Xechtspraak, spelling,
Vondelpark en de t.v.
DICTATORIALE SPELLING
jezers schrijven
'Praktijk van apartheid'
Kritische opmerkingen over:
Een bank
die [e nelpf groot te worden
Astmakliniek met
opheffing bedreigd
CO0PTO DRAAIPLATO
jOKDERDAG 20 APRIL 1972
Ditmaal weer een paar citaten
t andere bladen. Over de kwestie
n de spelling van onze taal
n zaak, die dieper gaat dan som-
igen veronderstellen schreef ir
J. Meijn een belangwekkend ar-
;el in het „Haarlemds Dagblad"
J wijst er op, dat de taal een
a de drie oermogelijkheden van
mens is om tot uiting te bren-
sn wat hij denkt en voelt. De twee
Klere zijn: het gebaar en de teke-
ing.
Ir. Meijn acht het maken van
huiden en gebaren niet essentieel
4 jor de cultuur. Dat doen dieren
I i De mens onderscheidt zich
inter van de dieren in het tekenen
middel om gevoelens en gedach-
n te uiten. Er is immers geen
er dat tekent om aan andere die-
sn te laten weten, wat hij mede-
ilen wil, maar wel hebben dieren
in taal en stelsel van geluiden om
laar iets te laten weten. Het if
ïkelijk ongelooflijk, aldus de
brijver, te zien hot vergaand onze
oderne westerse cultuur afhanke-
i is van tekenen. De krant zou
iet bestaan zonder tekenen, want
zouden geen letters, d.w.z. let-
rt e k e n s hebben. Maar ook geen
ukpersen en geen papiermachines
int die kunnen zoals ze nu
jn nooit gemaakt worden zon-
i tekeningen. Maar er zouden
t geen concerten gegeven kunnen
orden van de symfonieën van
jethoven, er zouden geen wolken-
rabbers, spoorwegen en grote
uggen zijn, zelfs geen machinaal
rpakte margarine en melkflessen
L..confectiekleding. Daar den-
in we nooit bij na, maar dit is
essentie van die, de mens
schonken derde uitingsmoge-
kheid.
Na een uitvoerige geschiedenis
in de ontwikkeling van,,het schrifl
3 ncludeert de schrijver, in ver-
jid met de spellingwijziging, het
igende: „Wat er nu gaat gebeu
ren als we onze spelling nog verder
gaan vereenvoudigen, dat is, dat
door de spelling de oude
stamwoorden nog minder zichtbaar
worden in het schrift, zodat ook de
verwante talen als van de Friezen
nog verder gescheiden worden en de
dialecten als van de Saksen en Lim
burgers losgeweekt worden van het
overgeërfde stameigene. Dit bete
kent een enorm cultuurverlies. We
snijden onszelf af van onze wortels
der cultuur en stellen ons daardoor
open voor invloeden van buitenaf,
die een totale afbraak van het eige
ne beogen".
Dat onze kinderen, aldus gaat ir
Meijn verder, zoveel moeite zouden
Nog een aspect van de ■pelling-
kwestie en wel een volkomen
ongedachte kant van deze zaak
blijkt uit een ingezonden stukje in
„De Telegraaf" van P. T. Breimer
uit Twello, die schrijft: „Het
schriftbeeld wordt door de doven
uitsluitend bepaald langs de weg
van de visuele aanbieding. Het
auditieve speelt hoegenaamd geen
rol. Hoe moet men straks aan de
dove aanvaardbaar maken, dat hij
mag schrijven: de rant van de hoet
maar moet schrijven: de randen
de hoeden? Moeten wij het deze
doven nog moeilijker maken ten
gerieve van een zeker aantal slecht-
Door C. J. Rotteveel
hebben met "net leren spellen moet
zeer waarschijnlijk worden gezocht
in het onvermogen van ouders en
onderwijzers de kinderen de lust bij
te brengen zich goed uit te druk
ken met tekeningen. Talen als He
breeuws en Engels, die spotten met
begrippen van fonetisch schrijven
(schrijven zoals men spreekt), zijn
veel moeilijker dan de onze. En de
argumentaties van de spelling ver
nieuwers trekken deels een wissel
op de platvloerse volksemoties in de
trant van „ach, die arme kindertjes
moeten zo veel leren", terwijl an
derzijds Juist verwezen wordt naar
de doelmatigheid van het onder
wijs, die doet denken aan de erg
ste uitwassen van produktie aan de
lopende band. Net of kinderen een
soort geestelijke stopworsten zijn
die zo snel mogelijk met encyclope
dische kennis volgepropt moeten
worden om nuttige maar overi
gens totaal karakterloze leden
van onze fabrieksmatige samenle
ving te kunnen zijn".
In „Het Parool" schrijft J. A. J.
de Jonge over het Vondelpark
dat ook deze zomer weer een open-
luchtverblijf voor drugs-gebruiken
de buitenlandse Jeugd dreigt te
worden, als volgt: „Ik kreeg dezer
dagen van de Nederlandse Jeugd
Gemeenschap een brief waarin
steun werd gevraagd voor het goe
de werk waarvoor men zich inspant
Medegedeeld werd, dat er een te
kort is wegens te weinig overheids
steun. Hoe is dat nu te rijmen met
de 800.000 gulden, die onze berooi
de (Amsterdamse) gemeente zo vlot
ter beschikking stelt voor het
„Jeugdwerk" in een zeker park? Is
hier sprake van discriminatie ten
nadele van de Nederlandse Jeugd?
Ik las diezelfde week dat voor de
25-ste maal ingebroken was in het
clubhuis van de Spartaan en dat
de penningmeester van de politie te
horen kreeg, dat men daar, gezien
de onderbezetting, niets aan kon
doen. Z') vorden de grote volks-
voetbalciubs, die zoveel goed werk
voor de Jeugd doen, in de steek ge
laten door de overheid. Tegelijk las
ik, dat er terwille van een bepaald
„Jeugdwerk" in een zeker park een
afzonderlijk detachement van 60(!)
man was geformeerd. Vandaar weer
mijn vraag: is er hier sprake van
discriminatie ten opzichte van de
Amsterdamse Jeugd?".
Nu, die vraag van inzender De
Jonge is niet moeilijk te beantwoor
den. En dan zestig man politie voor
„Jeugdwerk"Men vraagt zich
af of de gemeentebestuurders van
Amsterdam stuk voor stuk een
gaatje in het hoofd hebben: een
forse politiemacht als „begeleiding"
van „Jeugdwerk"
In .Burgerrecht" schrijft dr. K
W. P. Klaassen over het te milde
strafrecht, dat de Nederlandse
maatschappij naar de criminele af
grond jaagt. De Nederlandse recht
spraak is al een aantal Jaren lang
het lachertje van de Nederlandse
onderwereld en de sub-culturelen
en hard op weg het lachertje van
West-Europa te worden. „Wie, zo
als bijv. sommige strafpleiters, ge
legenheid hebben om de delinquen
ten eens te horen zeggen hoe zij
in werkelijkheid over de opgelegde
straffen denken een heel ander
geluid dan zij tegenover hun goed
bedoelende reclasseerders doen ho
ren zou schrikken hoe weinig
ontzag zij nog voor de strafrecht
pleging kunnen opbrengen en ook
de spot drijven met alle sociale be
drijvigheid, die rond om hen wordt
tentoongesteld". „De gevolgen van
het gevoerde strafbeleid", aldus be
sluit dr. Klaassen zijn artikel, „zien
wij dagelijks met open ogen. De
misdadigheid neemt gestadig toe
Wurgen, vroeger de afschuwelijkste
misdaad dien men zich denken kon.
messteken, roofovervallen op ban
ken. afslachten van bejaarden om
een beetje geld. het is allemaal aan
de orde van de dag. De mil
de rechtspraak in Nederland schijnt
trouwens op buitenlanders 'n mag
netische kracht uit te oefenen. Ne
derland importeert eenvoudig de
misdaad. Wie bij ons een misdaad
begaat, komt er wel met een sisser
af. Wij zijn hard op weg de vuil
nisbelt van Europa te worden".
In gelijke trant schrijft P. J. G.
A. Ego in het „Nieuwsblad van het
Noorden" (Groningen) o.m. als
volgt: „De „vernieuwers" klagen
dat het publiek de nieuwe ideeën
over de bestraffing van de misdaad
niet begrijpt. Dat is dan bijzondei
vervelend, maar de thans toegepas
te genezingsmethode in de Mesdag-,
Pompe- en andere klinieken schijnt
in elk geval niet het gewenste re
sultaat te hebben, gezien de gevol
gen van het dagje vrijaf, voor wel
ke gevolgen de overheid zich ken
nelijk niet aansprakelijk houdt. Wij
twijfelen geenszins aan de deskun
digheid van de pleitbezorgers van
een herzien strafsysteem, maar de
stelling dat de verzwaring der straf
fen geen vermindering der misdaad
zal brengen, willen wij toch wel
aanvullen met de stelling, dat het
nieuwe systeem evenmin de mis
daad in ons land vermindert. In
tegendeel. het Nederlandse mis
daadsyndicaat zorgde op 29 maart
1972 voor een record in het eerste
kwartaal van dit jaar van maar
liefst 70 roofovervallen. In verhou
ding tot het gehele jaar 1971, toen
er in totaal 140 roofovervallen
plaatsvonden, ziet het er naar uit,
dat 1972 het totaal aantal van het
vorig jaar aanmerkelijk zal over
schrijden. De misdaadbeoefenaars
zijn kennelijk niet onder de indruk
van ons liefdevol ontvangstcomité
na arrestatie en veroordeling.
Nederland is zo langzamerhand een
eldorado voor de misdaad, dank zij
de juridisch geschoolde ethici. Ze
ventig overvallen in drie maanden,
tel uit Je ethische strafwinst
Het wordt de hoogste tijd, dat de
verantwoordelijke overheid zich
eens bezint op het stijgende aantal
misdrijven en bij de toepassing van
het strafrecht aan de bescherming
van de samenleving prioriteit ver
leent boven de belangen van de da
der".
Tenslotte een opmerkelijk hoofd-
artikeltje in het weekblad ..Accent'
over het omroep wereld je naar aan
leiding van 'n onthulling van VPRO
medewerker Hans Keller in NRC
Handelsblad. Keiler sihreef: „Er is
'n tijdje een afspraak in het Gooi
(de televisiewereld) geweest: niets
aan Luns doen. Doodzwijgen". „Ac
cent" schrijft daarover: „Nu zijn er
twee mogelijkheden óf de heer Kei
ler liegt óf hij spreekt de waarheid.
Als hij liegt, doen de omroepen er
Wel geld voor het Vondelpark,
niet voor de Amsterdamse jeugd.
goed aan dat uitdrukkelijk te ver
klaren.
En niet alleen de omroepen maar
bovendien de NOS die hoort ook
bij „het Gooi". Een zó ernstige be
schuldiging van een afspraak om
door het onthouden van informatie
de kijker te bedriegen (een beschul
diging die bovendien wordt geuit
door iemand uit de eigen kring)
kan niet onweersproken blijven.
Tenzij natuurlijk de heer Keiler
niet liegt. Tenzij er wel degelijk
een afspraak heeft bestaan om
iemand dood te zwijgen, die eerst
minister van Buitenlandse Zaken
is en vervolgens secretaris-generaal
van de NAVO. In beide functies
moet de heer Luns (of men hem
liefheeft of niet) nieuws opgeleverd
hebben. Gewoon hard, objectief
nieuws. En heeft „men" in „het
Gooi" afgesproken om deze perma
nente nieuwsbron „dood te zwij
gen"? Een afspraak om de kijker
bewust nieuws te onthouden? Om
dat „het Gooi" wellicht iets op de
heer Luns tegen heeft? Het is nau
welijks te geloven. Maar VPRO-
medewerker Hans Keiler zegt het.
Wat voor „afspraken" lopen er in
„het Gooi" nog meer?".
Plaatsing van ingezonden stukken behoeft geen redactionele instemming
te betekenen. De redactie behoudt zich het recht voor, brieven te bekorten
of eventueel terug te zenden.
lange tijd hangt het ge-
cht in de lucht dat de Neder-
ndse spelling opnieuw zal worder.
randerd. Wanneer dit gebeurt, be
ient dit voor ouderen als schrij-
dezes, dat hij sedert hij als
rling op de lagere school zat
rschillende spellingen heeft moe
leren. Op het ogenblik schijn'
voorgenomen nieuwe spelling
oral in twee opzichten anders te
n dan de thans gangbare en wel
eerste plaats: de schrijfwijze
e bastaardwoorden; en in de
eede plaats, het streven naar een
aologische spelling, d.wz. een
[Hing die zo nauwkeurig moge-
overeenikomt met de beschaaf
dst deze twee punten betreft, bij
bastaardwoorden worden bij de
itste spelling (het groene boek-
enige vrijheden gelaten van
g0( arkeurspelling en een enigszins
ir man afwijkende (commando
jt'yj tC of K). Dit lijkt schrijver de-
s een ongewenste toestand. De
elling van een taal dient zijns to
lt na
ziens dictatoriaal te worden, voorge
schreven. Letten wij eens op de
Franse spelling van: la mère, la
mer, le maire). De Franse kinde
ren moeten deze drie verschillend
geschreven maar gelijkelijk uitge
sproken woorden toch maar leren
om maar niet te spreken van de
Engelse spelling. Wij mogen toch
wel aannemen dat de Nederlandse
kinderen in intelligentie niet ach
ter staan bij de Franse en Engel
se en een gebiedend voorgeschre
ven spelling der bastaardwoorden
lijkt mij gewenst.
En wat de fonologische spelling
betreft, wij hebben een alfabet van
26 letters, maar het aantal klanken
van het Nederlands is veel groter
Letten wij bijv. op de uitspraak
van de "e", de "o" en de "eu"
voor de letter "r". Wanneer wij er
op letten is de uitspraak van de
ze letters voor de "r" heel verschil
lend voor bijv ."n" of "s". Verge
lijk de uitspraak van geen en
kees met begeren en keer; boon er
ADVERTENTIE
iEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
koos met boor en toren; teun en
leuze met beurt en keuren.
Wij zijn gewend aan onze tegen
woordige spelling, maar letten wij
er op, dan horen wij het verschil in
uitspraak en anders wordt een be
paalde klank in onze spelling op
verschillende manieren geschreven.
Dit geldt bijv. de zogenaamde
toonloze e (in de linguïstiek vaak
aangeduid met de Hebreeuwse let
ter sheva). In het woord gelukkig,
zitten drie toonloze e's, die verschil
lend geschreven worden. Ook een
enkel letterverschil tussen twee
woorden geeft vaak een totaal an
dere uitspraak van een bepaalde
letter. Vergelijk de woorden dege
lijk en tegelijk; wervelende winden
en vervelende boeken. Ook bedelen
(door de diaconie) en bedelen, het
werk van de bedelaar.
Het is duidelijk dat wij met onze
26 lettertekens onmogelijk een zui
ver fonologische spelling kunnen
krijgen. Ook al geldt sedert meer
dan 100 Jaar de hoofdregel van de
spelling van De Vries en Te Win
kel dat mep zich bij het schrijven
zoveel mogelijk houdt aan de be
schaafde uitspraak van het Neder
lands.
Hoe nu staat een kind tegenover
de spelling?
Toevallig heb ik een merkwaar
dig voorbeeld hiervan gezien bij een
kinid diat nu 7 jaar is. Omdat het
in oktober geboren is, mocht het in
aug. 1970 nog niet naar de „gro-
te school", maar het kind heeft nOGcWOtHD 112
zichzelf lezen geleerd en zelfs
schrijven. Dat dit kind toevallig
mijn kleindochter is, doet niets ter
zake. maar moet ik vermelden in
verband met de door haar zelf aan
genomen spelling. Zo schrijft zij in
een brief aan mij: Opa Nowag en
onder de brief haar officiële naam
Noach. Blijkbaar heeft dit kind een
goed gehoor en schrijft bijna zui
ver fonologisch. Dit geldt bijv. ook
uit het feit dat zij de "eu" in deur
schrijft als "u" en zoals wij hier
boven meldden is de uitspraak van
de "eu" voor de "r" inderdaad als
een lang uitgesproken "u" in woor
den als put, mus. Ook de toonloze
"e" schrijft zij op haar manier,
bijv. als "o". Zo hoort zij waar
schijnlijk dus de toonloze "e" in
woorden als komen, vragen, stoelen,
enz.
Men ziet dat dit kind zolang het
niet op school is gegaan vrijwel
fonologisch spelt. Zij zal dus bijv.
geen verschillende spelling hebben
voor: hij kauwt en het is koud.
Wanneer zij over enige tijd nu de
officiële spelling leert, zal zij waar
schijnlijk teleurgesteld zijn en mu
tatis mutandis geldt dat wat Mul-
tatuli eens in zijn Ideeën schreef:
"Ik leg mij toe op het schrijven
van zuiver hollands, maar
ik ben school gegaan".
Zo zal dit kind denken over haar
eigen fonologische spelling en de
officiële spelling die zij op school
zal leren.
B. M. NOACH.
Leiden.
ADVERTENTIE
platenspeler van deze tijd!
Vraag Uw dealer
N.V. NAHO - Amsterdam - importeur van wereldmerken
COSMO DEALER
SAM VAN WEESEL ZOON
LEIDEN - TELEFOON
Het bericht in uw blad van za
terdag over het ontslag aan een
kelner in Zuid-Afrika, die in een
blank restaurant bier had geser-
aan iemand, die een Indiër bleek
te zijn, noopt mij tot het volgende
commentaar. Ofschoon ik van me
ning ben, dat de z.g. „kleine apart
heid" in genoemd land tot klein
geestige situaties aanleiding geeft,
acht ik het opschrift tendentieus.
Wat zou men er hier van zeggen,
als een Zuidafrikaans blad een be
richt zou opnemen over bijv. een
door de Nederlandse politie uiteen
geslagen optocht, waarvoor geen
toestemming was verkregen en daar
het opschrift boven zou plaatsen
.Nederlandse democratie in de
praktijk"? Er zijn zowel hier als
ginds regels, waaraan men zich
dient te houden, al heeft iedereen
het recht te ijveren voor verande
ring van die regels. In dit geval
wordt in het opschrift een ongeluk
kig voorval als normatief gesteld
voor een samenstel van regels, dat
„apartheid" heet. Maar die apart
heid heeft ook tot gevolg, dat de
wrijving tussen de zeer uiteenlo
pende bevolkingsgroepen in Zuid-
Afrika tot een minimum wordt
beperkt. De "praktijk van apartheid'
houdt ook in, dat dit land tiendui
zend scholen voor Bantoe-kinde
ren telt en dat het onderwijs voor
deze bevolkingsgroep op hoger peil
staat dan in niet-blanke Afrikaan
se staten. Apartheid houdt ook in,
dat het aantal ziekenhuisbedden,
voor de zwarte bevolking in Zuid-
Afrika een veelvoud is van wat in
andere Afrikaanse landen voor de
bevolking beschikbaar is. Zojuist
heeft het ministerie voor Bantoe-
onderwys nog weer eens een lening
van ruim een miljard gulden goed-
gekeurd, die was aangevraagd door
het gemeentebestuur van Johan
nesburg voor de bouw van nog
meer scholen in Soweto, een Ban
toe-gemeente bij die goudstad,
waardoor het aantal bestaan
de schoollokalen met 163 wordt uit
gebreid. Ook dat is „apartheid in
praktijk", maar dergelijke berich
ten zijn in de Nederlandse pers,
uw blad incluis, onvindbaar.
J. H v GURP,
Leiderdorp.
Bij deze willen wij Uw aandacht
vestigen op het schokkende feit
dat:
1. het bestuur van de "Astma
kliniek Eugenia" te Davos van
zins is deze kliniek op zeer korte
termijn te liquideren, tegen de wil
van directie, personeel en patiën
ten in ,en dit ten nadele van de
patiënten, die zich thans te Davos
bevinden zowel als van de enorme
populatie van astma-patiënten, die
in de toekomst van de diensten
van deze kliniek gebruik zou moe
ten kunnen maken;
2. de handelswijze van het be
stuur tot nu toe zodanig is geweest
dat er een situatie is ontstaan die
voor een aantal patiënten levens
gevaarlijk genoemd mag worden
en dat door een eventuele liquida
tie dit aantal onvermijdelijk gro
ter zal worden;
3. afgezien van het fedt of finan
ciële redenen moreel aanvaard1-
baar zouden zijn om tot liquidatie
over te gaan, deze redenen, die
door het bestuur worden aange
voerd, dooT de directie en het per
soneel gemotiveerd en met bewij
zen bestreden worden.
We zijn ervan overtuigd dat de
manipulaties van het bestuur door
de directie beter uit de doeken
kunnen worden gedaan, aangezien
zij hiertoe alle gegevens en bewij
zen bezit. Een uitstekende gelegen
heid daartoe biedt zich na de
vergadering tussen bestuur en di
rectie en personeel over het lot van
de patiënten. Deze vergadering
Restaureren van
oude boeken
Naar aanleiding van het belang
wekkende artikel in Uw blad van 12
april over restauratie van oude
boeken in de Koninklijke Bi
bliotheek te 's-Gravenhage wil ik
mij even deze aanvulling veroorlo
ven. De verwijzing naar de nonnen
in het klooster in Oosterhout is.
met alle respect voor het daar ver
richte werk, voor particulieren uit
het westen des lands overbodig.
In Voorschoten woont namelijk
mevrouw Dieuwke Kollewijn.
kunstboekbindster, die zich even
eens met restaureren van oude
waardevolle boeken bezighoudt en
over wie Uw blad enige tijd geleden
een artikel publiceerde.
J. F. L. v. MARSBERGEN,
Voorschoten.
wordt gehouden op dinsdag 18
april a s. in het Congrescentrum in
Den Haag vanaf 20.30 uur.
Wij hopen dat wij met deze brief
Uw belangstelling hebben gewekt
voor het feit dat er om onduide
lijke redenen een kliniek opgehe
ven dreigt te worden, die nog eni
ge hoop biedt voor een gedeelte
van astmatisch Nederland.
H. W. v.d. MEULEN,
P. J. J. ZEGVELD,
p/a Utrechtse Jaagpad 18,
Leiden.
Activiteiten
van Ned. J er.
v. Huisvrouwen
In uw blad van J.l. zaterdag is
een artikel verschenen over de Ne
derlandse Vereniging van Huis
vrouwen, dat werd samengesteld
door Henriëtte van der Hoeven.
Aangezien het kennelijk verband
houdt met het 60-Jarig bestaan,
meen ik er op te moeten wijzen,
dat het een zeer eenzijdig beeld
geeft van het werk van deze ver
eniging.
Het werk in de vele afdelingen,
vormt eigenlijk het belangrijkste
pakket van activiteiten, waaraan
geen aandacht wordt geschonken.
Juist omdat de afdelingen geen
theekransjes meer organiseren en
bepaald heel zinvolle cursussen en
excursies beleggen, zyn 't de afde
lingen, die steeds meer dames als
lid werven. Hoe zou anders een le
dental van ruim 60.000 zijn bereikt?
Dat gebeurt echt niet vanwege het
verkrijgbaar zijn van "voorllch-
tingsstencils' 'en reductie op inter
continentale reizen. Het is het stre
ven van hoofdbestuur èn afdelings
besturen om de vrouwen meer te
betrekken bij het maatschappelijk
gebeuren, landelijk zowel als plaat
selijk.
Tenslotte wil ik nog wijzen op een
grote onjuistheid in het artikel. De
contributie van de vereniging be
draagt 14 gulden en geen 25 gul
den. Het hoofdbestuur heeft welis
waar een voorstel tot contributie
verhoging ingediend, doch daarover
zal eerst uitvoerig worden gepraat
op de e.k. Jaarvergadering op 18
mei a.s. in Apeldoorn.
J. A. C. VAN AKEN - TAANMAN
voorzitster afdeling Leiden
NVVH.
