>OCIAAL CONTRACT ERG KT .FM CANS OP Katholieken van lijzijde naar loef Leerkrachten op Curasao staken Hoger inkomen zwaarder belast De passieve kern wordt actief (I) Crisis in Nederlands katholicisme en de xilitieke gevolgen JJSDAG 24 MEI 1972 BINNENLAND PAGINA T HAAG De kans op een krachtige, gezamenlijke lak van de inflatiebestrijding door overheid, werkge- en vakbeweging lijkt niet groot. Dat is de overheer- |e mening na het eerste, oriënterende gesprek tussen kabinetsdelegatie, aangevoerd door minister Boersma iale zaken), werkgevers en vakbeweging, gistermid- in Voorburg. DEN HAAG De loon. en inkomstenbelasting over de ho gere inkomens te beginnen met een belastbaar inkomen van ongeveer 25 mille per jaar gaat wellicht volgend jaar om hoog. Daarentegen zal over la gere inkomens minder belasting behoeven te worden betaald, vooral doordat de belastingvrije voet worden opgetrokken. Minister Boersma 'Sociale Za ken) heeft gisteren na afloop van het beraad met het bestuur van de Stichting van de Arbeid, topoverlegorgaan van werkge vers en vakbeweging, meege deeld dat 'een verschuiving bin nen de bestaande belastingstruc tuur' in voorbereiding is. Daar naast zal dan nog een verhoging van de omzetbelasting, de BTW, nodig zijn. Al in het regeerakkoord was een optrekking van het laagste lnikomensbedrag. waarbij men voor het eerst inkomensbelasting moet gaan betalen, opgenomen. Een niieuw element is echter dat de kosten van om. het optrek ken van de belastingvrije voet moeten worden gedragen door het aanscherpen van de progres sie in de inkomstenbelasting. deurstelling verheerst bij et topberacid i korte termijn komen werkge- vakbeweging in de Stichting Arbeid, het topoverlegorgaan, om te bekijken of afspraken itraal niveau over lonen, prij- yvesteringen e.d. mogelijk zijn; de tweede helft van juni een tweede gesprek van een tsdelegatie met werkgevers en reging, waarin wellicht komt staan of een „sociaal con- voor het economisch beleid eerstkomende jaren kan wor- sloten; innen de vakbeweging komt gesprek van gisteren een discussie op gang over do arden, die de vakcentrales gesteld voor hun medewer- an een matiging van de loons- jing tot 10 pet. in 1973; inister Boersma (Sociale £a- begint donderdag met het met vertegenwoordigers van je beroepen (huisartseA, medi- specialisten, notarissen e.d.) tun aandeel in een loonmati- optimistiscn knemersvoorzitter drs. H. ter zei gisteren na afloop van het „Alleen het feit dat in een gesprek niet alle kaarten op komen weerhoudt me van de ng dat het een teleurstellend was". Ook in werkgevers- en nstandskring was men bepaald ptimistisch over de kansen op koord. kabinet gaat zich op korte 1 verdiepen in de „discussie lij van de vakbeweging. Het staat at de vakbeweging althans ten aar zin zal krij'gen. De werk- osbestrijding zal krachtiger i aangepakt. Daarover zal ïorden meegedeeld tijdens het gesprek van een kabinetsde- met het georganiseerde be- •ven. Zeker is ook dat de be- zrije voet zal worden opge- a. Boersma hoopt ook tijdens eede gesprek werkgevers en feging een globaal inzicht te in de belastingplannen van ibinet, die ertoe moeten lei- t het „desastreuze begrotings- wordt gedekt. itandigen A één punt krijgt de vakbewe- eker niet haar zin. Het kabi- ïft al besloten dat de belas- iteiten voor zelfstandigen illen gaan, zij het niet in wel- erpcikkings- edrijf voor rugs ontdekt NES De politie heeft in De m de Aanstel een kelder ont- Ikarin twee jonge Canadezen en i-i nkaan een verpakkingsbe- livoor drugs hadden ingericht. 3e inval vond de politie 21 kilo i] en wat LSD. Het drietal bui- ■oii «Iers had een huis in De Nes id en in de kelder een aantal es neergezet waarmee onder houten kistjes werden ge- idspoort n Bosch ntgelegd BOSCH In de Hinthamer- in Den Bosch heeft men de blootgelegd van een ou- g fepoort. Het is de uit het jaar «erende Eucense poort. Soort was één van de drie toe- i tot de stad. In de 13e eeuw te toren van de poort als ge sis gebruikt. In de Napoleon- tijd werd het bouwerk fcmeente Den Bosch overweegt, m t toegangsweg op te ne- promenade die mom en- '"dt aangelegd. ke mate. Werknemersvoorzitter Ter Heide bleek daar weinig waardering voor te hebben. De vakbeweging zal de plannen van de regering vooral beoordelen naar de verdeling van de belastingstijging. „Wij zijn bang dat de belastingdruk voor de lagere in komens gaat stijgen, terwijl de ho gere inkomens buiten schot blijven". Of het trendbeleid voor het over heidspersoneel, waardoor de ambte naren de gemiddelde loonstijging in het bedrijfsleven volgen, volledig kan worden gehandhaafd is niet ze ker. Boersma: „Het is mogelijk dat het zwaarder belasten van hogere Inkomens in het kader van een in komensbeleid ook consequenties heeft voor het trendbeleid". Beste methode Minister Boersma verklaarde ook gisteren dat overleg nog steeds de beste methode is om de inflatoire ontwikkeling om te buigen, al sloot hij een Iooningreep niet volledig uit. Hij schaarde zich achter dc uit spraak van zijn collega Nelissen (Financiën) dat wanneer de infla tiebestrijding om welké reden dan ook niet lukt het kabinet maar naar huis moet gaan. WILLEMSTAD (ANP) De leer krachten op Curacao hebben het werk neergelegd. Op een vergadering in Willemstad besloten zij te blijven staken tot him eisen zijn ingewilligd. Zy willen om. gelijksteling in sala riëring met de collega's op Aruba, salarisaanpassing i.v.m. de gestegen kosten van levensonderhoud en er kenning van de Vereniging Leer krachten Curacao (VLC) als gelijk waardige gesprekspartner. De VLC had opgeroepen tot de vergadering maar maandagavond verbood de rechter de onderwijsbon den een vergadering te houden waar op een stakingsparool zou worden afgekondigd. De leerkrachten zijn ambtenaren en mogen niet staken Via de televisie gelastten de voorzit ter van de bonden de vergadering af. Direct daarna kondigde de voor zitter van de vereniging van katho lieke onderwijzers "Don Bosco" een nieuwe vergadering aan. Deze bond viel niet onder het vonnis van de rechter. Van de 1800 leden die de VLC telt, woonden 1200 de vergadering bij. Hierdoor konden op vrijwel geen en* Minister Boersma van Sociale I nist wisselen een handdruk voor i delegatie met de Stichting van de Zaken en VNO-voorzitter Bakke- het gesprek van een regerings- I Arbeid over de lonen en prijzen. Joe Cocker geeft concert in Amsterdam AMSTERDAM De roemruchte Engelse pop-zanger Joe Cocker, vooral bekend door zijn optreden op het Woodstock-festival en door de plaatopnamen van zijn Amerikaan se toernee ,.Mad dogs and Eglishmen komt op zaterdag 1 juli naar Am sterdam voor één concert in de ou de RAI. Het concert is een onderdeel an een toernee door Europa. Cocker zal tijdens deze toernee orden begeleid door de Chris Stainton All Stars, waarin behalve Stainton ook drummer Jim Keltner deel uitmaakte van het Mad dogs and Eglishmen-gezelschap. In het voor programma treedt de Engelse pop groep Juicy Lucy op. kele school de lessen doorgaan. Leer lingen die door him ouders naar schooi waren gebracht, werden be ziggehouden door één onderwijs kracht tot zij weer werden opgehaald. Afgelopen vrijdag had de VLC een bespreking met het bestuurscollege van het eiland, die evenwel op niets is uitgelopen. Direct daarna vroeg da vereniging de gezaghebber van Cu rasao en de Antilliaanse premier, O. R. A. Beaujon, te bemiddelen. De heer Beaujon verklaarde zich hier toe bereid. Hij slaagde erin een on derhoud te bewerkstelligen tussen de VLC en de minister van Onderwijs, Het gesprek zou gistermiddag wor den gehouden. De Vereniging van Leerkrachten Curasao heeft steun van de andere vakbonden op het eiland. Zij heeft in Willemstad een centrum ingericht van waaruit alle acties zullen worden georganiseerd. Invalide vrouw werd beroofd van f. 1500.- AMSTERDAM (ANP) Bij een overval op een sigarenzaak in de Van Woustraat in Am sterdam hebben dinsdagmiddag, twee 25 a 30 Jarige mannen een bedrag van f 1500 buitge maakt. De overvallers stapten, omstreeks kwart over vier de winkel binnen. Toen de 32-Jari- ge zwaar invalide winkelierster hen wilde helpen, pakten zij de vrouw vast en dwongen haar naar de keuken achter de zaak te gaan. Terwijl een van hen haar met een pistool bedreigde keerde de ander terug naar de winkel waar hij de kassa en de toonbankla leegde. Alvorens te verdwijnen duwden de mannen hun slacht offer door de keukendeur naar buiten waarbij zij kwam te val len. Een te hulp gesnelde buur vrouw bracht haar weer op de been. Wie probeert de rol Van de Ne derlandse katholieken in het poli tiek gebeuren te omschrijven, ont komt niet aan een merkwaardige dubbele constatering: ze vormen 'n grote groep die, politiek, zeer lang in de schaduw is gebleven van an dere groepen; Tegelijkertijd was en is ze de kern van de Nederlandse politiek, inzoverre als niets van belang in Nederland tot stand is kunnen komen zonder steun van de katholieken. Door Joop van den Berg Gevolg is geweest, dat de poli tiek in Nederland er „naar is gaan staan". De vraag is anderhalve eeuw lang niet zozeer geweest: welk beleid is noodzakelijk, maar veeleer: welk beleid komt tot stand, omdat de katholieken daar aan wensen mee te werken. De ka tholieken vormen sedert de op komst van het parlementaire stel sel de passieve kern van het Neder landse politieke systeem. Dat betekent, dat als er met die katholieken iets aan de hand is. dat verstrekkende gevolgen moet hebben voor andere groeperingen in de politiek. Zowel verandering van richting in een gesloten ka tholicisme, als aktivering daarvan (met welk resultaat dan ook) is niet alleen van belang voor die katholieken zelf. Het optreden van Nederlandse grootste minderheid (volgens de laatste volksstel ling; meer dan 39 pet) is bepalend voor Nederlandse politieke toe komst. Lijzijde De geschiedenis toont zowel de kernpositie der katholieken aan als Hun, deels gedwongen, deels vrij willig verblijf aan de lijzijde van de politieke wind. De liberalen konden in de 19de eeuw rekenen op de steun van de katholieke politici toen ze ijverden voor de totstandkoming van een Grondwet, waarin de macht van de koning plaats moest maken voor die van de ministerraad en waarin de Staten-Generaal het laatste woord zouden hebben. De libera len onder Thorbecke hadden die katholieke steun ook nodig om vol doende pressie te kunnen uitoefe nen terwille van een grondwetswij ziging. Thorbecke heeft zijn be langrijke gemeente- en provinci- wet dankzij de steun der katholie ken door de Kamers heen kunnen krijgen. Dat hij zich van die noodzakelij ke huid bewust was, is wel geble ken door zijn steun aan het her stel van de bisschoppelijke hiërar chie in 1853. Diezelfde liberalen werden vleugellam, toen in de zes tiger Jaren de katholieken zich van hen verwijderden na de ver- de KVP een groter en actiever aandeel in de vorming van het regeringsbeleid ging nemen, liet zij het aan Drees sr. over dat be leid zijn gezicht te gven. Vanwaar dat schaduw zoe ken? Ten eerste gebeurde dat on der dwang. De tijd der Hollandse Missie (17de en 18de eeuw) had den geleerd dat de betrekkelijke dis criminatie het best te verdragen was door zich niet al te opzichtig te manifesteren en leidende groe pen, als het moest, tegen elkaar uit te spelen. Daarbij kwam, dat de katholieken hun intellectuele eli te aan de Reformatie grotendeels waren kwijt geraakt en leden on der gebrek aan kader. Hun status van tweederangsbur gers ontzegde hun de toegang tot alle openbare ambten en onder de liberale grondwet nog altijd de mo gelijkheid belangrijke functies in de bureaucratie in te nemen. De roomse elite trok zich terug in de kerk, in de regio of in de vrije be roepen. Groot geworden Brennink- meyers werden belangrijke com merciële figuren of ze werden je- zuiet konden maken. Daarmee wam de KVP aan de loef van de politiek te recht met alle gevaren vandien. Nu moest zij het beleid wat meer gaan maken zonder ter plekke wegens gebrek aan eenheid uit elkaar te vallen. De brede-basis, dat wil zeg gen: samenwerking met minstens drie van de vier mogelijke bond genoten, was daarom een eenvoudi ge noodzaak. De VVD moest erin ten behoeve van de katholieke rechtervleugel; de PvdA ter wille van de linker; de CH of de AR terwille van de conf essionelen-in-het-kwadraat. Toen de socialisten de brede ba sis in '58 onmogelijk maakten werd de leiding van de KVP al een stuk moeilijker, vooral onder Schmelzer, die geen Baas wilde zijn zoals Rom me en Nolens dat waren geweest. Binnen een kerkelijk gesloten ka tholicisme kon nog een beroep wor den gedaan op gemeenschappe lijkheid van geloof; binnen een be trekkelijke lijdelijkheid van kiezers kon ook de KVP zich nog hand- hanven. Toen beide tekenen van afbrokkeling gingen vertonen daag de de crisis voor het politieke blok der katholieken. Politiek bewustzijn, hoeveel ge ringer ook dan in andere groe pen, had zich van een vrij groot deel der katholieken meester ge maakt, de brede basis had PvdA en VVD als keuze gelegimiteerd; 'n een proces van geruisloze af val dat sinds de Reformatie nooit had stilgestaan, kwam in een stroomversnelling gedurende de vijftiger jaren; katholieke politici reageerden even schichtig als an deren op nieuwe ontwikke lingen, groeiende twijfel aan het systeem en groeiende onlust over de politiek als zodanig. De katho lieke partij kreeg van dat alles de volle laag. Dat, op een moment dat er van echte ontzuiling en van 'n crisis in het katholicisme als zoda nig nog vrij weinig sprake was. Morgen: De ontzuiling begint in het centrum. Schaduwpositie schijning van de pauselijke ency cliek „Quanta Cura". waarin het liberalisme werd veroordeeld. Iets dergelijks kan men zeggen van de samenwerking binnen de Coalitie van confessionelen, die na 1870 ontstond en een steeds ster ker greep kreeg op de Nederland se politiek. Daarin was de Anti revolutionaire groep ongetwijfeld, de leidende het is de tijd van Abraham Kuyper en De Savornin Lohman- maar ze kon dat zijn. dankzij de steun van haar eertijds grootste tegenstanders, de katholie ken. De coalitie was zelfs op haar sterkst toen het uiterst hetero gene allegaartje, dat de katholieke politici toen vormden, aaneenge smeed werd door de harde leiding van dr. Nolens. Maar weer kwam de politiek in een impasse terecht, toen de katholieken hun onver deelde steun aan de regerende groep gingen onthouden. Colijn heeft zijn politieke ondergang aan de katho- Prof. C. P. M. Romme lieke joAgeren te danken gehad, die wel konden wat de socialisten niet gelukt was: het* roer van de sociaal-economische politiek wen den. Kabinet-Beel Vandaar dat het diezelfde politi ci, van het slag-Romme, waren die de Nederlandse politiek weer wis ten te activeren, door de samen werking te beginnen met de sociaal democraten (in '39), na de oorlog met de Partij van de Arbeid in het kabinet-Beel. In al die gevallen echter lieten de katholieken de „voortrekkers"- functie aan anderen over, of dat nu liberalen, orthodoxe protestan ten of socialisten waren. Noch in de negentiende eeuw, noch in de eerste helft van de twintigste eeuw kan men een regering van duide lijk rooms-katholieke signatuur aanwijzen. Zelfs toen na de oorlog Die schaduwpositie werd op den duur echter ook een eigen keuze: ze was immers succesvol gebleken. Bovendien echter was de functie van de politie ke beweging een totaal andere als bijvoorbeeld bij de orthodox-pro testanten. Bij de AR vormde de partij de motor der verzuiling en van de bewustwording in het al gemeen. Bij de katholieken ver liep de emancipatie trager en voor al buiten de politiek: in de kerk zelf en de opbouw daarvan; in het onderwijs en in de cultuur. De po litieke partij vormde het overkoe pelende contactergaan en het „de partement van Buitenlandse Za ken". Daarin moest niet primair 'n politieke visie worden ontwikkeld; daar moesten de vele humeuren en belangen worden ingebracht. Hoe veel moeite het gekost heeft om daar. via een partij, structuur in te brengen bewijst de ontzettend trage wordingsgeschiedenis van de RK Staatspartij. De opzet werd gemodelleerd volgens het voorbeeld der Anti-Revolutionairen, hoewel Schaepman wel anders gewild had. In feite had de politieke lei der het drukker met de centrifu gale neigingen in eigen kring, dan met politieke beleidsvisies ontwik kelen. Brede basis De brede-basiskabinetten van na de oorlog zijn evenzovele tekenen, van een zekere kentering. Vooral Rommes leiding heeft bewerkt, dat de katholieken een wat centraler positie kregen in de politiek en hun kernpositie tot een aktievere Al een paar jaar lang verba zen zich vooral de niet-katholie- ken in Nederland over de enor me en zeer snelle beweging die gekomen is in wat ze altijd ge zien hebben als een buitenge woon gesloten blok binnen hun samenleving. Tot voor kort kon den velen hunner nog denken, dat die katholieken dat vooral zelf moesten uitzoeken; ze con stateerden met enige blijdschap dat veel katholieken wat toe gankelijker werden. Langzaamaan echter dringt 't tot hen door, dat wat er onder de katholieken gebeurt maat schappelijke, en vooral ook: po litieke konsekwenties gaat krij gen, die verder strekken dan de rooms-katholieke groep zelf. Bo vendien ontstaat het gevoel, dat niet al die konsekwenties even prettig of positief zullen zijn. In deze serie van drie artike len zal een poging worden on dernomen de ontwikkelingsgang onder de katholieken te analy seren en, zo mogelijk, daarin enige helderheid te brengen. Zo mogelijk, want veel is nog vol strekt onduidelijk. Met name prognoses moeten van deze ana lyse niet verwacht worden een voudig omdat niemand die kan geven. Een paar geschriften die ik voor deze serie benut heb, wil ik hier releveren. Ten eerste om redenen van ethiek: tenslot te hebben anderen al veel waar devol onderzoek gedaan: ten tweede om belangstellenden de weg te wijzen naar verdere oriëntatie. Van belang zijn drie al wat oudere boeken: L. J. Rogier, Katholieke Herleving, uitgege ven in Den Haag in 1956; L. W. G. Scholten e.a., "De Confessio nelen". uitgegeven in Utrecht in 1968; J. P. Kruyt. "Verzui ling". Zaandijk 1959. Speciale aandacht zij hier ge vestigd op de verhelderende stu die van de Nijmeegse hoogle raar in de sociologie, J. M. G. Thurlings. onder de titel "De Wankele Zuil", dat vorig Jaar verscheen als eerste deel in de "Publikaties van het Katholiek Documentatiecentrum" te Nij megen. Van zijn analyse heb ik hier en daar uitvoerig gebruik gemaakt. In dit boek zijn ook verwijzingen te vinden naar an dere litteratuur, die ik binnen dit bestek niet kan noemen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1972 | | pagina 7