Het hart
van Polen
is dood
Pleidooi voor volksheld
Jonge Olifant: de zachtste.
o li pa
•"IV
[CAN HET POOLSE VOLK DE ADERLATING VAN JODEN OVERLEVEN?
Moedjiboer
Rachman
huisarrest
- [QENSDAG 22 DECEMBER 1971
BUITENLAND
PAGINA 9
Er is waarasMig wel een jonge jenever
die zachtis5als fluweel.
D.ie straalt van zuiverheid.
Diedubbelgebeid is.
Dat mag toch wel een lichtpunt heten.
Aanklager vraagt strenge straf tegen „Tijl"
BRUSSEL Boos en luid heb
ben familie eh bewonderaars van
Tijl Uilenspiegel him gram ge
lucht over het feit dat de Jeugdi
ge volksheld gisteren niet onmid
dellijk door de Brusselse rechtbank
in vrijheid is gesteld. Kreten van
"ho" en "schande" weerklonken,
toen de leden van de twintigste
"boetstraffelijke kamer" zich te-
rugtrbkken, nadat de president had
bekendgemaakt dat pas op 12 Ja
nuari vonnis zal worden gewezen.
Door
Sybe Stamm
Tijl van Limburg, de liefdadige
dief van Vermeers "Liefdesbrief"
zal de kerstdagen niet doorbren
gen in de huiselijke kring, zoals
door zijn verdedigers met zo veel
vuur was bepleit. Weer aan de ket
ting werd hij teruggeleid naar zijn
cel. Maar het luide applaus dat zijn
aanhang hem ten afscheid meegaf
zal hem wellicht tot troost zijn.
Nieuwe "Tijls"
Wat de procureur des konings be
treft dient de ten onrechte zo popu
laire delinquent met een voor
beeldige straf te boeten voor zijn
misdaad. Sinds Mario's arrestatie
zijn er inmiddels vier nieuwe
"Tijls" in België opgedoken, die
met bomaanslagen dreigen om hun
al of niet "liefdadige" eisen kracht
bij te zetten.
"Mario R. moet aan den lijve on
dervinden hoe erg het is wat hij
gedaan heeft. En die andere Tijls
ook: zij moeten weten wat hen te
wachten staat als zij op dezelfde
baan voortgaan", waarschuwde
mr. Dubois.
De procureur des konings formu
leerde zijn eis tegen Tijl Uilen
spiegel zonder een concreet aantal
maanden of jaren gevangenis
straf te noemen. Hij drong slechts
aan op "een strenge principiële
straf", waarvan eventueel een
groot deel voorwaardelijk zal kun
nen worden opgelegd, met geduren
de een proeftijd justitieel toezicht
op een stipte naleving van de
voorwaarden.
Geen genade
Het "idealisme" van de 22-Jari-
ge kelner uit Tongeren kon in de
ogen van de procureur des konings
geen genade vinden. De Staat der
Nederlanden het grootste
slachtoffer heeft zich naar de
mening van de procureur echter
"fijn gedragen", al zal de directie
van het Rijksmuseum inmiddels
dan wel het leuke liedje zingen
waarvan de eerste regel luidt:
"Was ik maar bij moeder thuis
gebleven", zei mr. Dubois.
De liefdadigheid van de infantiel
die een onvervangbaar schilderij
van vijftien miljoen gulden uit de
lijst sneed om er een losgeld voor
te eisen ten bate van de Oostben-
gaalse vluchtelingen, werd door de
procureur des konings gezien als
"een karikatuur van naastenlief
de".
En de bewondering die Tijl met
deze daad oogstte, dient slechts als
alibi voor de goedwillenden die on
machtig staan tegenover al het
leed in de wereld. "Om ons gewe
ten te sussen gaan we dan voor
Mario R. en zijn kinderachtig ge
doe hard in de handen klappen",
zei mr. Dubois, alsof hij het ap
plaus in de zaal al voorzien had.
Zure zoetjes
"Geld is belangrijk, maar geld
is bij lange na niet het voornaam
ste dat moet worden aangewend te
gen zulke misstanden. Wie knusjes
in zijn zetel ligt, wie zure zoetjes
aan het kouwen is terwijl zulke
verschrikkelijke beelden op de tv
voorbijgaan, die kan zeggen: ik
heb betaald. Maar dat is een ka
rikatuur van de naastenliefde!"
riep de procureur uit. "Ik heb Ma
rio R. herhaaldelijk gevraagd wat
hij vóórdien voor die hongerlijders
heeft gedaan. En hij is me het
antwoord nog steeds schuldig. HIJ
vond het makkelijk van andermans
geld te nemen. Maar dat kan ieder-
Somber
De procureur de konings was
blijkbaar somber gestemd over
de kansen dat het Brusselse mu
seum voor schone kunsten ooit nog
eens buitenlandse kunstwerken ter
leen zal ontvangen. "Want wat
heeft Tijl bereikt?" riep hij: "dat
de kleine man, die zich de luxe
niet kan permiteren zo'n kunst
voorwerp buiten onze grenzen te
gaan bewonderen, zich voortaan te
vreden zal moeten stellen met een
foto.
De verdediging bepleitte vrij
spraak. Eerste verdediger mr.
Jean Reard zette uiteen dat Tijl
met zijn daad geen enkel fraudu
leus voordeel voor zichzelf heeft
willen behalen. Dat men een held
van hem heeft gemaakt mag niet
meespelen, want dit gebeurde pas
naderhand en Tijl had het zelf
in het geheel niet voorzien.
Bom
"Stel deze man nu in vrijheid en
laat hem kerstmis vieren bij zijn
grootmoeder", vroeg de pleiter.
Toen zweeg hij. Een rijkswachter
stond druk te fluisteren met de
procureur des konings. "Wat is
er?", vroeg de president.
Mr. Dubois, lachend: "Er wordt
mij gezegd dat er een bom is in
de zaal".
Advocaat: "Misschien een van
die andere Tijls. Laat ons hopen
van niet". Het woord was aan twee
de verdediger mr. Goovaerts.
"Voor Mario R. is het onrecht in
de wereld een kwestie van arm en
rijk. Hij ziet de maatschappij als
een komedie, omdat zij wapens fa
briceert en die verzendt naar de
ontwikkelingslanden met hetzelfde
schip dat de medicamenten ver
voert. Ministers ontlopen hun ver
antwoordelijkheid door zich te
verschuilen achter frasen en situa
ties. Tijl liet zich tot een daad ver
leiden voor werkelijk bestaande
mensen, die stuk voor stuk meer
waarde hebben dan de onvergetelij
ke "Liefdesbrief".
Mr. Reard bepleitte straffeloos
heid op grond van morele over
macht. Voor het geval de recht
bank toch straf zou willen geven,
bepleitte de verdediging een op
geschort vonnis, met een proeftijd,
en toezicht, of een voorwaardelijke
straf. Tijl zelf betuigde zijn spijt.
Hij was diep onder de indruk Het
applaus van zijn aanhang fbracht
op zijn gezicht slechts eenj verle
gen lach te voorschijn.
Toch weet de politie over het
algemeen wel van flink optre
den, getuige de tientallen doden
die vielen hij de onlusten vn
Danzig, waar zoals u op deze
archieffoto kunt zien o.a. het
partijgebouw in brand werd
gestoken.
de prijsverhogingen demonstreer
den. Maar voor de Joodse begraaf
plaats in Warschau gelden kenne
lijk andere prioriteiten. Waarmee
we nog niet willen zeggen, dat de
politie hier een vinger in het spel
heeft.
Pinir
Pinir is 81 Jaar. Al in het grote
ghetto van Warschau was het zijn
taak de doden te begraven. In de
oorlog ontsnapte hij en sloot zich
aan bij de partizanen in de diepe
Poolse wouden, van waaruit het
verzet tegen Hitier opereerde. In
1960 begroef hij zelf zijn zoontje
van drie op deze dodenakker en
sindsdien is hij er maar gebleven.
Hij heeft geen officiële functie,
krijgt geen pensioen en leeft van
wat de bezoekers hem toestoppen.
Pinir heeft maar twee handen.
Daarmee moet hij iedere dag de
toegebrachte ellende herstellen,
's Morgens rent hij als een opge
jaagde haas rond om de schade
van die nacht op te nemen. Hij
sleept stenen terug, metselt gra
ven dicht, schroeft monumenten
in elkaar, ontvangt de politie en
raakt iedere dag een week verder
achterop. „Er was iemand uit Is
raël over,' vertelt hij, „die gaf me
duizend zloty toen ik het graf van
zijn moeder in orde had gebraóht.
De volgende dag lag alles weer uit
elkaar en de steen was verdwe-
Gelukkig maar, denken de be
zoekers, dat het in Pinirs vermoei
de hoofd al is gaan schemeren.
Van het lugubere spel, dat er met
zijn doden wordt bedreven, dringt
weinig meer tot hem door. Zijn
verstand is stil blijven staan bij
andere verschrikkingen, nu zo'n
kleine 30 Jaar geleden, waartegen
wandaden uit het jonge verleden
—hoe afgrijselijk ook wel in het
niet moeten vallen.
Aan de ingang van de begraaf
plaats liggen kaal en bloot wat ste
nen fundamenten. Daar stond
vroeger een kleine synagoge. In
1943, toen 120 Joden daar op één
van de feestdagen voor het gebrui
kelijke ritueel bij elkaar kwamen,
liet de beruchte SS-generaal Von
Stoph het gebouw in brand steken.
"Er is niemand uitgekomen"
zegt Pinir.
Levensbehoefte
Het is half vier 's middags. In
de flatgebouwen rond dit donkere
eiland van bomen en stenen gaan
de lichten aan, want het schemert
al vroeg in december in Polen. War
schau bereidt zich voor op de feest
dagen. De Marszalkowska, de bre
de hoofdstraat, is versierd met
bonte eliminatie. Het gigantische
cultuurpaleis, door Stalin aan het
Poolse volk cadeau gedaan voor
zijn heldhaftige houding in de oor
log, baadt in een zee van licht. De
etalages zijn goed voorzien, Je kan
er zelfs cosmetica uit West-Duits
land en sinaasappelen uit Afrika
kopen. Ruim 25 jaar na het eind
van de oorlog begint het regime er
eindelijk in te slagen de bevolking
van de gewoonste levensbehoefte te
Emigranten
Maar het hart van Polen is dood
Van de miljoenen Joden, die er het
intellectuele zuurdeeg vormden,
en die meer dan duizend jaar een
onschatbaar aandeel in zijn wor
dingsgeschiedenis hebben gehad, is
niet eens de as meer over. De be
roemde epoque van het Joods-Pool
se marxisme, die Rosa Luxemburg
met de oprichting van de socialis
tische beweging heeft ingeleid, is
onder de huidige generatie defini
tief afgesloten. De communistenlei-
der Adolf Warski is in de Sow Jet-
Unie geliquideerd, evenals zijn
medestrijder Henryk Kowski. Al
fred Lampe, de oprichter van de
Verenigde Poolse Arbeiderspartij,
zoals de communistische partij in
Polen heet, is dood. Andere be
roemde Joden, zoals Bermann,
Domb (die in de oorlog aan het
hoofd van de inlichtingendienst
stond), M inits (vroegere vice-
premier en econoom) en Billig (de
ideoloog van de parij) zijn al lang
bij het regime in ongenade geval
len. maar mogen niet naar Israël
emigreren. Zij allen hebben hun
leven lang voor het socialisme ge
streden, omdat ze alleen daarvan
een verlossing van de rassendis
criminatie hoopten. Ook zij zijn
bedrogen uitgekomen.
Of het land deze chronische ader
lating zal overleven? Of het socia
lisme zonder de bevruchting van
het Joodse intellect de revolutie
kan redden? Gierek heeft zijn con
cept als een prachtig verpakt ca
deautje de bevolking aangeboden,
maar of de inhoud meer bevat dan
alleen frasen zal pas over vele
maanden, misschien jaren blijken.
Gierek heeft geen vakmensen en
geen Jonge flexibele ideologen, die
de bevolking mee kunnen krijgen.
Zelfs economische experts in Polen
uiten zich over de realisering van
zijn beloofde gouden bergen bijzon
der kritisch. Warschau is welis
waar uit het puin van de Tweede
Wereldoorlog herrezen en dat is op
zich een bijna bovenmenselijke
prestatie geweest, wrant 85 procent
van de huizen was totaal vernield.
Maar van de 30 miljoen Polen van
voor de oorlog zijn zes miljoen ge
dood en daarvan waren drie mil
joen Joden. Er is heel wat meer
dan het tijdsbestek van één genera
tie voor nodig om de levenssap
pen opnieuw te laten vloeien.
Ontploffing in
voorstad Parijs
PARIJS (DPA) Minstens acht
tien mensen hebben gisteren het
leven verloren bij een ontploffing in
een flatgebouw van twaalf verdie
pingen in de Par ij se voorstad Ar-
genteuil. Honderdzes bewoners wer
den gewond.
Iemand van de brandweer ver
telde dat de druk van de explosie
zo sterk was, dat er mensen door
de ramen naar buiten werden ge
slingerd.
Kort voor het ongeluk had een
bewoner de brandweer gewaarschuwd
omdat hij een sterke gaslucht rook
Enkele minuten na de komst van de
brandweer deed een enorme ontplof
fing het gebouw schudden. Plafonds
en binnenmuren stortten in. Alleen
de buitenmuren zijn blijven staan.
RAWALPINDI (Reuter) De
Oostpakistaanse leider van de Awa-
miliga, sjeik Moedjiboer Rachman,
zal spoedig uit de gevangenis worden
vrijgelaten. Hij zal een of andere
vorm van huisarrest krijgen. De pre
sident van Pakistan, Zoelfikar All
Bhoetto, heeft dit meegedeeld.
Hij weigerde echter te zeggen,
waar de Oostpakistaanse politieke
leider nu wordt vastgehouden of
waar hij na zijn vrijlating zou mo
gen wonen.
Sjeik Moedjiboer, die na het mili
taire ingrijpen van West-Pakistan in
Oost-Pakistan op 25 maart, de 75
miljoen inwoners had verklaard tot
burgers van het soevereine, onaf
hankelijke Bangla DesJ, werd kort
daarop gearresteerd.Hij werd naar
West-Pakistan overgebracht, waar
hij achter gesloten deuren werd be
recht wegens verraad. Het vonnis
werd echter niet bekendgemaakt.
Sjeik Moedjiboer Rachman had bij
de verkiezingen voor het nationale
parlement ongeveer een jaar geleden
167 van de 169 "oostelijke" zetels
veroverd, waarmee hij de absolute
meerderheid verwierf. De toenmali
ge president, Jachja Chan, kon met
hem geen overeenstemming bereiken
over een nieuwe grondwet. De sjeik
wilde dat Oost-Pakistan vrijwel vol
ledig autonoom zou worden. Na toe
nemende conflicten begon het Pakis
taanse leger het grootscheepse offen
sief tegen de afscheidingsbeweging,
waarbij zich een bloedige strijd ont
wikkelde en de partijen elkaar van
gruwelijke slachtingen beschuldigen.
De Veiligheidsraad van de Verenig
de Naties heeft dinsdagavond met
dertien stemmen bij twee onthoudin
gen een resolutie aanvaard waarin
"een duurzaam staakt het vuren en
beëindiging van alle vijandelijkheden
in alle conflictgebieden" op het In
diase subcontinent wordt geeist.
(Van onze correspondent)
WARSCHAU Midden tussen gigantische nieuwe woon-
ijken ligt aan de Okopowstraat in Warschau de oude Joodse
graafplaats. Omgeven door een rode bakstenen muur rust
er een stuk typisch Poolse cultuur, dat nu onherroepelijk in
geschiedenis is verzonken. Drie kilometer lang en ander-
njilve kilometer breed strekt zich deze dodenstad uit over
v ai drassig stuk grond vol bomen en slordig struikgewas. In
ize donkere kille decemberdagen wasemt alles van dood en
i rderf, maar in de zomer moet het hier een oase zijn van
oen en vogels temidden van de betonnen woonreuzen rond-
Het is het grootste Joodse kerk-
öf ter wereld. Vele generaties lang
een bloeiende Joodse
emeente hier haar doden te rus-
elegd: 800.000 zijn het er, vol-
schatting van doodgraver Pi-
ir, die hier al vele Jaren zijn werk
oet. De eerste grafstenen vermei-
het jaar 1980, de laatste dateren
1971, maar dat zijn er maar
akele, want er wonen thans in
larschau. na de progrom van Hit-
n r en na de anti-semitische exces-
onder het communisme, nog
r een paar honderd Joden.
Jpor
Salomonson
Ttissen de lange rijen grafstenen
I chten hier en daar lege plekken
K Daar zijn de kisten met de stof-
lijke resten uitgegraven en
i verzoek van familieleden naar
raël overgevlogen. De 81-ja-
ge Pinir noemt uit het blote ge-
;ugen hun namen op als van
erbare kinderen, die hem on-
^ouw zijn geworden. Waarom ze
I ut werden zegt hij ndet, maar dat
ijkt bij een wandeling over dit
acaber stukje aardbodem ook to-
al overbodig te zijn.
Geplunderd
Het kerkhof wordt sindsdien ve
le maanden systematisch geplun
derd en leeggeroofd. Afgezien van
wat er in de laatste Jaren is bijge
komen is verder bijna geen van de
graven nog ongeschonden, in de
oudste gedeelten is het de tijd zelf,
die alles aan flarden knaagt. In de
vochtige grond zijn de graven gaan
verzakken met als gevolg dat de
stenen omvallen en breken. Schots
en scheef ligt alles door elkaar: af
gebrokkeld marmer, scherven van
beelden en smeedwerk, omge
waaide bomen, alles overwoe
kerd door mos en varens. Paden
zijn er niet meer te bekennen. Je
moet er van de ene steen op de an
dere springen als op schotsen om
niet tot Je enkels in de modder weg
te zakken.
In de nieuwere gedeelten is de
mens zelf de grote vernietiger. Po
len is arm, de mensen verdienen er
weinig, zonder bijverdienste redden
ze het niet, de zwarte handel tiert
er -welig. Alles wat niet direct tot
de eerste levensbehoefte hoort is
duur en moeilijk te krijgen, zo ook
marmer en graniet. Wie een fat
soenlijk graf wil hebben met een
fatsoenlijke steen wordt naar de
zwarte markt verwezen. Daar kan
je schiterende marmeren en gra
nieten platen bestellen in elke
gewenste kleur, variërend in prijs
van 20.000 tot 40.000 zloty. Het ge
middelde maandloon in Polen:
2.000 zloty.
Nou niet gaan vragen wie zoiets
kan betalen, want het Poolse geld
wezen is voor niet-ingewijden een
onontwarbaar labyrinth. Alleen al
voor de dollar zijn er zo'n 6, 7 of
ficieuze koersen en iedere koers,
heeft wel een zoon of zuster in
Amerika. En ook niet gaan vragen
waar al dat mooie marmer op de
zwarte markt dan wel van
daan komt. Een verweerde steen
van een halve eeuw geleden, even
in de slijpmachine en hij fonkelt
gloednieuw. „Als een spiegel" zegt
Pinir.
Op de Jocdse begraafplaats staat
het kostbare materiaal al keurig
opgestapeld klaar wachtend op
transport. In een hoek in de ach
termuur, waar geen bezoeker zich
door de woeste rotzooi meer heen
waagt, is anderhalf jaar geleden
met dynamiet een enorm gat ge
maakt, zo groot dat twee volwassen
mannen er rechtop in kunnen
staan. Precies op die plek loopt er
een grote betonnen autoweg langs.
In het zand ernaast ziet men nog
de sporen van de zware vrachtwa
gen, die hier iedere nacht parkeert.
Een man of vijf, een paar dekens
en zware kabels en Je sleept in
een nacht voor een half miljoen
zloty mee.
Bijna geen graf is nog onge
schonden. Met beitels worden bak
stenen en cement verwijderd, met
schroevendraaiers worden de pla
ten losgeschroefd. Natuurlijk loopt
het in het donker wel eens mis. En
dondert het marmer naar beneden.
Overal liggen de gruzelementen.
Aan de binnenkant zien de stuk
ken er vaak nog zo wit en droog
uit dat dat pas een paar uur gele
den kan zijn gebeurd.
Een enkele keer schijnt ook het
graf zelf te worden geopend. Dat
is niet zo moeilijk, want bij de Jo
den wordt de kist niet dichtgespij
kerd. Als eens de messias op aar
de verschijnt, moeten de doden
immers uit hun graven kunnen
herrijzen. Er heerst in Polen een
ware hysterie naar goud als vei
lig waardebezit nu ook de dollar
aan het kelderen is. Zijn de ro
vers op Jacht naar gouden kiezen
en trouwringen? Ingewijden ach
ten het in ieder geval niet uitge
sloten dat er echte lijkenschennis
wordt bedreven.
Georganiseerde bende
Het staat als een paal boven wa
ter ook niet-Joden geven dat
toe dat hier een goed georgani
seerde bende aan het werk is.
Daarom heeft de praeses van de
Joodse gemeente het gat in de
m/uur ook niet willen ddohitmetse-
len. „Morgen hebben we een gat
twee meter verderop," zegt hij
schouderophalend. Al diverse ke
ren is er aangifte bij de politie ge
daan. Die raast dan meteen met
grote auto's naar het kerkhof, gaat
alles nauwkeurig opmeten en
schrijft de schade in een dik boek
op, compleet met stempels en
handtekeningen. Maar de politie
heeft het nooit de moeite waard
gevonden 's nachts een wachtpost
bij de achtermuur te zetten en de
daders in hun kraag te grijpen.
Toch weet de Poolse politie anders
wel van flink optreden, getuige de
tientallen doden die er vorig jaar
in Danzig en Stettin zijn gevallen
toen ongewapende arbeiders tegen
