Leids lees
experiment
tegen de
taalarmoe
„Eens moet je wat gaan
doen aan verpaupering"
KonJulianaschool
naar de bibliotheek
BEZIT AAN BOEKEN EN FILMS IS NU VERSNIPPERD OPGESLAGEN IN LEIDEN
Goedkope
en dure
stroom
CONAMORE
CONCERTEERT
MAANDAG 6 DECEMBER 1971
LEIDEN
LEIDEN In een doodgewone stadswijk van Leiden
(het Zijl-kwartier) is een landelijk uniek experiment aan
de gang tussen een lagere school en de vlakbij gelegen
jeugdbibliotheek. Hier wordt strijd gevoerd tegen ,,de
taalarmoe". Al zo'n vijf jaar lang. Onderwijzer W. Vro-
mans van de christelijke Kon. Julianaschool uit de Ooster
straat is er indertijd mee begonnen. Samen met mej. A.
Kloeke, de bibliothekaresse van het Reuvens-jeugdfiliaal
aan de Plantage 6, die op een afstand van vijf minuten
lopen van de school verwijderd zit met haar collectie
kinderboeken.
De opzet van het experiment is ge- niet alles. Ze zoeken er echt de pro-
weest, de kinderen via hun school in
aanraking te brengen met een voor
de meesten geheel nieuwe wereld, die
het boek: „lezen is immers zo
belangrijk. Er zijn zoveel kinderen
juist in de gezinnen waar maar wei
nig conversatie is en waar de tv al
aanstaat als ze 's avonds aan tafel
- die zich moeilijk kunnen uit
drukken. Ze hebben een te kleine
woordenschat. Lezen i verruimt hun
taalgebruik".
Zes jaar geleden waren mej. Kloe-
le en de heer Vromans tegelijkertijd
in Canada. In dezelfde plaats nog
wel: Toronto. Mej. Kloeke als biblio
thekaresse, Wim Vromans als' onder
wijzer op een volksschool. Beiden
viel het daar op, hoeveel aandacht
werd besteed aan de taalontwikke
ling van de kinderen uit arbeidersge
zinnen. Veel meer dan aan rekenen
bijvoorbeeld.
Door
Henk de Kat
Wim Vromans: „Op die grote
volksschool (70 klassen) hadden ze
eigen bibliotheek waar erg veel
mee werd gedaan. Er kwamen daar
boeken in de klassen als iets moest
worden opgezocht.
De tv staat bij de kinderen in Ca
nada thuis de hele dag aan. Ze
kijken er ook wel naar, maar ze zien
gramma's uit die ze willen zien. En
stuiten ze op iets dat hen interes
seert, één of ander wild dier bijvoor
beeld of een bepaald land, dan zoe
ken ze dat op en bestuderen dat
nader. Dat wordt hen geleerd op
school.
Ik heb ook ouderavonden meege
maakt, dat was geweldig. Groepjes
kinderen van zo'n jaar of tien gaven
er hele colleges over de onderwerpen
die zij hadden bestudeerd".
Razend enthousiast keerde de heer
Vromans terug naar Nederland. En
noem het een gelukkig toeval: in
Leiden werd hij onderwijzer op een
school die „op spuugafstand" ligt
van de jeugdbibliotheek van Reuvens
aan de Plantage, waar mej. Kloeke
leidster van werd. Tot dat moment
hadden ze elkaar nog niet ontmoet!
Op grond van hun Canadese- er
varingen vonden ze al snel een basis
om ook in Leiden de schoolkinderen
véél meer te laten profiteren van de
jeugdbibliotheek. Rijksonderwijs-in
specteur Boogaard had er wel oren
naar. Van hem mocht de Kon. Ju
lianaschool afwijken van het ver
plichte schoolprogramma, zodat; het
mogelijk werd dat de leerlingen uit
de Oosterstraat onder schooltijd met
de uit de bibliotheek gehaalde boe
ken kunnen werken. Eens in de drie
weken kunnen ze die boeken ook
weer onder schooltijd gaan
len.
Vier jaar
Het lees-experiment duurt nu vier
jaar. Mej. Kloeke over de resulta
ten, voor zo ver zich die laten meten
„Dat gaat natuurlijk heel langzaam.
U moet niet denken dat zoiets on
middellijk vruchten afwerpt. Maar
nu, na vier jaar, kun je merken dat
de kinderen van de school zich er
eoht op gaan verheugen om hier te
komen.
Vroeger bestond er een soort angst
voor de bibliotheek. Juist in de ge
zinnen, waar een beetje negatief
wordt gereageerd op alles wat van
bovenaf wordt voorgesteld. Er waren
ouders die tegenwierpen„mijn kind
kan helemaal niet. lezen, en waarom
moet hij zo nodig? Hij wordt toch
stratenmaker
Mej. Kloeke vindt dit een typerend
Nederlandse mentaliteit: „We zijn
wat dat betreft zo berustend. Als een
kind niet kan lezen, dan niet. In
Engeland en Amerika laten ze het
er niet bij zitten. Taal is zo belang
rijk voor de verdere ontwikkeling".
Tweemaal in de drie weken krijgt
mej. Kloeke groepjes kinderen van
de Kon. Julianaschool over de vloer
van haar leeszaaltje: alleen, met de
klasse-onderwijzer en met studenten
van de pedagogische academie in
Oegstgeest waar ze veel belangstel
ling hebben voor het experiment.
Pietje Bell
Mej. Kloeke is gelukkig met die
belangstelling: „De bibliotheek weet
nog te weinig ,van de school, maar
omgekeerd weet de school ook veel te
weinig van de bibliotheek. Er zijn
bijvoorbeeld zulke prachtige prenten
boeken voor kleuters tussen de vier
en zes jaar, waar onderwijzers dik
wijls geen weet van hebben".
Of, zoals Vromans zegt: „De on
derwijzers zijn opgegroeid met boe
ken als „Alleen op de wereld" en
„Pietje Bell". Maar er is daarna zo
veel schitterende kinderlectuur bijge
komen".
De Kon. Julianaschool is ook, naar
Canadees voorbeeld, begonnen met
projecten. Eén ging er over de lente.
Een hele klas nam dan bijvoorbeeld
het onderwerp „sloot en plas" voor
haar rekening. Daarvoor werden er
boeken uit de bibliotheek bijgesleept.
„Op die manier stimuleer je de
zelfwerkzaamheid van het kind. Daar
hebben ze straks ook veel meer aan,
als ze op de middelbare school te
recht komen. Ze kunnen zich dan
beter redden, dan met de oude
„stoom-methode" die ze wel op de
mavo bracht, maar waar ze vaak
vastliepen omdat ze niet hadden ge
leerd hoe ze zelf moesten werken.
Een andere klas hield zich twee
jaar geleden bezig met het maken
van gedichten. Dat is nu nog merk
baar, legt Wim Vromans, aan de ge
dichten die sommige leerlingen zijn
blijven schrijven. De 10-jarige Beppie
Koren maakte dit stukje:
In een land van vreugde
wil ik wonen in een vreugdewoning
zonder verdriet en zonder leed.
Als een koningin met een koning
in een land waar ze aardig
voor je zijn en niet wreed.
In een land waar niemand sterft
waar geen ruzies voorkomen
en geen spullen worden geërfd.
Ja, ik wil zo vrij zijn als de vogels
in de bomen.
Dus als je dat land ziet van vrede
zonder pijn en verdriet
deel dit mij den mede.
Dat vraag ik in dit lied.
Niet alleen wordt het lezen gesti-
muleerd door het intensieve contact
tussen de school en de jeugdbiblio
theek, ook de belangstelling voor an
dere onderwerpen neemt toe. Een
soort kettingreactie. Door te lezen
over 'n vreemd land in 'n leesboek,
wil je er meer van weten. En die
kennis valt weer te putten uit jeugd-
encyclopedieën en andere informa
tieve boeken die ze in de bibliotheek
hebben.
Prentenboeken
Mej. Kloeke vindt wel, dat er te
weinig speciaal op kinderen geschre
ven (dus begrijpelijke) studieboeken
zijn: „Er is een schat aan prenten
boeken en leesverhalen. Maar een
boek over dierenverzorging voor
jonge kinderen heb je bijna niet. Die
zijn allemaal op een ouder leespu
bliek afgestemd, net als met boeken
over andere landen".
Er komen wel wat meer van dit
soort boeken op de Nederlandse
makrt (meestal vertaald uit het En
gels), maar nog te weinig: ,De on
derwijzersorganisaties zouden zich
daar eens mee bezig moeten houden.
Vroeger was je als kind helemaal
aangewezen op wat je op school
hoorde. Nu, met de tv, zien we alles.
Over Mars, en andere werelddelen.
Daar zou je met speciale kinderboe
ken op moeten kunnen aansluiten. Er
kan dan een heel nieuwe manier van
onderwijs geven ontstaan".
In de loop van de experimenteer
jaren tussen de Kon. Julianaschool
en het Reuvens-jeugdfiliaal is er al
enig duidelijk resultaat. In school
toets, die op alle lagere scholen wordt
afgenomen in de hoogste klassen,
hebben de leerlingen van de Kon.
Julianaschool de taai-opgaven naar
verhouding goed gemaakt.
Mej. Koeke (rechts): „Nu,
na vier jaar beginnen ze zich te
verheugen om hier te komen
(Foto Holvast)
Eindeloos
En de meeste ouders zijn onder
hand aangestoken door het enthou
siasme, dat Wim Vromans in zijn
school onder de onderwijzers en leer
lingen heeft weten te verspreiden.
Alle kinderen van de school zijn i
lid van Reuvens. Vrijwillig, want
dwingen kun je natuurlijk niets. „Er
zijn zelfs ouders die zeggen: ik vind
die kinderboekjes zelf zo eindeloos".
Ze gaan soms mee naar de bilbio-
theek als de boeken worden geruild.
Leuk is ook, zegt mej. Kloeke, dat
verscheidene kinderen nu ook in hun
eigen vrije tijd de bibliotheek binnen
stappen. ,Er zijn daarnaast heel wat
oud-leerlingen van de school die%
op de mavo of de huishoudschool
zitten en nog regelmatig boeken
komen lenen.
Taalarmoe
Er wordt op die scholen wel i
geklaagd, dat de leerlingen zo
nog belangstelling ergens voor heb
ben, zo weinig lezen. Maar met dat
lezen moet je ook al op de kleuter
school beginnen. De kleuterleidsters
zijn wel geweldig in creatief opzicht
ontwikkeld, maar van taalontwikke
ling weten ze eigenlijk te weinig af.
En je hebt zulke mooie prentenboe
ken die je kunt laten navertellen. Zo
leren kinderen de taal gebruiken".
Mej. Kloeke zou het geslaagde lees
experiment tussen haar bibliotheek
en de Kon. Julianaschool wel veel
verder willen uitbreiden: „Juist
Leiden, waar de taalarmoede in veel
wijken zo groot is".
wel een catalogus beschikbaar, maar
die ziet er niet erg aanlokkelijk uit.
En in het gebouw van de school
adviesdienst aan de Stationsweg is
op de zolder instructief materiaal
voor onderwijzers opgeslagen. Dar
zit dus allemaal niet op één punt"
Ordening
Een bibliotheek-technisch ge
schoolde onderwijzer zou dat alle
maal moeten bijeenbrengen. Dat
bibliotheek-technische aspect komt
uiteraard om de hoek kijken bij de
ordening van al het aanwezige ma
teriaal, terwijl pedagogische kwali
teiten van de bibliotheek-beheerder
volgens Vromans zal zijn vereist om
ds scholen duidelijk te maken wat
er allemaal met het bibliotheek-bezit
kan worden gedaan.
Wim Vromans stelt zich voor, dat
een school regelmatig op de hoogte
wordt gehouden van wat er allemaal
is in de centrale schoolbibliotheek
en dat omgekeerd met één greep in
de kaartenbak kan worden opgege
ven wat er voor materiaal voorhan
den is als een school een bepaald
project (over een vreemd land bij
voorbeeld) wil beginnen.
Wim Vromans hiernaast op
foto Holvast met een deel van zijn
(ADVERTENTIE)
HORLOGES
De mooiste en de ruimste
keuze, in de allerbeste merken.
SEIKO - ETERNA - CERTINA
CITIZEN PRISMA - ROA-
MER - JUNGHANS - EWE
ANCRE.
Voor f 39,60 heeft U bij ons al
een echt Anker Uurwerk,
Schokvrij, Onbr. Veer.
Door eigen ateliers, de beste
vak-service. Uw horloger
v. d. WATER
Haarlemmerstr. 181 - Leiden
klas is niet tegen schoolbibliothe
ken (integendeel: „hoe kun je kin
deren leesplezier bijbrengen als je
in school geen boeken hebt?") maar
zou de eigen schoolbibliotheek als
aanvulling willen zien op de cen
trale organisatie.
„De scholen kunnen in hun bezit
toch nooit volledig zijn. Aan het
eind van elk jaar zou de centrale
bibliotheek kunnen nagaan welke
boeken het meest gebruikt worden
op een bepaalde school, en dat zou
dan in die school kunnen worden
aangeschaft naast de leesboeken die
je toch altijd hebt.
Het is dus eoht niet de bedoeling,
dat de centrale schoolbibliotheek de
boeken in bezit neemt van de eigen
schoolbibliotheek. De hervormde
school aan het Noordeinde en de
Pacellisobool in het Mors kwartier
hebben bijvoorbeeld een mooie eigen
bibliotheek opgezet. Maar niet elke
school komt daar aan toe".
Wim Vromans ziet ook een taak
voor de centrale schoolbibliotheek
(samen met de nascholingscursussen
van de pedagogische academie) wat
betreft het wegwijs maken van de
onderwijzer in de kinderboeken.
Hij heeft becijferd, dat één en
ander een startbedrag van ruim
f 115.000 vraagt. Dat moet kunnen,
vindt hij. Het plan is bij de ge
meente in eerste instantie afge
sprongen op het bekende argument:
Leiden heeft geen geld. Maar eens
moet Je beginnen de strijd aan te
binden tegen de verpaupering van
de stad, meent Wim Vromans.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Hasselt (O), K.
Exalto te Noordeloos, naar Katwijk
aan Zee, D. W. Koelman te Gelder -
malsen die bedankte voor Koudekerk
aan den Rijn.
GEREF. KERKEN (VRIJGEM.)
Beroepen te Ulrum, W. Pouwelse
kandidaat te Apeldoorn.
In hun samenwerking hebben ze
een schat van ervaring opgedaan.
Wat moeten er voor boeken beschik
baar zijn voor de leerlingen? Hoe
breng je onderwijzers meer begrip
en kennis bij omtrent de kinder
boeken-wereld?? Hoe kun je een
groot project opzetten? De ant
woorden op deze vragen hebben Wim
Vromans en mej. Kloeke onderhand
zo'n beetje voor zich zelf geformu
leerd.
Twintig
LEIDEN Na vier jaar ge
leerd te hebben van het geza
menlijke lees-experiment tussen
de lagere Kon. Julianaschool en
de jeugdbibliotheek van Reuvens,
menen onderwijzer Vromans en
bibliothekaresse mej. Kloeke dat
de tijd rijp is om in Leiden een
centrale schoolbibliotheek op te
richten.
Dat kan niet allemaal ineens. De
bibliotheken zouden de toeloop niet
kunnen verwerken. Wim Vromans
heeft daarom met mej. Kloeke een
plan uitgewerkt voor een centrale
schoolbibliotheek ergens in de stad,
voorlopig voor zo'n twintig scholen
En dan bij voorkeur scholen in
arbeiderswijken, omdat daar de taal
armee het grootst is. Het jaar daar
op zou het aantal scholen nog eens
met twintig kunnen worden uitge
breid.
Het plan komt hierop neer: één
grote Leidse centrale schoolbiblio
theek, waar scholen zowel boeken
als grammofoonplaten, films en
audio-visueel materiaal, geluidsban
den en ander documentatiemateriaal
kunnen lenen.
„Momenteel is er een hoop mate
riaal verspreid over de stad. Op het
stadhuis worden de films en gram
mofoonplaten door een administra
tieve kracht beheerd. Daarvan is
LEIDEN Vanavond gaat de Leid
se gemeenteraad opnieuw praten
over „goedkope" en „dure" stroom
Het PvdA-raadslid Van Baaren
kaartte het onderwerp vorige week
aan. toen de nieuwe tarieven van
de Stedelijke Lichtfabrieken ter
sprake kwamen.
Van Baaren zei het onzinnig te vin
den, dat de stroomgebruikers in
de aangesloten plaatsen (Leiden,
Zoeterwoude. Woubrugge, Zeven
huizen, Rijnsburg, Valkenburg,
Moerkapelle. Noordwljkerhout,
Voorhout, Warmond, Oegstgeest.
Rijnsaterwoude, Alkemade, Bent
huizen, Hazerswoude, Koudekerk,
Leiderdorp en Leimuiden) die
vastrechttarief hebben volgens een
meter met dubbel telwerk het hele
jaar door van elf uur 's nachts
tot de volgende middag drie uur
„goedkope" stroom kunnen trek
ken (vier cent per kilowattuur)
maar in de maanden december.
Januari en februari deze „goedko
pe" uren zien teruggebracht van
elf uur 's nachts tot de volgende
ochtend zeven uur. In de overige
tijd geldt het „dure" tarief van
acht cent per kilowattuur.
(Ter oriëntatie: de afwikkeling van
het wasprograma van een volauto
matische wasmachine kost zo'n 30
cent in het goedkope tarief. In de
dure uren bedraagt dit dus het
dubbele.)
Als prijsbewuste huisvrouwen in de
drie wintermaanden nu „goed
koop" willen wassen, dan moeten
zij dit aldus Van Vaaren 's-
avonds na elven doen. Of vóór
zeven uur "s ochtends. Hij wilde
daar af en deed het voorstel ora
het hele Jaar door de goedkope
uren te stellen tussen elf uur
's avonds en de volgende middag
drie uur.
Wethouder Lijten raadde het af. Dat
zou de Lichtfabrieken jaarlijks bij
na zeven ton gaan kosten, becij
ferde hij. Hij had geluk. Bij stem
ming over het PvdA-voorstel
staakten de stemming op het kant-
Je, omdat twee PvdA-raadsleden
ontbraken op dezevergadering.
In de afgelopen week is de wethou
der opnieuw aan het rekenen ge
slagen. Volgens deze nieuwe be
somming zou het geraamde tekort
nog veel hoger uitvallen: geen ze
ven ton maar f 2,2 miljoen. Dit ia
waarschijn ook de PvdA te gortig.
Een dergelijk tekort zou neerko
men op een fikse stijging van da
stroomtarieven.
Andere tussenopmerking: overrom-
pelingsvoorstellen als het :voorstel
van de PvdA kennelijk was, kun
nen dus gevaarlijke kanten heb
ben).
Toch wil Van Baaren niet helemaal
afstappen van zijn gedachte om de
„goedkope" men in de drie win
termaanden uit te breiden. Niet
alleen omdat Je als prijszekere
stroomgebruiker na elf uur 's-
avonds moet wassen als Je goed
koop wilt draaien (nachtrust-ver
storing!) maar ook omdat deze
winterse afwijking van het goed-
kope-uren-schema verwarring kan
wekken bij de huisvrouw.
Daar zit veel in. Hoeveel huisvrou
wen zijn precies op de hoogte van
de „goedkope" en „dure" uren?
Overigens: bij de Stedelijke Licht
fabrieken kan men een folder krij
gen waarin alle tijden en tarieven
staan vermeld.
Van Baaren lijkt wel wat te voelen
voor het voorstel dat wethouder
LIJ ten nu heeft gedaan. Onder
meer heeft de wethouder gezegd,
de consequenties van een het hele
jaar door geldend goedkope-uren-
schema te willen bestuderen. Van
avond meer over deze zaak in de
raad.
HENK DE KAT.
LEIDEN Dinsdag 14 december
as. zal de christelijke oratoriumver
eniging „Con Amore" concerteren in
de Stadsgehoorzaal met medewerking
van de sopraan Rina Cornelissens, de
alt Elisabeth Cooymans, de tenor
Hans Hageman en de bas Henk
Smit. Verder werken mee de orga
nist Simon C. Jansen en het Ge
westelijk Orkest voor Zuid-Holland.
Het geheel staat onder leiding van
de dirigent Jan Pasveer.
Uitgevoerd worden de ouverture
Iphigénie en Aulide van Chr. W.
von Gluck, de zogenaamde „Pauken-
messe" van Joseph Haydn en het
Magnificat van Carl Philipp Ema
nuel Bach.
ADVERTENTIE
ATTENTIE
Ford Escort
BLIJFT NOG STEEDS
6851,—
incl. b.t.w., wegklaar.
AUTOMOBIELBEDRIJF
RIJNLAND N.V.
v. d. Valk Boumanweg 71,
Leiderdorp. Tel. 30325.
Leiden: Lammerrschansplein 6,
Telefoon 42451
