Televisieserie over twee
contrasterende karakters
^Si
...e/7 gisteren l
programmal
Centrum niet opgewassen
tegen moeilijke Pinter
Gratis!
Dichter van de
schoonheid
de postgiro
KM
f--
jÉ
HET*1
mO M
JS
Hoofd en hart':
TV morgen]
Q0J8DAG 21 MAART 1972
RADIO - TV - KUNST
Na "Little women" is de NCRV-
tv weer in de klassieken van de
BBC gedoken. Gekozen werd de
rierdelige feuilleton "Hoofd en
hart" naar de roman "Sense and
sensibility" van de Engelse
schrijfster Jane Austen <1775-
1817). Het eerste deel werd vrij
dagavond op het scherm ge
bracht.
In het werk van Jane Austen heb
ben de door haar bedachte perso
nen de functie van cartoon-figuren.
Eigenschappen, die voor bepaalde
Ideeën staan, zijn sterk geconcen
treerd in één persoon. Door de te
genstellingen in karakter van de di
verse types krijgen haar boeken
hun dramatische kracht. Boeken,
die verder eigenlijk koele beschrij
vingen zijn van gewone burgers,
met hun dagelijkse beslommeringen,
meestal spelend in de provincie.
Ook in „Sense and sensibility"
tekent Jane Austen haar twee
hoofdpersonen, de zusters Elinor en
Marianne Dashwood od die manier.
Het gegeven is sterk, doet modern
en actueel aan en bleek al in Enge
land als tv-feuilleton een geweldige
trekker.
Kijkcijfers zijn te vergelijken met
de cijfers die de „Forsyte Saga"
naar verhalen van John Galsworthy
destijds haalden. Niet verwonderlijk,
wanneer blijkt dat regisseur David
Giles van bovengenoemde ook hier
teer populaire serie, eveneens tekent
voor „Hoofd en hart".
HUMOR
Met veel humor laat Jane Austen
twee contrasterende karakters ten
tonele voeren. Centraal thema vor
men de liefdesperikelen van de da
mes Elinor en Marianne, die tonen
dat emoties, die niet door de rede
worden beheerst, tot veel narigheid
en ellende voor de betrokken per-,
soon kan leiden. Zo'n emotionele
benadering is meestal dodelijk voor
elk oprecht gevoel. Volgens Austen
heeft iemand met een sterke zelfbe
heersing meer kans om schokkende
ervaringen aan te kunnen, terwijl
zijn zuivere gevoelens veel meer
kans hebben om onaangetast te
blijven.
Wat de thema's aangaan, zijn Jane
Austens boeken in historisch op
zicht belangrijk, omdat ze een reac
tie waren op de bloedstollende
spookverhalen van die tijd en be
slist een verademing kunnen wor
den genoemd na het sentimentele,
dweperige, dat destijd veelvuldig is
bedreven en gretig geconsumeerd.
Joanna David speelt in de serie de
rol van Elinor, de kalme verstandi
ge zuster, ofwel het ..hoofd" uit de
titel. Tegenpool Ciaran Madden
vertolkt het ..hart" als de onstuimi
ge Marianne, de romantische,
dweepzieke zuster. Als beiden op
haar beurt kennis maken met enkele
huwbare mannen (leidraad in Aus
tens werk was de „mannenjacht",
hoewel zij zelf nooit trouwde) weet
Elinor meteen op wie ze verliefd is.
Ze verbergt echter haar gevoelens,
omdat ze bèseft dat de man van
haar hart niet met haar kan trou
wen. Marianne laat zich verblinden
door de charmante, knappe Wil-
loughby, die haar uiteindelijk laat
zitten, een slag die ze nauwelijks te
boven komt.
Joanna David (23) vertelt over bei
de karakters: „In het eerste deel
komt een spelfragment voor, dat ei
genlijk de hele sfeer en de karak
ters van beide meisjes tekent. Ma
rianne vraagt Elinor (Joanna's ver
tolking) wat haar ware gevoelens
zijn voor de man met wie ze later
zal trouwen. Ik antwoord zeer om
zichtig, zeg haar alleen maar dat ik
veel respect voor hem heb gekregen.
De hele tijd blijf ik zeer op de
vlakte."
FANTASIE
Ciaran Madden <24) doet haar rol
geheel anders. Over haar vertol
king: „Marianne windt zich steeds
meer op. terwijl ze over de liefde
praat. Ik identificeer me niet erg
met haar. Een rol is fantasie en ik
ben me er de hele tijd van bewust,
dat ik acteer." Joanna David daar
entegen ziet grote gelijkenis in haar
rol.
„Hoo:fd en hart", een goed ver
volg op series als „De zes vrouwen
van Hendrik VIII". ..Elisabeth R.",
„Little women" en niet op de laat
ste plaats op „Forsyte Saga", is
voorts 2, 14. en 30 april bij de
NCRV te zien.
Nederlandse première van Old Times'
laroW Pinter is in zijn Jongste
gtuk „Old Times", dat nu als
.Vroeger" wordt gespeeld door de
toneelgroep Centrum en zaterdag
avond in Haarlem in première is
in, met iets uiterst wezenlijks
j, namelijk het begrip „tijd" in
de menselijke geest. Het heden
gpeelt natuurlijk een centrale rol.
verleden en toekomst ook als
van dit „heden" Pinter zegt
daar. in dit moeilijke en
moeilijk speelbare stuk, op een ma-
die alleen het theater kan
doen, heel heldere, tragische dingen
Een ouder wordend echtpaar krijgt
oude vriendin van de vrouw op
bezoek. Op het oog ontstaat een
itrijd tussen de man en de vrien
din: zal de vrouw naar het verleden
(met lesbische onderstroom) terug
keren. zal de man haar naar zijn
„heden" kunnen brengen of haar
daar houden? De vrouw blijkt al
ver uit het „heden" weggegleden, zij
leidt haar eigen leven van vage
contouren en versluieringen Zij
blijft, tot heel kort voor het einde,
een raadsel: dan vat zij, in een lu
cide monoloog, haar positie samen -
haar vriendin is" dood ".haar yer-
leden is gestorven, maar dat verle
den stierf op het moment, dat zij
de man ontmoette.
Dat is de handeling, geanalyseerd
op grond van d'e tekst. Maar het is
niet onmogelijk, dat de totale „han
deling" zich in een enkele seconde
afspeelt in de geest van de man,
dat de vriendin een moment van
bewustzij nsverheldering veroorzaakt,
dat „Vroeger" een modern Droom
spel is. Er is de verschuivende
tekst: „waarheden" worden meege
deeld en even later „gevarieerd" tot
andere waarheden op dezelfde gege
vens; interpretaties van gebeurte
nissen worden gevarieerd, posities
worden radikaal gewijzigd.
Als toneel biedt het stuk beide ac
trices en de acteur haast mateloze
mogelijkheden om deze triosonate
Indrukwekkend te laten klinken Er
Is een regisseur nodig om die drie
stemmen in evenwicht te houden,
om dat subtiele weefsel doorzichtig
te houden en vooral om het pa
troon laten zien. Peter Oosthoek is
onbetwist onze grootste regisseur,
maar hier schoot hij tekort. Hij kreeg
geen vat op Piet Römer. hij zag
i geen kans hem duidelijk af te lij-
nen. Dat hangt ook samen met het
toneelbeeld, dat Machtèld Mulder
hier ontwierp: geep kring, waarom-
heen de eenzaamheid van het land-
j huis staat, en waarin de man
machteloos blijft draaien, maar een
I lineair, statisch beeld, waarin de
drie figuren zonder onderscheid
werden gevangen.
j Door deze twee negatieve factoren
bleven ook beide actrices zonder
klankbodem. Dat was vooral merk
baar in de stiltes, die zonder de ge-
noemde tegenpolen leeg en span
ningloos bleven. En op die stiltes
loopt deze voorstelling stuk, al is
Elisabeth Hoyting als echtgenote
niet het volstrekte raadsel en Inge
borg Elzevier als vriendin niet de
volstrekte dreiging. De vertaling
van Hans Roduin klonk ook te na
drukkelijk - kortom: regie en bezet
ting beten de tanden kapot op dit
hels moeilijke stuk. Maar wie weet:
binnenkort komt het Nieuw Rotter
dams Toneel met zijn eigen versie,
en dat kan een edele wedstrijd
ADVERTENTIE
Met Postgiro gratis
girokaarten, die u gratis
verzendt in gratis enveloppen.
En nog rente toe!
r(^)vandaaa... i
NEDERLAND I
6.45 De fabeltjeskrant (NOS)
6.55 Journaal (NOS)
7.05 Dier en vriend (NCRV)
7.28 De Jonkvrouw van Avignon (NCRV)
8.00 Journaal (NOS)
8.21 Met liedjes het land in (NCRV)
9.45 Hier en nu (NCRV)
10.25 Emmeloords Chr. Mannenkoor (NCRV)
10.35 Journaal (NOS)
10.40 Weekoverzicht en Informatie schooltelevisie (NOS
10.43 Graven naar het verteden Herhaling les 8
(Teleac)
NEDERLAND II
6.45 De fabeltjeskrant (NOS)
6.55 Journaal (NOS)
7.05 Volgende patiënt (VARA)
7.30 Tik Tak Tor: vraag- en antwoordspelletje (VARA)
8.00 Journaal (NOS)
8.20 Kom maar binnen. Tv-serie (VARA)
8.45 Achter het nieuws (VARA)
9.10 Jeugdprostltutie. Documentair tv-»pel
Uschi (VARA)
10.40 Journaal (NOS)
10.45 Den Haag vandaag (NOS)
10.50 Beton Herhaling les 8 (Teleac)
n een stuk, dat voor z'n
waardige inzet vormt.
Jaap Joppe.
JAN ENGELMAN:
Y
dak makkelijk!
Het plotseling overlijden van de
dichter Jan Engelman zal vooral bij
de ouderen herinnering oproepen
aan een voorbije, maar zeer belang
rijke periode in de ontwikkeling
van de Nederlandse letteren.
Johannes Aloysius Antonius Engel
man werd als zoon van eenvoudige
ouders op 7 Juni 1900 te Utrecht
geboren en streng katholiek groot
gebracht. Op Jonge leeftijd werd hij
journalist, schreef kunstbeschouwin
gen in enkele dagbladen en richtte
in 1925 met een aantal katholieke
jongeren het literaire tijdschrift
„De Gemeenschap" op. Daarin de
buteerde hij als Christelijk-expres-
sionlst. Zijn eerste bundel verscheen
in 1927 en heette „Het Roosven
ster" Drie Jaar later volgde „Sine
Nomine" en in 1932 zijn nog altijd
beroemde en vele malen herdrukte
verzamelbundel: „Tuin van Eros",
die met de Prijs van de Maatschap
pij der Nederlandse Letterkunde
werd bekroond. De drie werken ga
ven een overzicht te zien van het
zuiver Christelijke naar het zinne
lijke.
Dit oeuvre werd bewonderd om de
weergaloze muzikaliteit en de
schijnbaar moeiteloos ont:tane
speelsheid, waarmee Engelman de
taal beheerste. Zyn verfijnde ero
tiek werd heftig bestreden door de
fascist Albert Kuyle, die „dit uit
hangen van de vuile was" veroor
deelde.
Dit dreef Jan Engelipan, mede door
de benarde tijdsomstandigheden,
naar een meer maatschappelijk ge
richt engagement. Hij koos met de
bundel „Het bejegelde hart" in 1937
partij voor de Spaanse verzetsstrij
ders. In die jaren werd hij ook be
kend door zijn toneelstukken, waar
onder „Prinses Turandot" en het
studerJ: ent spel „Om de dooie dood
niet". Ook verzorgde hij het libretto
„Philomela" bij de gelijknamige
opera van Willem Andriessen, en
vertaalde de „Mattheus-Passie".
Zijn gebundelde studies over beel
dende kunst, waaronder „Torso",
„Tympanon" en „Nederlandse schil
derkunst". bezorgden hem een lang
durig docentschap aan de Van
Eyck-academle in Maastricht.
Na in 1945 met de Prijs voor ver
zetspoëzie te zijn onderscheiden,
ontving hij tien Jaar later voor zijn
gehele oeuvre de Constantijn Huy-
gens-prijs.
Met Jan Engelman is één der
grootste „dichters der schoonheid"
heengegaan en daarbij, merkwaar
dig genoeg, een baanbreker voor
een meer abstracte, moderne poëzie
Rioo Bulthuis
Harakiri
PANTOMIME
MET VEEL
SLAPSTICK
De Tsjechische pantomimegroep
Harakiri mag haar naam hebben
ontleend aan het Franse periodiek,
befaamd door zijn zwarte, bijtende
humor, van die vormen van bittere
vrolijkheid is in de voorstellingen-
reeks, die zij nu in ons land geven
- gisteren in de Leidse Stadsgehoor
zaal - weinig of niets terug te vin-
Drie artiesten brengen een
simpele mimevorm, meer een to
neelspel zonder woorden dan een
verhaal door lichamelijke expressie,
statisch belicht en uiterst simpel op
de geluidsband begeleid.
Iets van een «politieke, althans le
vensbeschouwelijke) dubbele bodem
is in het eerste deel te vinden: „De
Dramatische Geschiedenis van een
Frans Koloniaal Officier", waarin
Laurel en Hardy-achtige figuren
een Schwejk-commentaar leveren
op de gloire militaire: het duel. de
executie en het „koekoekspel", een
soort Russisch roulette waarin ge
schoten wordt op een speler, die uit
een verborgen plek „koekoek" roept.
Vooral die mislukte executie is een
dwaas geval, waarin de beul wordt
„omgeturnd" door een studentenlied
en daar mag men iets politieks bij
denken.
Na de pauze wordt de verwijzing
naar de stomme film - en daarmee
naar de gebruikte techniek - nog
duidelijker: slapstick in de sfeer
van Harry Langdon. Er zijn verwij
zingen naar een algemene menselij
ke conditie, de scènes spelen zich af
in een „rose kamer", je kunt er
driftig 'hineininterpreticrend' de he
ren Pinter en Beckett bij halen
maar dan moet Je niet alleen op je
tenen gaan staan maar er ook de
keukenladder bij halen. Het is soms
heel grappige slapstick, maar niet
bar veel meer. en dat is toch wel te
schriel, vooral wanneer het gezel
schap uit een land komt dat ook
het „Zwarte Theater" heeft voort
gebracht.
Jaap Joppe
Joanna David als Elinor
Dashwood in de tv-serie 'Sense
and Sensibility
Weggenomen
schilderij
is terecht
AMSTERDAM (ANP) Een werk
stuk van de 15e eeuwse Italiaanse
schilder Demenico di Michelino dat
maandagmiddag omstreeks vier uur
uit het Rijksmuseum werd gestolen is I
terecht. Een man kocht het kunst-
werk. waarvan de de waarde op j
f 40.000,- wordt geschat, vijf kwartier
na de diefstal, voor f 100,- in een
café op de Spiegelgracht. Het was
hem aangeboden door een ongeveer j
55-jarige man met grijs haar en een
grijze baard, die er aanvankelijk
f 200,- voor vroeg. De koper belde
gisteravond laat zelf de politie, toen
hij via de radio van de diefstal
hoorde. Twee agenten hebben het
kunstwerk bij hem thuis opgehaald.
i Bob
De Engelse documentaire over
Rudolf Hess was aan een kant
grondig (Deutsch Gründlich,
had ik bijna gezegd), maar an
derzijds miste ik zulke voor de
hand liggende dingen dat ik
me ging afvragen of de docu
mentaire nu eigenlijk wel zo
goed was als ze op het eerste
gezicht leek. In de eerste
plaats was het natuurlijk on
verdraaglijk. dat toen we Hess
eindelijk zelf even dreigden te
horen (voor het eerst na zijn
vlucht ln 1941 naar Engeland,
namelijk tijdens het proces in
Neurenberg), zijn stem werd
weggedraaid en we in plaats
daarvan zijn tekst ln het Ne
derlands voorgedragen kregen.
Ik neem zonder meer aan dat
dit geen bedenksel was van
Hilversum, maar dat Rudi's
stem al in de oorspronkelijke
Engelse versie (ouder gewoon
te) vervangen was door een
Engelse, commentaarstem. Zoals
bekend zijn Engelsen allergisch
voor andere talen dan Engels,
bovendien hebben ze allemaal
een oogafwijking waardoor zij
nooit ondertitels kunnen lezen.
Dat was punt één.
Men kan het verder van on
dergeschikt belang vinden,
maar als Ilse Hess vertelt hoe
haar man op 10 mei 1941 ver
trok zonder haar te vertellen
dat hij van plan was naar En
geland uit te wijken, maar dat
zij wel voelde dat hij langer
zou wegblijven dan hij voorgaf,
dan wil Je wel eens een foto
van haar zien uit die dagen.
En wat me nog meer verbaasde
was. dat Ilse Hess wel mocht
vertellen dat ze niet in de
krankzinnigheid van haar man
geloofde omdat zijn wekelijkse
brieven een volmaakt normale
indruk maken (zelfs geestig
schijnen te zijn), maar dat we
ten bewijze daarvan niet even
een citaat uit zo'n brief te ho
ren kregen Dat zijn toch voor
de hand liggende dingen?
Ik vraag me ook af of er wer
kelijk geen filmmateriaal meer
was van de Hess die gedurende
de oorlog in Engeland gevan
gen zat. zoals ik ook moeilijk
geloven kon dat hij nog drie of
vier Jaar na zijn vlucht nog
altijd zijn Duitse uniform
droeg, zoals gesuggereerd werd.
Ik miste ook enkele gegevens
bijvoorbeeld dat Hess „Meln
Kampf* voor Hitier herschreef
en dat het Hess was die Hitler
in kennis bracht met de Blut
und Boden-theorieën van Karl
Haushofer.
Anderzijds was het wel Interes
sant geweest te horen wat
Churchill over Hess heeft ge
zegd, namelijk: „Wat ook de
morele schuld moge zijn van
een Duitser die dicht naast
Hitier stond. Hess heeft dit,
naar mijn mening, goedge
maakt door zijn volledig toege-
wijze en krankzinnige daad
van waanzinnige goedwillend
heid. Hij kwam tot ons uit ei
gen vrije wil en had iets, hoe
wel zonder autoriteit, van de
hoedanigheid van een afgezant.
Hij was een medisch geval en
geen crimineel en als zodanig
moet hij ook beschouwd wor
den"
Of dat een Juiste mening was
laat ik liever in het midden,
maar het is een interessante
mening omdat zij van Chur-
ohill afkomstig was. Te meer
omdat een van de voorwaarden
van Hess' naïeve vredesplan
was, dat Churchill moest aftre
den omdat Hitier hem als on
derhandelingspartner niet kon
verdragen. In ieder geval deed
het wat merkwaardig aan dat
Hess, die toch wel zwaar ge
stoord mag worden genoemd,
als enige nog altijd gevangen
zit in Spandau, terwijl Albert
Speer vrij en normaal rond
loopt. altijd bereid om even te
vertellen hoe het ook alweer
zat, allemaal.
NICO SCHEEPMAKER
PLAATSEN OP DINSDAG 21 MAART HILV. III 240
WOENSDAG 22 MAART
HILVERSUM De VARA-
televisie brengt vanavond 21.10
uur) een anderhalf uur durende
gedramatiseerde reconstructie uit
over het onderwerp jeugdprosti-
tutie.
Radioreporter Ed Peereboom
heeft veel authentiek materiaal
op de band kunnen vastleggen,
dat heeft gediend voor een radio
documentaire van Bob Uschi. Uil
deze radiodokumentaire is de tv-
reconstructie ontstaan.
Uit de gesprekken die Ed Pee
reboom heeft geregistreerd kwam
duidelijk naar voren dat het
grootste deel van de meisjes af
komstig is uit zogenaamde "ge
broken" gezinnen.
In de tv-uitzending is van de
authentieke situatie uitgegaan
De echte prostituee Karin heeft
model gestaan voor de rol die in
de gedramatiseerde reconstruc
tie wordt vertolkt door de actrice
Hanny Vree.
HILV. I 402
(7.30 Nieuws; 7.418.00
bouw; 12.30 NleuwB; 12.4112.50
14.10 Een rubriek
minderheid. (15.30—15.32 Nieuws).
17.30 Nieuws. 17.32
(S) licht muziekprogramma. 18.30
19.00 De kerk
Nieuws. 18.41 (S) geestelijke
10 Programma
I blinden en slechtzienden. 19.20 Open-
Jt haar Kunstbezit. 19.30 Voetbalwed-
portage uit Londen (20.1520.20
Bond zonder Naam: Vreemden voor
elkaar?). 21.20 Lichte grammofoon-
muzlek. 21.40 Voebalwedstrijd Benflca
Feyenoord. rechtstreekse reportage
23.55 Nieuws.
HILV. II 298 M en FM-lanalen, 7.00
VARA. 7.54 VPRO. 8.00 VARA.
7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendgymnastiek.
7.20 (S) Dag woensdag!, muziek en
Informatie (7.337.38 Van de voorpa-
8.35 Van alle
markten thuis). 7.00 (S) Radioweek
bladgevarieerd programma, met om
9.15 Koning Klant; 9.35 Waterstanden:
13.00 Nieuws.
13.11 Actualiteiten. 13.25 (S) Licht
ensemble met zangsollsten. 13.45 Ge
sproken portret. 14.00 <S) gevarieerd
programma met actualiteiten en mu
ziek (16.00—16 02 Nieuws). 17 00 (S)
Lichte verzoekplaten. 17.55 Medede
lingen. 18.00 Nieuws. 18.11 Actualltel-
18.20 Uitzending van de Partij
Arbeid. 18.30 (S> Klink Klai
Radiojournaal),
negen-uur-show.
10.00 Nieuws. 10.03 Arbeidsvitaminen
(11.00 Nieuws). 12.00 Nieuws. 12.03
Radiojournaal. 12.06 Zet 'm op. (13.00
Nieuws). 14.00 Nieuws. 14.03 Super
clean Dreammachlne. 15.00 Nieuws.
15.03 Licht platenprogramma (16.00
Nieuws). 17.00 Nieuws. 17.03 Radio-
Journaal. 17.0618.00 Verzoekplaten-
programma.
DRAADOMROEP (Over de 4e lijn).
nard), Clap your hands (medley).
Walking (Barimar), Klssln' (Muller),
Hully gully flrehouse i Russell), Su-
klyakl (Rohosuke). Lucky Lips (Lle-
ber), Sevlllanas trad.),vchlrigotas de
Cadiz (rad.), Nicola (Race), My bon-
nle (Mitchell), Quando caliente el sol
(Rlgual), Old MacDonald (Mitchell),
La bamba (Valeins). Seguiriya y solea
(trad.), Esperanza (Cabrera). Aprèa
ski (Osterwald). I'm Popey the sel-
lorman (Lerner), Da doo ron ron
(Spector). Guitar tango (Liferman).
Ole guapa (Malando), Let's Dance
(medley). Sucu sucu (Rojas). Para-
(Lobsa), The Tokyo blues (Sll-
so (Silver).' Willow weep
Ronell), Eronel (Monk),
lethln" spe-
dream (De
ver). Ah!
Lange). Melody in C (Clark).
19.30 (S) Llcht or- Tarzan, TV-fl
zangsollsten. 20.00 Nieuws
19.50 Tips van het Nat
r Toe rime, NOS: 20.Ou
K) Journ. Pol. Partijen: 2020 Ultz.
van de Communistische Partij Neder
land. 20.30 Ultz Stichting Socutera,
20 35 The Case against Brooklyn
fm
wedstrijden Kwartfinales Euro
pa Cup kan dit programma gewijzigd
worden en vervalt de hoofdfilm.
18.55 (K) Journ AVRO 19.05 <K)
20.05 (S) dansorkest met zangsollsten
20.35 (S) Internationale volksliedjes
21.00 (S) Popsmuk. 21.45 (S) Kolo-
veelkleurlg muziekprogramma
aTSü Altviool en plano: moderne
muziek. 22.55 Mededelingen 23 00 I
Actualiteiten 23 20 <S)|(K) TEI.EAC: 22 40-23.10 Filosofie
