Foto's zijn een anker in het verleden
Evenementenkalender veer de Randstad
RESTORAMA
'In oude ansichten'van Europese Bibliotheek
ONDERDAG 16 DECEMBER 1971
ZALTBOMMEL In een naar vervlogen tijden geu-
nd Zaltbommel krijgt een idee van de jonge uitgever J.
Lissenberg langzaam maar zeker haar beslag. De serie
Jn oude ansichten" telt nu zo'n driehonderd vijftig deel-
jes. Volgens berekening zal de teller eind volgend jaar in
ebuurt van de vijfhonderd blijven staan.
at betekent-uitgaande van een
[middelde van 100 foto's per
eeltje-dat zijn Europese Biblio-
|eek tegen die tijd ruw geschat
vijfhonderdduizend foto's, prent-
ief kaar ten en ansichten van Ne-
jrland tussen 1900 en 1920 bin-
handbereik heeft gebracht,
an documentatie van wezenlijk
lang, een anker in het verleden.
Directeur J. C. Lissenberg, is net
31 jaar. Toen hij in '63 met zijn
vrouw de erkenning van zijn uit
geverij door de bus kreeg, was hij
de jongste op zijn terrein in Ne
derland. De „kleu!r" van zijn te
bouwen fonds stond destijds al
een grote belangstelling voor
historie en topografie wees de
boers. Ook naar „In oude ansich-
waarvan in '66 de eerste
leeltjes verschenen. (Den Briel.
lijswijk en Voorburg).
Hobby
Ik kon mijn hobby uitleven. Het
litgesproken karakter van ons
onds komt voort uit de belang-
telling, die mijn vrouw en ik al
or onze erkenning als uitge-
•ers deelden. In deze tijden zie Je
»k onder de uitgevers blokvor-
ning. Maar er blijft ruimte voor
jeinere gespecialiseerde ui tg eve-
ijen".
Boekenkasten in één van de ka
mers in het prachtige pand aan
de Bommelse Gasthuisstraat - in
dit huis toefden eens Karl Marx,
Edouard Manet, Frans Liszt en
Peter van Anrooy - geven een in
druk van de kwaliteitsuitgaven
van de Lissenbergs. Zwaartepun
ten daarin de reeks "Zaltbommel-
se Herdrukken', facsimilé's van
zeldzame en belangwekkende wer
ken uit vroegere eeuwen en „In
oude Ansichten', blikken op de
jeugd van onze ouders en grootou
ders.
Oorspronkelijkheid
„Vijf jaar geleden begonnen we
ermee. De keuze van de eerste
deeltjes werd bepaald door de
plaats, waar wij hebben gewoond:
's-Gravenzande. Wij moesten ons
richten op de autochtone bevol
king. Voor die „oorspronkelijken"
waren de prentbriefkaarten en
ansichten van waarde".
Het probleem voor uitgever Lis
senberg, die zijn Europese Biblio
theek in 1965 ook erkend zag als
boekverkoper, was het afzetgebied
voor zijn langwerpig-vierkante
boekjes te onderkennen. Hoeveel
inwoners van een dorpje zouden
de schok der herkenning onder
gaan bij het zien van het gefoto
grafeerd verleden.
Hoe groot moest zijn oplage zijn, Een van de vele duizenden
wanneer Schinnen en Wijhe een ansichtkaarten die via de Euro-
plaats in de reeks kregen toegewe- pese Bibliotheek aan de vergetel-
zen? heid zijn ontrukt.
„Hoe ik de oplage bepaal, zeg ik
niet. En strikte regel is niet te
vinden. Door de ervaring hebben
wij Nederland topografisch won
derwel leren kennen en kunnen
we zo ongeveer nagaan hoe
groot de belangstelling zal zijn, we
weten ongeveer hoeveel autochto
nen er in een plaats wonen. Het
zou voor ons natuurlijk erg aardig
zijn wanneer er in Den Haag
evenveel oorspronkelijke inwoners
te vinden zouden zijn als bij
voorbeeld in IJsselmuiden".
Bronnen
De ansichten voor de boekjes ko
men van verschillende bronnen.
„Het is een kwestie van relaties,
van horen zeggen. Soms is er al
iemand, die een verzameling van
zijn dorpje had aangelegd, vaak
ook biedt het gemeentearchief uit
komst. Toch zoeken wij nog altijd
elders. Bij het Internationaal
Prentbriefkaarten Archief in Am
sterdam bij voorbeeld. Met grote
regelmaat wip ik daar binnen en
snuffel de honderden dozen met
kaarten door.
„De serie is niet opgebouwd uit
bestsellers, wij hebben een redelijk
constante markt gevonden, maar
vaak vragen wij ons af hoe een
bepaalde oplage moet worden ge
sleten".
De Europese Bibliotheek werkt
met een deel van de erkende
boekhandelaren samen. „U kunt
zich wel indenken, dat in de
kleinste gehuchten geen boekhan
del is, dan schakelen we de plaat
selijke kapper of sigarenhandel in
In deze lange serie steekt veel
idealisme".
Juiste naam
De schrijvers van de begeleidende
teksten zijn uiteenlopende figuren
Vaak jarenlange navraag bij de
oudste inwoners van een dorp le
vert uiteindelijk juiste namen en
onderschriften. Na uitgifte vormen
de boekjes met een aantal foto's
en ansichten, dat varieert tussen
de veertig en honderdzestig, een
bodemloze bron voor gesprekken.
Het zijn spiegels van een oude sa
menleving uit een gouden tijd.
toen de levens van de dorpsbewo
ners nauw met elkaar waren ver-
In zijn streven heel Nederland
„met oude ansichten af te dek
ken" heeft J. C. Lissenberg on
langs een oorlog moeten uitvech
ten met de concurrentie. D?
Twents-Gelderse Uitgeverij van
W. G. Witkam uit Enschede bot
ste met haar serie vroeger en
nu" op de Europese. Strijdtoneel:
Borne een kleine plaats benoorden
het Twentse Hengelo. Witkam
verweet Lissenberg, dat hij twee
jaar voor de gelijktijdige uitgiftf
van de boekjes niet had gerea
geerd op zijn mededeling, dat hij
Borne in voorbreiding had. Zijn
stelling: „Jullie hebben heel Ne
derland, laat mij nu als streekuit-
gever Twente en de Gelderse Ach
terhoek".
Lissenberg stelt daartegenover:
„Wij bereiden deze serie Jarenlang
voor. Waarom zullen wij onze
plannen kenbaar maken. "En over
een eventuele afbakening van ter
ritoria: „De Shell zegt toch ook
niet tegen Esso, kom, jullie zitten
in de randstad, laat ons Utrecht
De strijd in Borne - die zich mo
gelijk elders zal herhalen - werd
uitgevochten met prijsverlagingen
en aanmerking op eikaars kwali
teit. Door het geringe percentage
dubbele prentbriefkaarten waaide
het gevecht een beetje langs de
inwoners zelf. Velen kochten zowel
„Borne vroeger en nu" als ook
..Borne in oude ansichten".
De serie van de Europese heeft
veel weerklank gevonden, bij de
bevolking en bij de vroede vade
ren. Voor vele kleine plaatsen is
het verschijnen van hun deeltje
een opmerkelijke gebeurtenis. s
„Als wij zelf bij elke officiële
overhandiging aanwezig zouden
moeten zijn, waren we een groot
deel van het jaar kwijt".
Dikke plakboeken getuigen van de
weerklank in de regionale pers.
Inmiddels is J. C. Lissenberg ook
gestart in België. Daar heet de
serie „In oude prentkaarten" en
in het eerste tiental gemeenten
was het enthousiasme zo mogelijk
nog groter dan binnen onze gren
zen. Ook daar leeft de hang naar
het verleden, waarop de jonge
Lissenberg vijf jaa.r geleden spe
culeerde. Zijn boeken ansichten,
foto's en prentbriefkaarten rakelen
het smeulend geheugen van de
dorpeling weer op.
-
AMSTERDAM
Stadsschouwburg: 18 dec. 20.15.
dec. 13.30 en 20.15 uur Amster-
ims Toneel: "Een blijde gebeur -
;nis" van Slawomir Mrozek, 21
lec. 20.15 uur Nieuw Rotterdams
toneel "Rinkelrooien" van Eric
Ichneide'r, 23 t/m 30 dec. 20.15 uur
Imsterdams Toneel: "Een blijde
ebeurtenis" van Slawomir Mro-
ik.
Carré: t/m 29 jan. dag. beh. 24
a 31 dec: 20.15 uur, 26 dec. ook
uur "En nu naar bed" muzikale
wnedie van Annie M. G. Schmidt
Harry Bannink met Mary Dres-
elhuys, Conny Stuart, Frans Hal
ma, Jenny Arean, John Koch,
larin Larsen, Hein Boele e.v.a.
De Kleine Komedie: t/m 19 dec.
ag 20.15 uur. Zuidelijk Toneel Glo-
e "Een vijand van het volk", bitte-
i comedie van Hendrik Ibsen, 20
lm 30 dec. beh. 24 dec. 20.15 uur.
uidelijk Toneel Globe met "De Fi-
introop" van Christopher Hamp-
Nieuwe de la Mar-theater: t/m
1 jan. dag. beh. 24 en 31 dec. 20.15
ur Fons Jansen met zijn nieuwe
abaretprogramma "Kwartetten"
Theater De Brakke: 17 t/m 30
sc. (beh. zo en 24, 25, 26 dec)
130 uur Nieuwe Komedie met
Geen bacchanalen" van de beken.-
schrijfster Hella Haasse. Het
tuk speelt op een moderne scho
olgemeenschap waar de leerlingei
etrokken raken bij een autoritei
enconflict. MedespelendenInek
i. Dore Smit, Niek Panera:-
ohan Sirag, Wim de Haas, Rober
teger en Ad Fernhout.
Shaffy Theater: t/m 31 dec (beh
en ma, 24, 25, 26 dec) 20.30 uu:
'abaret "Neerlands Hoop in Pana
met Bram Vermeulen ei
teek de Jonge, 17, 18 dec. 24 uu-
ty-out van het nieuwe program
3a van Will Spoor. 18 dec. 21.3
Shaffy-concert door het Res:
tatieorkest met gasten.
Theater Tingel Tangel: dag beh
ia. en 31 dec. 20.30 uur Cabare
Waartoe, waarheen" met Sieto ei
larijke Hoving en Rob de Nijs.
Theater-restaurant De Kooper
Dolendag v.a. 19 uur, beh. ma
-abaret rondom Henk Elsink.
Concertgebouw: 17 dec. 20.15 uu.
Itrechts Symfonie Orkest o.l.v
indre Vandernoot m.m.v. Shur;
'aerkassky, piano, 17 dec. 20.1:
Amsterdams Strijkkwartet, 11
lec. 15 uur Matinee op de vrij(
aterdag: Omroeporkest en Grooi
)mroepkoor o.l.v. Edward Downe:
v. Shirley Verrett, mezzo-so
Taan, 18 dec. 20.30 uitr Ned. Or
el Pred. Radio Philharm. Orkest
ICOV Excelsior o.l.v. Meinderi
loekel. m.m.v. The Riffles, Karii
tetar, sopraan, Tony Jaanus Re
iel, alt, Reinier Schweppe, tenoi
lenk Smit. bas. Leni v.d. Lee. cla
leclmbel. Thijs Kramer, orgel, li
lec. 11 uur Ardito Kwintet, 21 dec
A.15 uur Trio Enesco m.m.v. Ma
tence Larrieu. fluit 24 dec. 21 uu:
Kerstnachtdienst. 25 dec. 15 uui
Radio Philharmonisch Orkest er
het Groot Omroepkoor, 26 dec
iur Kerstorgelconcert, A. d-
Klerk, orgel. Frans Bruggen, blok
fluit, 26 dec. 20.15 uur Amsterdam-
filharmonisch Orkest. 26 dec
1430 uur George van Ren esse, pia-
Tropenmuscum21 uur Wajang
voorstelling door de gamelangroep
"Pramuda Budaja", 26 dec. 15 uur
Mario en Pepe Ramirez, gitaar
spel.
Prinsessekerk: 15 uur 25 dec.
Kerstzangdienst mm.v. Piet van
Egmond, orgel.
Stedelijk Museum: t/m 19 dec.
Evert Strobos, environment, t/m
26 dec. Gerrit Benner, schilderij
en, gouaches, en tekeningen, t/m
9 Jan. Gerrit Rietveld, architect en
ontwerper, J. J. Schoonhoven, teke
ningen.
ROTTERDAM
Rotterdamse Schouwburg: 17 dec
20.15 uur Nieuw Rotterdams To
neel brengt Eric Schneiders "Rin
kelrooien" met Jan Teulings, Lies
Franken, Johan Ooms, Marijke
Merckens, Bas ten Batenburg, Sa-
cha Bulthuis, Jules Royaards en
Josephine van Gasteren, 18, 26 dec.
20.15 uur NRT speelt John Gay's
"De Bedelaarsopera" met Eric
Schneider. Piet Lutz, Steye van
Brandenberg, Georgette Hagen
doorn, Annet Nieuwenhuyzen, Ma
rijke Merckens. Johan Ooms, Cocki
Boonstra. Sacha Bulthuis en Frans
Zuidinga 19 dec. 20.15 uur uur Op
voering van Curth Flatows blijspel
"Het geld ligt op de bank" met
Bob de Lange, 21, 22, 23 dec. Nieuw
Rotterdams Toneel met "De hippe
vogels van Bikini", een brok to
taaltheater over zaken, die mo
menteel van levensbelang zijn on
der regie van de auteur: in de
hoofdrollen Martine Crefcoeur en
Annet Nieuwenhuyzen.
De Doelen: 18 dec. 20.15 uur Or
gelconcert m.m.v. Arie J. Keijzer
(Bachcyclus)19 dec. 11 uur "Drie
eeuwen muziekgeschiedenis", v een
ochtend met Saint Saens m.m.v.
leden van het Danzi Kwintet, Joke
Vermeulen en Jaap Schroder, viool
19 dec. 20.15 uur Kerstmis met
John Woodhouse m.m.v. het Rotter
dams Operakoor o.l.v. Piet Struyk,
Caroline van Hemert, Ronnie To-
ber, Marty, Sandra en Andres e.v.
a. 21, 22 dec. 20.15 uur Rotterdams
Philharmonisch Orkest o.l.v. Jean
Fournet m.m.v. Sheila Armstrong,
sopraan, Anna Reynolds, alt,
Frank Patterson, tenor en Henk
Don Quishocking
Smit (bas) (kerstpromenadecon-
cert) 23 dec. 20 uur Volkskerst
zang 24 dec. 20 uur Kerstconcert
door het Christelijk Gemengd Koor
"Vox Jubilans" oJ.v. Andries Noor-
dergraaf m.m.v. Feike Asma, or
gel, 26 dec. 14.15 uur Kerstrecita.
m.m.v. Stefan Askenase, piano, 26.
27, 28 dec. 20.15 uur Ted a Ted, ca
baretprogramma met Ted de
Braak en Mieke Bos.
Hof plein theater: t/m 2 Jan beh
20, 24, 31 dec. 20.15 uur Het door
Annie M. G. Schmidt vertaalde
blijspel van Neil Simon "Sex a la
meunière" onder regie van Guus
Oster, medespelenden Ellen Vogel,
Paul Cammermans. Ma'riele Fiolet
en Sylvia de Leur.
Laurentskerk: 18 dec. 20 uur
Weihnachtsoratorium door het Rot
terdams Bachorkest de Laurens
Cantory en solisten o.l.v. Barend
Schuurman, 19 dec, 19 u. Cantate
dienst met orgebegeleiding van Joh
Th. Lemckert.
Ahoy Sportpaleis: t/m 22 dec
20 uur, za en zo ook 16 uur Holiday
on Ice.
Piccolo-theater: 17 dec. 20.15 uur
De toneelgroep Dzjatsh breng!
"Leven wij in een doktersstaat?",
18 dec. 20.15 uur Brecht-abend aus
der DDR een programma met Wolf
Kaiser en Angelica Domrose met
muzikale begeleiding door orkest
onder leiding van Wolfgang Bayer.
LEIDEN
Stadsgehoorzaal: 20 dec. 20.15
uur Nederlands Dans Theater, bal
letgroep "Mutations" en "Jour
naal", 23 dec. 20.15 uur Noordelijk
?hilharmonisch Orkest o.l.v. Char
les de Wolff mm.v. het Koor van
de Nederlandse Bachvereniging,
Wim van Beek, orgel en diverse
/ocale solisten (kerstconcert met
amenzang).
RK Kerk, Oegstgeest: 20 dec. 20
iur Kerstconcert met Caroline
Kaart (alt) en Ben Fey (orgel).
Dorpshuis Leiderdorp: 26 dec. 14
iur Kindervoorstelling Franklin's
Dolle Dwaze Dingenshow.
Sted. Museum De Lakenhal: t/m
16 jan ma. t/m za. 10—16 uur, zo.
L316 uur. Jan Toorop en Charley
Toorop en Edgar Fernhout, schil
derijen, ook beeldhouwwerken van
lenze Hettema.
Rijksmuseum voor Volkenkunde:
c/m 12 jan. ma. t/m vr. 917 uur,
jo. en fd. 13—17 uur "Tideria" ten-
oonstelling over het leven en be-
Irijf van een Oostgroenlandse sa-
nel eving gedurende vijf eeuwen
ot op de dag van vandaag.
OEN HAAG
Kon. Schouwburg: 17 20.15 uur
9 dec. 14 uur Haagse Comedie met
't Is voorbij" van Edward Albee.
vlet o.a. Ida Wasserman, Elisabeth
\ndersen, Myra Ward, Eny Meu
nier, Gijsbert Tersteeg, Paul Steen
bergen en Leo de Hartogh; 18, 19.
24 dec. 20.15 uur Haagse Comedie
met "Een blok aan het been" van
Georges Feydeau. Met Anne-Wil
31ankers, Eli Blom, Jules Crol-
set, Anne-Marie Heyligers, Guido
de Moor en Carl van der Plas, 20
dec. 20.15 uur uur, 26 dec. 14 uur
Haagse Comedie met "Schakels"
van Herman Heijermans. Met o.a
Ko van Dijk, Anne-Wil Blankers.
Guus Verstraete en Carl van der
Plas, 21, 22, 23 dec. 20.15 uur, 25
Fons Jansen
dec. 14 uur Haagse Comedie met
"Maak mevrouw niet wakker" een
komedie van Jean Anouilh. Mede
spelenden Elisabeth Andersen.
Paul Steenbergen, Trins Snijders.
Guido de Moor, Nanni Vermeer.
Jules Croiset. Maria Stiegelis, Ge
rard de Groot. Marlous Fluitsma,
Peter Hoeksema, Anne Oostveen.
Roelof den Ambtman en Ellis van
den Brink (21, 22 dec. generale re
petitie) 26 dec. 20.15 uur Haagse
Comedie met "Driekoningenavond'
van William Shakespeare. Mede
spelenden: Do van Stek, Guido dt
Moor, Trins Snijders, Anne-Wi
Blankers en Henk van Ulsen.
HOT-theater: 17, 18, 19 dec
Haagse Comedie met "2 x Woy
zeek" van Karl Georg Buchnei
Medespelenden: Roelof den Ambt
man, Kees Coolen, Hans Croiset
Do van Stek en Jaap Wieringa, 2(
dec. 20.30 uur Wolf Kaiser en An
gelica Domrose met programm;
van lyriek, proza en songs vai
Bertold Brecht, 25 dec. 20.30 uur
Optreden van de Chris Hinze Com
bination.
Theater Pepijn: dagelijks 20.3(
uur Cabaret Don Quishocking me
"Waar het valt legt het". Me
Georg Groot, Fred Florusse, Jac
ques Kloters en Pieter van Empe
len (niet op zo. en ma. tot 23 dec)
Congresgebouw: 17 dec. 20.15 uui
Concertgebouworkest o.l.v. Bernarc
Haitink m.m.v. soliste Norma
Proctor (mezza-sopraan). Werker
van Mahler en Bruckner, 18 dec
20.30 uur Concert door het Resi
dentie-Orkest o.l.v. Willem van Ot
terloo. Solist Christian Ferras, vi-
ooi. Programma Thomas, Tsjai-
kowsky, Saint-Saëns en De Falla
25 dec. 15 uur Chopin-recital dooi
de pianist Stefan Askenase t.g.v
75ste verjaardag.
Zingende Zolder: 17 dec. 20.1:
uur Concert door Froukje Gilta>
viool) en Rene Rakier (piano). O)
deze sonateavond werken van Beet
hoven, Janacek. Kox en Poulenc.
Kloosterkerk: 17 dec. 2030 UUi
Kerstconcert door het Haags Toon
kunstkoor m.m.v. het Gewestelijk
Orkest Zuid-Holland en Kees de
Wijs, orgel. Solisten: Erica Grefe,
sopraan, Rijkje Wolleswinkel (alt),
Marius van Altena (tenor) en Hans
Zomer (bas), werken van Samuel
Scheidt, Marc-Antoine Charpentier
en oude Italiaanse muziek.
Circustheater: 17 dec. 20.15 uur
Het Nationale Ballet m.m.v. Ne
derlands Balletorkest o.l.v. Andre
Presser. Uitgevoerd worden "La
Valse", "Romantique" en de we
reldpremières van "La Parole" en
"Geverfde vogels".
26 dec. 14 en 20.15 uur Seth Gaai-
Diligentia: 17, 18, 21, 22, 23 dec.
20.15 uur Cabaretier Paul van Vliet
net zijn one-man-show "Noord-
West", een mengeling van nieuwe
liedjes, typeringen en karikaturen
nm.v. Rob van Kreeveld (piano).
Joop Scholten (gitaar), Dick van
Japelle (bas) en Hans Beths
drums).
19 dec. 11 uur Koffieconcert doo:
iet Nederlands Saxofoon Kwartel
mm.v. Harry Mooten, accordeon
14.30 uur Pianorecital door Mal
colm Frager. Werken van Bach.
Weber en Schumann, 20 dec. 20.15
uur Pianorecital door Jean Paul
Sevilla. Werken van Dukas, Debus
sy en Chopin, 26. dec. 14.30 uur
Pianorecital door Daniel Wayen-
berg.
Werken van Mozart, Schumann
en Ravel.
Petrakerk: 18 dec. 20 uur Ad-
ventsconcert door het Chr. Ge
mengd Zangkoor "Vredekoor", het
meisjeskoor "Blue White Stars" en
net kinderkoor "Irene".
Oude Kerk: 18 dec. 20 uur Uit
voering van het "Magnificat en
vVeihnachtsoratorium" van J. S.
lach door de Chr. Oratorium Ver.
Scheveningen mm.v. Gewestelijk
Orkest Zuid-Holland.
Mini-theater De Schuur, Voor
schoten: 18 dec. 20 uur Optreden
van de Amerikaanse negerzanger
Clinton Irving met blues en negro
spirituals.
theater In de Steeg: 17, 18, 25, 26
dec. 21 uur Cabaret Salvo o.l.v. In
ge Tielman met "Dat kan je niet
maken". Medewerkenden: Liana
Astra. Richard Loskamp, Andre v.
d. Berg en Rob Roeleveld, piano,
19 dec. 20.30 uur jjluesavond.
ADVERTENTIE
Heldere groentesoep
1 Haze-achterbout in rode
wijnsaus of:
Kalkoen chasseur
Brussels lof
Compote puree
Coup Noël
Irish koffie f 18,50.
Speciaal kindermenu
Beide kerstdagen geopend
le kerstdag uitsluitend
op reservering.
RIJKSSTRAATWEG 324,
WASSENAAR
TELEFOON 01751—2500
Sandra en Andres
