REDT DE LAATSTE ZEEARENDEN
Financiële problemen ondergraven kabinet
s Afgekeurd? Hij is gek zeggen ze al gauw
Beschaafde weggebruiker9 wordt lid van RV-liga
West-Europa heeft er nog slechts acht
Door
loop van den Berg
[ATERDAG 13 MEI 1973
Zelden na de Tweede Wereldoor-
jog heeft een regering zowel en
go grote financiële problemen ge
iend als het kabinet-Biesheuvel.
Alleen vlak na de oorlog was de si
tuatie nog een stuk ernstiger, maar
ge was toen in zekere zin ook een
voudiger. Inmiddels echter is
de economische situatie en boven
dien de regulerende taak van de
overheid zoveel ingewikkelder ge
worden. dat maatregelen van het
type-Lieftinck onmogelijk zijn ge
worden.
Een nota over de gevolgen van
'ongewijzigd beleid" (let wel: on
gewijzigd bezuinigend beleid van
de soort die we nu kennen) af
komstig van het departement van
Financiën heeft aangetoond, dat
we te rekenen hebben met een be
grotingstekort in 1973 van 2 tot 2.5
miljard gulden. Als de afzonder
lijke ministers het beleid voeren,
dat ze het liefst zouden willen, dan
jou het tekort blijkbaar zelfs on
geveer 3.5 miljard bedragen. Vo
rig Jaar kon de nieuwe minister
van Financiën, Nelissen, het gat
nog dichten door uitgaven uit te
stellen en een aantal problemen
voor zich uit te schuiven. Nu
moet rigoureus "het mes erin",
maar waar en hoe?
Laten we proberen een aantal
factoren op te noemen, die kun
nen aanduiden waar de proble
men liggen. Dan zal ook blijken,
voor welke enorme politieke pro
blemen deze regering staat. Pro
blemen, die voor dit kabinet wel
eens te zwaar zouden kunnen zijn.
Inflatie
Ten eerste te er het verschijnsel
van de omvangrijke inflatie der
laatste Jaren. Prijzen en lonen
stegen aanzienlijk meer dan ae
groei der produktiviteit. De pro-
duktiviteit is sinds 1970 relatie!
zelfs teruggelopen. Nu gaat het er
hier niet om aan te tonen waar die
Inflatie vandaan komt. Wel ziln
de consekwenties voor de over
heidsbegroting hier van belang.
Die zijn tweeërlei: doordat samen
met de algemene loonstijging de
ambtenarensalarissen automatisch
mee omhoog gaan, krijgt ook de
overheid te maken met enorme
uitgavenstijgingen, ook al wil-
zigt ze haar beleid helemaal niet.
De tweede consekwentle is, dat dé
overheid als (grote) koper van
goederen en diensten veel meer
moet betalen voor hetzelfde pak
ket dan bijvoorbeeld vijf Jaar ge
leden. Vandaar alleen al de roep
om matiging in lonen en prijzen.
Geldstroom
Een tweede ermee samenhan
gende oorzaak van de problemen
is. dat de overheid financieel ver
antwoordelijk te voor beleidssecto
ren, waarin ze maar gedeeltelijk
zelf kan ingrijpen. De geldstroom
valt veel minder te controleren
dan men wel gelooft. Dat hangt
samen met de typisch Nederland
se structuur van beslissen, waarbij
allerlei verzuilde organisa
ties en instellingen betrekkelijk
autonoom te werk kunnen gaan.
Vooral in onderwijs en welzijns
zorg is dat het geval. Maar ook in
andere sectoren kan de overheid
gedurig voor voldongen feiten
worden geplaatst.
Nu had tot voor kort de regering
een soort pressiemiddel, waarmee
ze althans de politieke partijen en
de daarmee bevriende sociale or
ganisaties, een tikkeltje in de
hand kon houden. Dat gebeurde
door de zogenaamde Zijlstra-
norm. Deze gaf aan hoeveel ruim
te de overheid er jaarlijks bij
kreeg zonder nieuwe extra-belas-
tingen te hoeven vorderen. Hier
komen we dan bij de derde oor
zaak van de huidige financiële
ellende: die ZIJlstra-norm werd
steeds berekend op ongeveer 6 pro
cent, wat de laatste Jaren op zich
zelf al te veel was. Een percentage
van 4,3 procent zou exacter zijn ge
weest. Maar de situatie is nog ern
stiger: vasthouden aan die op zich
zelf gezonde norm zou betekenen,
dat men het ongewijzigd beleid er
niet eens meer mee kan bekosti
gen. De norm is dus tamelijk
moeilijk hanteerbaar geworden.
Het vierde probleem blijkt de
inflatiecorrectie te zijn. De terug
gave van door de inflatie te hoog
opgelopen belastingen is veel
duurder dan men eertijds gedacht
heeft. De oorzaken daarvoor zijn
nogal ingewikkeld, maar het komt
er op neer dat de regering voor
de inflatiecorrectie in de komende
drie Jaar maar de helft ter be
schikking heeft, van wat ze wet
telijk verplicht is terug te geven.
Er moet nu dus betaald worden
uit fondsen die voor collectieve
voorzieningen bestemd waren. Wel
iswaar staat de wet de minister
toe om maximaal 20% in te hou
den, maar daar redt hij het na
tuurlijk niet mee.
De vijfde oorzaak vormden de
sociale uitkeringen. Weliswaar be
taalt het bedrijfsleven het leeu
wenaandeel in de premies, maar
de overheid moet tot nu toe nog
steeds bijspringen, zowel bij de
AOW als bij andere voorzienin
gen ten behoeve van haar eigen
werknemers, de ambtenaren. Nu
kan de regering eventueel bepa
len, dat voortaan werkgevers en
werknemers die premies maar
helemaal zelf moeten betalen.
Maar dat komt er op neer. dat die
verhogingen waarschijnlijk wor
den doorberekend in lonen en prij
zen. Iets waar we, gezien de in
flatie, niet te veel van moeten
hebben.
Tenslotte de zesde oorzaak: of
er nu bezuinigd wordt of niet,
de overheid is eenvoudig gedwon
gen om nieuwe taken aan te pak
ken en op allerlei plaatsen bij te
springen. Dat lukt lang niet altijd
ten kosten van andere uitgaven, ook
al probeert dit kabinet het wel.
Uiteraard zijn er voor al deze
problemen wel oplossingen denk
baar. Soms echter maak Je het ene
probleem groter door het andere op
te lossen; in andere gevallen tref
fen op zichzelf effectieve maatre
gelen bepaalde groepen onevenredig
hard. Tenslotte moeten maatrege
len die op zichzelf gerechtvaardigd
zijn, worden ingeslikt wegens poli
tieke onhaalbaarheid.
Doorhakken
Elke beslissing, elk noodzakelijk
doorhakken van knopen, is eeD
zware politieke beslissing en het is
maar de vraag of deze regerings
combinatie daartegen zal zijn op
gewassen. Nu al is de stemming voor
de regering niet bepaald gunstig
Haar informateur, prof. Steen
kamp. heeft haar al voor de voe
ten gelopen met eigen beleidsvoor
stellen. Het aantal confessione
le parlementariërs dat zich aan de
heel beperkte bezuinigingen
van dit Jaar groen en geel ergert,
wordt steeds groter. Tenslotte laat
het NKV in Ruim Zicht weten in
dit kabinet weinig vertrouwen meer
te hebben, gezien de problemen
waarvoor het staat. Vooral 'n mo
tie van wantrouwen" uit deze hoek
is voor het kabinet nogal gevaar
lijk, Juist omdat ze komt uit een
kring, die banden heeft met een der
regeringspartners (de KVP), ook al
zijn die de laatste Jaren een stuk
losser geworden.
Bovendien en misschien te
dat nog het belangrijkste punt
naar Nederlandse maatstaven en
tradities te de parlementaire oppo
sitie te groot voor de problemen,
waarvoor de regeringscoalitie staat.
Zulk soort problemen zijn we ge
wend „op brede basis" op te lossen
zonder 'n omvangrijke oppositie in
de Kamer, die alle irritaties en on
genoegen in het land kan kanalise
ren en aan de regeringspartijen al
le mogelijkheid tot openlijke kritiek
ontneemt
Is het een wonder, dat vooral in
de confessionele partijen heel wat
mensen rondlopen met de gedach
te aan terugkeer der socialisten in
de regering? Is het een wonder,
dat velen in de politiek met heimwee
terugdenken aan vroegere tijden,
toen grote problemen werden opge
lost met steun van alle grote par
tijen en zonder een opoositie, die de
kans krijgt de toch al in elkaar
zakkende christelijke partijen het
leven nog eens extra zuur te ma
ken?
Ons milieu is vuil. Dat weten we nu zo langzamerhand wel. Je leert er mee leven.
Je moet wel. Zo lang als het nog kan. Dertig jaar, veertig jaar? Wie weet nog wel een
eeuw. Of nog langer.
t Zal onze tijd wel duren,
ür wordt trouwens veel aan gedaan.
Aan het redden van ons milieu.
!r zijn veel hoopgevende tekenen.
Iet rapport van de Club van Rome
—«bijvoorbeeld vliegt in Nederland d«
oekwinkel uit. Een bestseller!
Scholieren vechten voor een schone
'echt.
hegroepen die het tegen de mi-
ieuvervuüing opnemen komen en
7ie weet zullen we voor het te laat
een paar dingen gaan inzien,
foor de grootste roofvogel van
Vest-Europa, de zeearend, te het al
laat.
er moet een wonder gebeuren
n wonder dat onze mentaliteit
en aanzien van ons milieu zo om-
urnt dat er weer hoop is.
foor mens en dier. En, om een be
de zeea-
innetje te maken,
end.
Want daar zijn er nog maar acht
ran in West-Europa. Oké. in Noor-
pfij regen vliegen er nog pakweg twin-
Ti ig. Zweden telt er nog acht
Finland zijn er nog twee of drie
B.|Dok in Siberië moeten
paar zitten.
houdt het mee op.
njpt)ip vier overgebleven paren
Vest-Europa hebben hun territo-
:l.
Door
Kees Haak
rium in Sleeswijk-Holstein Vorig
jaar kwamen drie van de vier pa
ren nog tot broeden. Er kwam zelfs
een ei uit. Het Jong kon een paar
weken later ongestoord uitvliegen,
maar het is zeer de vraag of het
nog leeft.
Vergiftigd
De andere paren brachten zoals de
laatste Jaren steeds het geval is
steriele eieren of doodgeboren em-
ryo's voort. Dr. J. H. Koeman van
het Instituut voor Veterinaire Far-
moclogie en toxicologie in Utrecht
stelde vast dat DDT de oorzaak te
van het niet uitkomen van de eie
ren.
De zeearend leeft van levende prooi
Hij vliegt laag over het wateropper
vlak om vis te vangen, maar hij
Jaagt ook op zoogdieren (konijnen,
zelfs vossen) en op vogels. Prooien
die zich hebben volgevreten met
vergiftigd voedsel. Pesticiden land-
bouwvergif at de vruchtbaarheid
van de zeearend aantast.
Zodat er nauwelijks hoop is.
Zeker niet wanneer men weet dat
er nog een minstens zo ernstig ge
vaar voor deze meest bedreigde
roofvogelsoort op de loer ligt. Een
gevaar dat nog geen twee weken
geleden op de loer ligt. Een gevaar
dat nog geen twee weken geleden
uiterst rampzalig toesloeg. Eind
april jl. werd in Sleeswijk-Holstein
een arendshorst (nest) waarin een
paar aan het broeden was leegge
roofd. De eieren werden meegeno
men en het enige dit jaar geboren
Jong werd de nek omgedraaid. De
moordenaar, vermoedelijk een han
delaar in zeldzame vogeleieren, is
spoorloos. Zijn gruwelijke daad kan
heb niets hebben opgeleverd, omdat
de broedsels al zover gevorderd wa
ren dat het uitblazen van de eieren
mislukt moet zijn...
De moord betekent dat het met de
nog i n West-Duitsland levende
arendstand wel is gebeurd. De acht
overbleven exemplaren zijn al in de
veertig en als ze nog vruchtbaar
zijn. blijven ze dat niet lang meer.
Nog even en de zeearend is uitge
roeid. want pogingen om dit dier in
gevangenschap te fokken zouden tot
op heden zijn mislukt.
Vogelwacht
Alle hoop is daarom gevestigd op
de vier paren in Sleeswijk-Holstein
Ze worden dan ook dag en nacht
bewaakt door vla Panda-nieuws, het
orgaan van het Wereldnatuurfonds.
gemobiliseerde vrijwilligers die
merkwaardig genoeg voor het me
rendeel uit Nederland komen. De
oproep vond hier het meeste weer
klank. Bij PTT'er Hans Kuiper (27
en student heoretische mechanisme
Harry Oonk (27), beiden uit Zoeter
meer. bijvoorbeeld. Ze zijn net te
rug van een week vogelwacht i)
Sleeswijk.
Op het territorium van de laatst i
acht hadden ze de beschikking over
een door het Wereldnatuurfonds be
schikbaar gestelde caravan.
Hans Kuipers: „Veel meer dan w
toeristen en wandelaars op een af
stand houden konden we in
doen". Waa rde nesten zich precies
bevinden in Sleeswijk-Holstein hou
den de twee die binnenkort weer
een weekje wacht gaan draaier
angstvallig geheim.
En terecht: „Anders krijgen wt
daar toestanden zoals hier ontston
den rondom de gier van Dongen.
Andere dieren
Elk jaar dat de acht nog leven is
meegenomen.
Harry Oonk: „Die zeearenden zijn
niet meer te redden. Maar ander
dieren die ook uitgereoeid dreigen
te worden misschien nog wel"-
II" DEVENTER 't Verkeer in Europa Alweer zo'n vereniging, denk Je dan,
jBist elk jaar honderdduizend doden.
«De twee miljoen gewonden hebben
^feeluk gehad. Schadeexperts ramen
„oogst" op miljarden guldens.
...Vernietigende getallen, die alleen
^ÓOfmaar groter worden.
Tijdschriftenuitgever H. H Warrink
uit Markelo is daar zo verdrie-
m, dat hij de Rijd Verantwoor
delijk Liga heeft opgericht. Ce toe
komstige leden zullen herkenbaar
tan een vignet op de autoruit,
dat hen verplicht tot zelfbeheersing
verdraagzaamheid op en langs
de RV-Liga springt eruit tus
sen al die ijveraars voor veilig ver
keer. Waarink heeft namelijk een
truc uitgedacht, die de automobilist
tot en beter leven zou kunnen
dwingen.
Dat foefje zit 'm in dat vignet, dat
de autobestuurder uit zijn anonimi
teit haalt. Andere weggebruikers
weten, dat de man of vrouw in de
auto voor hen tot de nette rijders
wil worden gerekend. De „gemerkte"
chauffeur zal het daarom niet in
zijn hoofd halen de verkeersregels
te overtreden, want dan staat hij
voor de buitenwereld voor schut
Priester
Het is net als een priester in
ambtsgewaad", vergelijkt Liga-voor
zitter Warrink. „als hij met dat
kleed aan de straat opgaat, moet Je krijgt macht. Je kan Je laten
hij zich als priester gedragen. Ne
tjes dus. Maar met een zwembroek
aan kan hij in een lantarenDaa'
klimmen. Niemand zegt er wat van,
omdat hij niet als priestr wordt
herkend. Zo zal de door het vignet
herkenbare automobilist zich dom
weg geen waaghalzerij kunnen per
mitteren".
Dolle toeren op de weg. di tot de
dag van vandaag met droeve regel
maat worden uitgehaald. De menta
liteitsverandering, die de mens on
dergaat zodra hij achter het stuur
klimt, is opmerkelijk. Agressiviteit
en geldinsdrang owrden overheer
sende karaktertrekken. „Met een
aantal pk's onder Je benen ben Je
wat", ervaart Warrink. „je hoeft
mar op een pedaal te drukken en
gelden".
Sociologen en psychologen hebben
zich in dit verontrustende ver
schijnsel verdiept. Het zijn de men
sen. die de brokken maken, niet de
auto's. En toch, stelt prof. dr. W.
Buikhuisen uit Groningen, spreken
wij over een auto, die van rechts
komt en niet over een automobilist,
die van rechts komt.
De mens in de auto wordt niet her
kend. Hij is bovendien naamloos
Gegevens, die het verantwoordelijk
heidsgevoel nu niet meteen aanwak
keren. Daarom moet de anonimiteit
in het wegverkeer worden opgehe
ven. vindt de Duitse socioloog Hel
mut Schelsky, er moet een einde
komen aan de guerrilla op de weg
door als mens tegenovr mens te
gaan staan in plaats van als auto
tegenover auto. Dat schept verant
woordelijkheid.
Met het vignet van de RV-Liga
krijgt de automobilist een naam.
Hij verplicht zich verantwoordelijk
te rjiden. Hij houdt zich aan de
verkeersregels", weet Warrink, „er is
bijvoorbeeld met fotoapparatuur ge
teld, dat per week zeker duizend
mensen door een bepaald rood licht
rijden.
Een lid van de Liga stopt bij geel.
Daarmee corrigeert hij ook andere
weggebruikers Verder zal hij ver
draagzaam zijn. Hij geeft andere
mensen de kans in te voegen om
maar eens wat te nomen".
RV-Liga-leden zijn niet alleen aos-
tels op de weg, maar ook erlangs.
Ik ben een natuurliefhebber", be
lijdt Warrink. „automobilisten
kwakken alle mogelijke rommel in
de sloot of in het bos. Vaak doen i willen leven. Het heeft geen zin d«
ze dat niet eens bewust. Wij zullen burgemeestr, de politie en de amt©*
het nooit doen en we proberen an- naar maar van alles de schuld te
deren te corrigeren. We willen de geven. Je moet ook zelf een stuk
mensen een beetje opvoeden". j verantwoording durven dragen".
Niet iedereen kan dan ook lid wor-
RV-Liga. Warrink
Ontzeggen
In de strijding van de milieuver
ontreiniging. Warrink en zijn vol
gelingen züllen, als het ook maar
even kan, zelfs de auto thuis laten
staan. „We ontzeggen de kleine
man de auto niet", verduidelijkt
Warrink, „maar er zijn van die
kleine dingen, die Je fietsend of lo
pend kan doen. Het is beter voor
ons en voor de ander. Het is alleen
een zelfoverwinning om het te
doen".
Idealisten, dat moeten ze wel zijn,
de aanstaande leden van de RV-Li
ga. „Mensen, die nog in deze werel
spreekt over een milde ballotage.
„De mensen kunnen zichzelf selec-
tere Wie met een stevige borrel op
achter het stuur kruipt, wordt geen
lid. Men zal van een bepaalde men
taliteit, van bepaalde ethische nor
men moeten getuigen.
Het begeleiden van de medewegge
bruikers vraagt immers een duide
lijke persoonlijke benadering, maar
natuurlijk kan die ook van de
bankwerker, de verpleegster of de
huishoudster komen. Van elke nette
automobilist in principe". Gelukkig
zijn dat er ook nog een heleboel.
Zon honderdduizend 18-Jarige Jon
gens stappen jaarlijks het voorpor
taal van de militaire dienst binnen;
te worden dan zoals dat heet „inge-
keurd". Dat gebeurt meestal in een
wat morsige, voor andere doeleinden
*1 lang afgekeurde lokaliteit, een
oude school of kazerne bijvoor
beeld.
Door
j Rob Schouten
Allemaal doen zij een plas in een
'lesje, halen ze diep adem voor het
iöntgenscherm en laten hun borst-
onivang meten. Daarna vullen ze
Ragtniijsten in waaruit later met
verrassende eenvoud zal worden op
gemaakt wie aanleg heeft voor
zandhaas, kok. schrijver enzovoort.
Ook worden Gezag en Leiderschap
op baste van de door Freud aange
reikte wetenschap voorlopig uitgese
lecteerd.
In de zeef
Resultaat: een derde deel van
Neerlands mannelijke Jeugd blijft
in de keuringszeef steken. Ze vol
doet niet aan de gestelde nonnen.
Maar van de Jongens die wèl in het
uniform worden gehesen mogen er
zo'n veertienduizend het na enige
tijd weer uittrekken, waarvan rond
de tweeduizend omdat ze de begeer
de, gevreesde, magische S-5 hebben
gekregen.
Volgens generaal-majoor arts Bake-
ma zegt een (S) stabiliteit -5 eigen-
Lijk niets. „Het is een indelingssy
steem, bedoeld om grote massa's
functioneel te kunnen indelen. Een
S-5 kan zijn „krankzinnigheid". Het
kan ook slaan op een doctor in de
sterrenkunde, die zich bijzonder
vreemd gedraagt. Intussen kan hij
een internationaal bekend geleerde
zijn".
Maar Juist het fedt dat die S-5
niets zegt, zit de Vereniging van
Dienstplichtige Militairen dwars.
Secretaris Bart Poiesz in de Utrecht
se Hojelkazerne. waar de VVDM
van rijkswege onderdak geniet,
zegt: „De maten zeggen al gauw,
hij heeft een S-5. dus hij is gek.
Maar het kan ook nadelige gevolgen
hebben voor een carrière na de
dienst".
De kleine, baardige Jurist is zich
ervan bewust dat dit probleem de
meerderheid van de „maten" waar
schijnlijk weinig aanspreekt. Som
mige S-5'n van het slag „langharig
werkschuw tuig" zal het zelf ook
geen lor kunnen schelen. Toch ziet
hij het als een stuk belangenbehar
tiging om de kwestie van de S-5
eens krachtig aan te pakken.
Elke lichting
„Want", zegt hij, „bij elke lichting
raken er meer tussen de raderen".
„Een twee Jaar geleden kon Je nog
wel een baan krijgen, maar met die
gespannen arbeidsmarkt nu ligt dat
anders. De groep neemt dan ook
toe die zegtik probeer me in
dienst maar aan te passen, want Je
weet 't straks niet. Maar de span
ningen nemen in dienst ook toe".
Om de mythe van de S-5 dood te
maken is het volgens Poiesz nodig
dat de huisarts van een afgekeurde
dienstplichtige op verzoek alle gege
vens die tot die afkeuring hebben
geleid te horen krijgt. HIJ kan dan
misschien voorkomen dat een solli
citatie onnodig op het simpele fait
van een S-5 afketst.
Belangrijker nog vindt Poiesz dat
voorkomen wordt dat Jongens in
dienst op grond van geestelijke
onevenwichtigheid moeten worden
afgekeurd. „De zeef is te groot",
zegt hij. „In België wordt maar 1.5
procent naderhand afgekeurd. Hier
14 procent".
In België duurt de inkeuring echter
drie dagen tegen hier maar één. De
psychische keuring van elke dienst
plichtige neemt in ons land zelfs
niet meer dan drie minuten in be-
Risicogroepen
Poiesz: „Dat is te weinig om de zo
genaamde risicogroepen er uit te
halen. Dat zijn bijvoorbeeld de so
ciaal zwakken, waarbij veel gezins
moeilijkheden zijn. Pa aan de
drank en ma in de prostitutie. Hun
gegevens komen niet uit de verf".
Een andere kans op conflicten ont
staat doordat er vaak een hele tijd
verloopt tussen de keuringsdag en
de opkomst in dienst. Soms te er In
die tussentijd een verandering van
denkrichting, waardoor de nieuwbak
ken recruut eigenlijk niet meer in t
leger past. En dan is er nog de
groep die niet is „doorgegroeid",
„HU gaat een afwijkend gedrag ver
tonen", zegt Poiesz, „dat klinkt gek,
maar een knaap kan bijvoorbeeld niet
aan autoriteit wennen. Alles bU elkaar
genoeg redenen voor Bart Poies*
om de minister van Defensie een
•.bijzonder onzorgvuldig personeels
beleid" te verwijten. Een ruvel dat
binnenkort door een werkgroep van
de VVDM. waarin artsen, sociologen
en andere deskundigen zitten, open-
"Jk aan de kaak zal worden gesteld.
