)e Chinezen in
Nederland
Polaks kritiek
op oude kabinet
liegen in de lucht, die weggaan
met elke wind"
Attica en de hel
JAG 18 SEPTEMBER 1971
teerst rust binnen de onzichtbare muren, die het
I- rlandse depot van „Het grote rijk van het midden'
)gen. Zelden dringen geluiden door uit de samenle-
van ongeveer 5700 Chinezen binnen onze dijken.
•ontakt tussen geel en oranje-blanje-bleu verloopt in
teste gevallen via oppervlakkige ontmoetingen in de
650 Chinese (Chinees-Indische) restaurants. Meer
procent van de hier wonende Chinezen is werk-
jn de horeca.
h« Stilter die wordt bewaard, heeft sedert de komst van f
rste Chinezen in 1911 aanleiding gegeven tot met 1
ie besmeerde verhalen. De waarheid over de zeelie-
Fukien en Kwantung, die zich in het tweede decen
an deze eeuw in logementen in Katendrecht (Rot-
êrht a) en de Binnen Bantammerstraat (Amsterdam)
orJen, viel tussen wal en schip.
enlijk kan men stellen, dat er in de zestig jaar van
«trs -erblijf weinig is veranderd. Sporadische meldingen
politie-dagrapporten en daarop volgende krantenbe
j houden het vlammetje onder fantastische vertellin
I ovj
n ra 'age> opiumkitten, gokhuizen, ko'ngsi's, smokkel en Het
n Recht zijn nog altijd trefwoorden in verhalen over de
m in Nederland. Het zijn slechts randverschijnselen;
;o va ergro^e ^eel van ^700 Chinezen slijt een leven, dat
red; is gedompeld. Ze bewaren hun identiteit, hebben genoeg
di [hzelf en hun kleurgenoten en beperken zich tot geld
n v°: ien, een streven, dat iedereen de Chinees automatisch
i-
rs
:e H|'
Jotei
:n«l
LEIDSCH DAGBLAD
LEIDSCH M DAGBLAD
opzienbarende handdruk
Nixon en Mao-Tse-toeng
oceaan vol tegenstellingen
Chinezen hier geen drukke
nee? aren ontstolen,
over de Chinese samenle'
Nederland blijft het aftas-
een hoog opgetrokken om-
een enkele uitzondering
jYt^'.lmöet de geïnteresseerde
Ltsno Veel wiJzer van
1 wordt hij niet. In de
irekken zijn de Chinezen
•ubber, ze geven onder
andrang een eindje mee en
ip bevindt de vrager zich
lezelfde positie,
it dat het grote blok rustig
ütiek interesseert hen niet
Lauw Oen-soen, admini-
van de in '66 opgerichte
Bond van Chinese Res-
ouders, constateert met een
„Veel Chinezen in Ne
zijn als vliegen in de lucht;
met elke wind mee. Het
zin de ongeveer zesdui-
Nederland
rdelen in volgelingen van
-toeng en aanhangers van
K Kai-sjek. Bijna iedereen wil
vo ienen. verder niets."
Is zegsman recht van
de Bond zijn meer dan
et di ïd restaurants aangesloten
nee is de grootste groep
gemoeid. Vooral na de
ontai Wereldoorlog heeft de Ne-
het genot van een foe-
of een bami rames met
ea je leren waarderen.
Chinezen, die nu nog een
derDf onder de Hollandse zon ko-
ien, verdwijnen in de hore-
Da, t onderwerpt kan enkele
0 vinden.
Zeelieden
Chris-
1911 hebben we genoemd,
lez-fase scheepvaartmaatschap
dnese zeelui op de betaal-
itten. De zeelieden, veelal
i'OO' 6 uit Europese vooral
- havens, stelden zich met
ilarlssen tevreden dan hun
llega'
vervulden zij zonder
posities, die als ongezond
Op de stookplaat
«ld. Ook voor de scheeps-
vroeg men graag Chine-
ffuik van Chinezen aan
'sn schepen onder Neder-
lig is altijd gebleven.
1 drie jaar geleden stelde
»tie van Werknemersorga-
h de Scheepvaart, dat de
eenduizend Aziaten op de
handelsvloot een ge-
de veiligheid betekenden.
e zevenduizend waren
Chinezen, veelal afkomstig
en doorgaans toege-
..Gf8 oisten.
k jaren twintig werkten
'-«duizend Chinezen aan
to onze schepen. Tussen de
wor verbleven zij in loge-
"He waren gevestigd in Am
Rotterdam.
de oudste Chinezencentra
bnd; de Binnen-Bantam-
n Katendrecht. Met
ses. eethuizen (het eer-
ng Hing, dat in '26
,fj. - de Amsterdamse Bin-
l«nmer en opiumkits.
hu-
Oogluikend
vbdt men in de Binnen
opiumschuivende Chi-
1)6 Amsterdamse politie
Ijjljj Sebrihk alt.Md oogluikend
!a- De heer Torenaar van
de hoofdstedelijke recherche: „Het
aantal opiumschuivende Chinezen is
sterk verminderd in de loop der ja
ren. Het gebruik gaat niet over van
generatie op generatie. Zij vormen
op geen enkele manier een pro
bleem."
Ook de politie van Rotterdam
merkt weinig van de Chinezen, die
er leven op Katendrecht.
Terug in de geschiedenis: aan het
einde van de jaren twintig kregen
de veelal in armzalige omstandighe
den levende Chinezen in hun wijk
jes versterking van landgenoten, die
hier het beroep van kleine hande
laar kwamen uitoefenen, marskra
mers, van wie de meesten uit de
provincie Tsjekiang kwamen.
Overigens komen ook veel Chinezen
uit de horeca daar vandaan en het
dialect van Tsjekiang is naast het
Kantonnees, dat wereldverbreid als
de sleutel wordt gehanteerd door de
onderling verschillende Chinezen
het meest gebruikt.
Weer enkele jaren later kwamen de
bekende „pinda-Chinezen". In sui-
Ker gebakken pinda's gingen" er
pondsgewijs in en de pinda-manne-
tJ'.'S waren in de Jaien dertig een
symbool Er werd over gezongen:
„Pinda-pinda-lekka-lekka!"
Smaak is aan verandering onderhe
vig en ook deze comsumptie-rage
stierf af Nog voor de oorlog gingen
veel Chinezen terug naar hun
moederland.
Restaurants
Na de bevrijding openden militai
ren, repatrianten en zeelieden de
markt voor de Chineze restaurants
Hun gewenning aan de oosterse
keuken met een pittige Indische in
slag waarbij de aardappel bleek en
flauw contrasteerde stak heel Ne
derland aan. Er volgde een ware
explosie in het restaurant-wezen.
Op een luttele uitzondering na ver
dwenen de hier woonachtige Chine
zen in de eethuizen, als eigenaar of
als kok. De gewoonte om „een Chi
neesje te pikken" raakte zo diep ge
worteld in de vaderlandse eetge
woontes dat het ene restaurant na
het andere werd geopend en een te
kort aan Chinees personeel bleef
bestaan.
In '65 waren er ruim 350 Chinees-
Indische eetgelegenheden, nu al
ruim 650!
Nooit ging er openlijk één feilliet.
Er waren mislukkingen, maar die
bleven binnenskamers. Chinezen ko
men nooit om steun. Zelfs tijdens
ds crisisjaren, toen ook duizenden
Chinezen werkloos armoede leden,
bleven zij ver van de bedeling. Zij
helpen elkaar.
Sparen
Nogmaals de heer Lauw Oen-soen:
„De normale gang van zaken is dat
een kok in een restaurant spaart.
Werkt en spaart. Hij heeft weinig
nodig Als hij een bedrag bijeen
heeft begint hij een eigen zaak."
„Veelal met behulp van de bier
brouwerijen. Zij zijn op de hoogte
met leegstaande panden en weten
bovendien, dat Chinezen altijd te
rug betalen. Ook de banken kennen
de betrouwbaarheid van de Chinees
en verstrekken aanvullende lenin
gen. Niets staat hen in de weg.
Gaat het mis dan wordt er bijge
sprongen, onderling. Als ik zonder
werk zou zitten, zou ik niet naar de
steun behoeven te gaan Voeding en
onderdak kan ik altijd bij mijn
soortgenoten krijgen.
De enige moeilijkheid ls het perso
neel." In 1963 werd de immigratie
van Chinezen, meestentijds uit
Hongkong stopgezet."
„Er worden maar een beperkt aan
tal toegelaten. De meeste Chinezen
vragen hun familieleden of zij naar
Nederland willen komen."
De Binnen Bantammer, tref-
punt van Chinezen in Amsterdam.
„Zelden wordt een beroep gedaan
op vreemden. Een bemiddelingsbu
reau in Hong Kong bestaat niet.
Wij hebben namens de bond van
Chinese restauranthouders kontakt
opgenomen met het ministerie, om
dat er personeel nodig is. Een Chi
nese keuken behoeft nu eenmaal
een Chinese kok!"
Aangenomen mag worden dat in de
loop der Jaren een groot aantal
Chinezen illegaal ons land is bin
nengekomen. Tot verdriet van de
regering en de Bihnenlandse Veilig
heidsdienst, die graag overzicht wil
houden op het komen en gaan. De
dienst kent een aparte man voor
„Chinese zaken". „De Chinezen, die
nu binnenkomen worden niet ge
screend, onderzocht op antecedenen.
Het is een onmogelijkheid in ver
band met de taal. Wie kan wat
controleren?"
Uiteraard houdt de BVD enkele be
kende „rode" punten in de gaten,
de legatie van de Volksrepubliek
China aan de Goekooplaan in Den
Haag en overige voorposten van
Mao.
De volksrepubliek heeft greep op de
Chinezen in ons land, die vrijwel
allen familie onder de zon van Pe
king hebben.
De heer H. P. J. van Ketwich Ver
schuur van de stichting Neder
land-Vrij China, bestaande uit Ne
derlandse .en Chinese sympathisan
ten van Tsjang-kai-Sjek's regering
op Taiwan („Wij hielden tot voor
korte tijd onze bijeenkomsten in
een "Chineze zaak. Totdat de eige
naar een waarschuwing kreeg. Als
hij de contacten niet verbrak, was
zijn familie in de volksrepubliek
niet veilig."
Het ls nauwelijks na te gaan hoe
stevig die invloed van de roden is
en waar hun contacten in ons land
liggen verankerd.
De mensen van de legatie bewegen
zich in kleine kring en komen zel
den in het nieuws.
Zoals al eerder gezegd, stilte ken
merkt de Chinese gemeenschap in
Nederland.
De politie van de drie grote steden
zegt unaniem: „Wij merken zelden
of nooit iets van hen. Ze komen
nooit voor in de dagrapporten."
„Chinezen
slechten hun moeilijkheden binnen
eigen muren. Als Chinezen een ge
schil hebben, roepen zij een derde
oudere Chinees, die arbitreert. Zijn
uitspraak is bindend. De leer van
Confucius, waarin onder meer de
eerbied voor de ouderdom tot uit
drukking komt. geldt nog steeds
voor bijna alle Chinezen hier."
Ook de zelfkant van de kleine Chi
nese staat in Nederland levert wei
nig nieuws. Een enkele keer. zoals
op 13 mei '69 wordt duidelijk wat
er gaande is achter het bamboe-
gordijn.
Toen stierf Sik Yin „Boss" wong
met kogels in zijn lichaam, afge
vuurd door landgenoten die vonden
dat zijn macht te groot werd.
Wong was koning in de Amster
damse gokhuizen van de Binnen
Bantammerstraat en de Gelderseka
de. Aangenomen wordt, dat Amster
dam drie grote gokhuizen kent en
Rotterdam twee. al trekt een poli
tiewoordvoerder in Rotterdam dat
laatste in twijfel.
Goklustig
Chinezen zijn goklustig. In huiselij-
Ke kring wordt overal mah-jong en
pei-koh gespeeld, meestal om fikse
bedragen. In de grote steden zijn
de restaurant^ makkelijk aan te
wijzen, waar 's middags en
avonds het getik van de mah-
Jong-stenen heerst.
In de grote speelholen van Katen
drecht en de Binnen Bantammer
gaan kapitalen over de tafel en re
gelmatig krijgen de aandeelhouders
van deze gokhuizen ruzie.
De broeiende buurt met gokhuizen,
prostitutie en verdovende middelen
wordt gecontroleerd door Chinezen
uit Singapore, een stad waar gam-
bnngrackets en andere kongsi's een
ware terreur uitoefenen. Vrijwel al
tijd zijn de Chinezen, die hier in
aanraking komen met de politie af
komstig uit dié stad, waarmee ze
nauwe relaties onderhouden.
In de Binnen Bantammer, een aan
eenschakeling van eethuizen,
keltjes en panden, die zijn gesloten
voor niet-Chinezen. is overigens nog
een overlevering uit de eerste jaren
van het Chinese verblijf in ons
land te vinden. De Chinese loterij.
Op een drietal plaatsen kan men de
goedkope loten kopen en er zijn
meerdere trekkingen per dag.
Het zijn de verhalen over dit deel
van Amsterdam, die het geloof on
der de Nederlanders hoog houdt,
dat Chinezen stille waters zijn met
peilloos diepe gronden. Mensen, die
niet zo erg zijn te vertrouwen.
Een even antieke als absurde wij
ze van denken. China in Nederland
ls het China, dat bijna alle Neder
landers kennen. Het China van de
smaxelijke maaltijd.
Epn zeer eigen gesloten samenle
ving, die maar moeilijk assimileert
met de onze. Omdat de taal een
schier onneembare barrière is. En,
de Engelse dichter Rudyard Kipling
schreef het al: „Oost is oost en
west is west. Zolang de wereld be
staat zullen die twee elkander nooit
ontmoeten I"
Het neerslaan van de opstand in de gevangenis van het
Amerikaanse Attica is al geboekstaafd als een nieuw facet
van de Amerikaanse tragedie. Vorig jaar ging het om in koe
len bloede neerschieten van studenten op de universiteitster
reinen van Kent. Nu uit het geweld in de Amerikaanse sa
menleving zich weer op een andere manier. Het Amerikaanse
gevangeniswezen is velen in de Verenigde Staten al lang een
doorn in het oog. Het probleem is ruw gesteld, griezelig een
voudig. Een twintigvoudige toeneming van de criminaliteit
in de afgelopen tien jaar, heeft de bestaande gevangenissen
overvol gemaakt.
Time-magazine, een allerminst als links bekend staand,
zeer invloedrijk weekblad, wijdde er in het begin van dit
jaar een groot verhaal aan. onder de titel De schande van de
gevangenissen. Sindsdien zijn de schrijnende verhalen over de
Amerikaanse gevangenissen bevestigd door opstootjes en door
een boek over de ervaringen van enkele negerleiders in de
gevangenis van San Quentin.
Bij d opstand in Attica is al opgemerkt dat er een sterk
racistisch element in de gevangenismaatschappij is geslopen.
Zwarte Moslims moesten de blanke gijzelaars (bewakers)
beschermen tegen zwarte panters.
Time heeft vermeld hoe vele rechters in eigen persoon
schokkende inspectietochten hebben gemaakt. Een van hen:
Ik voelde me als een beest in een kooi. Tien jaar daar bin
nen moeten wel 100 of 200 jaar lijken". Time gelooft niet dat
het makkelijk zal zijn om het roer om te gooien. Het systeem
is onbeweeglijk, omdat het leven achter *de muren voor de
mensen nog een mysterie is.
Het blad somt op: tweederde van alle Amerikaanse veroor
deelden verkeert buiten de muren in een voorwaardelijke
straf-oplegging met toezicht. Maar het ergste „correctionele"
kwaad vormen de districtsgevangenissen. Dit soort opberg-
plaasen herbergen bestraften met minder dan een jaar en
ruim de helft van de verdachten in voorlopige hechtenis. Om
dat rechtbanken in Amerika overbelast zijn, kunnen nog niet
veroordeelde verdachten soms maanden in overvolle cellen
blijven hangen.
Time noemt de „Parish prison" in New Orleans, in de jaren
twintig gebouwd voor 400 gevangenen. Nu zitten er 750. „Er
is zo weinig geld en er zijn zo weinig bewakers dat geweld
dadige gevangenen de zwakkeren tot hun prooi kiezen".
In de staatsgevangenissen zitten gevangenen die tot lan
gere vrijheidsstraffen zijn veroordeeld. Zij arriveren vaak
geketend en kaal geschoren. In veel staten loopt de gevangene
de kans in zijn celgenoten vertegenwoordigers van iedere
vorm van menselijk wangedrag te treffen. Hij is praktisch
rechteloos. En als hij uit dat perverse klimaat komt is hij
ongeschikt voor de normale samenleving. Welhaast voorbe
stemd om weer terug te keren naar de gevangenis.
Voorbeelden: Op Cummins prison farm in Arkansas werken
200 veroordeelden gebukt in de uitgestrekte katoenplantages,
12 uur per dag. zomer en winter. Vijf en een halve dag per
week, zonder betaling. Time noemt dit een slavenplantage
uit de 20ste eeuw. Als bewakers fungeren de ruwste veroor
deelden steeds bereid een medegevangene neer te schieten
met een automatisch pistool. In 1968 werden hier drie ge
raamtes opgegraven van op de vlucht neergeschoten gevan
genen. Vorig jaar verzuchtte een rechter dat gevangenisstraf
in Arkansas gelijk staat met „verbanning in de beschaafde
samenleving naar de duistere en de duivelse wereld".
Time somt meer op. De leeftijds- en rassentegenstellingen
tussen bewakers en veroordeelden. Slechts een kwart van de
bewakers is jonger dan 35 jaar, het aantal veroordeelde ne
gers is vele malen groter dan het aantal blanke gedetineer
den. Dan is er de verveling en het geestdodende werk dat
gedaan moet worden. Neem Soledad in Californië. Er is kans
op sport en arbeid. Maar voor 180 rebellen is dat niet moge
lijk. Omdat zij de regels hebben overtreden, zijn ze straffer
dan leeuwen opgesloten. De raciale spanningen zijn zo groot
dat sommige gevangenen dikke tijdschriften op hun rug
dragen om zich tegen messteken te beschermen.
Veel verder dan een soort greep valt hier niet te gaan Er
zijn natuurlijk mensen die vinden dat gevangenisstraf ook
werkelijk straf moet betekenen. Een stukje oog om oog. tand
om tand. Maar die dat stelt moet wel bedeken wat het re
sultaat kan zijn. Zonder dat we zo met het probleem worste
len als in Amerika, moeten we wel beseffen, dat gestraften
veelal terug moeten in de maatschappij. De gevangenis kan
daarop een voorbereiding vormen.
In Amerika zijn de geesten nu wel wakker geschud. Er zal
wel iets aan het gevangenissysteem gebeuren. Maar de pro
blemen zijn immens, zoals de reacties op Attica wel bewhzen
JRS
De liberale senator Polak heeft op I
het Binnenhof kritische woorden
gesproken. Toen de Eerste Kamer
deze week het wetsontwerp behan
delde, dat op voorstel van de minis
ter van Binnenlandse Zaken' moest
voorzien in splitsing van de huidige
gemeente Ermelo in twee nieuwe
gemeenten Ermelo en Nunspeet,
deelde de kleine grijze woordvoerder
van de VVD-fractie mee, eigenlijk
over te weinig informatie te be
schikken om een goed oordeel te
kunnen vellen.
Een gebrek, dat hij al bij het le- j
zen van de memorie van toelichting
bij dit wetsontwerp zei te hebben
gesignaleerd. Waardoor echter, tot
zijn grote verdriet, noch de toen
malige ministerraad noch de Twee
de Kamer bleken te zijn afge
schrikt: het ontwerp was in snel
treinvaart behandeld. Daarvan was
vooral Harderwijk de dupe gewor
den: de argumenten van deze be
langhebbende, maar niet op luide
toon geprotesteerd hebbende derde,
leken terzijde geschoven alsof de
gemeente niet bestond.
Als bewindsman hoefde Polaks par
tijgenoot Geertsema. die als minis
ter van Binnenlandse Zaken achter
de regeringstafel zat, zich de kritiek
niet aan te trekken. De gewraakte
memorie van toelichting was im
mers niet door hem maar door zijn
ambtsvoorganger Beernink onderte
kend. Hoogstens zou hij zich zelf
hebben kunnen verwijten als lid
van die volgens Polak ln gebreke
gebleven Tweede Kamer niet feller
te hebben geprotesteerd
Veel meer echter moet de kritiek
zijn neergekomen op de hoofden
van de voormalige ministers, die nu
lid van de Eerste Kamer zijn. Op
dat van de voormalige minister van
justitie bij voorbeeld. Inderdaad,
mr. Polak, dezelfde die nu deze kri
tiek met zijn gebruikelijke milde
humor, dat moet gezegd vanach
ter het spreekgestoelte ln de Senaat
spuide.
Er zijn drie mogelijkheden. De eer
ste is, dat mr. Polak, pas toen hij
minister-af was, zich werkelijk in
de Ermelose, Nunspeetse en Harder-
wijkse problematiek heeft verdiept.
De tweede, dat hij destijds in de
ministerraad ook al bezwaar heeft
gemaakt, maar toen door Bernink
onder tafel is gepraat. In welk ge
val wellicht van een wat late
wraakneming zou moeten worden
gesproken. Maar de derde, tevens
meest waarschijnlijke oplossing, dat
Je in de politiek sommige dingen
als minister gewoon heel anders
moet zien dan als Eerste-Kamerlid.
Bij de dezer dagen aan de Tweede
Kamer toegezonden stukken was
ook het in een brief van minister
president Biesheuevel vervatte eind
rapport van de formatie werkzaam
heden. Daarin «Laat het schriftelilk
advies te lezen, dat de heer A. w.
te Pas namens de Nederlandse Mid
denstands Partij op 15 mei aan de
Koningin heeft uitgebracht. Letter
lijk: „Majesteit, Geeft met de meest
verschuldigde eerbied te kennen,
ondergetekende A. W. te Pas.
Baarsstraat 37. Amsterdam. Met be
trekking tot de kabinetsformateur,
alsdat wij van mening zijn op
grond van het feit, dat wij in ons
land tot onze vreugde nog te maken
hebben met de parlementaire demo
cratie, dhr. Den Uyl welke in ons
land de meeste stemmen heeft be
haald de meest aangewezen persoon
is om kabinetsformateur te worden.
Van onze zijde beschouwen wij dit
voor hem als een morele plicht aan
te nemen. Daar dhr. Den Uyl te
kennen heeft gegeven dit niet te
willen aanvaarden, is onze mening
alsdat dhr. Blesheuvel de meest
aangewezen persoon is om te wor
den benoemd tot kabinetsformateur.
Verder wil ik U Majesteit tenover-
vloede herinneren als dat 95.725
kiezers hun vertrouwen gaven aan
de Nederlandse Middenstand Partij.
Reden waarom wij de plicht hebben
op te komen voor de noden en pro
blemen, waarmede de Middenstan
ders in ons land worstelen. En zou
den mede namens onze kiezers U
bij voorbaat erkentelijk willen zijn
hiermede rekening te houden, t
Welk doende A. W. *e Pas".
En nu maar hopen als da; Majes-
teid er rekening mee heeft gehou
den. Al zullen er bij die 95 725 kie
zers van toen wel zijn, lk wU teno-
vervloede herinneren aan dhr. jac.
de Jong uit Vorden en de zijnen,
die er achteraf niet meer zo erken
telijk voor willen zijn.
