Dom Helder Camara: kerk
wantrouw behoedzaamheid
Wat is geweldloos handelen?
«auojniiim'B
Toekomst
van kerk
GELUKKIG ZUN,
GELOVEN EN DOEN
Kerkdiensten Leiden en omgeving
ZATERDAG 8 APfl
Geweldloze verandering van de samenleving, die tweederde
van de mensheid houdt in de ellende van honger en armoede
dat was het thema van de internationale conferentie, die
deze week op het terrein van Kerk en Wereld in Driebergen
werd gehouden. Geweldloze strijders uit dertig landen waren
daarvoor naar Nederland gekomen op initiatief van Dom Hel
der Camara, de „rode" aartsbisschop van Recife in Brazilië.
Ongetwijfeld staat vooral deze pre
laat in het middelpunt van de pu
blieke belangstelling. Tijdens zijn
korte verblijf in ons land repte hij
zich als een wervelwind van de ene
spreekbeurt naar de andere om er
zijn bewogen credo's uit te roepen.
Tweede paasdag bracht hij zo'n blik
sembezoek aan Leiderdorp.
In en buiten Latijns-Amerika
werd Dom Helder (53) al bij zijn
leven een legende. Een man, die de
moed had revolutionaire uitspraken
te doen in een land. waar het ge
weld een wezenlijk onderdeel vormt
van het dictatoriale regeringsstel
sel. HU paart een zwierige en bemin
nelijke levensstijl aan de onwrikba
re overtuiging, dat consequente ge
weldloosheid de beste bestrijding
vormt van het onrecht en de onder
drukking in de wereld.
De Drlebergse conferentie hield zich
vooral bezig met pogingen het op
zichzelf vage begrip „geweldloos
heid" scherp af te palen en daardoor
praktisch beter hanteerbaar te ma
ken. Een moeilijke taak. Je doet
het woord „geweldloosheid" niet per
se geweld aan door het te duiden
als een dadenloos, van de wereld él
gericht pacifisme: de „dropping out"
van bloemenkinderen en hippies die
menen dat door hun opbouwend ge
zang de oude machtsstructuren van
zelf wel zullen instorten. Een ander
uiterste is het begrip „geweldloos
heid" te hanteren voor een „geweld
zonder haat", Dat deed de drie jaar
geleden in Mozambique venftoorde
vrijheidsstrijder dr. Eduardo Mond-
lane: in de werkelijkheid van die
Portugese kolonie hoefde Je immers
de Portugezen niet te haten om
ze toch met de wapens te bestrijden.
Janet Mondlane, zijn weduwe, die
de strijd van Mozambiuqe voortzet,
vertolkte dat gevoel tijdens de mas
saal oezochte Martin Luther King-
herdenklng in de Utrechtse Buur
kerk: „Geweldloosheid? Die willen
wij ook. Maar geloof me, we heb-
b- -lies geprobeerd er is voor ons
ge?n enkele andere weg dan die van
ce gewapende strijd".
Gelijkgerichtheid
Het is de vraag of de conferen
tie in Driebergen er in slaagt de uit
eenlopende opvattingen te verzoenen.
Laat staan op grond daarvan ge
lijkgerichtheid te brengen in het
handelen van de geweldloze minder
heden overal in de wereld. Maar
één ding staat vast: vooral door het
veelvuldig publieke optreden van Dom
Helder Camara wordt opnieuw dui
delijk hoezeer maatschappelijke be
trokkenheid, strijdbaarheid, onge
hoorzaamheid en feitelijk verzet dra
gende elemehten moeten vormen van
die „geweldloosheid", die bergen ver
zetten kan en een wereld veran
deren.
Fel gaat de Braziliaanse bisschop
de rol van de godsdiensten te lijf:
„lopen die nog steeds niet het ge
vaar en ieder moet zijn eigen ge
loof maar onderzoeken dat zij al
te zeer bezorgd zijn voor het behoud
van de maatschappelijke orde en van
het gevestigde gezag?" En terwijl
hij bijna ieder woord met een heftig
gebaar van hand of vuist onder
streept: „Is dat wat wij maatschap
pelijke orde noemen niet veeleer een
zorgvuldig in lagen opgebouwde wan
orde? Kunnen wij in de praktrijk
van het leven althans niet een schijn
van gelijk geven aan Karl Marx,
die predikte, dat godsdienst opium
voor de massa's was?"
Dom Helder verheft zijn stem te
gen „de overmaat aan voorzichtig
heid" van de godsdiensten, die hen
maakt tot medeplichtige aan onvoor
stelbare onrechtvaardigheden. „De
verschrikkelijke verleiding, waaraan
de godsdiensten bloot staan is, dat
zij gevestigd raken, dat zij te zeer
op prestige bedacht zijn en de weg
van een martelaar als Martin Lu
ther King vergeten".
Vandaar zijn dringend beroep op
de geweldloze minderheden in de
wereld, van welk geloof ook, tot
scheppende verbeeldingskracht.
Laten wij trachten te bewerkstelli
gen. dat onze godsdiensten niet lan
ger hun steun geven aan maatschap
pijstructuren die onderdrukking tot
doel hebben. Daartoe zullen die min
derheden hun religies moeten hel
pen vooroordelen te overwinnen
waarvan de lijst aldus zou kunnen
beginnen:
wantrouw de behoedzaamheid; zij
mag geen voorwendsel zijn om eeu
wen of misschien wel duizenden
jaren oude onrechtvaardigheden in
stand te houden;
wees niet bang politiek te bedrij
ven. als het gaat om politiek die ge
lijk is aan algemeen welzijn. Dan
is het niet alleen een recht, maar zelfs
een plicht om aan politiek te doen
toon geen blind vertrouwen in de
wet. De martelaren van alle gods
diensten en van alle tijden hebben
hun lot ondergaan Juist omdat zij
gehoorzaamheid aan onrechtvaardi
ge en onmenselijke wetten hebben
geweigerd".
Zijn appèl, dat aldus krachtig af
rekende met de mythe van een ge
weldloosheid zonder strijd en zonder
risico's werd in de volleBuurkerk in
grote stilte aangehoord. En de och
tend van diezelfde dag, tijdens de
opening van de Drlebergse conferen
tie (die grotendeels besloten was)
had hij de deelnemers ook reeds met
enkele onontkoombare waarheden
geconfronteerd.
„Vanwaar komt die droom om de
geweldloze bewegingen, overal in de
wereld, bijeen te brengen, vaoi welk
ras en geloof ook? Dat is om geza
menlijk op te treden, ons niet lan
ger tevreden te stellen met mooie
conclusies op papier en door de dwin-'
gende morele kracht van onze vrij
heidsbewegingen, een rechtvaardiger
en menselijker wereld te doen ver
rijzen".
Vietnamese monnik
Een ascetische, sterk in zichzelf
gekeerde verschijning op de vierdaag
se internationale conferentie over
geweldloosheid is de Boeddhese mon
nik uit Vietnam, Tich Nath Hanh.
Deze stille figuur in zijn lange
bruine pij vormt uiterlijk een bijna
volkomen tegenstelling met de ex
pansieve drukgebarende Braziliaanse
aartsbisschop Dom Helder Camara,
met wie hij in het presidium van de
conferentie was opgenomen. (Twee
andere voorzitters waren dr. H. M.
de Lange en kardinaal Alfrlnk).
Tich Nath Hanh spreekt met zach
te stem in het Drlebergse zaaltje,
waar het geluid van de tolken in
hun cabine de verstaanbaarheid ten
zeerste bemoeilijkt. Maar hij is gaar
ne bereid in een rustiger vertrek te
Dom Helder Camara temid
den van de Leiderdorpse jeugd
groep, waar hij op tweede paas
dag een bliksembezoek bracht.
(Foto J. J. Beentjes)
herhalen wat in het gedruis van de
•vergaderzaal maar fragmentarisch
doorkwam. Dan blijkt, dat ook deze
schijnbaar aan de wereld ontstegen
monnik, in beweging wordt gezet
door een diepe maatschappelijke be
trokkenheid.
De ervaringen met een kwart eeuw
massa-vernietiging in Vietnam, eerst
door de strijd met de Fransen, la
ter door de Amerikaanse interventie,
hebben zijn denken doordrenkt. „De
geweldloosheid is niet louter een leer
stelling. Zij betekent wel degelijk het
voeren van actie, zij is ook een leef
wijze, die het bestaan van de men
sen moet doordringen".
Geweldloosheid betekent dus het
tegendeel van afzijdigheid van actie
loosheid. „De onverschilligheid, het
vergeten dat is de grote misdaad
van onze tijd. Al die mensen die het
zo druk hebben met eten, met consu
meren, met het bederven van ons mi
lieu die alleen zijn verantwoor
delijk voor de doden in Vietnam".
Vandaar dat ook tich Nath Hanh
pleitte voor esn internationaal „Coö
peratief", waarin de geweldloze
strijdgroepen zijn gebundeld en die
volgens eensluidende richtlijnen ac
tie voeren.
Namens de Verenigde Boeddhisti
sche Kerk van Vietnam verblijft
Tich Nath Hanh al geruime tyd
in Parijs. Hij maakt daar deel uit
van een delegatie, die de loop van de
Vietnamees-Amerikaanse onderhan
delen probeert te beïnvloeden.
Ruim dertig r.k. theologen hebben
een verklaring uitgegeven, waarin zij
stelling nemen tegen de kerkelijke
lusteloosheid in vele landen. Tot deze
internationale groep behoren vijf
theologen van de Nijmeegse Univer
siteit.
Waarom, zo zeggen zij, is er re
den tot hoop?
Waarom is er reden tot hoop? Om
dat de toekomst van de kerk al be
gonnen is, omdat de wil tot ver
nieuwing niet tot bepaalde groepe
ringen beperkt is, omdat de nieuwe
binnenkerkelijke polarisaties te
overwinnen zijn, omdat vele en
Juist de beste bisschoppen en pries
ters en vooral de oversten van or
des en congregaties een diepingrij
pende verandering beamen en steu
nen. Maar ook omdat de kerk de
ontwikkeling van de wereld niet te
gen kan houden en omdat ook de
geschiedenis van de kerk zelf verder
gaat. Tenslotte en eigenlijk op de eer
ste plaats: omdat wij geloven, dat
de kracht van het evangelie van
Jezus Christus in de kerk steeds
weer sterker blijkt te zijn dan alle
menselijke ongeschiktheid en opper-
vlikkigheid, dan onze eigen traag
heid, dwaasheid en berusting.
We willen allemaal gelukkig
zijn, maar wat houdt dat ei
genlijk in, waaruit bestaat ge
luk?
Is het zoiets als een lot uit de
loterij? Dan zullen veelal ge
noegen moeten nemen met een
nietje of hoogstens een eigen
geldje.
ts gelukkig zijn zoiets als
beroemd zijn. Ik zou niet graag
willen, dat iedereen mij ken
de en/of bewonderde; dat lijkt
mij noeal een benauwende
zaak toe.
Is gelukkig zijn dan tever-
gelijken met rijk zijn? Nu weet
ik niet precies wat rijk zijn in
houdt. Het is nogal dubbelzin
nig. Maar ik geloof graas de
man. die tegen mij zei (en
hij kon het weten) "hoe rilker
ie bent, des te meer zorgen
heb Je".
•llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
Woord
van Bezinning
Is gelukkig zijn dan zoiets
als geloven? Ook al zo'n dub
belzinnig woord. Geloven doe Je
in de kerk, in het leven moet Je
weten, menen velen.
En het vervelende is, dat ve
le mensen, die zeggen dat ze ge
loven, helemaal niet gelukkig
aandoen. Een bekende atheïst
heeft eens gezegd: "Ik zou wel
In God willen geloven, als
christenen een beetje blij der e
mensen waren".
Wat is geloven en wat moet
een mens geloven? En heeft ge
loof nog wel wat met de werke
lijkheid te maken".
Is gelukikg zijn zo iets als
voor iedere actie in zijn". Sjou
wen voor dit en demonstreren
voor »dat. Is het een soort be
vrediging van een drang naar
daden? Maar ook hier weer:
wat bedoelen we met "doen" en
wat moeten we dan zo nodig
doen?
U zult mij misschien een
beetle vervelend vinden. Nou,
dat vind ik niet zo heel erg. Dat
hoor je als predikant meer en
als men het niet zegt, laat men
het je wel merken.
Maar wat ik tot nu toe ge
daan heb is niet veel meer dan
een beetje mediteren over een
spreuk uit mijn succesagenda
(u kunt het vinden op de pa
gina van 20 april) die luidt-
We zijn nimmer gelukkig als
wat we geloven verschilt van
wat we doen. Een beetje moei
lijke en ingewikkelde zin, maar
wat er mee bedoeld wordt
waai-.
U kent wellicht wel mei.
met een zogenaamd roti
geloof. Als u deze mensen a
eens tegen komt, moet u 0I
vragen naar hun daden, c ic
moet zelf maar eens kille
naar wat ze zo in het gei [o
leven doen. it
Als u merkt, dat hun di i<
verschillen van datgene w»n'
zeggen te geloven, dan mo
het maar met een korreltje
nemen. Geloof moet blijken.
loven is doen. En doen is
ven.
Nou moet u oppassen. 1
als ik het over geloven en s
heb, dan gaat het niet om i a
taculaire dingen; dat zijn w
andere zaken, dan die in
stadion verwacht worden. A 8j
het over geloven en doen
dan heb ik het over de gei |C
dingen van de dag. Geloveiw
doen zijn geen en-gros-za E
maar horen thuis by de
taillist. Geloven en doen -
ben veel weg van zout: Je
er maar een pietseltje voor
dig om iets smakelijk te
ken en... er blijft niets
over; het wordt in dat am
helemaal opgelost.
Geloven in God, dat is
geweldigs, doch het heeft
grootse allures. Maar als Jt -
hebt, dam ben Je er zo gein 'r
mee, dat Je er lets meo
doen. Dan ga Je sleutelen
jezelf; dan probeert de t
de weg weer op gang te krij
dan ge je leven alsof dat 1
van en voor God is. En eclii
loof straalt in de daden uit
Het is geweldig fijn als J« g
kunt en mag doen. Fijn
neer Je iets voor Jezelf
doen, voor de ander mag
met God iets mag doen.
als je weet, dat de samenle
meer fleur en smaak krijgt I
je eigen geloof en eigen dade
Geloven, doen en gelu
zijn. Ze horen bij eli
Iemand, die niets meer gel
die niets meer kan doen,
beklagen. Iemand, die niet
lukkig is, leeft eigenlijk i
niets.
Toch maar onthouden
spreuk uit mijn succesagt
Een waarschuwing en een
daging. Een levensgrote üUi
heid! Toch maar geloven, v
loven in God en een nl n
kans om dat geloof waar te r,
ken. Toch maar doen, opda»
ander daarin iets van mijn j,
luk ziet. yj
Dank je wel, samenst r
van de succes-spreuken. e
W. v.d. Zwaan,
Beref. predikant, e
Leiden.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Scherpenisse, R. W.
Steur, te Garderen.
Aangenomen naar Eibergen, dr. J.
A. Hoedemaker zendingspredikant,
te Djakarta.
Bedankt voor Barneveld, J Wie
man te Alblasserdam, voor Sprang
H. Jongerden te Veenend
Meeden-Ommelanderwijk
Huls, vicaris te Wassenaar.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Hellevoetslu
der Molen té Kruiningen.
GEREF. KERKEN (vrijge
Beroepen te Mariënberj
Velde te Hattem.
Lelden, Hervormde Gemeente:
Hooglandse kerk 10 uur Ds. H. W.
Hemmes, 11.45 u. Oecumenische stu-
dentendlenst, 5.00 uur Ds. A. J. de
Jong.
Marekerk 10.30 u. Ds. G. C. Post.
Maranathakerk 10.00 uur Ds. H. J.
van Achterberg, 0.30 u. Ds. H. J. van
Achterberg.
Koningskerk 10.00 u. Ds. A. J. Kret
Bevrijdingskerk 9.00 u. Dr. K. E.
H. Oppenhelmer.
Bethlehemkerk 10.00 u. Ds. J. de
Wit.
Vredeskerk 10.00 u. Ds. D. Krone-
meyer.
Eglise Wallone 10.00 u. Pasteur M.
Jospin.
ver. van Vrljz. Hervormden (aula
Asserstraat 1) 10.30 u. Ds. Mr. C. G.
Mulder, Rotterdam.
Acad. Ziekenhuis 10.00 u. Ds. P.
J. D. van Malssen.
Dlaconessenhuls 10.30 u. Ds. L Bech
Wassenaar.
Jeugdkapel Vredeskerk 10.00 u
Mevr. C. R. Enklaar-Thomas. Oegst-
geest.
Jeugdkapel „De Goede Herder"
10.30 u. Mevr. A. Breedeveld.
Janvossensteeg 17 11 u. Oecume
nische werkplaats.
Gemeenschap van Kerken (Me-
renwljk) 10 uur oecumenische dienst,
dr. W. v. d. Zwaan.
Gereformeerde Kerk.
Zuiderkerk (Lammenschansweg
15): 10 uur: Ds. Bill, herv. predikant
5 uur: Ds. Kronemeljer.
Petrakerk (Surinamestraat) 10 u.
Ds. Maaskant, 5 u. Dr. Dronkert.
Oude Vestkerk 10 u. Ds. Boven
berg, 5 u. Ds. Maaskant.
Beloftekerk (Robijnstraat) 10 u.
Ds. S. J. Popma, Hoofddorp, 5 u. Ds.
Bovenberg.
Bevrijdingskerk (Aerent Bruunstr
10.30 uur: De heer D. Brouwer. Kat
wijk, 5 u. Ds. S. J. Popma.
Huize „Groenhoven"
Dronkert.
Gezinsdiensten „Jeugdhaven" 10 u
,,De Mirt" dhr Bakker. 10 uur: "Het
Mierennest" de heer Kroon.
Clubhuls „De Tamboerijn". Vale-
riusstraat 73. 10.30 uur: Jeugddienst,
voor kinderen van 4 tot 13 jaar.
Geref. Kerk (vrljgem.) 10 en 6u. ds.
J. v. d. Haar.
Geref. Gem. 10 en 4.30 uur R. Boo-
§aptlstengemeente 8 (Oude Rijn 3) 10
u. ds. J. Broertjes.
Doopsgezinde Remonstr. Gem. 10 u.
da E. B. A. Poortman.
Evang. Luth. Gem. 10.15 u. prof. dr.
J. P. Boendermaker.
Leger des Hells 10 uur Helliglngs-
dlenst 7.30 uur verlossingssamenkomst
Cbr. Science (Steenschuur 6) 10.30
u. Hollands»- Dienst.
Evang. «Jhr. Gemeenschap (Middel
stegracht 3) 10 uur dhr. Dlkkes.
RK Kerk H. Antonlus (zaterd.av. 7
u.) 9.30, 11.00 en 12.15 uur.
Hartebrug (zat. av. 7 uur) 8, 9. 10. 11
12.16 en 6 uur.
10 uux Dr.
Stud, parochie (zat. av. 7 uur).
Lodewljkskerk 11.45 u. In Hoogland-
schekerk.
Leonarduskerk (zat. av. 7 u.) 9 en
10.45. 12 en 7 uur.
Petruskerk (zat. av. 7 u) 9, 10.30, 12
en 6 uur.
St. Joseph (zat. av. 7 u.) 8.30, 9.30,
11 en 6.30 uur.
Lodewljkskerk (zat. av. 7 u.) 9.30 11
12.15 en 6 uur.
Oud Kath. Kerk Zoeter woudse Sin
gel 49 9.45 H.M.
Vrije Kath. Kerk (Vreewykstraat)
om 10.30 uur gezongen H.M.
Chr. Geref Kerk 10 uur en 6 uur ds.
Carller.
Nieuwe Apostolische Kerk (Hoge-
Rljndljk) 9.30 en 4 uur (donderdag 8
Marekerk 7.30 uur ds. G. Toornvliet,
radiopredikant te Bloemendaal.
Jezuel Zoeterwoudse Slngeld 21) 6
uur dhr. Van der Keur.
Aarlanderveeu Herv. Gem. 10 u.
ds. G. van Hoegee, 7 u. de heer J.
Goedhart te Nieuwkoop. Geref. Ksrk
10 en 7 u. ds. W. H. Pouwels te Hille-
gom. Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst
des Woord 7.15 uur ds. D. J. Klein On-
stenk te Maassluis. R.K. kerk (Zat. 7
u.) 7.30 en 10.30 uur. Dorpshuls Ter
Aar Aardam 9 en 12 uur.
Alphen aan den Rijn Herv. Gem.
Adventskerk Jullanastraat 9.30 uur d6.
M. Fokkema, 6.30 uur Ds. J. H. Bo-
gers. Kruiskerk Gouwsluls 9.30 uur Ds.
M. Hanemaaljer. Opstandingskerk
Prinses Marijkestraat 9.30 uur ds. A.
J. de Jong voor de G.B. 6.30 uur ds.
M. Fokkema. Gebouw Nabij Van Len-
nepstraat 9.30 uur ds. J. H. Bogers.
Gezinsdienst. Zaal OpstarDdlngskerk
Prinses Marijkestraat 9.30 uur Jeugd
kapel de heer K. J. van Zwieten. De
Martha-Stlchtlng "Rijnstroom" 10.30
uur ds. I. J. Walpot. Oudshoornseweg
10 uur ds. P. A. Lefeber, 6.30 uur ds.
S. W. Verploeg. Hervormde Sionskerk
Hooftstraat 9.30 uur Candidaat van der
Heijden te Rotterdam. 6.30 uur in kerk
Oudshoornseweg S. W. Verploeg. Goe
de Herderkerk Ten Harmsen9traat
10.30 uur Ds. N. J. M. Hoogendyk
Ridderveld. "Het Kasteel Veldbloem-
weg 9 uur ds. N. J. M. Hoogendijk.
Aula Morgensterschool Farelstraat 5
uur ds. S. W. Verploeg. Geref. Kerk:
Maranathakerk Raadhuisstraat 10 uur
ds. Fr. de Jong H. Avondmaal 6.30 u.
ds. Fr. de Jong. Salvatorikerk W. de
Zwijgerlaan 10 en 6.30 uur ds. A. Bor-
man. De Goede Herderkerk Ten Harm-
senstraat 9 uur ds. H. J. Swlerts te
Koudekerk aan den Rijn, 6.30 uur ds.
M. Schenkeveld te Doorn. Kasteel
Ridderveld Veldbloemweg 10.30 uur,
ds. M. Schenkeveld te Doorn, 6.30 uur
ds. H J. Swlerts te Koudekerk aan
den Rijn. Geref. Kerk (Vrijgemaakt)
9.30 uur leesdlenst, 6.30 uur d6. H.
Feonstra. Chr. Gereform. kerk Jeruza.
lemkerk Grtlpensteinstraat 9.30 en 5
uur ds. G. J. Buljs te Vlaardlngen.
Oud Geref. Gem. Kerkgebouw Hooft
straat 240 9.30 uur en 4 uur Leesdlen-
sten. Rem. Geref. Gem. Geen dienst.
Baptisten Gemeente geen opgave ont
vangen. R.K. St. Bonifacluskerk (zat. 7
uur) 8.30, 10 uur met Ned. Koorzang
en 11.30 uur Pred. F. Wüst. R.K. Plus
X kerk (zat. 7 u.) 7.30. 9. 10.30. 11.45
en 6.30 uur. Parochie Ridderveld (zat.
6.30 uur) 8.45, 11.15 uur met ned.
Koorzang en 5.30 uur Pred. J. Seijse-
ner.
Benthuizen Herv. Gemeente 9.30
en 6 uur ds. Van der Vlist te Hardinx-
veld-Glessendam. Geref. Gemeente te
9.30 uur leesdlenst, 7 uur ds. Bogaard
te Lelden (woensdag 7.30 uur ds. Van
Stulvenberg).
Bodegraven Hervormde Gemeente
Dorpskerk 9.30 uur Ds. W. Balke
6.30 uur Ds. G. J. van Embden. Sal-
vatorkerk 9.30 uur Ds. G. J. van Emb
den. 6.30 uur Ds. J. Smit, van Hilver
sum. Bethlehemkerk 9.30 uur Kand. H.
Harkema, te Utrecht, 6.30 uur Ds. W.
Balke. Geref. Kerk 10.00 uur Ds. B. J.
F. Schoep. 6.30 uur Ds. L. Buitenhuls
(Nleuwerbrug) 9.30 uur Ds. L. Buiten
huls, 6.30 uur Ds. B. J. F. Schoep. Ge
ref. Kerk (vrijgemaakt) 9.30 uur Lees
dlenst. 4.15 uur Ds. H. J. J. Feenstra.
Geref. Gemeente 10.00 en 6.30 uur
Leesdienst. Evang. Luth. Kerk 10.30
uur Ds. B. G. te Winkel uit Hilver
sum. Evangelisatiekring 10.00 uur ere
dienst. 6.45 uur Joh. v. Oostveen, van
Woudenberg. Vergadering van gelovi
gen 10.00 u. Eredienst 6.30 uur woord-
verkondiging.
Boskoop Herv. Gemeente 9.30
uur ds. J. L. Heijmans, 6.30 uur ds.
T. M. Oostenbrug: Maranatha-school.
(Snljdelwljk) 11 uur ds. W. L. Heij
mans; Geref. Kerk 9.30 en 6 uur ds.
C. v. d. Tas; Chr. Geref. Kerk 9.30
uur leesdienst en nm. 3 uut d3. Bulls
Vlaardlngen Geref. Gemeente 9.30
heer Th. Verwoerd; vergadering van
gelovigen 9.30 en 5 uur samenkomsten
in Nleuwstraat 27. Volle evangelie
Bethel, 9.30 uur de heer J. Modderkolk
R.K. Kerk (zaterd. av. 7 uur) 8.45 10
en 11.30 u. Ontmoetingscentrum Snlj
delwljk (zat. mld. 5.30 uur) 9.30 uur
Vrljz. Prot. geloofsgemeenschap 10 u.
In Rem. kerk de heer P. v. d. Laarse.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 en
6.30 uur ds. L. Boer. Geref. Kerk 9.30
en 5 uur ds. Brink (H.A.). R.K. kerk
St. Bernardus Rijndijk (zat. 7 uur)
9.30 en 11 uur. R.K. Kerk St. Michael
RiIndijk (zat. 7 uur) 9 en 11.30 uur.
R.K. Kerk Engelbewaarders (zat. 7
uur) 8, 10 en 11.30 uur.
Hoogmade Herv. Gem. 10 uur ds.
P. Schoonenboom, R. I. Kerk (zat. 7
uur) 9 en 11 uur.
Katwijk aan den Rijn Hervorm
de Gemeente Dorpskerk 9.30 u ds. J.
G. van Ieperen, 6 u. ds. A. Makkenze.
Ontmoetlngskerk 10 uur ds. I. J. Wi
ne Rijnsburg, 6.30 uur ds. E. Bouman
Doorn. School Narcisstraat 10.30 u ds
A. Makkenae. Geref, Kerk 9.30 uur
ds. D. H. Elderman, 5 uur ds. F. Pijl
man Katwijk aan Zee. R.K. Kerk (zat.
7 uur) 8. 9.30 en 11.15 uur.
Katwijk aan Zee Herv. Gemeen
te Nieuwe Kerk 10 uur Ds. J. P. van
Roon 6 uur Ds. C. van den Bergh de
Oude Kerk 10 uur Ds. C. Treure, 6 uur
Ds. W. Kool Ichtuskerk 10 uur Ds.
W. Vroegindewey, 5 uur Ds. A Vink.
Pniëlkerk 9.30 uur Ds. Jac. de Vos 6
uur Ds. C. Treure. Groen van Prln-
stererschool 10 uur Ds. A. Vink Zee
hospitium: 8.45 uur Gereformeerde
Dienst WIJkgebouw "De Hoeksteen",
10 uur Dovendlenst. Ziekenhuis „Over-
duln" 2 uur Ds. J. G. van Ieperen. Ge
ref. Kerk: Vredeskerk 10 uur Ds. G.
van Halsema 5 uur Ds. D. H. Elder
man; Trlumfatorkerk 10 uur Ds. F.
Pijlman 5 uur Ds. G. van Halsema, In
terkerkelijke evangellsatledienst. Chr.
Geref. Kerk 10 uur Ds. H. C. van der
Ent; 5 uur Ds. H. C. van der Ent. Ge
ref. Kerk vrilgem. 8.30 uur en 3 uur:
Leesdienst. Geref. Kerk (vrijgemaakt
bulten verband) 9.30 uur Ds. G. Rou-
kema, 7 uur da. J. Laagmeester. Ge
ref. Gemeente (Remisestraat) 10 uur
en 5 u. Leesdienst, (DLnsdag 7.30 u. ds.
J. Baayens, van Geldermalsen) „Vol
le Evangellegemeente Katwijk"' Voor
straat 100, 9.45 uur. Soefi Beweging,
Unlversel, Sportlaan 3 uur bijeenkomst
voor belangstellenden 4 uur Universe
le Eredienst, formeel, thema: „Het
doel van het leven". R.K. Kerk (ln
Vredeskerk) 7 uur.
Koudekerk Herv. Gemeente 10 u.
Ds. Westra. van Sassenhelm (Heilige
Doop, m.m.v. Kinderkoor). 7 u. Ds. P.
A. Lefeber, van Alphen aan den Rijn.
Geref. Kerk: 10 uur en 7 uur Ds. H. J.
Swlerts. R.K. Kerk (in 't Voorhof) te
10.15 uur.
difcant, Hoofdstraatkerk 10 uur ds. J.
A. van Netten. 6.30 uur ds. J. P. Hon-
nef, Scheppingskerk 9 en 10.30 uur ds.
J. P. Honnef, 5 uux ds. J. A. van Net
ten. R.K. Kerk (zat. av. 7 uur) 8.45,
gaaf ontvangen. Geref. Kerk 9.«
Eredienst met Avondmaalsviering 7 u.
voortzetting van de viering en Dank
zegging ds. Jos G. Los. R.K. Kerk (zat.
7 uur) 7.30, 9.30 en 11.16 uur.
Llsse Herv. Gem. Grote Kerk 10
uur ds. H. G. Oo6tlnga, 7 uur Jeugd
dienst Ds. Borghardt, van Haarlem de
Helvetlakapel 10 uur ds. E. M. Panne-
koek, Leiden. Geref. Kerk 10 uur ds.
L. Herlaar, Heemstede 5 uur dhr.
Brouwer, Katwijk. Chr. Geref. Kerk.
9.00 uur ds. J. P. Geels, van Haarlem
4.30 uur Dienst Geref. Gemeente 10 en
4 uur leesdlensten. Geref. Kerk (vrij
gemaakt bulten verbajid) (Prinsessen-
straat) 10 uur Leesdienst 7 uur ds. C.
Bijl van Hilversum Geref. Kerk Vrlj
gem. bulten verb. (Salvatorl) 9.30 en
o uur ds. J. J. Verleur Oud Geref Gem
9.30 en 3 uur Leesdlensten (vrijdag
te 7.30 uur Ds. E. de Marchle van
Voort huysen, van Urk). R.K. Kerk St.
Agatha Parochie (zat. av. 7 uur) 10
en 11.30 uur Dependance Poelpolder,
(zat. av. 7 uur) 9 uur en 11.30 u. Ma
ria Parochie (zat. av. 7 uur) 8.30 uur
10.30, 12.00 en 5.30 uur. H. H. Engel
bewaarders Parochie (zat. av. 7 uur)
7.30 uur, 9.30 11.00 en 5.45 uur.
Nieuwkoop Herv. Gem. 10 uur ds.
Van Ittsrzon te Gouda. 6.30 uur Ds G.
van Doorn, Jeugddienst. Geref. Kerk
9.30 uur en 6.30 uur Ds. Rinse J. A.
Hanenburg. Chr. Gere. Kerk 9.30 en
2.15 uur Ds. H. C. v. d. Ent te Katwijk
aan Zee. Rem. Geref. Gem. 10 uur ds.
G Bloemendaal te Delft. R.K. Kerk,
(zat. 7 uur) 7.30. 9. 10.45 en 7 uur.
Nieuw veen Herv. Gem. 9.30 uur
ds. J. Stehouwer te Alphen aan den
Rijn. 6.30 uur Candidaat C. van Andel
te Utrecht. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 u.
dr. J. Schelhaas te Amsterdam. R.K.
Kerk (zat. 7 uur) 9, 10.46 en 5 uur.
Noordwijk Binnen Herv. Gemeen
te (in geref. kerk) 10.30 uur dr. J. G.
B. Jansen, 7 uur dhr. J. W. Doff ge-
mee nsch. dienst) (Boerenburg) 7 uur
ds. A. Lapré. Geref. Kerk 9 uur ds.
B. Bouma. 7 uur gem. dienst v. d.
Berghstlchtlng) 11 uur ds. Bouma RK
Kerk (zat.av. 7 uur) 8. 9.30, 11 en 12
uur.
Noordwijk aan Zee Herv. Gemeen
te 10 uur kand. R. H. M. de Jonge te
Leiden. 5 uur ds. A. L. Lapré (De
Rank) 10 uur ds. Lapré Geref. Kerk
10 uur dhr. J. W. Doff, 6 uur ds. C.
Warner. Sole Mlo 9.30 uur ds. Warner.
Herv ./Geref. evangelisatie (Schoolstr)
10 uur ds. Th. Vollebregt te Hillegers-
9, 10.30, 12 en 7
Noordwijkerhout Herv. Gem. 10
uur Ds. J. Streefland. R.K. St. Jozef
(zat. av. 7 uur) 8.00, 10.00, 11.30 en 7.00
uur. St. Viktor 8.00, 9.30, 11.00 en 6.00
uur. H. Hart van Jezus ln De Zllk
(zat. av. 7 uur) 8.30. 10.00 en 11.30 u.
Oegstgeest Hervormde Gemeente
Groene Kerk) 10.30 uur ds. N. Bakker
(Pauluskerk) 10 uur ds. W. J. H.
Baart (Gemeentecentrum) 10.30 uur,
prof. dr. G. J. Hoenderdaal. Gereform
Kerk 10 uur ds. D. v. d. Meulen te
Wassenaar. 5 uur dienst voorbereid,
door Jongeren. Geref. Kerk (vrljgemj
8.30 en 3 uur ds. J. v. d. Haar Geref
Kerk (vrijgemaakt bulten verband),
8.45 en 3 uur ds. M. R. v. d. Berg (ln
Gemeentecentrum) R.K. Kerk (zatav.
7.30 u.) 9, 10.30 en 12 u. Bonaventu-
rakapel (zat.av. 6.30 uur) 8 en 10 uur.
Ondeweterlng Herv. Gem. 9.30 u.
ds. Lalleman. Geref Kerk 9.30 uur en
6.80 uur Ds. J. Czlrla Heilig Avondm.
Rem. Geref. Gem. Geen dienst. R.K.
Kerk Meerkreuk (zat. 7 uur) 8.15, 9.45
en 11.30 uur.
Rljnsaterwoude Herv. Gem. 9.30
uur ds. T. H. Oostenbrug 7 u ds. A. de
Leeuw te Boskoop Chr. Geref. Kerk.
9.30 uur Dienst des Woords 2.15 uur.
Ds. G. Bouw te Schevenlngen. R.K.
Kerk (zat. 7 uur) 7.30 9.30 uur en 11.16
Rijnsburg Herv. Gemeente (Gro
te Kerk) 9.30 uur ds. S. W. Verploeg,
te Alphen, 5 uur Ds. E. Bouman te
Doorn (Bethelkerk) 9.30 uur dhr. J.
Kappenberg te Voorschoten 5 uur ds.
A. Westra te Sassenhelm. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 uur Ds. BIJleveld 5 uur
Ds. Hulsman. Immanuëlkerk 9.30 uur
Ds. H. Rooze Valkenburg, 5 uur Ds.
Baayen. Maranathakerk 9.30 *ur: Ds.
Baayen. 5 uur Ds. BIJleveld. Gereform
Kerk (vrijgemaakt) geen opgave ont
vangen. Evang. Chr. Gemeente (ma
vo-school) 10 uur ds. A. H. Agtereek m
mv zanggroep "Burning Candles) RK
Kerk tuinbouwschool (zat. av. 7 uur)
10.30 uur.
Sassenhelm Herv. Gem. (In ge
ref. kerk) 10.30 uur ds. J. Barnhoorn te
Haulerwljk (Ontmoeting) 7 uur dhr.
J. Hoornaar te Voorhout (Open Deur-
dienst) Geref. Kerk 9 en 5 uur ds. T.
B. van Houten te Aalsmeer. Chr. Ge
ref. Kerk 10 en 5 uur ds. L. S. den
Boer. R.K. Kerk St. Pancratlus, 8 9.30
11, 4 (doopdienst) en 5.30 uur H.H.
Engelbewaarders (zat. av. 7 uur) 7.30
9.30. 11 en 5.45 uur.
Valkenburg Herv. Gemeente 10.00
uur: Ds. G. Zonneveld. 6.30 uur Ds.
G. Zonneveld. Geref. Kerk 9.30 uur
ds. P. Hulsman, 6.30 uur ds. R. Geref
Kerk (vrijgemaakt) 9.30 en 5 uur ds.
J. de Wolff.
Voorhout Herv. Gemeente 10.00 u
Ds. Hoogenkamp 10.00 Jeugdkapel ln
Boerhaaveschool. R.K. Kerk (zat 8.00
en 19.00 uur) 9.00, 10.30, 11.45 en 5.30
Voorschoten Herv. Gem. Dorps
kerk 10 uur Ds. Meljering (H. Doop)
8 uur ds. Verheule. Hulp en Heil. 10 u.
Ds. Verheule, Rijndijk 10 uur Ds. de
Beus. Aula Noord-Hofland 9.45 uur Ds
de Zeeuw (Geref. pred.) Geref. Kerk
9 en 10.30 uur Ds. Reedijk, 5 uur ds
v. d. Meulen. Aula Noord-Hofland: 9.45
uur Ds. De Zeeuw. Geref. Kerk (vrij
gemaakt) 10.15 en 4,30 Ds. A. W. Bos
man te Ede. Rem. Doopsgez. Kring.
Cult. Centrum 10.30 uur Ds. W. Veen.
Amsterdam Oecumenische Jongeren-
dienst Aula Noord-Hofland 16.30 u. dia
ken Oomens m.m.v. Sawy Combo. RK
Kerk Laurentiusparochie (zaterdag 7
uur) 8.30, 10.30 en 12 uur Aula Noord-
Hofland 11.30 uur. Moeder Godsparo
chie (zat. av. 7 uur) 8, 10, 11.30 en 6
Waddlnxveen Herv. Gem. Brug-
kerk 9.30 uur Ds. D. van Vliet (Open
bare bel.) 6.30 uur Ds. H. Vreekamp
te Oosterwolde WIJkgebouw: 9.30 uur
Ds. D. v. d. Ent Braat te Scherpen-
zeel, 6.30 uur Ds. D. van Vliet, Bethel
kerk 9.30 uur Cand. A. de Reuver te
Waddlnxveen, 5.00 uur Ds. G. C. Post
te Lelden Immanuelkerk 9.30 uur Ds.
N. J. Flink, 7.00 uur Ds. Radstake.
Geref. Kerk Kruiskerk 10.00 uur Ds.
B. Koekkoek, 5.00 uur Kand. F. D.
Meljnhardt te Kampen Ontmoetings-
kerk 10.00 uur kand. F. D. Meljnhardt
5.00 uur Ds. D. J. Modderaar. Christ.
Afgesch. Gem. 9.30 en 5.00 uur Ds. A.
P. Verloop. Oud Ger. Gem. In Nederl.
10.00 en 6.30 uur Leesdienst. R.K. St.
Victorkerk 8.00 en 10.00 uur (zat. av.
7.00 u.) Ontmoetlngskerk 8.30. 11.45 en
6.30 uur. (Zaterdagavond 7.00 uur).
Warmond Herv. Gemeente 10 uur
Ds. J. M. Snijders (afscheid. RK kerk
(zat. av. 7 uur) 8.30 en 11.30 uur.
Wassenaar Hervormde Gemeente
Dorpskerk 10.00 uur Dr. Th. C. Frede-
rikse. 4.00 uur Ds. C. v. d. Berg, Kat
wijk aan Zee. 7.00 uur Ds. J. T. Wlers-
ma. Kievletkerk 9.00 uur Jeugdkerk en
10.00 uur Ds. J. T. Wiersma. Messlas-
kerk 10.00 Vicaris Th. H. G. Hulst.
Dorpscentrum 9.30 uur Kan. H. Tals-
ma, Den Haag. Gebouw Shalom 10.00
uur Jeugdkapel (12-14 Jaar). Geref.
Kerk 10 uur ds. E. Verburg, 5 uur ds.
v. d. Meulen (Zuid) lOen 7 u. ds. L. C. I
Avondmaalstafel ln
vormde Dorpskerk te
ten.
\i
Rietveld te Wagenlngen. Nifp
Bond (Lange Kerkdam) 10.3C.
E. van Straten te Den Haag.
Wllllbrordus (zat. av. 7 u.)
12.15 en 5 uur Goede Herdel
av. 5 uur 8.30, 10 en 11.30.
(zat. av. 7 uur) 7.30, 8.45,
Woubrugge Herv. Gemi
en 6.30 uur Ds. Franken.
Kerk 9.30 en 6.30 uur Ds. Hel
it;
Zoeterwoude Herv. GeO a
ds. De Beus te Voorschoten.
Janskerk Zuidbuurtseweg H
uur) 7.30, 10 en 11 uur. R.K.
Dienaarkerk (zat. 7 uur)
en 6 uur. R.K. Kerk Meerbui
uur) 8.45, 10.30, 12 en 6 uur.
Zwammerdam Herv.
10.00 en 6.30 uur Ds. D. Gotfaï
Geref. Kerk 9.30 uur Ds. J.
ma, 6.30 uur ds. Langedljk w?
