R HOVERCRAFT!
VER NOORDPOOL
Samen in
de ruimte
Zonnebril
overbodig
(TOSAN HOUDT BROOD MAAND LANG VERS
ibank voor flora
Water op
de maan
urine?
MAART 1972
«ertuig 1 of hover-
niet de vlucht ge
er sinds 1960 van
get principe waar-
il oud. In 1716 fa-
re a een primi-
deze aard, in de
waren er enkele
of meer geslaagde
ln het begin van
begon men se-
0ver ruime toepas-
linsel. Het zou ech-
DE EXPEDITIE
ter tot de jaren vijftig duren, tot
nieuwe technische vindingen de ho
vercraft praktisch bruikbaar maak
ten.
Men verwachtte toen. dat .de verde
re ontwikkeling zeer snel zou gaan
op grond van de onmiskenbare
voordelen: vrij grote onafhankelijk
heid van de ondergrond, waarover
het voertuig zich verplaatst, waar
door zwaar gefundeerde en gladde
wegen niet meer nodig zouden zijn.
Bovendien kan een hovercraft zowel
over land als over moerassen, rivie
ren en zeeën zweven, mits de over
gang tussen verschillende soorten
ondergrond geleidelijk is.
Het aantal toepassingen is zeer
groot: er zijn hovercraft-verbindin
gen over het Kanaal tot stand ge
komen, het principe is zeer geschikt
voor landingsvoertuigen, reddings
werk, onderzeebootbestrijding, be
voorrading van schepen, transport
over moeilijk begaanbare rivieren in
het oerwoud, of over woestijnen,
zeer snelle spoorbanen 'zoals in
Frankrijk de „aérotrain) en legio
toepassingen meer.
Dat die toepassingen tot dusver vrij
beperkt zijn gebleven, is mede te
wijten aan de bijkomende nadelen,
die vooralsnog luchtkussenvoertui
gen voor algemeen gebruik op de
wegen uitsluiten. Bovendien zijn de
kosten van dit type voertuigen nog
de „plantkundigen
die, volgens de
p en Technologie
;blad van 15 ja-
tijds van „alle
irde planten in de
ien verzamelen en
ik, dat een re-
van een maand
jaden te verzame-
ilijke oerwoudbo-
net 20 soorten
slecht resultaat
in de bomen en
ruchtbaarheid.
leo ongeveer tien-
ilde planten, in de
irchipel driemaal
gedeelte daarvan
dikker dan 10
wereld loopt groot
massale hout-ex-
(getatie zo grondig
•loos land over-
en, vooral Japan,
vorm van
van de uit-
dierenwereld. die
ploitatie met zich
lezegd worden dat.
;g voor de bevol-
die voor de
goeds doet ver
menen. dat het
de tropische flora
m zaadbank. Het
al van de tien-
zou meer dan
Pt is het absoluut
ircelen van alle
vegetatie-types,
vierkante kilo-
niet te ver uiteen
kunnen blijken,
lingshulp zinloos is
lorzorg niet wordt
dor bewaking be
ien, dat zou pas
»bs die wij dank-
in kritische com
mentaar omdat dit ons gelegenheid
geeft een fout te herstellen. Het
ging bij de omschreven zaadbank
inderdaad niet om het conserveren
van de gehele flora maar van een
beperkt aantal vooral veredelde ge
wassen die voor de voedselvoorzie
ning in de toaiw^-^r van belang
kunnen worden m**: thans door
veranderende teelt- en consumptie
methoden dreigen uit te sterven.
altijd vrij hoog. Vandaar ook dat
b.v. de veerponten met hovercrafts
over het Kanaal meer een experi
menteel en demonstratief karakter
hebben, dan een zuiver commercieel.
De ontwikkeling gaat echter steeds
verder, en voor deze zomer staat een
opzienbarende prestatietocht met
een speciaal daartoe ontworpen ho
vercraft op het programmaeen
tocht vanuit Canada over de
Noordpool en Groenland, over de
Atlantische Oceaan via IJsland
naar Engeland Deze tocht moet de
technische vorderingen bewijzen, die
in de afgelopen jaren met betrek
king tot de hovercraft zijn geboekt.
De tocht wordt uitgevoerd door een
team van li man onder leiding van
D. Smithers, een Canadees, die al
veel ervaring met hovercrafts heeft
en b.v. vorig jaar tijdens expedities
meer dan 8.000 km met luchtkus
senvaartuigen aflegde op rivieren in
Afrika. Deze experimenten waren
gesubsideerd door Prins Philip van
Engeland.
De voor de pooltocht geconstrueerde
hovercraft is vervaardigd door de
Bell Company met financiële steun
van de Canadese regring. Canada
heeft belang bij de ontwikkeling
van zulke voertuigen voor het open
leggen van de barre noordelijke ge
bieden en transportmogelijkheden
over de poolzee en Groenland. De
kosten van de tocht zelf worden ge
dragen door technische bedrijven,
wetenschappelijke tijdschriften en
oliemaatschapijen en andermaal de
Canadese overheid
De expeditie zal vermoedelijk in
augustus beginnen. Over de duur
staat van tevoren nog weinig vast.
Veel zal afhangen van de ervarin
gen. die men gaat opdoen
Wetenschap en
technologie
door P. Bok
De waterdamp, die vorig jaar door
instrumenten van de Apollo-15 op
de maan werd waargenomen, is
wellicht afkomstig van de urine van
de astronauten van de Apollo-14,
die tijdens de omwentelingen om de
maan door dit ruimteschip werd
uitgestoten. Tot deze conclusie is
men gekomen na het bestuderen van
met behulp van elektronische brei
nen gemaakte analyses.
De bekendmaking door onderzoekers
van de Universiteit van Houston
vorig jaar oktober, dat de maanbo-
dem in uiterst geringe hoeveelheden
waterdamp loslaat, baarde groot op
zien. Het zou betekenen, dat de
maanbodem in gebonden vorm wa
ter bevat of zelfs vrij water. Dit zou
betekenén. dat een permanente
maanbasis wellicht voor een belang
rijk deel de eigen zuurstof en wa
ter-voorziening kon verzorgen,
waardoor de exploitatie van zo'n
maanbasis veel eenvoudiger zou
worden. Ook wetenschappelijk W-as
het voorkomen van water in de
maanbodem verrassend en belang
rijk. De gegevens waarop de ont
dekking berustte, waren afkomstig
van de ionen-meter van de Apollo-
15.
Sindsdien hebben experts, van wie
de meesten van mening waren dat
er geen druppel water in de maan
te vinden is in welke vorm dan ook,
intensief over deze zaak gediscu-
sieerd. waarna zij de mogelijkheid
opperden, dat de urine van de
astronauten verantwoordelijk was
voor de waargenomen waterdamp.
Maar andere deskundigen hebben
inmiddels verklaard, het onmogelijk
te achten dat waterdruppels van
In Duitsland is een merkwaar
dig soort glas ontwikkeld, dat
mettertijd op velerlei gebied een
belangrijke rol kan spelen. Het
gaat om "fototroop" glas. dat don
kerder wordt naarmate er meer
licht op valt en weer helderder
na verzwakking van het licht. En
kele toepassingsmogelijkheden lig
gen voor de hand: brilleglazen
waarvoor men geen aparte zon
nebril meer nodig zou hebben,
auto-ruiten, ruiten voor kantoor
ruimten en dergelijke. Ook voor
ziet men een boekomst voor dit
procédé in de computertechniek.
Het principe berust op het ver
werken van veel uiterst kleine
jodiumkristallen in normaal glas.
Deze kristallen nemen een don
kere klein- aan onder invloed van
licht en worden weer doorzichtig
bij vermindering van de licht
sterkte. Deze kleuiweranderingen
treden gradueel op. afhankelijk
van de hoeveelheid licht.
Een belangrijk nadeel van het
systeem is. dat kleurveranderingen
nogal veel tijd vergen: ongeveer
tien minuten tussen de uitersten.
Bij betrekkelijk snel wisselende
sterkten loopt het procédé achter
bij de werkelijke lichtsterkte:
brillen zijn nog helder wanneer de
zon fel schijnt, en ze zijn maxi
maal verduisterd wanneer de zon
weer verdwenen is. wanneer men
zo'n bril draagt bij wisselende
bewolking. Dat geldt ook voor de
andere toepassingsmogelijkheden
die wij noemden.
Deskundigen verwachten even
wel dat dit kinderziekten zijn. en
dat er middelen gevonden kun
nen worden, om het precede,
eventueel met behulp van andere
mengmaterialen, sneller te doen
verlopen.
Op de foto een plaatje fototroop
glas. dat aan zonlicht werd
blootgesteld toen er een sleutel op
was gelegd: de afdruk was dui-
lijk te zien maar zou korte tijd
daarna verdwijnen doordat het
licht de gehele plaat ging beschij
nen of doordat de lichtbron werd
weggenomen en het gehele plaatje
weer volkomen doorzichtig zou
worden.
een om de maan draaiend ruimte
vaartuig ooit de maan zouden kun
nen bereiken. Zij zouden zich ver
spreiden in de ruimte.
Binnen vier -jaar kan de ontwikkeling beginnen van "atoom-harten"
voor mensenaldus de directeur van het Amerikaans Gezondheids
instituut dr. Theodore Cooper.
Een belangrijke stap op deze weg werd gezet met een experiment
op 14 februari j.l. Toen werd een door kern-energie aangedreven
kunsthart ingeplant bij een kalf. De energiebron bestond uit een
cylinder van 20 cm lengte die 100 gram plutonium-238 bevatte. De
ontwikkelde warmte wordt gebruikt voor het aandrijven van een
bloedpomp ter vervanging van de natuurlijke pomp. het hart), welke
vervaardigd was van silicoon-rubberHet totaal gewicht van de appa
ratuur: 2,7 kg. Verwacht wordtdat de energiebron minstens tien
jaar in functie zal kunnen blijven.
Op de foto dr. Loivell T. Harminson die in zijn linkerhand een.model
van een kunsthart toont, waarvoor het apparaat in zijn rechterhand
de benodigde kernenergie levert.
Zondag 15 juni 1975 kan een be
langrijke dag worden in de geschie
denis van de ruimtevaart: volgens
onlangs opgestelde plannen kan dan
een Amerikaanse Apollo-capsule
met drie astronauten in een baan
om de aarde koppelen aan een be
mand Russisch ruimtestation van
het type Saljoet. waarna de beman
ningen van deze combinatie in el-
kaars capsules kunnen overstappen
en gezamenlijk experimenten uit
voeren. Dit feit zou de eerste reali
satie zijn van een Amerikaans-Rus
sische samenwerking op het gebied
van de bemande ruimtevaart, waar
naar al zo lang is gestreefd.
Het tijdschema voor deze gezamen
lijke operatie, waarover Russen en
Amerikanen thans in gesprek zijn
gewikkeld, ziet er als volgt uit. Op
10 juni 1975 lancering van de onbe
mande Saljoet naar een baan om
de aarde. Op 11 juni de start van
een bemande Sojoez. die vervolgens
de Saljoet entert. Drie dagen krij
gen de Russische kosmonauten gele
genheid. hun gastverblijf in de
ruimte voor de Amerikanen in ge
reedheid te brengen. Op 14 juni
start de Apollo met drie man. Na
onderling op elkaar afgestemde ope
raties kan de Apllo dan op 15 juni
de Saljoet enteren, een vol etmaal
na de Apollo-start Op 18 juni, op
de kop af drie etmalen na de ente
ring, ontkoppelt de Apollo dan weer
om met .de drie oorspronkelijke be
manningsleden nog elf dagen om de
aarde te blijven wentelen waarin
een programma voor onderzoek van
de aarde zal worden uitgevoerd in
het kader van het ..earth resources
programm Juist juni is voor deze
historische vlucht gekozen, omdat
dit laatstgenoemde onderzoek ver
richt kan worden tijdens de perio
de. dat het langste daglicht heerst
op het noordelijke halfrond.
In het vluchtschema is> voorzien in
vier perioden (van vier tot zes uur
elk» waarin Amerikanen en Russen
.in de Saljoet gezamenlijk experi
menten zullen uitvoeren. De Apol
lo-capsule en de Sojoez zullen bij
deze gezamenlijke experimenten
niet gebruikt worden, maar wel be
mand blijven door één ruimtevaar
der elk. De combinatie van de drie
capsules wordt in die tijd bestuurd
vanuit de Saljoet. Voor een en an
der zal nog één technisch probleem
moeten worden opgelost, dat veel
samenwerking en geld zal kosten.
De Saljoet moet worden voorzien
van een koppelingsmechanisme en
luchtsluis voor de entering met de
Apollo. Daarvoor kan niet het kop
pelingsmechanisme van de Sojoez
werden gebruikt. Er zal een apart
uitgevoerd tweede koppelingsmecha
nisme moeten komen De luchtsluis
is bovendien nodig omdat de Apollo
berekend is op een interne atmo
sfeer van zuivere zuurstof en helium
op een hogere atmosferische druk
dan die van Sojoez en SaljQet, die
elk een „aardse" atmosfeer hebben
naar samenstelling en druk.
De kosten van ontwerp en uitvoe
ring van het benodigde mechanisme
zullen tegen de tweehonderdmiljoen
gulden bedragen. De gezamenlijke
vlucht zou al in 1974 kunnen plaats
vinden, maar dan is er nauwelijks
enige marge voor het ontwerpen
voor effectieve systemen en vlucht-»
schema's.
kamertemperatuur een maand lang vers blijft. Uit-
'111 mais of maniok, dat een uitkomst zou zijn voor
"kiap" van de voedselvoorziening in de ontwikkeling s-
kostenbesparing voor het Europese brood omdat niet
graan verwerkt hoeft te worden. Afschaffing
beid in bakkerijen.
W het resultaat te worden van experimenten van de
'aar Casier, die na een jarenlang speurwerk een be-
'osan. een onoplosbare polysaccharideverbonden met
^gescheiden uit rogge en tarwe. Proefnemingen heb-
fat dit pentosan de versheid van het brood bepaalt
Wengen.
den. die hij niet in de laatste
plaats met zijn vinding wil dienen.
Dit gevaar is niet denkbeeldig.
De vinding is niet alleen van be
lang omdat de consument van het
kruimelige maandagochtendbrood
verlost zou worden. Zij ontleent
haar betekenis voor Europa vooral
aan het feit. dat door toevoeging
van pentosan ook van Europese zo
al geruime tijd via een nauwkeurige
selectie de kwaliteit van het eigen
graan te verbeteren. Hun pogingen
hebben echter nimmer geleid tot
een tarwe, die onvermengd voor
verwerking tot brood geschikt was.
Tot dusver werd aangenomen, dat
het gehalte aan een bepaald soort
eiwit bepalend was voor de bak-
waarde. Prof. Casier meent nu te
veel geld naar de veevoedersector
verwijzen, terwijl gelijkertijd grote
hoeveelheden Amerikaans graan
voornamelijk voor de verwerking in
het dagelijks brood ten koste van
veel geld worden geïmporteerd.
Die import is ondermeer zo duur,
omdat er veel scheepsruim te voor
benodigd is en vrij omvangrijke ha
veninstallaties in stand moeten
Aerkzaam is bij
'Toegepaste Kooi
en de Leuvense
zijn onderzoek
maar hij is er
ninitieve resultaten
in Juni a.s. tij-
a Duitsland.
"Pentosan, dat een
omwenteling op
50 belangrijk ge-
Wdvoedselvoorzie-
J el op enke-
'fte eisen, voordat
Un de wereld ter
beschikking wil stellen en industrië
le produktie op grote schaal moge
lijk wil maken.
Zo eist hij nadrukkelijk, dat even
tuele patenten niet zullen kunnen
worden opgekocht door belangheb
benden (benadeelden) uit de sector,
die met de Amerikaanse graanex-
port van doen heeft Dan zou het
procédé in de ijskast kunnen wor
den gestopt om economische belan
gen uit die sector veilig te stellen.
Dit zou ondermeer tot gevolg heb
ben. dat pentosan niet ter beschik
king komt van de ontwikkelingslan
genaamde „zachte" tarwe goed
brood te bakken zou zijn. dat dan
bovendien nog lange tijd vers zou
blijven. Tot nu toe moet aan dit
zachte Europese produkt nog onge
veer voor eenderde „harde" Ameri
kaanse tarwe worden toegevoegd.
Europese graanproducenten pogen
hebben aangetoond, dat dit niet het
geval is.
Het is duidelijk, welke grote econo
mische gevolgen de nieuwe ontdek
king zou kunnen hebben, wanneer
men bedenkt dat de EEG-landen
momenteel grote hoeveelheden Eu
ropees graan ten koste van enorm
worden gehouden.
De economische gevolgen zijn ech
ter groot ook door andere factoren.
De toevoeging van pentosan maakt
het vochtgehalte van graan voor de
broodbakkerij minder belangrijk.
Landbouwers zouden zich veel kos
ten kunnen besparen voor het dro
gen van nat-geoogst graan. Bakke
rijen zouden, door het lang vers
blijven van het brood, geen nacht
werk meer behoeven te verrichten.
Bovendien zou er veel minder verlo
ren gaan door overschotten, die vol
gens het nieuwe procédé nog heel
lang vers en dus volwaardig ver
koopbaar zouden blijven. Met pen
tosan zijn voorts dieet-broden te
maken, die tot nu toe niet geprodu
ceerd konden worden. De calorische
waarde van het brood kan vermin
derd worden tot de helft zonder de
smakelijkheid en verteerbaarheid
geweld aan te doen en met behoud
van alle belangrijke elementen als
mineralen en vitaminen.
Van zeer verstrekkende betekenis
zou pentosan kunnen zijn voor de
ontwikkelingslanden. Zetmaal levert
ongeveer 80 procent van de calorieën
in ons voedsel. Maniok isago. tapio
ca) heeft weliswaar een hoog zet-
meelgehalte maar kon in de ont-
ontwikkelingslanden. Zetmeel levert
se gewassen zijn, nooit worden ge
bruikt om er verteerbaar brood van
te bakken. Volgens prof. Casier vol
staat 2 procent pentosan in het
deeg om van maniok voortaan uit
stekend brood te bereiden. Voor
maisbrood geldt in grote lijn het
zelfde.
Prof. Casier bewaart thans al een
jaar lang een experimenteel met
pentosan gebakken brood in diep
vries: het heeft nog niets van zijn
kwaliteiten en versheid verloren,
Andere proeven hebben als gezegd
aangetoond, dat pentosan-brood bij
kamertemperatur minstens een
maand lang volkomen vers blijft.
Nog niet is onderzocht, of er even
tueel bijwerking voor de mens is.
wanneer pentosan in niet-onbelang-
rijke hoeveelheden wordt genuttigd
Niets wijst echter tot dusver op na
delige gevolgen. Het zal echter we'
nog geruime tijd duren .voordat on
derzoekingen op dit gebied zijn a
gesloten en een wereldrevolutie
het gebied van de broodvoorzier
van start kan gaan.
