Beperken kernbewapening
na jaren van harde arbeid
WAT DOET
FRANCO'S
STERKE ARM?
Smith: Verkenning uit satellieten is voldoende
Vredesgebaar van de
r.koppositiepartij
SDLP in Nd.-Ierland
in vogelvlucht 'n vogelvlucht
Nieuwe
bommen
van V.S.
ATEBDAG 27 MEI 1972
BUITENLAND
PAGINA II
Spanje speculeert:
BARCELONA - Er wordt de
laatste tijd weer gespeculeerd
over Spanje's politieke toe
komst, zowel ten opzichte van
het binnenland {wat na Fran
co?) als het buitenland (welke
plaats ruimt Europa voor
Spanje in?). Zoals dat in Span
je al 36 jaar het geval is, zijn
er theorieën voor elk wat wils.
Door
Robbert Bosschardt
Maar precies zoals 36 jaar ge
leden ligt het laatste woord bij
generaal F»anco en na Franco
bij de strijdkrachten. Of Juan
Carlos het als koning van
Spanje bij de gratie Franco's
zal bolwerken, hangt voor een
flink deel af van de stellingna-
me van de militairen. Ook de
Spaanse toekomst in een Eu
ropa dat steeds minder op de
sterke arm van Washington en
steeds meer op haar eigen de
fensie moet gaan rekenen, lijkt
ook van militaire overwegin
gen af te hangen.
Dit betekent dat de belang
stelling stijgt voor de steunpi
laren van het regiem, waarvan
velen sinds Jaar en dag de
kennis hebben: leger, vloot,
mond vol, maar met beperkte
luchtmacht, gendarmerie en
politie. Er doen zich momen
teel twee interessante ontwik
kelingen voor die tot zekere
hoogte samenhangen: de mo
dernisering van de "Spaan
se strijdkrachten en de onmis
kenbare toenadering, van Span
je tot de NAVO.
Eenzijdig beeld
Ondanks het feit dat Fran
co's alleenheerschappij begon
als een onverbloemde militai
re dictatuur en daar nog vele
karaktertrekken van bewaart,
is het vaak verbreide beeld
van de „kazerne" of „politie"-
staat Spanje even eenzijdig en
dus fout als dat van het "fas
cistenregiem". Een van de op
vallende handelwijzen van ge
neraal Franco gedurende zijn
alleenheerschappij was dat hij
niet alleen de linkse oppositie,
maar ook de fascistische extre
misten onderdrukte.
Even opvallend was het feit
dat de Spaanse militairen tot
voor kort klaagden dat zij
stiefmoederlijk werden behan-
ield door de staatskas.
Niet wat hun salaris betreft,
ant Jarenlang waren de strijd-
achten en de politie graag ge
ne werkkringen. Maar gene-
1 Franco besteedde bepaald
indrukwekkende sommen
het onderhoud en de mo-
;sering van zijn gewapen-
^cht. De eerste maal dat
raanse generaals en admi-
W1ln hun handen konden
nje met het vooruitzicht op
derf^Sstuig, was bij de on
tging van de Spaans-
kommse defensle-overeen-
achteP 1953
goud i't0
militaire ....liserlng
Triomfant ,eger
«raT veranderV^f'9
stand van 193°^ fene^ai
Franco besch?en 0ïg®ner™
triomfantelijk lew ®*D
sies: 1.020.500 mii^^^1-
even zovele gewei oon mi_
trpU£f?' Tm Sl<* artille"
ne, 651 tanks en c'-enkomsti-
ge mtrusting van li en vloot-
Vandaag de dag (iipen tota_
Ie Spaanse bevolki van 34
miljoen inwoners) de
sterke arm van het Tiem uit
ongeveer 365.000 ms.happeE
die als volgt verdi zi1n.
200.000 in het leger, qoo op
de vloot (waaronder 6 in de
marine-infanterie), 35.iin de
luchtmacht, 60.000 in 'mjar-
dia civil en ongeveer in
de politie. Zowel de guag, ci_
vil als het merendeel van p0_
litiemacht komt voort i het
leger, maar staan ondeigVel
van het ministerie van Ben_
landse Zaken.
Het leger is sinds de l^te
reorganisatie (1965) ond^r_
deeld in drie grote groepeide
..fuerzas de intervention ie-
diata," FXL, die men kan-r-
gelijken met het conventiqe
„staande leger" om buitenla5e
aanvallen af te slaan, 'de >-
fensa opera tiva del territoi"
daar bleek
pk dat het niet alles
ioto* blinkt. Eerst rond
liJlU m,_ j
regerin
Madrileense
de tijd gekomen
de"^elle,taatsikaa' door
*e!ing varF— ontwrk-
Genei-aal Franco
D.O.T., strijdkrachten voor anti
-guerrilla-operaties, en de „fuer
-zas de reserva." het reservele-
ger.
De ruggegraat van het leger
is natuurlijk de FIX, waarvan
de belangrijkste eenheden (men
zou haast zeggen, ook natuur
lijk) bij Madrid liggen, en de
andere bij strategisch belang
rijke en politiek „rustige" ste
den zoals Sevilla, Valencia, La
Coruna, Salamanca en Burgos.
De DOT-krachten zijn met
een oog op buitenlandse en
een oog op de binnenlandse
„moeilijkheden" ingesteld. Span
je is van oudsher een ideaal
terrein voor de guerrilla, zoals
reeds Napoleon (en voor hem
de Romeinen) met schade en
schande moest ondervinden.
Dus is het om geografische re
denen wel begrijpelijk dat het
Spaanse leger een van zijn
hoofdbestanddelen aan dit ge
vaar wijdt. Maar ook politieke
overwegingen zijn van belang
voor een leger dat volgens de
grondwet verplicht is de „orden
institutional", ofwel het hui
dige regiem te handhaven.
Hoewel de Spaanse militairen
vaak onderstrepen dat zij er
niets voor voelen om in de
chaotische politiek getrokken te
worden, neemt dat niet weg
dat zij ook daar op voorbereid
zijn.
In elk van Spanje's negen
militaire regio's, die onder be
vel van een "capitan general"
staan, bevindt zich een DOT-
brigade (een paraat bataljon
en een reserve-bataljon), res
pectievelijk gelegerd in Madrid,
Cordoba, Alicante, Gerona, Za-
ragoza, Vitoria, Oviedo, Vigo en
Granada. Verder is de strategi
sche zone van de Pyreneeën ver
sterkt met speciale "berg"-een-
heden (2 divisies en 1 brigade)
in Lerida, Pamplona en Jaca.
Opvallend is overigens dat in
de militaire regio van Cata-
lonië de belangrijkste eenheden
niet in het "oproerige" Barce
lona, maar in Gerona en Leri
da liggen een voorzorgs
maatregel die vroegere Spaan
se regeringen heel wat last had
kunnen besparen.
Geen „kolonels-coup"
De beste waarnemers zijn
het er over eens. Voor het ge
val de opvolging van generaal
Franco "uit de hand zou lopen",
het leger de doorslag zal ge
ven. Maar de mogelijkheid van
een kolonels-coup naar Grieks
voorbeeld werd onlangs door
een van Spanje's meest voor
aanstaande militairen, de mo
dern denkende stafschef, gene
raal Manuel diez Alegria, in
het openbaar en zonder omwe
gen "uitgesloten" verklaard. On
der de Jongere officieren van de
Spaanse strijdkrachten vindt
men er steeds meer met ruime
intellectuele opleiding en
overeenkomstige opvattingen,
maar het "Nasserisme" past
niet in de huidige omstandig
heden.
MOSKOU (AP, Reuter) Gerard Simth, de Amerikaanse
onderhandelaar bij de besprekingen, die tot het Salt-verdrag
inzake beperking van de kernbewapening hebben geleid, kwam
gisteren maar nauwelijks op tijd voor de ondertekening in
Moskou. Hij arriveerde uit de Finse hoofdstad Helsinki. Tegen
over verslaggevers verklaarde hij te vertrouwen dat via foto
grafische verkenningen vanuit aardsatellieten voldoende zeker
heid kan worden verkregen over de bouw van raketbases. In
spectie ter plaatse is volgens Smith niet nodig. Smith zei verder
dat de laatste details van het verdrag door hem en de Rus
sische onderhandelaar Semjonew werden uitgewerkt tijdens
de vlucht van Helsinki naar Moskou. „Nog nooit is een verdrag
zo op het laatste moment rond gekomen", zei Smith.
Amerikaanse en Sowjetrussische
deskundigen hebben jaren van moei-
5 arbeid verricht om te pogen
de kernbewapeningswedloop in te
perken en de enorme financiële last
daarvan te verlichten. Onder aan
drang van andere landen, levend in
de schaduw van een mogelijke af
slachting door kernwapens, begonnen
onderhandelaars in november 1969 in
Honderd doden
bij oliebrand
in Indonesië
(Van onze correspondent)
DJAKARTA (GPD) Het aantal
doden als gevolg van de enorme olie-
brand in Tandjoeng Priok, de haven
van Djakarta is tot tachtig gestegen
en aangenomen wordt dat dit cijfer
nog tot honderd zal stijgen. Voorts
zijn 20 gewonden in ziekenhuizen op
genomen. Aanvankelijk was een aan
tal van nog geen dertig opgegeven.
Later werd dit getal verdubbeld,
maar de werkelijkheid blijkt dus nog
aanzienlijk ernstiger te zijn.
President Soeharta heeft opdracht
gegeven een diepgaand onderzoek
naar de ooi-zaak van de brand in te
stellen. Het staatsoliebedrijf Perta-
mina heeft intussen een verklaring
uitgegeven, waarin alle eventuele be
schuldigingen wegens onachtzaam
heid van de hand worden gewezen.
Waarnemers betwijfelen of de Per-
tamina geen enkele blaam treft. De
veiligheidsmaatregelen, die het olie-
bedrijf in acht neemt bij het over
pompen van olie, laten zeer te wen
sen over. Door een lek in de over-
pompleiding zijn uiterst brandbare
gassen vrijgekomen, die naar men
aanneemt door een vuurtje aan boord
van een 300 meter verder liggend
vissersscheepje tot ontploffing zijn
gekomen.
de Finse hoofdstad Helsinki hun be
sprekingen over beperking van de
strategische bewapening, die spoedig
in de wereld bekend wei-den als het
Salt-overleg (strategie arms limita
tions talks).
Hun overleg werd gepleegd tegen
de achtergrond van andere belang
rijke overeenkomsten inzake wapen
controle: verdragen om alle kem
proeven met uitzondering van on
dergrondse te verbieden (1963"), kern
wapens uit de ruimte (1967) en op
de zeebodem (1971) te bannen en om
verspreiding van deze wapens in an
dere landen te vóórkomen (19681. De
eerste Salt-bespreking werd gehouden
na jaren van manoeuvreren. Er kwa
men kritieke kwesties aan de orde
bij het kwetsbare vraagstuk van
evenwicht op het gebied van ge
weld. waarbij beide partijen zeer be
hoedzaam en vastbesloten te werk
gingen om te voorkomen dat de
ander ook maar een haarbreed voor
deel zou krijgen.
Op de ondertekening van het Salt-
akkoord in Moskou is nog gister
avond van verschillende zijden posi
tief gereageerd.
Zo noemde een Britse regerings
woordvoerder de overeenkomst „de
eerste grote stap op weg naar beëin
diging van de kernbewapeningswed
loop tussen Oost en West" en „een
belangrijke bijdrage voor de inspan
ningen ter vermindering van de risi
co's en spanningen in de wereld".
In Bonn reageerde men van zowel
regeringszijde als van de zijde van de
oppositie in gelijke zin.
In Moskou zei de officiële woord
voerder dat de Sowjetrussische lei
ders werkelijk „groot belang" aan de
overeenkomst hechten. Ook hij sprak
van een eerste stap op weg naar be
ëindiging van de bewapeningswedloop
en van een .historisch moment'.
In New York sprak secretaris-ge
neraal Waldheim van de Verenigde
Naties de hoop uit dat de overeen
komst een begin betekent van een
proces dat zowel kwalitatief als
kwantitatief tot ontwapening zal
leiden.
ADVERTENTIE
kasteel
KEUKENHOF
LISSE
Gisteren is in Oost-Berlijn
het eerste staatsverdrag getekend
tussen de tioee Duitslanden: het
is het verke&rsverdrag, dat het
verkeer te land en te water tussen
de Bondsrepubliek en de DDR re
gelt. Op de foto het ogenblik van
de ondertekening links de DDR-
afgevaardigde Kohl en rechts zijn
Westduitse collega Bahr.
Nieuwe premier Taiwan De zoon
van president Tsjang Kai-sjek
Nationalistisch China (Taiwan) is
gisteren gekozen tot premier. Hij is
62 jaar oud, zijn vader, de oude
maarschalk, is 84 jaar. De stemming
vond plaats in het parlement en
geheim. De uitslag was: 381 voor, 13
tegen en 13 onthoudingen. Men
wacht dat de nieuwe premier r
geboren Taiwanezen op belangrijke
posities zal plaatsen die tot nu
bezet waren door mensen van
Chinese vasteland, die in 1949 i
Taiwan waren gekomen nadat de
communisten heel China in him bezit
hadden gekregen.
Cook in particuliere handen De
Britse regeling heeft gisteren beslo
ten het reisbureau Thomas Cook and
Son aan een particulier consortium
te verkopen voor ruim 190 miljoen
gulden. Het bureau, dat eigendom is
van de staat, heeft 440 buitenlandse
kantoren. Het consortium bestaat uit
de Midland Bank, Trust Houses, For
te Hotel en de Automobile Associa-
ton (AA).
LONDEN, BELFAST (DPA, Reu
ter) Een nieuwe zware bomaan
slag heeft gisteren in Belfast een
dode en 37 ten dele ernstig gewon
den geraakt en daarmee, samen
met verscheidene andere bomaan
slagen, waarbij geen doden vielen, in
Noord-Ierland een eind gemaakt aan
twee dagen van betrekkelijke rust.
Tegelijkertijd deed de rooms-katho-
lijke oppositie een vredesgebaar, dat
de hoop op geleidelijke ontspanning
doet herleven. Deze partij, de So
ciaaldemocratische en Arbeidsparty
(SDLP) drong er gisteren bij haar
rooms-katholieke aanhangers op aan
met de Britse regering samen te wer
ken en verklaarde zich bereid tot
open besprekingen met protestantse
leiders.
Tevens vroeg de partij aan de on
geveer 400 gemeenteraadsleden in de
Noordierse gemeenten him reeds tien
maanden durende boycot te beëindi
gen.
Premier Lynch van de Ierse repu
bliek maakte gisteravond bekend, dat
hij gebruik zal maken van speciale
bevoegdheden en een speciale recht
bank zal instellen. Hij zei het niet
met zoveel woorden, maar het is be
kend dat deze maatregel recht
streeks gericht is tegen beide vleu-
van het Ierse Republikeinse
Leger (IRA). Het voornaamste aspect
een dergelijke rechtbank is het
berechten zonder jury. De Ierse rege
ring zou de indruk hebben gekregen
dat de jury's bij het berechten van
IRA-leden geïntimideerd worden.
De besprekingen in Moskou tus
sen president Nixon en de Sowjet
russische leiders schijnen volgens
de voorlopige indruk van journa
listieke waarnemers redelijk vlot te
verlopen. Natuurlijk is er een dui
delijk verschil met het bezoek van
de Amerikaanse president aan Pe
king. Daar ging het om een poging
tot het doorbreken van een al heel
lang bestaande politieke muur.
Thans gaat het om de voortzetting
van een bestaande relatie. Vandaar
het mysterieuze waas, dat de con
tacten in de Chinese hoofdstad om
gaf, terwijl de onderhandelingen
in het Kremlin in de vorm van
duidelijk omschreven onderwerpen
op tafel liggen. Van belang is ook,
dat president Nixon nog niet eerder
in Peking had vertroefd. Maar in
Moskou debatteerde hij des
tijds openlijk met Chroesjtsjow over
landbouwproblemen. En Brezjnew
mag dan, zoals oude foto's aanto
nen. dat debat met een lichtelijk
spottende lach van terzijde hebben
aangehoord, de huidige Sowjet
russische partijleider weet thans
terdege wat hij aan Nixon heeft.
En vermoedelijk vindt hij een ge
sprek met de Republikein Nixon pret
tiger dan een ontmoeting met een
president van Democratische par
tij-opvattingen. In het laatste ge
val zou deze immers last hebben
kunnen krijgen met zijn conserva
tieve achterhoede. Met de "anti
communist" Nixon is dat niet het
geval, omdat die inzake de grote lij
nen het volledige vertrouwen van
zijn kiezers geniet. Hoezeer Brezj
new prijs stelt op contact met Nixon
zou ook kunnen blijken uit het
verrassende ontslag van de Oekra-
inse leider Sjelest, een man van de
harde lijn, die bezwaren tegen
Nixons bezoek moet hebben gehad,
maar zijn inzichten kennelijk niet
heeft kunnen doordrukken.
Niet al te belangrijk, maar toch wel
tekenend is ook, dat de Sowjetrussi
sche autoriteiten zich hebben inge
spannen de Amerikaanse president
'n gunstige indruk van de hoofdstad
te geven. Aan de Leninski Prospekt,
waarlangs de president zich naar het
Kremlin begaf, waren de huizen in
de afgelopen weken van een nieuw
verfje voorzien en enige honderden
bouwvallige panden waren zelfs af
gebroken en vervangen door plant
soenen. De Moskouse bevolking, niet
van humor ontbloot, noemt ze "Nixon
pleintjes". Tal van dissidenten, d.
w.z. lieden met afwijkende menin
gen, waren tijdig de hoofdstad uitge
stuurd voor "komandirowki", "za
kenreizen". Op het conferentie-pro
gramma staan belangrijke kwesties
als beperking van het kernwapen
arsenaal, een overeenkomst over ge
dragsregels voor militaire schepen
en vliegtuigen van beide partijen
wanneer die elkaar op de Atlanti
sche Oceaan of in de Middellandse
Zee ontmoeten, samenwerking op
het gebied van ruimtevaart en we
tenschap (bestrijding van hartziek
ten, kankeronderzoek en milieupro
blemen) en dan natuurlijk kwesties
als de verhouding tot China, 't Mid
den-Oosten, Europa (Duitsland) en
Vietnam. Dit alles is in de vertrou
welijke gesprekken tussen Brezjnew
en Nixon vanzelfsprekend terdege
onder de loep genomen. Wat het
eindresultaat is kan thans (vrij
dagmiddag) nog niet gezegd worden.
Wie overigens bezwaar koestert te
gen vertrouwelijke afspraken tussen
supermachten .vergete niet, dat er
sinds de Tweede Wereldoorlog wel
wat veranderd is. Ook China, Japan,
West-Europa en de "Derde Wereld"
doen hun invloed gelden en de twee
groten kunnen daar niet achteloos
aan voorbijgaan.
Een punt, dat zeker een belang
rijke rol in het Moskouse overleg
zal spelen, is dat van de economi
sche betrekkingen. De omvang van
de handel is immers in vele geval
len een goede maatstaf voor de on
derlinge verstandhoudingen. In dat
opzicht is er nog wel wat te verbe
teren tussen Amerika en de Sow-
jet-Unie, want de handel tussen de
supermogendheden komt per Jaar
niet verder dan 225 miljoen dollar.
Volgens deskundige waarnemers
wenst de Sowjet-Unie aanzienlijke
vergroting van dat bedrag. In de
eerste plaats, omdat er graangebrek
is tengevolge van zware vorstscha-
de aan de wintertarwe. Moskou
wenst een graanovereenkomst ten
bedrage van 500 miljoen dollar voor
dit jaar en van een gelijk bedrag
voor het volgend Jaar. Ook wil het
Kremlin Amerikaanse steun bij de
vestiging van enorme fabrieken, zo
als een fabriek voor vrachtauto's
bij de rivier de Kama, die een
miljard dollar zou gaan kosten.
Omgekeerd zou de Sowjet-Unie be
reid zijn tot levering van vloeibaar
aardgas uit Siberië, waarmee een
bedrag van zeven miljard dollar
zou zijn gemoeid. Ook andere na-
tuurprodukten, zoals hout en olie,
zouden als tegenprestatie aan Ame
rika geleverd kunnen worden. Als al
deze verwachtingen werkelijkheid
worden, zou de wederzijdse handel
tegen 1975 kunnen groeien tot een
gemiddelde van een miljard dollar
per jaar. Dat betekent dus een ver
viervoudiging, wèl een verbetering,
die een punt van gesprek tussen de
leiders van beide landen kan uit
maken.
Nu lijkt die vergroting van de han
delsbetrekkingen gemakkerlijker dan
zij is. De Amerikanen zitten met de
moeilijkheid, dat zij geen zaken
kunnen doen met vrije handels
partners. In Sowjet-Rusland loopt si
lver ambtelijke schijven en de
van de bureaucratie houdt een
snelle ontwikkeling van het handels
verkeer tegen. Bovendien wenst
Washington een regeling van de
Sowjetrussische schulden uit de
Tweede Wereldoorlog. Die bedra
gen 2.6 miljard dollar, maar de Ver
enigde Staten zijn bereid te volstaan
met 1.1 miljard. De Russen zijn ech
ter weinig toeschietelijk en hun laat
ste bod, van twaalf Jaar geleden,
kwam niet verder dan 300 miljoen.
Maar misschien kunnen Nixon en
Brezjnew op dit punt eindelijk tot
overeenstemming komen. Laatstge
noemde moet trouwens rekening
houden met de hogere eisen van de
bevolking. Wel is er op verschillen
de terreinen enige vooruitgang ge
boekt, maar de Russische bevolking
die zich bewust is van de achter
stand die zij nog heeft ten aanzien
van de vrije wereld, laat steeds lui
der horen, dat zij meer en ook bete
re consumptiegoederen wenst. In ver
gelijking met Amerika is er nog een
enorme achterstand: per maand 127
dollar netto voor de Rus, 529 voor de
Amerikaan (307 voor de Westduit
sers, 253 voor de Britten). Ook het
gebruik van computers, waartegen
de autoriteiten aanvankelijk nogal
wat bezwaren hadden, raakt steeds
meer in zwang en ook hiervoor is
Amerika de grote potentiële leveran
cier. Naast de politieke vraagstukken
zijn dus ook de economische kwes
ties bi] dit topgesprek zeker niet te
verwaarlozen.
Rl.
SAIGON (Reuter/AFP) D*
Zuidvietnamese troepen hebben gis
teren een aanval van ongeveer 1700
Noordvietnamezen op de stad Kan-
toem in het centrale hoogland afge
slagen. Daarbij zouden 157 commu
nisten zyn gedood en tien tanks en
pantserwagens rond de stad bulten
gevecht zijn gesteld. De rege-
ringsverliezen werden niet opgege
ven. Vermoed wordt dat de aanval
op Kontoem nog niet het hoogtepunt
heeft bereikt. De stad is door de
inwoners ontruimd
Aan het noordelijke front sloegen
de Zuidvietnamese troepen gisteren
een aanval op vooruitgeschoven
verdedigingslinies bij Hoeé af.
AFP uit Washington: de Amerika
nen hebben de laatste tijd zowel ln
Noord- als in Zuid-Vietnam meer
dan duizend bommen geworpen die
zijn voorzien van geheel nieuwe ge
leide-systemen.
Volgens militaire deskundigen
hebben de bommen een trefzekerheid
van 70 procent, hetgeen veel groter
is dan bij conventionele richtmetho-
den. Hierdoor kan het aantal aan
vallen op een bepaald doel wor
den verminderd. De met de nieuwe
geleidesystemen uitgeruste bommen
worden gebruikt tegen doelen met de
hoogste voorrang als luchtdoelraket-
lanceerinrichtingen en luchtafweer
geschut.
„Noc-dzee schoner" Een Noorse
oceanoloog heeft gisteren verklaard,
dat de Noordzee thans veel schoner
is dan in 1970 en dat dit waarschijn
lijk te danken is aan het feit, dat
het lozen van giftig industrieel afval
is gestaakt.
Kapers-politieagenten De twee
kapers die woensdag een Zuidafri
kaans vliegtuig dwongen in Blantyre
(Malawi) te landen zijn twee Liba
nese politiemannen, zo is gisteren ge
bleken. De twee mannen woonden
beiden in Libanon.
