Ploegen op rotsen leidde
tot veel zegenrijk werk
Schakel kunstenaars in"
PANORAMA
Skol spreekt uw taal.
Proef't maar. wvf
)oopsgezinde Zending bestaat 125 jaar
"Als bisschop ben ik
de minst machtige
Liederen
der kerk
rchitect verzucht over het moderne houwen:
alBiet
[PAG 14 APRIL 1972
ÊAilUW,MUWm
e Doopsgezinde Zending viert dit jaar haar vaak zeer
ogen 125-jarig bestaan. In deze lange periode heeft het
fankelijk ploegen op rotsen tot veel zegenrijk werk geleid'
dit voor ogen is er zeker voor de Doopsgezinde Broeder-
ip alle reden om het 125-jarig jubileum van haar zendings-
id opgewekt te vieren. Zij doet dit o.m. door een grote fi
dele steunactie (125 maal duizend gulden is het doel) die
week wordt gehouden en in oktober haar afsluiting zal
len.
oktober omdat dit de maand is,
25 jaar geleden in Amsterdam
joopsgezinde vereniging tot be
ring der evangelieverbreiding
Nederlandse Overzeese Bezit-
werd opgericht.
Jaar na de oprichting kon de
"zendeling" P. Janz. naar Ja-
orden uitgezonden. Zeer tegen
van het gouvernement overi-
De Nederlandse regering vrees
de zendingsarbeid in het al-
tn een opruiende invloed on-
Javanen. Jansz werd dan ook
to als "onderwijzer" tot Java
laten. Als zodanig kon hij zich
en op het landgoed van een
jantse Armeniër, waar 8000
ten werkten. Anders dan de
ing zag deze Armeniër in de
.nding van het christendom on-
ijn koelies Juist een middel
en "gewillig" te houden,
zulk een gezichtshoek uit kon
erk van Jansz nauwelijks eni-
it dragen. Na een kwart
r"f"ploegen op rotsen" waren er
echts 39 leden; hooguit 20 er-
ramen er 's zondags naar de
enst.
de geest van Jansz is toen een
ei methode van zendingsar-
erijpt. Hij wilde landbouwko-
stichten, waarvan de kern zou
n uit christen-Javanen, maar
ik open zouden staan voor Is-
sche. Het zendingsbestuur in
land voelde er niets voor. Pas
:oon P. Ant. Jansz., die de
eren van zijn vader ^rukte,
erin diens denkbeelden te
[enlijken. Op deze wijze kwam
jeheel nieuwe "zendingsmet-
tot ontwikkeling een
aanzet van wat nu genoemd
J'lrorden "zendingsarbeid door
ftelingshulp".
iji
Bloei
nieuwe kolonies geraakten in-
d tot bloei. P. A. Jansz sticht-
6Z een kweekschool voor onder-
i Zijn arbeid richtte zich
op de arme bevolking van het
and; zijn intensieve bezoeken
t desa's en de gesprekken die
ar met de Islamitische bevol-
itai roerde, wekten opnieuw wre-
be
duizendtal Chinezen voegde zich
In de dertiger jaren waren deze
gemeenten reeds naar groter zelf
standigheid gerijpt en toen in 1940
de doopsgezinde zending werd af
gesneden van haar financiële basis
in Nederland, werd overgegaan tot
oprichting van een eigen Broeder
schap, die met de autonomie van
haar gemeenten en met de handha
ving van de volwassendoop haar
doopsgezinde oorsprong niet verloo
chende.
Men had al spoedig zware stor
men te doorstaan. De Japanse in
vasie in 1942 en het wegvallen van
het Nederlandse gezag hadden tot
gevolg dat de altijd smeulende haat
tegen de blanke overheerser hoog
oplaaide en zich richtte tegen al
les, wat als vertegenwoordiger van
de West-Europese macht werd ge
zien, ook tegen de zending. De fu
rie liet een spoor van brandstichting
en plundering na in het Moeria-ge-
bied; ook vielen er enkele slachtof
fers.
Naastenliefde
Maar de gemeenten herrezen en
al werden een aantal Europese me
dewerkers geïnterneerd, de arbeid
ging verder. Zij bewezen hun levens
kracht tijdens de nationale revolu
tie van 1945; zij leverden bewijs van
him geloof bij de generaals-putsch
van 1966, toen zij met hun naasten
liefde ook de slachtoffers van de
anti-communistische vloedgolf om
sloten. Het was bij deze hernieuw
de uitbarsting van Islamitisch ge
weld (ook in Indonesië zijn de gods
dienstige tegenstellingen maar al te
vaak voor politieke doeleinden mis-1 ontstaan van één Evangelische
bruikt) een riskant moment omkerk, waarin kinderdoop en volwas-
christen te worden, maar Juist de
treffende overeenstemming tussen
hun verkondiging van de naasten
liefde en de praktijk van hun hulp
waar de arbeid niet alleen gericht is
op hulpverlening en onderwijs,
maar de dialoog met de Islam even
eens op gang is gekomen.
Wat Indonesië betreft, de Doops
gezinde Zendingsraad, zoals het
college tegenwoordig heet, beperkt
zich thans tot het voldoen aan de
aanvragen om gerichte hulp (theo-
neerslag heeft gevonden, die in los- j door de Broederschap daar te lan-
ser verband eigenlijk van het be- I de wordt gewaagd. Voor de aan de
Sinds 1951 werken de doopsgezin-
aan de vervolgden, deed velen toch de zendingscorporaties in Europa
die stap wagen. j nauw samen in het "Europai-
Die samenwerking met de andere sohes Mennonitisches Evangelisa-
kerkgenootschappen is door de jon-jtions Kommittee" (EMEK), waarin j logische opleiding, landbouw-ont-
ge BroederschaD in de Raad van j een gemeenschappelijke arbeid zijn wikkeling, medisch personeel) die
Kerken van Indonesië gezocht en 1Jjjj ♦-
gevonden.
Het geheel van protestantse ker-
zowel van het Neder- j ken in Indonesië omvat nu ook de
bestuur als van de moham- j gemeenten op West-Irian. Naar -dit
Ce voorgangers. j gebied had de doopsgezinde zending
r echter groeiden nu jhaar activiteit gedeeltelijk verplaatst
istelijke gemeenten in het ge- na het zelfstandig worden van de
ond de berg Moeria dat aan j kerk op Java, al moest de opzet daar
IU lopsgezinde zending was toe- geheel anders zijn. Zij kon er in-
p. In 1940 telde men twaalf j springen in een "ontheemd" gebied
nten met enige duizenden I van de Hervormde kerk op de "Vo-
Tal van scholen waren ont- j gelkop". Dat stelde al van het begin
twee hoofdziekenhuizen, de af samenwerking met deze en an-
enkolonie Donorodja, enkeledere kerkgenootschappen die op
idhuizen en buiten-poli- West-Irian werkzaam waren voorop.
Een gemeente van een Die samenwerking leidde tot het
gin af bestond. Na het pionierswerk
van vader en zoon Jansz was het al
zo geweest dat hei zendingswerk in
Indonesië vanuit Nederland welis
waar werd geleid, maar de man
kracht en een groot deel van de fi
nanciën kwamen voornamelijk uit
Rusland en Danzig. Thans draagt
EMEK de eindverantwoordelijkheid
voor het gehele zendingswerk.
Door deze nieuwe band konden de
Nederlandse doopsgezinden in de
laatste jaren ook deelnemen aan
het werk in het gebied rond het
Tschaad-meer in Centraal-Afrika,
kerk overgedragen middelbare school
in het Tschaad-gebied stelt hij geld
en personeel ter beschikking.
Gevraagd naar de zin van deze
zendingsarbeid het toch betrek
kelijk gering aantal christenen in
Indonesië gezien tegen de achter
grond van een Islamistische mil
joenenbevolking zei ons ds. L.
Koopmans. lid van de Doopsgezin
de Zendingsraad en zelf enkele ja
ren zendingspredikant op West-
Irian
"Kun je de betekenis van het bij
bels geloof aan dorre cijfers meten?
Pg
J
Een jonge Ghanese landbou
wer, gemeentelid van de dorps
dominee.
(Foto Jan Filius)
De prediking van het christendom
in Indonesië heeft er waarden geïn
troduceerd, die vooral in tijden van
crisis van onschatbare betekenis ble
ken voor de samenleving der men
sen en him invloed reikt tot
ver buiten de grenzen der evange
lische gemeenten. Het christendom
is er vast geworteld in het eigen
volksbestaan en straalt er naasten
liefde en verzoening uit over een
wereld, die door zoveel haat is ge
teisterd".
De opbrengst van de in verband
met dit jubileum te voeren actie is
bestemd voor projecten waarom de
kerken in Indonesië en in Tschaad
hebben gevraagd, maar die zonder
deze jubileum-actie niet kunnen
worden uitgevoerd. Het gironum
mer? Postgiro 2622125 ten name van
"Jubileumactie Doopsgezinde Zen
dingsvereniging, Deventer".
Mgr. Gijsen op forumavond:
GELEEN „Ik geloof wel an
ders zou ik inderdaad met een plank
voor mijn hoofd lopen dat mijn
benoeming voor een stuk te zien is
in het licht van het feit, dat de we
reldkerk niet altijd even gelukkig is
geweest met een bepaalde manier
van katholiek zijn in Nederland," zo
verklaarde mgr. Gijsen, de nieuwe
bisschop van Roermond, in Geleen
tijdens een forumavond onder lei
ding van de heer Fons Hermans, di
recteur van de Geleense Volksuni
versiteit.
Deze avond vond plaats in het ka
der vain de theologische cursus voor
religieuzen en leken die binnenkort
wordt afgesloten. Mgr. Gijsen stelde
tegenover het ideaal, dat het hele
r.-katholieke volksdeel een bisschop
moet kiezen, dat dit in de praktijk
gewoon niet haalbaar is. „Wat mij
interesseert." aldus mgr. Gijsen, „nu
de benoeming eenmaal is gebeurd, is
te inventariseren of alles wat de
kerk van Nederland heeft gedaan
allemaal juist is".
Het is z.i. treurig als men stelt
dat Rome. dat zich hier niet kan
verdedigen, bij de benoeming poli
tiek heeft gepleegd. Of men mij als
bisschop accepteert is van geen be
lang als bij de discussies en bij het
stelling kiezen de toets van het ware
christendom maar prevaleert." Mijn
geloof in het evangelie, aldus mgr.
Gijsen „loopt via de opvolgers van
de apostelen, die als de uitleggers
van het evangelie aangewezen zijn".
Over zijn ervaringen gedurende
de tweeënhalve maand gedurende
zijn benoeming tot bisschop van
Roermond zei mgr. Gijsen: „Als
bisschop ben ik het woord macht
wordt zo dikwijls genoemd de
minst machtige en als het ware in
een hoek gedreven. Als ik spreek
over door de knieën gaan (dit ant-
woorde de Roermondse bisschop op
'n vraa gvan 'n jonge zuster) dan.be-
doel ik daarmee door de knieën gaan
In West-Duitsland werkt een ge
mengd rooms-katholiek/protestantse
„Werkgemeenschap voor het oecu
menisch liederenbezit" aan het tot
stand brengen van een gemeen
schappelijk gezangboek. Er wordt
gestreefd deze interkerkelijke bun
del onder de titel „Liederen der
kerk" tegen pinksteren gereed te
hebben.
Voor de inhoud van circa 100 ge
zangen is geput uit de schat aan ge-
meenschapelijk bruikbare oude tot
zeer nieuwe liederen van heel de
duitstalige christenheid. De bundel is
in eerste aanleg bedoeld voor inter
kerkelijke diensten, maar ook voor
intern gebruik naast de eigen, af
zonderlijke gezangboeken in de ver
schillende kerken.
De bundel wordt samengesteld ten
dienste van alle duitstalige christe
nen, waarbij niet alleen gedacht is
aan West-Duitsland, Oostenrijk en
Zwitserland, maar ook aan Oost-
Duitsland, de duitssprekende ge
meenten in Elzas-Lotharingen <Fr.)t
„Zuid-Tirol" (It.) en Eupen-Malme-
dy (België).
alleen voor God. het evangelie en
het kruis, niet voor mensenmacht,
zoals o.m. in de Tweede Wereldoorlog
geschiedde.
„Ik voel me als kerkelijk ambtsdra
ger ook niet aan de andere kant
staan. Mijn ervaring is, aldus mgr.
Gijsen. „dat sinds mijn benoeming
het geweld op mij is afgekomen en
vaak heb ik me in de afgelopen
maanden de machteloze gevoeld te
genover mensen die alleen boorde
vol met wantrouwen tegenover me
zaten".
ADVERTENTIE
Jezus-beweging in
Nederland:
„De prediker reed met
lege tank nog 50 km
op Jezus'kracht".
Come-back van de
Jumping Jewels.
Middelburg 24 uur
van minuut tot minuut
gevolgd.
Veel foto's uit de nieuwe
sex en geweld-film
„A Clockwork Orange".
Voorts: Humor/
Veel Fotonieuws/
Informatierubriek Memo
Meisje van de Week.
Panorama
is Nederlands
grootste
geïllustreerde
weekblad.
Overal te koop.
Oost-Berlijn
eigen bisdom
OOST-BERLLJN (Reuter)
Oostberlijnse protestantse geestelij
ken hebben aan het eind van een
synodevergadering besloten om een
eigen bisschop te kiezen. Dit met een
kleine meerderheid genomen besluit
betekent een bezegeling van de ver
deling van het bisdom Berlijn-Bran-
denburg in een oostelijk en een wes
telijk deel. Deze splitsing bestaat In
feite al sinds de bouw van de Ber-
lijnse muur in 1961.
„Schakel kunstenaars in bij de bouw van huizen, scholen en
andere gebouwen. Geef hen naast de bouwer (opdrachtgever),
de architect, de constructeur, de technische installateur en de
filosoof een plaats in het bouwteam". Dat is in het kort de
richting die het Rotterdamse architectenbureau Van den Bosch,
Hendriks en Campman wil inslaan. En al is ingeslagen. Twee
door dit bureau ontworpen scholen een in Gouda en een in
Den Helder zijn „aangeraakt" door beeldende kunstenaars.
Een schilder en een beeldhouwer. Bij de bouw van het St.
Eranciscusgasthuis in Rotterdam zal voor de belettering
en de bewijzering een graficus worden aangetrokken.
Ioe gaat het nu? Er wordt ergens
>esloten een school te bouwen. Er
;omit een bouwvergadering, er zijn
.ekeningen, er volgt een eerste paal
in op een gegeven moment wordt
de school opgeleverd. Op dat ogen-
>lik realiseert de opdrachtgever zich
dat er nog zoiets als een 1% rijks-
egeling bestaat volgens welke 1%
an de bouwkosten besteed mag
/orden aan „kunst".
„Spontaan"
Ioe gaat het dan verder? Er wordt
spontaan" een kunstenaar gezocht
de een muur in de hal mag aan
deden met een plastiekje of een
childering. Of hij wordt gevraagd
•en beeldje voor het schoolplein te
everen.
Iet kan ook anders. Beter. Voor
ïetzelfde geld. Misschien zelfs min-
ler. Hoe?
Architect Jan Tennekes van het
Rotterdamse bureau heeft het ant
woord hierboven al gegeven. „Geef
de kunstenaar een stoel in de
bouwvergadering. Laat hem mee-
Door
Kees Haak
praten en meedenken over de hele
bouw."
Laat hem het gehele project „aan
raken". In Gouda deed Gerard 't
Hart dat als volgt. De bloembakken
op het speelplein veranderde hij in
zitjes. De zandbak kreeg betonnen
elementjes en werd er speelser op.
De muren kregen in diverse kleuren
geschilderde palen.
Resultaat: de school is uit z'n na
drukkelijke nuttigheidssfeer gehaald,
maar is er aan de andere kant her
kenbaarder op geworden. Simpele
ingrepen.
Kosten pakweg 8000 gulden. Die
men anders was kwijt geweest aan
de obligatie muurschildering of dat
ene beeldje. Daar komt nog bij dat
men in dit geval voor die 8000 gul
den veel méér heeft gekregen. Veel
adviezen van Gerard 't Hart kon
den worden uitgevoerd zonder dat
de bouw duurder werd.
Kunstenaars die meepraten en mee
denken over de bouw v an huizen,
scholen enz. Over de aanleg van
straten, parken en speelpleinen.
Geen nieuwe gedachte, maar nog
slechts op zeer beperkte schaal aan
vaard. Laat staan in de praktijk
geprobeerd.
Waarom
Architect Tennekes weet waarom:
„Het is gelukkig niet meer zo dat
architecten de autoritaire God-figu
ren spelen, maar er zijn er genoeg
die van hun voetstuk moeten. Zeker
nu ze noodgedwongen steeds meer
de syntheticus gaan worden, zullen
ze moeten willen samenwerken met
vaklieden als woonpsychologen, so
ciologen, filosofen en ook kunste
naars."
Temeer daar we langzamerhand, 27
jaar na de oorlog, op een punt zijn
gekomen dat ook de kwalitatieve
woningnood om oplossing mag vra
gen. Moet vragen. Omdat de kwali
teit van ons bestaan in het geding
is: de leefbaarheid van onze huizen
en andere gebouwen op het spel
staat.
Architecten die, zoals Jan Tennekes,
willen samenwerken met kunste
naars stuiten op het probleem dat
veel kunstenaars „er niet aan wil
len" omdat ze het beneden hun ni
veau vinden. Tennekes: „De meeste
kunstenaars functioneren nog soli
tair in de maatschappij."
Ze isoleren zich bewust in de rol
van schepper met een grote S.
Ze moeten zich ineens gaan bezig
houden met alledaagse zaken als
betonnen muren, deurknoppen, pla
fondafwerkingen en gasbuizen.
Tennekes: „Dat zijn ze niet gewend
en ze zijn er niet toe in staat. Ze
leerden het niet op de academies
die dan ook onvoldoende maatschap
pelijk gericht zijn. Ik vind dat kun
stenaars maatschappelijke betekenis
moeten hebben, maar het schijnt
dat dat een nogal eigenwijze stel
ling is."
Een stelling die hij niettemin wenst
te verdedigen. „Maar alleen dén als
de kunstenaar meedoet zonder het
etiket dat hij „dan ten minste
wordt beziggehouden en een paar
centen verdient". Hij dient bewust
geïntegreerd te worden in het
bouwproces, alleen dén heeft het
zin."
Trein
„Kijk naar de NS, wat zij met die
groene trein hebbeij gedaan. Ze
maakten hem geel en gaven hem
blauwe strepen, Kunst of niet, de
man die die strepen maakte werkte
vormbepalend. Ontzettend mooie
strepen zijn het. Als nu die gele
trein door het landschap rijdt dan
is dat heel anders dan vroeger. Je
zou kunnen zeggen: het landschap
is aangeraakt."
Meer geld hoeft het, zoals gezegd
niet (altijd) te kosten. Gele verf U
niet duurder dan groene verf.
Het kan in sommige gevallen zelfs
goedkoper uitvallen wanneer kun
stenaars meedenken. En alledaagse
dingen aanraken. „Want daar gaat
het om", aldus architect Jan Ten
nekes.
ADVERTENTIE
