opmuziek en ballet in één kijkspel
Alpha Beta"succesvol toneelstuk van Whitehead
Slachtoffer van schilderij enz wendel
Ïiland: de 1200 jaar ge
node Koningshal van
ere klooster Lorsch
Stoffer te worden van
Weer.
0 18 MAAKT 1972
YVONNE PARRÉ
%0MS? de Ze op-
«a tnde popmuziek, dans
i<u üng heet voor Frans
(26), danser/choreo-
het Nederlands Dans
een amusementspro-
naii tnnex kijkspel.
tnte
uil
W a in première gebrachte
>n gisteren", de derde
van Vervenne, ditmaal
opdracht van CRM, zou
10 a troep Supersister en ont-
jschilder Walter Nobbe
dergelijke
jtie levende popmuziek
land nooit ge-
lorden banden met bij-
ds- en Stones-opnamen
tijd in de danswereld
ervenne vindt een derge-
geen waagstuk
[natuurlijk nooit zeggen
itr zal komen" eerder
ti E
Li ye combinatie, die
aandacht moet krij-
«I
t k
te® oep Supersister, maker
ilpees en enkele singles
sas naked") zal dat niet
9,1 ïaagse formatie met Ro-
itlps (piano/orgel/zang)
Geest (fluit en andere
ienten), Ron van Eek
en Marco Vrolijk (slag-
144 l deze muzikale speel-
extra kick en grote uit-
concessies te
doen binnen een nieuwe samenwer
kte. die wat Supersister betreft
meer voorkomen. Veel heeft
Supersister voor een dergelijk op
treden niet hoeven veranderen. Het
gebeuren van 25 minuten beslaat
dan ook één kant van een spoedig
uit te brengen elpee.
Van de al opgenomen band zal het
Danstheater gebruik maken, wan
neer de groep bij een bepaalde uit
voering niet aanwezig zal kunnen
zijn. Het ziet er echter naar uit dat
dit zelden voor zal komen, daar Su
persister deze manier van concerte
ren een verademing binnen het ei
gen speelpatroon vindt.
Met een titel als „Pudding em giste
ren" voor ogen is het woord jeugd
sentiment onvermijdelijk. Is maker
Vervenne uitgegaan van grillen uit
het verleden?
Frans Vervenne: „Door middel van
de dingen, die je kent, geef je vorm
aan iets. Het resultaat heeft echter
niets met het verleden te maken,
maar is iets nieuws. Het ballet i*
ontstaan in voortdurend overleg. De
emotie was de leidraad, de manier
waarop.die wordt uitgebeeld is de
slotsom van de onderlinge samen
werking met de zeven uitvoerenden,
de mu~,ie': en aankleding".
Levende pop bij het ballet kan een
lieuw publiek opleveren, drt tot n
toe het Danstheater niet kende.
Heeft Vervenne met die gedachte
om tot dit ballet te komen ge
speeld?
„Niet erg, want de commerciële
kant laat ik aan de zakelijke lei
ding over. Het zou natuurlijk ver
heugend zijn als het gebeurt. Ik
had gewoon al heel lang het plan
in m'n hoofd om een live-groep bij
het gebeuren te betrekken. Toen ik
de elpee „To the highest bidder"
van Supersister hoorde, was ik ver
rukt. Ik wist nagenoeg niets van de
groep af, maar ik merkte die ver
schillende atmosferen, tempi- en rit
me-wisselingen. De flexibiliteit
sprak me enorm aan en ik vond
daarom Supersister aangewezen om
Ideeën mee uit te wisselen. Met als
resultaat dit project „waarin de re
latie tussen muziek en beweging
voortdurend aanwezig is."
Ook visueel is die relatie duidelijk.
Vervenne ontwierp onder andere
een pas de deux van bassist Ron
van Eek en danseres Yteke Sater-
bolk. Achtersymboliek: „In 'n leven
wordt veel aangetast, muzikaliteit
echter nooit. Muziek is onaantast
baar".
Terug naar de basis van „Pudding
en gisteren", overigens is die pud
ding zichtbaar op het toneel aan
wezig Vervenne: „Een vorm van
machteloosheid, die Je het best uit
kunt beelden in eten. Pudding bete
kent voor mij het allerlekkerste en
geeft dat gevoel van zwelgen".
Over dat grondidee: „De wijze van
ontstaan lijkt veel op de gedachten
waarop John Lennon zijn „Imagi
ne" (Lennons laatste elpee, waarin
hij zich uitspreekt over Jeugdge
beurtenissen) baseerde .Alleen ge
beurt het hier niet met woorden,
maar bewegingen, die door een
nieuw soort muziek een nieuwe
vorm van ballet maken".
ping in Brits theaterleven
In de opleving van het
b eel is sinds „Look back
John Osborne in 1965
7kjJruggang te bespeuren E
4, wiens stuk „The
nog onlangs als
première ging bij de
Centrum in Haarlem
jelijkertijd de prijs
ilovende toneelschrijver
tffclar uit handen van een
ten Londense dagblad „The
tand ar d" samengestelde
i is er van deze auteur,
die vorig jaar benoemd werd tot
/ast dramaturg bij het Royal Court
Theater, weer een nieuw stuk ten
loop gehouden: „Alpha Beta". Er
:omen slechts twee personen in
/oor. Technisch altijd een moeilijke
opgave voor een toneelschrijver,
naar Whitehead slaagt erin de aan
lacht twee-en-een-half uur gespan-
len te houden. Hij gebruikt één
:ort telefoontje om de eentonigheid
van het zich langzaam ontwikkelen
de verhaal te doorbreken.
Dat draait om een ongelukkig hu
monde Koningshal in gevaar
welijk en is gesitueerd in de arbei
derswoning van een Iers-.:athoiiek
echtpaar in Liverpool. Whitehead
heeft zelf een dergelijke achter
grond en evenals Osborne's „Look
back in anger" bevat zijn stuk dui
delijke autobiografische accenten.
Maar of het nu een nauwgezette
weerspiegeling is van de ellende, die
de schrijver had te doorstaan op de
lijdensweg van zijn tien jaar du
rende huwelijk, zoals Eugene
O'Neills „Long day's Journey", dat
een realistische weergave is van het.
huiselijk leven van de Amerikaanse
auteur, of grotendeels een fantasie,
„Alpha Beta" doet in ieder geval
ergens aan Osborne en aan O'Neill
denken, om van Strindberg en D.
H. Lawrence maar niet te spreken.
Albert Finney speelt de jonge arbei
der. die door katholieke tradities en
het gedragspatroon van zijn milieu
gedwongen is bij zijn saaie, alle
daagse vrouw te blijven, moeder ook
van zijn twee kinderen, „in voor-
en tegenspoed", in dit geval van het
laatste het meest. Whitehead pro
beert ons te doen geloven, dat de
hel van het huwelijk niet is uitge
vonden door de hemelse voorzienig
heid. maar door ons mensen op
deze aarde. Rachel Roberts is de
arbeidersvrouw, voor wie het voor
uitzicht door haar man verlaten te
worden een onoverkomelijke boete
doening lijkt, maar die het tegelij
kertijd overleeft. Anthony Page re
gisseert deze strijd tussen de seksen
met vakmanschap.
Het thema huwelijk en huwelijksle
ven, vooral zoals het door de Britse
schrijvers uit de arbeidersklasse
wordt beleefd, heeft altijd een sleu
telpositie ingenomen in het drama
tisch conflict van de toneellitera
tuur naast de meer vérstrekkende
onderwerpen als werkloosheid en
sociale ongelijkheid. In sommige
stukken kan het een begeleidend
verschijnsel zijn van de maatschap
pelijke situatie, die de andere ken
merken in het leven roept. Dit is
bijvoorbeeld van toepassing op Da
vid Mercer, van wie een oud stuk,
„Ride a cock horse" over een
schrijver, zijn vijandige houding te
genover zijn vader en zijn verwik
kelingen met een drietal vrouwen in
Londen, zojuist opnieuw bij de klei
ne Hampstead Theatre Club in ver
toning is gekomen.
Echtparen ontmoet men ook in het
nieuwe stuk van Trevor Griffiths,
„Sam Sam", in het Open Space
Peter Nichols komische éénakter:
Theatre van Charles Marowitz en in
„Neither up nor down", op 't ogen
blik te zien in Londens nieuwste
clubtheater, het "Almost Free Thea
tre", dat zo genoemd is omdat er in
wezen geen entree geheven wordt.
Ambiance Theatre, die zich hier
volkomen thuis voelt, vraagt lijn
publiek alleen of zij voor hun kaar
tjes iets over hebben. En tot dusver
is dit beroep niet vergeefs ge
weest... Het Almost Free Theatre
geeft ook dagelijks lunch voorstellin
gen, evenals „The King's Head" en
"The Kindred", beide in de Londen
se wijk Islington. The Kindred, ge
start met voordracht door schrijvers
van hun nieuwste werk, is nu ook be
gonnen met een volwassen prod uk -
tie, twee stukken op één avond. Ri
chard Browner met „Orders from
the 14th Dictator" over een soldaat,
die in Vietnam sneuvelt, zijn beiden
veelbelovende talenten, die zeker de
aandacht verdienen.
Kmnstvaria
Jtte in oorspronkelijke
Weven monument in
het bouwwerk loopt
weden snelweg. Scheu-
1 metselwerk, ontstaan
Gillingen van zware
ftns, verwoesten onver-
tohilderingen die voor
w de Karolingische tijd
stammen (8e tot 10 eeuw). De uit
laatgassen van de auto's vreten
het zandsteen aan van de waar
devolle gevel. Karei de Grote
(742-814) liet het klooster Lorsch
bouwen. Zijn kleinkinderen en
achterkleinkinderen werden in de
Koningshal bijgezet. Aan deze hal
is door de Duitse posterijen een
postzegel gewijd. Om het vroeg
middeleeuwse bouwwerk in stand
te houden zal een rondweg wor
den aangelegd, ivaarmee in 1973
begonnen zal worden.
De Duitse zasenman Walther Ger-
stenmaier wilde sneller winst zien
dan anderen, die hun overtollige
geld in moderne kunst beleggen. Hij
ging in zee met een Münchener, die
schilderijen van Rubens, Velazques
en andere meesters voor hem kocht
net de belofte, ze ook weer met
winst te verkopen. Dat laatste bleek
niet vlot te gaan. Alleen een doek
van Gainsborough werd doorver
kocht, tegen cheques die helaas on
gedekt waren.
Gerstenmaier, die ruim zeven mil
joen in de zaak had gestoken, was
blij toen zich iemand met vele ti
tels als tussenpersoon aanbood.
Deze getitelde werkte van Monte
Carlo uit en vroeg een voorschot
om op reis te gaan. In Rio de Ja
neiro zou hij namelijk de hele han
del voor twaalf miljoen kwijt kun
nen. Het volgende bericht dat Ger
stenmaier ontving was, of hij
ƒ365.000 naar Rio wilde sturen, als
borgsom voor de vrijlating van zijn
zaakwaarnemer die wegen illegale
invoer van kunstwerken was gegre
pen.
Gerstenmaier betaalde. Hij betaalde
ook 550.000 provisie voor een tus
senpersoon, die volgens de grote
man uit Monte Carlo in Rio onont
beerlijk was. Hij betaalde zelfs
ƒ600.000 om alsnog de invoerrechten
over de schilderijen te voldoen
Maar door alle wederwaardigheden,
zo vernam .hij. bleken de gegadig
den in Rio niet meer geïnteresseerd
te zijn. En of hij nog even een
paar ton wilde sturen, omdat.... Ein
delijk weigerde hij en eindelijk ging
hij na, wie zijn zakenrelaties waren.
De titelrijke uit Monte Carlo bleek
een welbekende Hongaarse oplichter
te zijn De douaneproblemen in Rio
waren verzonnen. Gerstenmaier. die
in de Jaren zestig al eens 50.000
had verloren door een mislukt han
deltje in oude kunst, zit nu in de
schulden. Zijn broer, da vroegere
V erdwenen
Kokóschka
In zijn onlangs in boekvorm ver
schenen levensbeschrijving sprak de
nu 86-jarige schilder Kokoschka de
hoop uit. dat een portret dat hij in
de jaren 1909 tot 1910 maakte nog
eens terecht zou komen. Die wens
is in vervulling gegaan. Het sedert
1945 als verloren beschouwde por
tret van Bessie Loos. sedert 1926 ei
gendom van het Berlijns museum,
dook in New York op en is n.u weer
in de collectie van het Berlijnse
museum opgenomen.
Bessie behoorde tot de Barrison-
Sisters, een dansgroep die in 1905
in een Weens cabaret optrad. Zij
trouwde met Adolf Loos, de archi
tect die vooral beroemd is geworden
door zijn uitspraak, dat „ornament
een misdaad" is. Het huwelijksgeluk
kon niet lang duren, want Bessie
bleek tbc te hebben. Ze moest naar
een sanatorium, waar Kokoschka
haar een Jaar Voor haar overlijden
portretteerde. Tijdens de oorlog
werd het schilderij Uit de National-
galerle in Berlijn opgeslagen in een
bunker in de stad. Na de Duitse
nederlaag werd dit depót leegge
roofd en door brand vernield. Tót
kort geleden nam men aan, dat het
portret van Bessie door de brand
was vernield.
Modern Venlo
Dankzij de kunstverzameling Van
Bommel-Van Dam. heeft Venlo een
museum waar ook hedendaagse
kunst wordt getoond. Van 25 april
tot 23 mei zullen in dat museum en
in het Cultureel Centrum Venlo de
werken te zien zijn, die door jonge
kunstenaars worden ingezonden ter
mededinging naar de Koninklijke
Subsidie. Het is de eerste maal, dat
aan de jaarlijkse inzending een ex
positie wordt verbonden.
Arti et Amicitlae te Amsterdam
wacht vóór het najaar werken van
Jonge schilders in voor de Willink
van Collenprljs. Behalve geldprijzen,
kan er uit de uitverkiezing voor
deelneming aan een ouderwetse
schilderwedstrijd uit voortkomen.
Uit de in september in Arti te hou
den expositie van inzendingen, wor
den namelijk drie schilders gekozen
die dan een schilderij op een nog te
bepalen thema moeten maken.
Daaruit wordt dan weer de winnaar
gekozen van de Paul Tetar van El
ven-prijs, welke uit een stipendium
van 2.500 voor ten hoogste vier
achtereenvolgende jaren bestaat.
De zesendertigste internationale
Biennale van Venetië zal dit Jaar
op of omstreeks 11 juni beginnen.
De Italiaanse inzending zal twee
rubrieken kennen: werken en .ge
dragskunst". Verder komen er ere-
tentoonstelllngen van Fontana en
Melotti, met beeldhouwwerk uit de
jaren dertig.
Kunst uit Columbia
Wanneer de senaat van de V.S. er
mee akkoord gaat. zal voortaan de
Invoer van pré-Columblaanse kunst
in de V.S. verboden zijn. Het Huis
van Afgevaardigden heeft een daar
toe strekkende bepaling aangenomen.
Het oudheidkundige onderzoek in
Mexico, Midden- en Zuid Amerika
wordt zoals overal belemmerd door
gebfek aan fondsen. Grote cultuur
centra rusten nog in de Jungle. Op
grote schaal worden sculpturen.
Muurschilderingen en potterie clan
destien verwijderd en in de inter
nationale handel gebracht, tot on
herstelbare schade van het onder
zoek. De Amerikaanse maatregel
zou pas voldoende effect hebben als
alle andere landen zich daarbij
aansloten.
De meeste uitnodigingen voor ten
toonstellingen, soms drukwerken die
aardig in de papieren lopen, zijn
voor iedereen behalve de exposant
zelf wegwerpdingen. Niet die, welke
de Rotterdamse Kunststichting
voortaan verstuurt. Ze bestaan uit
een of twee bladen (eventueel meer,
als de exposant betaalt) die passen
in een aldus groeiend, losbladig
boek. De stichting houdt, net als
verscheidene andere instituten in
het land, al langer een eigen docu
mentatie bij over de in het eigen
gebied werkende kunstenaars. Iedere
belangstellende kan zulke archieven
raadplegen. Maar het nieuwe sy
steem brengt een mini-archief bij
velen aan huis.
Een expositie van Rotterdamse te
kenkunst in „De Doelen" in twee
afleveringen, de eerste tot 2 april,
de tweede van 7 april tot 8 mei
was aanleiding om het systeem al
met een flink pak blaadjes te star
ten. Het Groninger museum doet
hetzelfde Inzake het werk van kun
stenaars in het hoge noorden. „Er
bestaat de mogelijkheid, dat regio
nale musea of galeries zich gedeel
telijk bij deze opzet aansluiten",
zegt de Rotterdamse Kunststichting,
die helaas een ander bladformaat
heeft gekozen dan Groningen.
De 76-Jarige Dr. D. Hannema, con
servator van een kunstcollectie te
Heino waaraan hij in belangrijke
mate zelf heeft bijgedragen, is er
van overtuigd dat hij twee tot dus
ver onbekende werken van Johan
nes Vermeer heeft ontdekt en voor
de verzameling verworven. Hij heeft
zijn toeschrijving verdedigd in een
op kleine schaal verspreide publica
tie, waarop wij nog geen reacties
uit de wetenschappelijke wereld
hebben vernomen.
Sportfotograaf Ton den Haan
meent, dat de Rotterdamse schilder
Wim Gijzen hem zogezegd begapt
heeft. Gijzen heeft kennelijk foto's
van Den Haan gebruikt voor ge
schilderde afbeeldingen op eetf
lichtbak, die hij als een mogelijk
„monument" voor Feyenoord ont
wierp. „Puur diefstal" volgens d«
Nederlandse Vereniging voor Foto
journalisten.
Dat staat nog helemaal te beden.
Als de bewerking door Gijzen als
een „nieuw, oorspronkelijk werk"
kan worden beschouwd, dan is geen
inbreuk gemaakt op Den Haans au
teursrechten. Gljzen heeft niet de
foto's gebruikt, maar de krant
waarin zij waren gepubliceerd
zoals dit tegenwoordig door veel
kunstenaars in veel landen wordt
gedaan. Daar is al enige Jurispru
dentie over, die uitwijst dat in de
betrokken gevallen beeldmateriaal
dat al gepubliceerd was. door de
kunstenaar vrijelijk in zijn werk
kon worden opgenomen.
„Verpakking hangt samen met ge
schenken, dood, bewaren en eros,
maar het houdt vrijwel zeker in dat
er iets van waarde is: dat het ver
pakte de verpakking waard ls. Ge
lijktijdig reduceert de verpakking
alles tot voorwerp: het verpakte ia
allereerst een ding" Aldus Davlf
Bourdon in zijn boek over Chrlstd
dat op 30 maart gaat verschljnei
bij de New Yorkse uitgeverij HarrJ»
N. Abrams. Inc. Christo verpakt®
onder meer een museum te ChJeagl
en een stuk van de kust van hei1
verpakken en plaatst het oeuvrl
van Christo in de samenhang val
de kunst van deze eeuw Met 32(
afbeeldingen. Twee Amerikaans!
vrouwen die prominent zijn in dl
kunst, zijn betrokken bij een ande*
nieuw boek van Abrams: de critici
Barbara Rose schreef over de lyri
sche abstract-expressionistf Helei
Frankenthaler. Ze heeft ook eef
boek over Andy Warhol onderhal*
den en een studie over Kunst e*-
technologie.
