PvdA wil elke
bij onteigening
speculatie
uitbannen
'GROEI' IS SLEUTELWOORD
IN RAPPORT CLUB VAN ROME
rTs5?^-S3.
:assfsss£
isiSy
Geen pilletje maar bandje tegen slapeloosheid
p
UIT met pasen?.-
Procedures worden korter
TERDAG 1 APRIL 1972
procent van de Nederlandse
:ing lijdt aan de één of an-
i van slapeloosheid, één
de nerveuze massa-reacties op
koudbloedige prikkels van deze
en zeker niet de prettigste,
bedrijfsleven, voorkomend als
ljd, ia ons natuurlijk al te hulp
ineld: wie niet kan slapen pakt
pilletje, wie na een half jaar
er niet slaapt pakt er twee de
lenindustrie is nooit zo wakker
rendabel geweest als de laatste
en.
sschien dat ooit nog eens de sbll-
opmars van de slaappil met zijn
werking en op den
bedenkelijke effecten kan
rden stopgezet wanneer het Ne-
iandse volk net zo doet als een
patiënten in Hardenberg:
ivonds voor het slapen gaan even
steren naar een bandje met kal-
een fluwelen mu-
bedwelmend moet
or de slaap dan
het slaap-kindje-
voor volwassenen met
n stereo-violen. De weg
gezonde en verkwikkende
tp gaat misschien wel via Har-
iberg.
!rs? Wat is dat voor iets?", vroeg
korzelige stem de geneesheer-
teur van het ziekenhuis Röpc-
Zweers te Hardenberg, het hos-
men moest zin om wat
rnemen over het heilza-
bandje.
;rend tekstje
kje. Zoetjes
capitulatie
atsvinden -
ap nu
ik-up e
lar
Wereldkundig
Het had er echter alle schijn
dat het ver weg gelegen Overijsselse
plaatsje er de grootste moeite mee
had zijn kleine experiment met de
therapie wereldkundig te maken
medici vergrendelden de deuren als
of spionnen het dorp waren bin
nengetrokken en de geneesheer-di
recteur stelde kort na het middag
uur de officiële censuur in: „Alles
mag gezegd worden, maar niets
over het bandje". Maar laten we
ons niet verliezen, in een beschrij
ving van de spannende mysterieuze
gebeurtenissen die die dag in Har
denberg plaatsvonden: een dag la
ter bleek dat de arts van het experi
mentje het verhaal over het nieuws
gierigheid zo prikkelende bandje al
lereerst in de eigen plaatselijke
krant had willen lezen Harden
berg wilde de eer van de wereld
primeur aan zichzelf houden.
In Hardenberg betreurde vooral de
heer H. Speekenbrink, het opgewekte
hoofd van de gemeente-administra
tie, de geheimzinnige gang van za
ken. Hij was oprichter en zakelijk
leider van de ziekenomroep, het
plaatselijke medium dat de 120 bed-
legerigen van Röpcke Zweers dage
lijks de zondagse rustdag uitge
zonderd op een vloed van gewij
de muziek tracteert.
Speekenbrink had het werkelijk met
zichzelf te kwaadin het belang
van de volksgezondheid en het sa
menspel met andere ziekenhuizen
was het noodzakelijk, meende hij, om
volledige opening van zaken te ge
ven. Een ijskoud telefoontje van de
geneesheer-directeur had zojuist zijn
lippen verzegeld: de administratie
chef bleef weinig anders over dan in
principiële zin te praten. „Ik vind",
zei hij, „dat alle medici gebruik
moeten maken van zo'n ziekenom
roep. Neem een blindedarm-opera
tie. waarovoor iedereen zo bang is.
Een dokter kan via de ziekenhuisra
dio immers openheid over zijn werk
geven. Hij kan in dit geval aan alle
patiënten vertellen hoe eenvoudig
en weinig gevaarlijk zo'n operatie
I januari
In het moderne ziekenhuis ln de
Hardenbergse weilanden is de op 1
Januari gestarte ziekenomroep al
gauw in het medische werk inge
schakeld.
Midden februari was de eerste uit
zending van het bandje met zijn al
ternatieve slaappil. Speekenbrink
kon al wel meedelen dat de resulta
ten uiterst bemoedigend en positief
waren: het aantal slaappillen waarop
's avonds een beroep moest worden
gedaan was al gehal
veerd: sommige patiënten zag men
al wegzeilen voordat het bandje
zijn soeserige zegje had gedaan.
„Waarom 's avonds niet zo'n slaap
plaat in plaats van het Wilhelmus.
In deze tijd van managerziektes en
waardeloze en abnormale pillen zou
dat veel beter op zijn plaats zijn",
stelde de heer Speekenbrink aan de
orde.
In slapend Nederland lijdt tien pro
cent van de mensen aan een min
of meer chronische vorm van slape
loosheid, de stoornis die optreedt
wanneer de volgorde in de fases in
de slaap niet normaal verloopt. Die
fases zijn de gesynchroniseerde
slaap de vaste volgorde van hal-
i-lichte-gemiddelde en diepe slaap,
80 procent van de nachtrust en
de zogeheten REM-slaap, waarin
trekkingen met armen en benen
plaatsvinden, met ogen wordt gerold
en het gezicht grimassen vertoont.
Geruchten
Het natuurlijke slapen krijgt het
uiteraard steeds moeilijker: er is
vaak het onbedaarlijke lawaai bui
ten het huis en de irriterende ge
ruchten elders in de flat: er zijn
natuurljk tevens de frustraties over
werk en leven die binnen het li
chaam als ratten aan de gemoeds
rust knagen. Men grijpt dan naar
de slaappil: voor het vroeger ln
zwang zijnde schapen tellen is in
deze gevallen geen plaats meer
zelfs met het slapen is haast gebo
den.
Enkele artsen in Duitsland, propa
geren sedert kort het vervangen van
de slaappil door het wiegeliedje.
Het experiment in het Hardenberg
se ziekenhuis gaat uit van dezelfde
gedachte dat de in-slaap-sus-seren a -
de alle schadelijke lichamelijke en
geestelijke bijwerkingen van een
langdurig slaapplllengebruik mist.
Het bandje, dat elke avond om tien
uur wordt afgedraaid op de neuro
logische afdeling, geeft een vijf mi
nuten durende coctail van muziek
en tekst. Als muziek klinkt Beetho-
vens Impromptu, vertolkt door Ja
mes Last, de woorden zijn van de
man achter het bandje: de Harden
bergse zenuwarts dr. Viëtor. Met so
nore stem houdt hij Beethovens
welluidende klanken bij; een sug-
gesteve mixture waarin viëtor met
een eenvoudige en directe woordkeus
bewust in voortdurende herhaling
vervalt: „Blijf rustig liggen. De ar
men naast uw lichaam. U sluit
langzaam de ogen en u ontspant
zich".
Na drie weken Viëtors bedwelmende
avondsluiting te hebben beluisterd
komt de slaap vlugger en is het
aantal slaappillen op de afdelng ge
halveerd: de arts zelf wil het expe
riment vooral als een tussenstation
bschouwen op de lange route van
de onnatuurlijke naar de normale
slaap. Daarom zal het bandje straks
Dat er ook mensen zijn dis
noch een pilletje, noch een band-
je nodig hebben bewijst boven
staand plaatje.
ook al niet meer dagelijks zijn zand
in de ogen van de neurotische af
deling strooien: wanneer men dan
weer geheel op eigen kracht lo
slaap valt is er tenminste iets ge
wonnen in Viëtors totale therapeu
tische behandeling.
De heer Spe eken brink kon over de
hypnotyserende werking van het
bandje nog het volgende melden:
„Ik heb het zelf geprobeerd, ik had
er geen enkele moeite mee om bin
nen vijf minuten in slaap te ra
ken".
Waar steeds meer auto's om steeds meer wegen vragen,
paar verkrottende steden schreeuwen om nieuwbouw,
paar gezinnen om nieuwe huizen smeken, speelt het vraag-
luk van de onteigening.
gemeente die de bebouwde op-
rvlakte wil uitbreiden, moet grond
verwerven. Goedschiks (door
Innelijke koop) of kwaadschiks
oor onteigening)
gemeente die zijn binnenstad
saneren, moet grond en opstal-
in eigendom zien te krijgen.
Dedschiks of kwaadschiks,
n overheid die wegen wil aanleg-
moet eerst de ondergrond in
bezit krijgen. Goedschiks of
faadschiks.
een land waar gemeenschapsbe-
van de grond meer uitzondering
n regel is en waar toch steeds
eer binnensteden gesaneerd moe-
worden, steeds meer uitbrei-
ogsplannen worden ontworpen en
meer wegen worden aange-
is het onteigenen door de
erheid een dagelijks verschijnsel,
chtzinnig gaat het er daarbij niet
n toe. Het eigendomsrecht van de
rticuliere bezitter is een zorg vul-
beschermd goed. Zo zorgvuldig,
t onteigeningsprocedures vaak Ja-
nlang duren.
Strijdpunten
de politiek is het bezit van de
ond een van de grote strijdpun-
Een van de bijverschijnselen
lerbij is de speculatie. Een handige
koopman die ziet aankomen, dat
een gemeente gaat uitbreiden, koopt
op strategische punten enkele stuk
ken grond en maakt daar later als
de gemeente by hem aanklopt goed
geld voor. En zo gaat het ook in
binnensteden. Slimme onroerend-
goedmagnaten steken geld in oude
aftandse panden» die de gemeente
later nodig blijkt te hebben voor de
bouw van een nieuw winkelcentrum.
Hier ligt een uitgelezen mogelijk
heid voor corruptie van degenen die
beschikken over de informatie en
degenen die beschikken over het
geld.
Onteigenen kan verdriet teweeg
brengen bij de bezitter (vandaar de
zorgvuldige wettelijke regeling van
onteigening en schadevergoeding),
ir kan tevens uitgroeien tot
lucratieve zaak.
Wetsvoorstel
Dit laatste aspect is onderwerp ge
weest van een wetsvoorstel, dat het
kabinet-Cals nog aanhangig heeft
gemaakt, nadat het al politiek
beentje was gelicht door de KVP-
Schmelzer. Het parlement heeft
het nooit in behandeling genomen,
want het kabinet-De Jong heeft het
schielijk ingetrokken. Maar De Jong
kwamen wel met een eigen
voorstel tot wijziging van de ontei
geningsprocedure.
Dezer dagen heeft de Tweede Ka
mer zichover dit voorstel van
vorige kabinet gebogen. In één
samengevat komt de wijziging hier
op neer: de onteigeningsprocedure
wordt ingekort en de schadevergoe
ding wordt in een zo vroeg mogelijk
stadium vastgesteld, zodat de moge
lijkheid van speculatie zoveel moge
lijk wordt beperkt.
Maar een mogelijkheid voor gelde
lijk gewin ten koste van de ge
meenschap blijft er ook na deze
wijziging. Om ook dit laatste restje
hoop op speculatief genot de kop in
te drukken bouwt de P.v.d.A.-fractie
in de Tweede Kamer gestaag voort
aan een initiatiefvoorstel tot wijzi
ging van de onteigeningswet. Het
voorstel is in 1968 ingediend. De
parlementaire behandeling is zover
gevorderd, dat dezer dagen de me
morie van antwoord kon worden
uitgebracht
Fakkel
Onder de oorspronkelijke indieners
dr. ir. A. Vondeling, de voor
malige minister van iFnanciën. Hij
draagt ook thans nog de fakkel
voort. De andere initiatiefnemers
Van den Berg. Westerhout en
Daams zijn inmiddels verdwenen
uit het parlement. De huidige Ka
merleden Wierenga en Stoffelen
flankeren thans Vondeling in zijn
strijd tegen de speculatie in grond
oude binnenstadspanden.
Mr. P. R. Stoffelen (32) lid van de
Tweede Kamer sinds de verkiezin
gen van april 1971 en raadslid in
zijn woonplaats Ouderkerk aan de
Amstel, zegt van het deze week in
de Tweede Kamer behandelde wets
voorstel over de onteigeningsproce
dure: „Het lost het werkelijke pro
bleem niet op. Door de snellere pro
cedure wordt hooguit de prijs die
de overheid betaalt wat gedrukt.
Een besparing van 10*£ schat ik
Wat wil de P.v.d.A. dan?
Stoffelen: ,3iJ ons voorstel staat
centraal, dat de overheid bij ontei
gening alleen de werkelijke ge
bruikswaarde vergoedt. Als ergens
een nieuwe woonwijk moet komen,
moet de gemeente de benodigde
weilanden kopen voor de prijs die
men ook vraagt voor weilanden,
waar nu toevallig geen huizen op
gebouwd gaan worden. En bij de
reconstructie van steden geldt het
zelfde: als de gemeente een oud
pand aankoopt, moet zil de prijs
betalen, die ook elders voor oude
huizen wordt berekend en niet de
prijs voor een potentieel bankge
bouw".
Meegenomen
Maar als Je als boer nu het geluk
hebt vlakbij een uitbreidende stad
te zitten, dan is het toch mooi
meegenomen zo best loopt het
boerenbedrijf niet meer?
Stoffelen: „Het is volstrekt onrecht
vaardig, dat de ene boer meer voor
zijn land krijgt dan de ander. Het
is toch niet zijn verdienste, dat
zijn weiland een woonwijk wordt?
De waardevermeerdering van die
grond moet aan de gemeenschap
ten goede komen en niet aan een
toevallige bezitter."
Maar zo groot zijn de prijsverschil
len toch niet?
Stoffelen: „Hoe gering ook. elke
verlaging van de grondprijs bete
kent een lagere huur. Als je iets
kunt doen om de huren te drukken
moet Je het niet laten."
Het PvdA-Kamerlid wijst erop, dat
stadsuitbreidingen zoals voorzien in
de tweede nota ruimtelijke orde
ning heus wel in de papieren lopen
„Er is berekend, dat we tot 2000
een verdubbeling van de stedelijke
bebouwing te verwachten hebben
Dat betekent dat 15.000 hectare
grond in een of andere plaats be
bouwd zal worden. Een verminde
ring van de grondprijs met één gul
den per vierkante meter zou de
overheid derhalve een besparing
van 150 miljoen gulden opleveren."
Stoffelen heeft een frappant voor
beeld bij de hand. De weilanden
rondom Zoetermeer kostten aanvan
kelijk 15 tot 20.000 gulden per hec
tare. Nadat de regering had beslo
ten van Zoetermeer een satellietstad
voor Den Haag te maken steeg de
prijs tot 40.000 gulden per hectare.
En in de binnensteden, wil de PvdA
daar de bouw van bankgebouwen
tegenhouden?
Betaalbaar
Stoffelen: „Inderdaad, als bij ontei
gening de waarde van de panden
zoals ze er staan wordt aangehou
den, vergroot Je de mogelijkheid om
in de binnenstad nieuwe woningen'houden."
Dr. A. Vondeling
te bouwen met betaalbare huren.
Dan heb Je niet allerlei zakenpan-
den nodig om de boel rendabel te
lt de eredivisie van het establish
ed boodschapt de Club van Rome
it wanneer vervuiling, bevol
ing, gebruik van natuurlijke huip
onnen, voedselvoorziening (land-
en industrie zo door blijven
oeien als ze doen, namelijk rente
rente zou Je kunnen zeggen, dat
an het hele wereldsysteem met alle
ven dat er in is, eens in elkaar zal
orten.
voormalige rapport dat het
assachusetts Institute of Technolo-
in opdracht van de club maakte,
oemde vorig Jaar zomer al een
tact moment: de apocalyps zal
35 Jaar zijn. Nu hebben we
'lgens het MIT dus nog 34 Jaar
ver.
Bijgeschaafd
taiiddels is vorige week de Neder-
Wdse vertaling van het rapport
erschenen zoals dat. door de op-
rachtgeefster zelf, de Club van
ome is oijgeschaafd. Vijfendertig
ter is inmiddels een eeuw of daar-
ntrent geworden, maar terecht
Ijst de club er op dat het er niet
gaat wanneer precies het schip
al zinken, en ook niet of dat ei-
enlijk wel op een dag des oordeels
zal zijn,
we bereid zijn op
losingen te zoeken, geen deeloplos
singen zoals we nu plegen te doen,
die alleen maar uitstel en een afstel
betekenen, maar allesomvattende,
die in de beperkte ruimte als de
aarde nu eenmaal is. het leven
menswaardig maken. En mogelijk
blijven maken.
Het 'Rapport van de Club van Rome'
is als Jubileumboek, het 500ste in de
Aula-reeks, uitgegeven door Het
Spectrum. De ruim 200 bladzijden
tellende pocket kost slechts f 2,50 en
is daardoor (grapje van prof. Bött-
cher, 't enige Nederlandse clubblad)
niet alleen betaalbaar voor middel
bare scholieren, maar zelfs voor
studenten.
Onheilsprofetieën
De Club van Rome wil snel discus
sie op gang brengen. Die zou ze
moeten kunnen krijgen en in Neder
land is ze zelfs al voor het ver
schijnen van het boek op gang ge
komen. Je kon geen milieuvergade
ring, ingenieurscongres of feestje bij
de buren bijwonen, of de Club van
Rome en haar onheilsprofetieën
kwam in het gesprek boven drijven.
De indruk is gegroeid dat de club
de eerste is geweest die de gevaren
heeft gesignaleerd, maar de cicaten
in het boek, waarvan sommigen zelf
van voor de Jaartelling, wijzen al
wel anders uit.
Om dichter bij huis te blijven, voor
de tweede wereldoorlog zijn met
name de biologen reeds begonnen er
de aandacht voor te vragen dat de
wereld eindig is, grenzen heeft. Een
enorme open deur natuurlijk, maar
hoe hebben we ons altijd gedragen,
inderdaad, alsof het niet opkon. En
de waarschuwers heetten wereld
vreemd...
Door
Ewout Janse
De verdienste van de Club van
Rome en het MIT, is dat
zij het menselijke onvermogen om
meer dan twee relaties en eikaars
onderlinge inwerking in de tijd nog
te kunnen begrijpen, hebben opge
vangen door de computer in te
schakelen. Nota bene misschien wel
het symbool voor alle groei in de
wereld.
In het boek wordt de kritiek dat er
met sociologische factoren geen re
kening wordt gehouden en dat er
niets wordt gezegd over politieke
structuren, volmondig erkend. Maar
wat er wel in staat, verdient nu
toch langzamerhand wel ieders aan
dacht. Omdat het er in elk geval
alle schijn van heeft, dat er op
korte termijn beslissingen worden
genomen.
Sleutelwoord in het rapport is
.groei'. Niet slechts de economische
groei, maar ook de andere groeien.
Ten eerste het aantal mensen. De
wereldbevolking groeit niet expo
nentieel. maar zelfs superexponen-
tieel. d.wjz. ook het groeipercentage
(de rente) op zichzelf groeit, de tijd
(nu 33 Jaar) die er staat voor ver
dubbeling, wordt dus ook steeds
korter.
Met de bevolking groeit ook de in
dustriële bedrijvigheid, bevolkings
groei en economische groei beïnvloe
den elkaar, meer mensen hebben
meer nodig, maar de economische
groei zoals die nu politiek in elkaar
zit, vergroot wel de kloof tussen de
rijke en de arme landen. De rijke
worden rijker en de armen krijgen
kinderen.
De andere drie van de vijf door het
MIT onderzochte factoren stellen de
remmen op industrialisatie en be
volkingsuitbreiding voor. Het zijn de
landbouw, die alleen maar tegen
ongelooflijk hoge kosten produktie-
ver te maken is. de vervuiling, die
bj groeiende industrialisatie alleen
maar tegen ongelooflijk hoge kosten
te beteugelen is en de natuurlijke
hulpbronnen, waarvan de laatste
resten alleen maar tegen ongeloof
lijke hoge kosten uit de grond kun
nen worden gehaald. Platina, goud,
zink en lood zijn er al niet vol
doende meer, zilver, tin en uranium
gaan al hard dezelfde weg op.
Wat het rapport wil aantonen is
dat deeloplossingen slechts even
uitstel van de totale ondergang
kunnen betekenen. Exponentiële
groei is er de oorzaak van dat bij
voorbeeld chroom nog 125 Jaar mee
gaat, maar een eventuele verdubbe
ling van de reserves geeft slechts 20
Jaar uitstel.
De Club van Rome denkt dat zui
ver technologische oplossingen, de
produktie van eiwitten uit fossiele
brandstoffen bijvoorbeeld of het
bruikbaar maken van .schone' zon-
ne-energie, waarschijnlijk te laat
zouden komen om desastreuze be
volkingsexplosies of mileurampen te
voorkomen.
Nog vóór 1980 moeten er, zegt de
club, met name voor het bevol
kingsprobleem maatregelen genomen
worden die bevorderen dat het we-
ADVERTENTIE
tratnpoNneS
gondel
k ^E6EHM"AcmPtaJS,ltS'
me> bowttna
mtn\-'»cln9
mint-»cooW
reldgeboortecijfer niet het wereld-t Rome maar geloven dat dit doel
sterftecijfer overtreft. Het is nu van het probleem wel of korte ter-
1972. Nog acht jaar, en de Club van I mijn kan worden opgelost.
