. De VS
hadden zich wat vertild aan het
onvoorstelbaar kostbare Apollo-
maanproject, dat uitgevoerd werd
tijdens de kapitalen verslindende
oorlog in Vietnam en tijdens even
kostbare pogingen tot. verbetering
van de levensstandaard en het leef
klimaat in het land zelf. Nu het
maan-project afloopt, zitten de
Amerikanen met een kostbaar tech
nisch ruimte-apparaat met een dui
zenden man tellende hoogwaardige
technisch-wetenschappelijke staf.
waarvoor emplooi gevonden zou
moeten worden om dat alles een
beetje rendabel te maken. Maar
geld daarvoor was er eigenlijk niet.
Daarom werden al talrijke veelbelo
vende in ontwikkeling genomen
projecten stopgezet.
Onder deze omstandigheden zochten
,de Amerikanen toenadering tot de
'Europese ruimtevaartorganisaties
