Ik weet, dat 't zo is
maar ik voel het niet
en leraar kan 't nooit kalmer aan doen
Schoolleiders en docenten onder druk
Rector Bakker van Louise
Nieuwbouw in zicht
on Kohlbeck, leraar geschiedenis St. Agnes Scholengemeenschap:
ih
AUTO REED
TEGEN BRUG:
TWEE DODEN
ITüxvjjAG 22 JANUARI 1972
LEIDEN
KRO's Brandpunt heeft vorige week aandacht be
steed aan de toenemende druk, waaronder schoolleiders en
docenten komen te staan. De mammoetwet heeft onze wat
gezapige middelbare scholen danig veranderd en de men
taliteit van de jeugd draagt daartoe een stevig steentje bij.
Leraren zijn altijd bezig, zijn moe na lange dagen, knappen
thuis veel uiltjes, om het onschuldigste teken aan de wand
te noemen. Er wordt ook oververmoeidheid en overspan
ning geconstateerd. Rectoren, directeuren en docenten
staan psychisch onder druk. Hoe denken ze daar zelf over?
We vroegen het de rector van de Louise de Coligny Scho
lengemeenschap en een leraar van de St. Agnes Scholen
gemeenschap, beide in Leiden.
,Ja, ik heb die Brandpunt-uitzending ook gezien. Ik was het eerlijk gezegd helemaal
met hetgeen werd gezegd. Maar ik heb er eigenlijk zelf geen last van. Natuur-
ik ben ook weieens moe
i. P. Bakker lacht min of meer verontschuldigend alsof hij de
niet zou zijn om er iets over te zeggen. Toch weet hij uit onder
lag wat de mammoetwet heeft veranderd: voor de leerling, voor
iiocent en voor de schoolleiding. Van het begin af in 1967
hij als docent, mentor van de brugklassen en conrector betrok-
bij het experiment op de gemeentelijke Louise de Coligny-
lengemeenschap, waar hij in 1960 als leraar aardrijkskunde
intrede deed. De laatste tweeënhalf jaar is hij als rector de
lager" van dit meer dan duizendkoppige "bedrijf".
Bakker is een heel andere
lleider dan de rector, die hij
8jer als leerling en leraar heeft
kennen. Dat was een oudere
eIit, zeker boven de vijftig, die
deed naast zijn vak.
ton op de kleinere scholen in
aren. De schoolleiding was één
De conrector had een kleine
naast zijn vak. Met de docenten
iajer alleen overleg over rooster
pporten. Wel was er het dage-
ontmoeten in de lerarenkamer,
de rector zijn vaste s£oel had
1 niet het lef er te gaan zit-
en het menselijk contact on-
eld.
Melkert
kker denkt met plezier terug
die tijd' van de kleine scholen,
inïmoedelijke verhoudingen. Toch
hij meteen het gevaar van de
'e(ferlijking van het verleden:
,zjeet niet, dat er onder de do-
n groepjes en partijen waren.
Open deur
Hij is een Jonge schoolleider 40, j
maar ziet er jonger uit ondanks zijn
ernstige blik die geen vaste stoel
heeft in de docentenkamer, die uit -
het lerarenkorps is voortgekomen j
("dat heeft voor- en nadelen") en
met veel van de tachtig docenten op
voet van "je en Jou" is. De deur van i
zijn kamer is bij wijze van spreken j
altijd open, voor docenten, voor leer- i
lingen en voor ouders. Desondanks 1
constateert hij met enige schrik, dat
niet alle docenten zomaar de kamer
van de rector binnenstappen.
Met een licht schouderophalen
schijnt hij daarin te berusten, zoals
hij er ook in berust, dat onderwijs-
I vernieuwing tijd vergt. Hij zou afwil
len van d'e begrippen mavo. havo en
atheneum en er AVO (algemeen
i voortgezet onderwijs) van willen ma-
j ken met 3, 4, 5 en 6-jarige cursus
sen, omdat er ondanks alle voorlich-
ting discriminatie is, bij de docen- I
I ten, bij de ouders en bij de leerlin- I
gen. ten opzichte van de mavo-oplei
ding. "Het wordt echt niet algemeen
aanvaard ook niet in onderwijs
kringen dat een kind gelukkiger
kan beginnen op de mavo en later
doorstromen naar havo en soms
zelfs naar atheneum".
Flexibel
Alle veranderingen en vernieuwin
gen in het onderwijs passeren het bu
reau van de reotor. "Je moet er fle
xibel voor zijn Ik vind het fijn om
zo te werken. De tijd zal leren of het
zo blijft. Trouwens,, eens moet er
toch meer rust komen in het onder
wijs".
Het schoolleiderschap vraagt in- j
derdaad flexibiliteit. Dat laat alleen
de agenda van de rector al zien:
overvolle dagen met afspraken en
vergaderingen. Contacten naar bui
ten o.a. met gemeente, met de ande
re schoolleiders in Leiden), contac
ten naar binnen. Met de kleine staf
(rector en conrectoren) meermalen
per week ("drie jaar geleden op zijn
hoogst eens in de veertien dagen"),
met de grote staf, waarin de vaksec
ties zijn vertegenwoordigd en met de
docenten.
De rector onderhoudt ook het con-
tact met de leerlingen, met klasse- j
vertegenwoordigers, met de leerlin-
genraad. Hij is vóór democratisering
en inspraak en wil die stimuleren,
al zijn het op school moeilijke zaken.
"Leerlingen hebben vaak alleen be
langstelling voor zaken, waarmee ze
direct te maken hebben. De belang
stelling voor de school in het alge
meen ontbreekt".
Datzelfde constateert Bakker bij
veel docenten. Hij beseft, dat het
moeilijk is voor leraren om de grote
lijn te zien, soms een stukje van hun
vak prijs te geven ten bate van het
algemeen belang.
Het is een uitdaging op deze ma
nier te werken. Bakker is blij met de
rust op zijn school, "toch hebben we
ook hier in het verleden wel verga
deringen gehad, waarvan ik nachten
wakker lag. Dat is voorbij".
Lange dagen
Nog een facet van het werk van de
rector: het contact met de ouders.
Hij heeft geen spreekuur, omdat hij
vindt, dat ouders op elk moment, I
dat ze het willen, met hem moeten j
kunnen spreken. Daarom is hij niet
boos als een vader hem 's avonds op
belt om iets te vragen of om stoom
af te blazen. Hij maakt op deze ma
nier lange dagen "de laatste bel j
geldt niet voor mij" en houdt
daarom het weekeinde voor zijn ge
zin. "We hebben ergens een huisje,
want als je thuis blijft nu in
Oegstgsest, binnenkort in Wassenaar
lukt het niet eruit te komen".
Extra druk op de rector en de
staf geeft het ontbreken van 'n ad
ministratief apparaat. "Ik ben het
ermee eens als gezegd wordt, dat
een school als deze een directie-secre
taris nodig heeft, een man van ni
veau, die de administratie regelt.
Dat doen nu rector en conrectoren,
die er gesn opleiding voor hebben
gehad. Maar de financiën ontbreken.
We hebben niet eens een telmachi
ne. De mammoetwet heeft veel
veranderd, maar niet het "handre-
kenen" op school.
De rector weet, dat dergelijke din
gen in het bedrijfsleven anders wor-
Extra belasting voor schoolleiding en docentenkorps op de
meeste scholengemeenschappen is het feit, dat de leerlingen
verspreid zitten over meer gebouwen in de stad. De Bonaven-
tura scholengemeenschap is daarvan in Leiden het sterkste
voorbeeld, maar de noodlokalen zijn nu in aantocht en een
deel van 'het Schuttersveld is er gereed voor gemaakt.
Ook de Louise de Coligny scholengemeenschap kent dit
euvel. De school is verspreid over vier gebouwen: Kagerstraat,
Eijmerspoelstraat, Sumatrastraat en Plesmanlaan. Vroeger
had ik de gewoonte geregeld koffie te drinken bij de docen
ten in de verschillende gebouioen. Het blijft door tijdgebrek
vaak in de slof", verzucht rector Bakker.
Overigens zal het aantal gebouwen op vrij korte termijn
afnemen, omdat dit of volgend kwartaal de goedkuering af
komt voor de uitbreiding met tien lokalen van het hoofd
gebouw aan de Kagerstraat. De school hoopt dan de gebou
wen Eijmerspoelstraat en Plesmanlaan te kunnen afstoten.
den geregeld. En hij voelt zich toch
een manager, evenals het bedrijfsle
ven die kent. "Overigens van een
bedrijf zonder winst- en verliesreke
ning en dat is weieens onbevredi
gend. Eindexamen en overgang zijn
van zoveel factoren afhankelijk. De
leiding van een school heeft te ma
ken met het werkklimaat en de sfeer
maar dat is zo'n moeilijke zaak".
Psychisch
Bakker begrijpt, dat de docenten
ook weieens een onbevredigd gevoel
hebben. "Het is heel anders gewor
den. Steeds verandert er iets. De
leerling vraagt veel meer begelei
ding. Het is moeilijk werken met de
Jeugd, die boordevol kritiek zit en
die tegenwoordig ook uit. Vroeger
vielen de slechte leerlingen af. Met
de overgebleven goede ploeg werkte
Je naar het eindexamen. Het sy
steem is veranderd. Het eindexamen
ook. Dat gebeurt centraal en de re
sultaten gaan in de computer. Dat
komt voor docenten als een kater".
Hij is het eens met de stelling, dat
docenten nooit meer klaar zijn te
genwoordig. "Vroeger hadden lera
ren bijvoorbeeld tijd om te promove
ren. Dat komt bijna niet meer voor.
Om maar niet te spreken van hoog
leraren, die vroeger uit het middel
baar onderwijs voortkwamen. De do
cent is doorlopend bezig. Vooral psy
chisch is het een hele belasting".
Bakker tenslotte: "Ik weet niet of
ik weer docent zou willen zijn als ik
geen rector was.
EIDEN Ton Kohlbeck (29), leraar geschiedenis, ze-
jaar voor de klas, verbonden aan de St. Agnes Scholen-
leenschap.
Het is niet verwonderlijk dat een aantal, voornamelijk
sre leraren ten prooi valt aan oververmoeidheid, inzin-
|en of hartinfarcten. Twintig, dertig jaar lang hebben
>p een nauwelijks gewijzigde manier lesgegeven. En
ineens, als een lawine, komen de veranderingen in on-
vijs én maatschappij op hen af. De status van het le-
schap devalueert in veler ogen. De wijze man die het
naai weet, bestaat niet meer. Van autoriteit wordt de
ir deskundige. Meer niet. Dat komt bij sommige lera-
hard aan. Ze kunnen de „kick" niet meer opbrengen
nodig is om weer volledig aansluiting te krijgen".
daarmee, zegt Kohlbeck, zijn
eteen beland bij een groot pro-
in het onderwijs. „In het be-
even gebeurt het wel dat oude-
rknemérs een zodanige functie
i dat zij het iets kalmer aan
in doen, in een soort windstil-
echtkomen. Maar dat kan in
ak niet. Of een leraar nu 25 of
hij moet dezelfde prestatie le-
Hij kent niet zoiets als kal-
an-doen".
d Paauw
llbeck voegt er onmiddellijk aan
it Je in dit verband zeker niet
generaliseren. „Het is bepaald
jo dat je hieruit mag conclu-
dat de ouderen tekortschieten
k worden en dat de jongeren
il redden. Zo is het zeker niet.
oudere leraren die het voor-
ijk doen en ik ken Jongere die
el geloven en hun lessen als
ekarweitjes afdraaien. Wel kun
het algemeen zeggen dat de
S leraar aan grotere spanningen
laat omdat van zijn aanpas-
en uithoudingsvermogen meer
gevergd dan van een Jongere",
Br peinzend bij: „Ik ben nu 29,
vraag me wel eens af hoe ik
iageren als over 20, 30 Jaar al-
Vltt n mij heen ineens zou veran-
l<v
Veranderingen
voor veranderingen zijn er
recies gekomen sinds Kohl-
„De verhouding leraar-klas is ver
anderd. De leerlingen zijn veel
vrijer geworden, zelfbewuster; als le
raar moet je ze voor vol aanzien
Dat houdt tegelijkertijd in dat de le
raar niet meer die autoritaire positie
van vroeger heeft.
Het generatieconflict komt ook veel
scherper tot uiting. Je kunt zeggen
dat de onrust van de maatschappij
zich aan de school heeft medegedeeld.
De leraar kan niet meer die orde
maatregelen treffen die Jarenlang tot
zijn beschikking hebben gestaan. Nee
Je kimt Je er als leraar niet meer zo
gemakkelijk vanaf maken.
Het onderwijs zelf is ook danig
veranderd: gewijzigde lesstof, nieuwe
technieken, projecten, zelfwerkzaam
heid.
Vroeger was een leraar in zijn vak
autonoom, nu pleegt hij overleg met
zijn collega's om tot coördinatie van
de lesstof te komen en zo mogelijk
dezelfde proefwerken te geven. En
dan de invoering van de mammoet
wet, die heeft een geweldig stuk ex
tra werk, een taakverzwaring gege
ven. Het brengt veel vergaderen met
zich mee".
Onzin
Over (veranderde) orde en men
taliteit geeft Kohlbeck een voorbeeld.
„In een lesuur staat een leraar iets
te -vertellen. Eén van de leerlingen
roept op zeker moment: „Maar dat is
toch onzin". De leraar is daar zeer
verbolgen over en spreekt later in de
nogal huiverig voor dat soort on
derwijs.
Kohlbeck: „Ja, dan hoor je wel
eens: ik stuur mijn kind naar school
om Frans. Duits, Engels te leren, nipt
om er een PvdA-man van te maken.
Het is pure informatie die Je geeft,
maar je krijgt de beschuldiging van
indoctrinatie naar Je hoofd".
Twijfel
leraarskamer over onbeschaamdheid
en ongemanierdheid. Ik moet eerlijk
zeggen dat ik mij om die kreet niet
boos kan maken. Ik zou Juist erg
nieuwsgierig zijn wat voor argumen
ten die Jongen had om „onzin" te
roepen. Kijk. ik vind niet dat je elk
afwijkend gedrag maar goed moet
vinden. Je moet tot bepaalde afspra
ken komen en daar dan aan vast
houden".
De taak van de leraar is ook ver
zwaard omdat meer dan alleen
vakkennis van hem wordt geëist.
„Ja. Met alleen het afdraaien van
het lesje kom Je er niet meer. Je
moet iets méér overbrengen. Het vak
dat je geeft, is belangrijk, maar het
moet deel uitmaken van een bredere
bedding, het mag niet op zichzelf
blijven staan.
Persoonlijk vind ik projectwerk erg
belangrijk, maar dat kost weer vre
selijk veel tijd. En als minister Van
Ton Kohlbeck: „Als leraar
ben je God-de-Vader niet
(Foto Holvast)
Veen ons nu terugschakelt van 32
naar 30 uur dan betekent dat, dat Je
aan dit soort „noodzakelijke luxe"
nauwelijks nog toekomt. Als leraar
leid je scholieren op, niet alleen voor
een diploma hoe groot daarvan
ook het belang is maar ook en
vooral om zich staande te houden in
de maatschappij. Leerlingen die al
leen worden klaargestoomd voor een
papiertje, die gooi Je eigenlijk als een
pakketje de maatschappij in. Afwach
ten wat er van komt. Nee, de maat
schappij moet erbij betrokken wor
den. Het betekent dat Je niet om
Vietnam, PakistanIndia enz. heen
kunt. al vind ik wel dat je die din
gen moet behandelen in de lessen
waar ze thuis horen".
Ouders zijn door eengenomen
Mag een leraar twijfel, onwe
tendheid aan zijn klas laten blij
ken?
„Waarom niet? Hij moet eerlijk
zijn. Het is absurd te verwachten dat
hij alles weet. Ik ben geschiedenis
leraar, maar ik weet niet wie de
achternicht van Karei V was. Je kent
een aantal gegevens, Je bent deskun
dig in Je vak, maar Je bent God-de-
Vader niet. Twijfel moet Je delen
met de klas. Het dwingt hen zelf te
denken en op zich zelf te staan".
Kohlbeck: „Dat is ook iets waar
veel energie in gaat zitten. Op de
betrekkelijk kleine scholen van vroe
ger werden de beslissingen genomen
door de rector of directeur, die door
het dagelijkse contact met de kleine
ploeg leraren al vlug wist hoe zij
over bepaalde zaken dachten. Maar
er zijn nu scholengmeenschappen
met 80 leraren en 1000 leerlingen.
De rector weet niet meer wat de
achterban ervan vindt. Gevolg: er
komt een lerarenraad en er zijn ver
gaderingen nodig. Het oordeel komt
veel langzamer tot stand omdat het
over meer schijven moet lopen
Vroeger hadden leerlingen geen in
spraak (vaak ook niet eens over din
gen, zoals feestavondjes, die hun re
gelrecht aangingen) en droegen
evenmin verantwoordelijkheid Nu is
dat allemaal op gang gekomen. Mee
praten over roosterkwesties, op
neming van sommige vrije dagen enz.
Er zijn dingen bij waarvan Je Je kunt
afvragen of ze er de verantwoorde
lijkheid voor kunnen dragen. Maar
dan zeg ik: het is iets wat ze moeten
leren, het is een stuk vorming. Je
kunt niet verwachten dat ze alles
meteen goed doen. De school is in
dit opzicht de proeftuin van de maat
schappij".
Ziet Kohlbeck de verdere ont
wikkelingen bij het onderwijs met
optimisme tegemoet?
,Nee, ik ben pessimistisch gestemd.
Financieel zit de zaak in het slop.
Dat beknibbel op uren is fnuikend.
Organisatorisch verwacht ik ook nog
heel wat moeilijkheden. Zo'n scho
lengemeenschap, zoals we die nu ken
nen, is mooi, omdat Je een leerling
gemakkelijker kunt plaatsen waar hij
hoort- Maar die grotere verbanden
brengen een veelvoud aan organisa
torische besognes met zich mee.
Tachtig leraren op 1000 scholieren,
dat is tachtig afdelings-chefs op 1000
werknemers. Het geeft een hoop ad
ministratieve rompslomp en in te
genstelling tot het bedrijfsleven heb
ben wfj niet het apparaat om dat
werk te laten doen. Dus moeten we
het zelf ter hand nemen. Het is werk
dat niet bij ons thuis hoort, leraren
hebben er geen opleiding voor gekre
gen en het gebeurt dan ook nogal
eens ondoelmatig. Om daar verande
ring in te brengen heb Je extra man
kracht nodig. Maar daarvoor is geen
geld en zo blijf je voorlopig in
een kringetje ronddraaien".
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hoogeveen .J Ver
burg te Wageningen, te Ederveen A.
J. Timmer te Woudenberg, te Voort
huizen H. Jongerden te Veenendaal.
Bedankt voor Hoevelaken en We-
kerom J. Catsburg te Sint Maar
tensdijk.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Maasdijk A. Groene-
wegen te Oenkerk.
GEREF. KERKEN (vrijgemaakt)
Beroepen te Grootegast H. K.
Poelman, gewoon gereformeerd pre-
dikana te Kamperland.
Aangenomen naar Rijnsburg voor
de zending op Curacao D. T. Vreug-
denhil te Oldehove.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Sliedrecht P. op
den Velde te Zierikzee.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Waarde L. Blok te
Beekbergen.
Bedankt voor Veen A. Hofman te
Scheventngen. voor Middelhar nis N.
W. Schreuder te Goes.
Voorlichting
over beroepen
druk bezocht
LEIDEN De Jaarlijkse beroepen-
voor Uchtmgsbij eenkomst, gistermid
dag m de nouise de Coligny-scholen
gemeenschap gehouden, trok ook dit
jaar weer veel belangstelling. Ruim
300 meisjes, eindexamenkandidaten
van de scholen voor vwo en havo in
Leiden, Oegstgeest, Woerden, Alphen
aan den Rijn en Gouda waren ge
komen om van de 22 informateurs en
informatrices wat meer te horen over
de meest uiteenlopende beroepen.
Het programma vermeldde eerst een
forum over de vier meestgevraagde
beroepen (eerder in het jaar hadden
de meisjes de gelegenheid gekregen
om hun drie favoriete beroepen te
noemen)Opmerkelijk was de samen
stelling die het forum ditmaal had:
Zuster Wieringa vertelde in kort be
stek veel over de verpleegstersoplei
ding aan het Academisch Zieken
huis, drs. C. de Jong, directeur van
de Analistenschool in Leiden vertel
de het nodige over „zijn" opleiding,
daarnaast hadden de directeur van
Nederlands Wetenschappelijk
Instituut voor Toerisme en een
onderwijzeres, mej. A. H. van der
Spek, zitting in het forum.
Mej. N. H. Hak, die het forum
leidde, merkte na afloop van de bij
eenkomst op, dat de aantrekkings
kracht van banen als stewardess, of
van het ,au pair", gaan de laatste
Jaren steeds kleiner schijnt te wor
den.
Veel belangstelling bestond wel
voor de studie aan de Landbouw
hogeschool in Wageningen in de
voedseltechnologie. landbouwhuls-
houdelijke wetenschappen e.d. Ook
de diverse vertegenwoordigers van
het onderwijs hadden het zeer druk.
Voor alle beroepen bestond trouwens
vrij veel belangstelling.
LEIDEN Vannacht om ongeveer
half vier zijn twee personen over
leden, toen een personenauto tegen
de ombouw van de slagbomen van de
Voorschoterbrug over de Trekvliet
opreed.
Eén der inzittenden, een 32-jarige
gastarbeider uit Turkije, was op slag
dood. Een eveneens 32-Jarige Turk
overleed later in het Elisabeth Zie
kenhuis aan zijn verwondingen. De
derde inzittende werd gewond, maar
maakte het vanmorgen redelijk.
De oorzaak van het ongeluk is
vermoedelijk het rijden met een te
hoge snelheid.
INFORMATIE
AVOND OVER
VIETNAM
LEIDEN De Leidse afdeling van
het Medisch Comité Nederland-
Vietnam organiseert op woensdag 28
Januari a.s. een informatieavond in
het Hooglandse Huis naast de Hoog
landse Kerk.
De bedoeling van de avond is onder
meer om te laten zien op welke ma
nieren de Leidse bevolking zijn soli
dariteit met het volk van Vietnam
kan tonen. Volgens het Medisch Co
mité Nederland-Vietnam is dit no
dig, in tegenstelling tot vele berich
ten over terugtrekking van Ameri
kaanse troepen, de strijd niet zal wor
den vermindrd. „De strijd wordt nu
echter gevoerd door Vietnamese sol
daten. Alleen de kleur verandert. Bo
vendien wordt de oorlog nog geïnten
siveerd door het gebruik van elek
tronische en chemische middelen, die
geen onderscheid maken tussen sol
daten en burgers", aldus het Medisch
Comité Nederland-Vietnam. Daarom
zal voorlichting worden gegeven over
de vele acties, die thans gevoerd wor
den, zoals de proefmonster-, de brei
en de naaimachine-actie.
Ook veel mensen zetten zich als
groep in voor Vietnam: kunstenaars,
technici, medici en scholen.
Mevrouw dr, J H. de Haas-Postu-
ma zal dia's vertonen over haar rei
zen naar Vietnam. Tevens Is er een
kleine tentoonstelling over de oorlog
en de medische hulp. Er zal volop ge
legenheid zijn om vragen te stellen.
De avond begint om 8 uur.
Bouw van gemaal
gaat beginnen
LEIDEN/WARMOND In de
eerste helft van dit Jaar kan worden
begonnen met de bouw van een ge
maal in Warmond en de aanleg van
een rioolwatertransportleiding van
daar naar de zuiveringsinstallatie
Leiden-Slaaghsloot.
De bouwtijd wordt geschat op een
Jaar. De totale kostenraming beloopt
f 1.280.000,—, waarbij geen rekening
is gehouden met de door de gemeente
betaalde kosten van voorbereiding en
het aanbrengen van een extra inhoud
in het gemeentelijk rioleringsstelsel.
Uitgegaan is van 'n post van f 60.000.
J. W. Vonk, thans directeur van
de NV Vereenigde Melkproductenfa-
brieken in Nuns peet, zal per 1 fe
bruari toetreden tot de directie van
Douwe Egberts Nederland mr. C. van
Lookeren Campagne zal per 1 april
terugtreden uit de directie van Dou
we Egberts Nederland en dan opge
nomen worden in de directie van
Douwe Egberts tabaksmaatschappij.
