De drempelvrees
is nog steeds
geweldig groot"
Pastor Schlatmann over de pastorale hulp aan homofielen:
U bent voor Vrede.
WOORD
VAN
BEZINNING
aerkdiensten Leiden en omgeving
BATERDAG 18 SEPTEMBER 1971
LE1DSCH DAGBLAD
LEIDEN In de herfst van 1969 gaf de interkerkelijke vergadering van predikanten en
i mesters in Leiden aan drie pastores een officiële opdracht voor de pastorale hulp aan
lomofielen. Daarmee werd plaatselijk aangesloten op een initiatief dat door een landelijke
ENO rerkgroep (ds. Klamer, ds. Brussaard en pater dr. Gottschalk) was genomen. Een opvallende
afwikkeling, want nog scherp in het geheugen stonden immers de tijden dat kerkelijke figu-
p, met de Bijbel als slagzwaard in de hand, de homofielen bestreden.
Twee jaar bestaat de pastorale hulp voor homofielen in Leiden en J. M. Schlatmann, r.k.
«nu jstor van de St. Antoniusparochie in Lei den-zuidwest, die er zich van begin af aan mee heeft
eziggehouden, zegt erover: „Het is een initiatief gewe est, waarmee we midden in de roos
ii jbben geschoten".
iDe opzet van de hulp was (en Is
o ii g steeds)
ruimte scheppen voor een ver-
ouwelijk gesprek, in de eerste
fiats met de homofielen zelf en
dj daarom vragen ook met
ouders en andere direct-betrok-
n.
de vorming van gesprekskringen
een bijdrage te leveren tot de
JLntaliteitsvorming van de buiten
af anders.
Het heeft wel een tijd geduurd,
voordat de kerk tot dat inzicht is
gekomen.
Schlatmann: „Ja, vroeger liet de
kerk (en zij niet alleen) de homo
fiel weten: het is sneu dat je zo bent
ipaar je hebt je maar te assimileren,
ons gedragspatroon te volgen en an
ders: uit de weg. We hebben geen
idee wat we met dit soort gebulldo-
zer de mensen hebben
j oor
J uiid Paauw
Pastor Schlatmann: „Toen we er-
begonnen in 1969 wilden we be-
il geen poging doen alle homo-
q van Leiden hier naar toe te
oiulleh. Waar het ons om ging, dat
jjj ren de mensen d'ie er in hun
aste omgeving niet over konden
'tal durfden te praten, mensen die een
nkbord, een uitlaapklep zochten".
Hekken
Herd dat initiatief in het begin
met enige argwaan bekeken?
fj^S:hlatmann: „Ja. Er waren ho-
vo flelen die dachten: o, jé, de kerk
it er zich mee bemoeien, wat staat
i nu te wachten? Gaan ze weer
vSikken" om ons heen zetten, wil-
ze ons op een heel voorzichtige
drukken in het keurslijf
ir de hele meute ons in wil heb-
i'ni ni t alleen de homofielen
ed eken de pastorale hulp met ach-
3S docht. Ook sommige, laten we
zen nogal traditioneel denkende
I gangers waren er niet bijster
te spreken. Al dat zogenaamde
gedoe, daar zagen ze wei-
lln. Jullie weten zeker met de ge-
zaken geen raad meer, werd er
eens gezegd. Maar voor ons lag
heel principieel. Het ging hier
groep mensen, groter dan
oige vereniging waar we ons druk
maken, van wie we wisten dat
ins een groot deel ervan moei-
heden had. Als je je benen uit Je
ec hterste loopt voor een gezin dat
hu oeert op een zolderkamertje, nou
ii ben je een goede pastoor, hoor.
Lateiverdween die argwaan?
Schlatmann„Ja. Eerst kregen
we homofielen uit de omgeving,
daarna kwamen ze ook uit Leiden
zelf. Dat „pastorale" van de hulp
werd al spoedig beschouwd als een
garantie voor discretie, met name
door homofielen die helemaal niet
christelijk waren. En om diezelfde
reden kregen we ook het vertrouwen
van de kerkmensen. Dat merkte je.
Dan stond je met een paar mensen
te praten en die zeiden: je hebt nog
een bijbaan, hè? En dan dacht ik:
o. nou krijg ik weer wat te hóren
over de homofielenhulp. Maar dan
wonnen ze alleen maar informaties
in. En helemaal aan het eind ge
beurde het wel dat ze zeiden: we
hebben een neefje, kan die eens bij
je komen praten?"
Het godsdienstige element speel
de dus geen overwegende rol bij
de hulp?
„Nee. Dat pastorale hebben we al
tijd zeer ruim geïnterpreteerd. Kijk,
als de moeilijkheden van een homo
fiel gebed zijn in godsdienstige over
wegingen dan is het natuurlijk wat
anders"
Heeft u ook te maken gehad
met wat zware probleemgevallen
worden genoemd?
„In het begin was het, eerlijk ge
zegd, een beetje onze angst, dat wij,
amateurs meteen voor de zwaar
ste probleemgevallen zouden ko
men te staan. We vreesden dan te
kort te zullen schieten. Vandaar dat
we ons voorzien hadden van een
deskundige achterban. Daar hebben
we maar zelden gebruik van hoeven
maken. Zware probleemgevallen zijn
er wel, maar niet meer dan in een
„gewone" parochie.
De meeste homofielen willen er
alleen maar rustig over praten. Ik
sta nog altyd verbaasd dat een siga
ret, een kop koffie en een gesprek
iemand zo kunnen opluchten".
Seksueel
Wat zijn tot dusver de ervarin
gen geweest met de ouders van
homofielen?
„Er zijn ouders die voorbeeldig
meewerken en wier uitgangspunt is:
leder heeft recht op ruimte, recht
vaardigheid en een gelukkig leven.
Ik heb ook ouders hier gehad die
het emotioneel absoluut niet aankon
den. Die vielen bijv. steeds op het
seksuele, terwijl dat natuurlijk een
onderdeel is van een veel bredere er
varing. Ze waren niet in staat zich
in te leven. Dat bleek wel uit opmer
kingen als: „We begrijpen het niet,
hij heeft helemaal geen hekel aan
meisjes, hij heeft genoeg vriendin
netjes" of „hij is dol op kinderen".
En dan kon je wel zeggen: waarom
zou hij een hekel aan meisjes moe
ten hebben en waarom zou hy niet
dol op kinderen kunnen zijn, maar
om dergelijke vragen liepen ze heen.
Hun afkeer wordt niet zozeer be
paald uit angst dat de buurt het te
weten komt, maar meer uit diepe be
zorgdheid wat moet er van hem
worden?"
De moeilijkheid voor veel homo
fielen lijkt mij dat de maatschap
pij haar oordeel over hen hoofd
zakelijk bepaalt op basis van het
gedrag van een aantal randfigu
ren.
„De heupwiegende jongens met de
getoupeerde haren, ja. Dat is inder
daad een van de moeilijkste punten.
Vele homofielen herkennen zich daar
in niet en worden pijnlijk getroffen
door het feit dat de buitenwacht de
ze mensen als proto-typen van de
homofielen beschouwt. En er zijn nu
eenmaal net zoveel stromingen bij
homofielen als bij heterofielen".
Ghetto
U heeft gesprekskringen ge
vormd van homofielen. Maar loop
je daarmee op den duur niet het
„Dat is iets wat ik ook altijd be
pleit: geen ghetto-vorming, je niet
binnen het eigen kringetje opsluiten,
blijf komen bij je getrouwde vrien
den. En ikzelf moet er voor waken
er geen tweede parochie van te ma
ken. Ach, die hele pastorale hulp
voor homofielen heeft iets aparts,
iets vakjesachtigs. Dit werk moet
zichzelf overbodig maken. We heb
ben geen aparte minister voor
homofielen nodig, geen aparte wet
houder en dus ook geen aparte pas
toor of dominee. De hulp voor de ho
mofiele medemens moet in het pak
ket van iedere zielzorger zitten".
Nog even terug naar de ge
sprekskringen.
„Er is er één gemengd en één voor
jongens. Ze zijn bedoeld als alterna
tief voor marktaohtige toestanden
zoals bij het COC en zo. Let wel: ik
heb geen kritiek op het COC. Ze
willen af van dat betuttelende en
hun integratie-streven is juist.
Maar het stoot nu eenmaal een he
leboel mensen af en die belanden
tussen de wal en het schip. De ge
spreksgroepen zijn voor mensen, die
met zichzelf in het reine willen ko
men en geen behoefte hebben aan
bars, dancings".
Pastor Schlatmann
klankbord
(Foto Holvast)
gen homofielen het sterkst is bij
jonge arbeiders. Ik krijg de in
druk dat voor de homofielen,
die in die groep zitten de huidige
hulp niet toereikend is.
„Ja, dat is het tragische. Want
waar de weerstand het heftigst is,
daar zijn de moeilijkheden voor de
homofiel het grootst. Maar het gaat
niet alleen om jonge arbeiders als
we het over weerstand hebben. De
meeste intellectuelen hebben de ho
mofilie rationeel aanvaard, maar
daarmee schiet je nog niet veel op.
Een voorbeeld: ik heb destijds een
poging gedaan om het adres voor de
pastorale hulp te laten opnemen in
de adressenklapper van de arts. Dan
kon hij in voorkomende gevallen
naar ons verwijzen. Daarvoor schreef
ik een brief naar de Maatschappij
voor Geneeskunst. De voorzitter was
toen een paar maanden weg, dus ik
moest nog maar eens schrijven. Dat
heb ik gedaan. Er is nooit antwoord
op gekomen. Een arts die ik erover
sprak zei: „Homofilie? We komen
het zo weinig tegen". Nou, 5',i> van
de bevolking is homofiel, het gaat in
Nederland dus om vele honderd
duizenden mensen. En dan denk ik:
dat de artsen er zo weinig van mer
ken. zou wel eens kunnen liggen
U bent vóór vrede, dat weet ik
zeker. Als ik tijd (en zin) had
om met een grote lijst bij alle
abonnees langs te komen en u
te vragen uw handtekening te
zetten in de kolom „Vóór Vre
de", dan had ik ze, allemaal!
bent er ook best voor. dat er be
toogd wordt voor die vrede, mis
schien doet u wel mee, als het
gevraagd werd. Ik kan me ook
niet voorstellen, dat iemand be
zwaar zou hebben tegen een
„Vredesweek", die de kerken or
ganiseren. We zijn allemaal
heel ontzettend - verschrikkenj k
erg vóór vrede. Denk u eens in:
wat zou u doen als u „ze" in
uw vingers kreeg, die tégen de
vrede zijn??? Niet zo best voor
„ze", dacht ik, niet zo best....!
U bent vóór vrede. Wyst u
wel eens naar uw voorhoofd, on
derweg, naar 'n medeautomobi
list? Nee, eerlijk blijven! O, na
tuurlijk haalde die ander de
meest onverwóórdbare stommi
teit uit, en bedreigde uw eigen
vlekkeloze super-veilige rijstijl,
daar twijfel ik geen moment aan
maar.wéés u?? Dat zenuwen-
krakend gebaar, waardoor de
agressiviteit van de ander op
laait en hem/haar (dames
doen het ook) tot onvoor
spelbare reaktie prikkelt?
Was u nou voor vrédeof
hoe zit dat?
bent voor VredeNiet
een van uw collega's, uw vrien
den. uw buren, uw kennissen
of ze u „mogen" of niet, of ze
duizend en één bezwaren tegen
uw doen en laten, uw gezicht,
uw inkomen-en-de-besteding-
daar-van, uw omgangsvormen of
uw after shave hebben, doet niet
terzakeNiet één zal willen of
kunnen beweren, dat u niet voor
vréde bent
En uw vrouw???! (Die éne
duivelse opmerking van u, net
voor het slapen gaan toen
Die dodelijke opmerking, die u
verr..t om terug te nemen!!!?
Was u nou voor vrédeof
hoe zit dat?
U bent voor Vrede Iedereen
zegt het: Wat een lief gezicht
je heeft ze. Nog net zo stra
lend als toen ze trouwdeen,
je bent altijd welkom bij haar.
Je valt maar binnen en de
koffie dampt al en zóóóóó ge
zellig én gastvrij én vlot én la
chenlachen dat Je met d'r
kunt. (ze weet altijd van ieder
een iets geks. Nou, géks? Nee,
rotdingen, snert eigenschappen
om heel langgerekt achter
je hand „Ohoh" te gapen: „had
je dat gedacht??".) U roddelt
hé? Zo losjes-weg in het por
tiek. bU de gorenteman', op het
kaartavondje, bij de koffie
U roddelt altijd en óveral onder
het motto: „Ik wil der niks van
zeggen, maarEn u bent zo
enorm voor vréde?? „Tuüürlijk
vréde!!" Wanne es- dan? ...hoe
zit dat nou??
Je bent voor VREDE. Al zul
len je haren er voor groeien tot
Je tenen en zal Je Je broek nóóit
wassen en al zal Je ervoor op
blote voeten lopen en zal Je vol
hangen met fietskettingen, wa
xinelichtjes en muizetanden. Al
zou Je die dure middelbare op
leiding dan mislopen (was
trouwens tóch te autoritair), al
zou Je er een stickie voor moe
ten missenJe bent hardstik-
ke vóór alle vrede en Je praat
er uren over, je betoogt Je er
rot voor, Je verspreidt x-honderd
folders, slaapt er voor onder de
bosjes en..nou ik weet niet mee
verder alles alles, alles voor vre
de!!! O Ja??
Waarom huilt Je moeder? Stie
kum (je hoeft je niet voor d'r
te generen, want de mede-vrede-
stichters zullen het niet zien)
W&arom huilt je moeder om
Jou???? Je bent toch zo óverlo-
pend van vrede?? Heb Je d'r
hart niet gezien, waar Je zo vre
destichtend over heen liep?????
W&&rom huilt Je moeder??????
bent voor vrede en staat
er in een van de bovenste regels
u zou nog niet weten wat u
zou doen als u er eens ééntje in
uw vingers kreeg die tégen de
vrede wasNiet zo best voor,
zó eentje (U knikte heel erg in
stemmend toen u het daarnet
las). Kijk eens naar uw vingers
.Ja, uw eigen vingers Ik
zeg maar niks meerO, Ja
de kerken houden telkens een
vredes-week, voor uh „wie
u tussen de vingers hebt"! Mis
schien leren we het nog eens:
Het begin, het fundament, zon
der welke die hele grote gepro
pageerde vrede, waar u en ik en
alleman zo klakkeloos vóór zijn,
flut is; onmogelijk. droom,
onzin! Misschien leert u het
nog, achter uw stuur of thuis
of met uw mondje, of jij alleen
maar voor je moederVre
de? (Tot volgende week).
Gissen
Wat is na twee jaar voor u de
bovendrijvende ervaring bij de
hulp voor homofielen?
„Waar ik het meest door getrof
fen ben, dat is de geweldige drem
pelvrees die er nog altijd bestaat. Ik
zit soms tegenover mensen, die pas
na lang aarzelen en dubben de
weg hier naar toe hebben Ingeslagen
En dan kun je alleen maar gissen
naar het aantal mensen, dat het ook
wel zou willen, maar er niet toe kan
komen".
Pastor Schlatmann woont niet, zo
als gebruikelijk is, in zijn parochie,
maar in een flat op het Stations
plein (134). Dat is met name voor
dit „bijwerk" een gunstige omstan
digheid. De pastorie zou daar niet de
meest geschikte plaats voor zijn.
„Ik was bang da/t de drempelvrees er
nog aanzienlijk groter zou zijn dan
hier in de anonimiteit van een groot
flatgebouw".
rep
)EN Hervormde Gemeente
jlandse Kerk 10.00 uur ds. J.
.t, 11.45 uur Oecumenische stu-
taldienst.
R Vare Kerk 10.60 uur ds. E. M. Parn
8 »ek. 5 uur ds. L. Kievit, Gouda.
üiranatha Kerk (Lage Morsweg) 10
1 ds. N. T. Bakker. Oegstgeest, 6.30
:ds. H. J. van Achterberg.
J- lings Kerk (Koningsstraat) 10 uur
11' 0. C. Post.
hhtlehem Kerk (Driftstraat) 10 uur
ni H. W. Hemmes.
g. fcrakerk 5 uur ds. H. Hortensius en
^p.. M. Pannekoek (Herv. Gereform
it).
rmjdlngskerk (Montgomerystraa/t)
Buur ds. Joh. Poort,
ïredes Kerk (Burggravenlaan) 10.00
Kds. H. J. van Achterberg,
lderkerk 7 uur dr. W. van der
in (Herv.-Geref. dienst),
r. Vrljz. Hervormden (aula) Aster-
i*. 10.30 u ds. M. J. Wagenvoorde.
Use Wallone (Breestraat) 10.30 uur
tur J. Eisseeuw.
iemisch Zi<
Brederveld.
Ü&conessenhuis (Houtlaan 55) 10.30
mevr. ds. A. Geense-Ravesteijn,
M lerdorp.
Werkplaats Janvossensteeg 17)
aur samenkomst,
Ifligdkapel Vredeskerk 10.00
IA. Lagerwerf.
lugdkapel „De Goede Herder" (Ou-
Vest 13) 10.30 uur: de heer A. Prno
it toef. Kerk:
U lderkerk10. uur dr. v. d. Zwaan
ai ds. Kronemeijer.
I Kr&kerk 10 uur ds. T. L. H. Pleterse
im. 5 uur ds. Hortensius (Ge-
ich. dienst met Nede. Herv.)
Ie Vestkerk: 10 uur ds. De Heer
dr. v. d. Zwaan.
w fcoftekerk: 10 uur dr. Dronkert, 5
ids. De Heer.
li! torljdingskerk: 9 uur ds. Krone-
ca jer, 5 uur dr. Dronkert.
elj|j;roenhoven: 10.15 uur ds. Krone-
wlnsdlensten „Jeugdhaven": 10
iMlrt": de heer Kromhout,
ril ..He Mierennest": de heer De Ko-
lot v.ljk: 10 uur ds Hortensius.
fumenische dienst).
«ef. Kerk (Vrijgem.) 10
Jds. j. v. d. Haar.
«er. Gem. 10 en 4.30
Hl -aarci-
-*PUst en gemeente (Oude Rijn
'0 uur ds. R. Reiling.
Geref. Kerk 10 en 5
^gezinde Remonstr. Gem. 10 uur
da/ 8. van Bllderbeek (m.m.v. koor)
"^ng. Luth. Gem. 10.15 uur ds.
frppi
^er des Heils 10 uur Heiligings-
7.30 uur verlossingssamenkomst
Bclence (Steenschuur 6) 10.
^Holland- Dienst.
M ^ng. Chr. Gemeenschap Mlddel-
T*cht 3) 10 uur ds. Dlkkes.
Oud Kath. Kerk (Cronesteinkade) 9.45
Vrije Kath. Kerk (Vreeswijkstraat),
10.30 uur gezonden HM.
RK Kerk H. Antonius (zat. av. 7
uur) 9.30, 11.00 en 12.15 uur.
Hartebrug (zat. av. 7 ur) 8, 9 10, 4
en 11.30 uur.
Bijkerk Timorstraat 9.30 en 11 uur
St. Jozefkerk (zat. av. 7 ur) 8. 9.30
11, 12.15 en G uur.
Petruskerk (zat. av. 7 uur), 9, 10.30
12 en 6 uur.
Studentenparochie (zat. 7 uur in Lo-
dewijkskerk) 11.45 uur in Hooglandse
kerk 8.30, 9.45 11 en 6 uur.
Nieuwe Apostolische Gemeenschap
(Hoge Rijndijk 24) 9.30 en 4 uur dienst
(Donderdag 7.45 uur).
Aarlanderveen Herv. Gem. 10 u
ds. Kamma te Oegstgeest, 7 uur ds. M.
Hanemaaijer te Alphen aan den Rijn.
Geref. Kerk 10 uur kandidaat J. Cri-
zia te Mijdrecht, 7 uur ds. mevr. Geen-
se te Leiderdorp Jeugddienst, Chr. Ge-
reform. Kerk 9.30 u Dienst des Woords
2.30 uur ds. H. C. van der Ent te Kat
wijk aan Zee, R.K. Kerk (zat. 7 uur)
7.30 uur en 10.30 uur Ter Aar
Dorpshuis Aardam 9 en 12 uur.
Alphen a/d Ryn Herv. Gem. Adv.-
kerk Julianastr. 9.30 uur ds. M. Ha
nemaaijer. 6.30 uur ds. J. H. Bogers,
Kruiskerk Gouwsluis 9.30 uur ds. P.
A. Lefeber, Opstandingskerk Pr. Ma-
rijkestraat 9.30 uur ds. J. H. Bogers,
6.lb uur Zangdienst, 6.30 uur Open
Deurdienst, ds. W. Verweij uit Krim-
£en a.d. IJssel Gebouw Nabij Van
énnepstraat 9.30 uur Jeugdkapel de
heer C. Otto, Zaal Opstandingskerk Pr.
Marijkestraat 9.30 uur Jeugdkapel de
heer Zaalberg, Martha-Stichting Rijn
stroom 10.30 u. ds. I. J. Walpot, Kerk
gebouw, Oudshoornseweg, 10 uur;
ds. A. de Leeuw te Boskoop. Hervorm
de Sionskerk Hoofdstraat 9.30 uur ds.
S. W. Verploeg H. avondmaal, 6.30 uur
ds. S. W. Verploeg H. A. en dankzeg,
Goede Herderkerk Ten Harmsenstraat
9 uur ds. N. J. M. Hoogendljk, 7 uur
Gesprek met belangstellenden over the
ma en prediking van de Vredesweek.
Rldderveld Het Kasteel Veldbloemweg
10.30 uur ds. N. J. M. Hoogendljk,
Aula Morgensterschool, Parelstraat 5 u
ds. S. W. Verploeg, Geref. Kerk Ma-
ranathakerk Raadhulsstr. 10 uur ds.
M. van Harmeien, 6.30 uur ds. A. Bor-
man, Salvatorlkerk Willem de Zwij
gerlaan 10 uur ds. A. Borman, 6.60 uur
as. M. van Harmeleai, De Goede Her
derkerk 10.30 uur ds. J. Vos en 5 uur
ds. F de Vrie6 te Vleuten-De Meern.
Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk Grlj-
pensteinstraat 9.30 uur en 5 uur Dienst
des woords. Oud Geref. Gem. Kerk-
febouw Hooftstraat 240. 9.30 uur en
uur Leesdiensten. Rem Geref. Gem.
geen opgaaf ontvangen. RK St. Bo-
nlfaciuskerk (zat. 7 uur) 8.30 uur 10
uur Ned. Gezangen en 11.30 uur Pred.
F. J. Wüst, R.K. Pius X kerk (zat. 7
uur) 7.30 9. 10.30 11.45 en 6.30 uur.
R K Parochie Ridderveld (zat. 6.30
uur) 8.45, 11.15, en 5.30 uur Leger des
Heils Gebouw Corn, de Vlamlngstr 10
uur en 7.30 uur.
Baptistengemeente 10 en 6.30 uur, ds.
J. Malgo.
Benthuizen Herv. gemeente 9.30
en 6 uur ds. J. den Dikken, Gereform.
Gemeente 9.30 en 6 uur leesdienst
(dinsdag; 7.30 uur student Drlessen).
Bodegraven Herv. gemeente 't An
ker 9 en 10.30 uur ds. G. J. van Emb-
den, 6.30 uur ds. J. H. Cirkel, Salva-
torkerk 10.00 uur ds. Balke, 6.60 uur
ds. J. A. Peters (Den Haag) Bethle-
hemkerk 9.30 uur ds. J. H. Cirkel 6.30
uur ds. A. v. d. Bleek (Lexmond). Ge
reform. kerk 10.00 uur ds. Buitenhuis
6.30 uur ds. Treurniet (Woerden), Nieu
werbrug 9.30 uur ds. Treurniet (Woer
den), 6.30 uur ds. Buitenhuis, Gerefor
Kerk (vrijgemaakt)9 en 4.15 uur ds.
G. Hagend (Bussum) Geref. Gem. 10
en 6.30 uur leesdienst, 7.30 uur ds.
D Hakkenberg (Dordrecht), Evangeli
sche Luth. Kerk 10.30 uur ds. D. Pobu-
da. Evangelisatiekring. 10 uur eredienst
3.45 1
J. Kits sr.
Boskoop Ned. Herv. Gem. 9.30 u
ds. L. de Ru uit Amsterdam: 6.30 uur
ds. T. H. Oostenbrug; Geref. Kerk 930
en 5 uur ds. H. Dijkstra, Maratha-
mavo 11 uur ds. H. Dijkstra; Chr. Ge-
reofrm. Kerk 9.30 en 6.30 uur lees
diensten, Geref. Gemeente 9.30 uur,
leesdienst 3.30 uur ds. A. F. Honkoop;
Vrljz. Prot. 7 u de heer P. v. d. Laar-
se Evangelie centrum 9.30 uur in
Concordia, de heer Th. Verwoerd; Verg
van gelovigen, 9.60 en 5 uur samen
komsten ln lokaal Nieuwstraat 27; vol
le evangelie Bethel 9.30 uur de heer
J. Modderkolk. RK Kerk (Dorp) zater
dagavond 7 uur) 8.45 10 en 11.30 uur
Ontmoetingscentrum Snljdelwijk (za
terdagmiddag 5.30 uur) 9.30 uur.
Hazerswoude Herv. Gem. 9.30 uur
ds. Jac. Vermaas te Hulzen, 6.30 uur ds
L. Boer (Jeugddienst), Geref. Kerk
9.30 en 5 uur ds. Brink, RK Kerk St.
Bernardus (zat. 7 uur) 9.30 uur en
11 uur. RK St. Michael kerk Rijndijk
(zat. 7 uur) 9 en 11.30 uur, RK Kerk
dorp (zat. 7 uur) 8, 10 en 11.30 uur.
Hillegom Herv. Gem. 10 uur ds.
F. C. van der Zee, van Bergen 7 uur
ds. J. Streefland, van Noordw. hout:
Parkwijk, 7.30 uur de heer J. Valken-
nep, Geref. Kerk 10 en 5 utir ds. A.
Bikker van Zeist, Aktie Kruistochten
Nederland maandagavond 8 uur ds. J.
Gravendeel in „Welkom", Lisse, Volle
Evangelie Gemeente 10 uur samen
komst Nutsgebouw Van den Endelaan,
8 uur bijbelstudiekring Klein VVrees-
wi]k 3. Lisse, RK KerTc Par. St. Jozef
8.30 uur; 10.00 uur 11.30 en 5 uur.
Par. St. Martlnus (zat. av. 7 uur) 7.00
8.30 10.00 11.30 12.45 en 5.30 uur.
Hoogniatle Herv. Gem. 10 uiir
Gezinsdienst ds. P. Schoonenboom RK
Kerk (zat. 7 uur) 9 en 11 uur.
Katwijk aan den Rijn Herv Gem.
Dorpskerk 9.60 ds. Makkenze, 6 uur ds
Heijmans, Ontmoetingskerk 10 uur ds
Heijmans, 6.30 uur ds. Makkenze; -
School Narcisstraat 10.30 uur ds. El-
derman (lnterk. dienst). Ger. Kerk 9.
uur ds. Pijlman Katwijk aan Zee, 5
uur ds. Elderman, R.K 'Kerk (zat. av.
7 uur) 8, 9.30 en 11.15 uur.
Katwijk aan Zee Herv. Gemeen
te. Nieuwe Kerk 10 uur ds. J. W. Sep-
meyer, Oud-Vlootpredikant te Den-
Haag, 6 uur ds. W. Vroegindewey Ou
de Kerk 10 uur ds. C. van den Bergh
6 uur ds. A. Vink, Ichthuskerk 10 uur
ds. W. Vroegindewey 5 uur ds. Jac.
de Vos, Pnièikerk 9.30 uur ds. W. Kool
6 uur ds. C. van den Bergh, Groen
van Prinstererschool 10 uur ds. J P.
van Roon. Zeehospitium: 8.30
Vredeskerk 9.30 ds. R. de Vries 5
ds. F. Pijlman, Triumfatorkerk 9.30 u
ds. H. D. Elderman, 5 uur ds. R. de
Vries, Chr. Geref Kerk 10 en 5 uur
ds. H. C. van der Ent Geref. Kerk
Vrijgemaakt 9 en 7 uur ds. G. Rouke-
ma, 10 uur ds. J. M. Goedhart, beves
tiging van ds. T. Hoff 4.30 uur ds.
T. Hoff, intrede, Geref. Gemeente Re
misestraat 10 en 5 uur ds. Van der Bijl
R.K. Kerk (in vredeskerk) 7 uur Volle
Evangeliegemeente Rijnland (Voorsst
100) 10 uur dhr. Bulthuis.
Koudekerk Herv. Gem. 10 uur.
(Jeugddienst) ds. J. Th. W. Quak, 7 u
ds. F. A. L. Franken, van Woubnag-
ge, Geref. Kerk 9 uur en 10.30 uur
ds. H. J. Swierts (HA) 7 uur ds. H. J.
Swieits (HA) RK Kerk (Verenigings
gebouw) 10.15 uur.
Leiderdorp Herv. Gem. Dorpskerk
10 uur ds. J. P. Honnef (H.A) Geref.
Kerk Hoofdstraatkerk 10 uur 6.30 uur
ds. J. A. van Netten (H.A.), Schep-
plngskerk 9 uur en 10.30 uur ds. A.
Geense, 5 uur ds. J. A. van Netten.
Leimuiden Herv. Gem. 9.30 uur
ds. J. H. de Vree Gezinsdienst m.m.v.
Zondagschoolkinderen, Geref. Kerk
9.30 uur ds. Jos G. Los, 7 uur ds.
A. C. Langedijk RK Kerk (zat. 7 uur
7.30. 9.30 en 11.15 uur.
dienst, Helvetla-kapel 10 uur ds. H. G.
Oostinga, Gereform. Kerk 10 uur dr.
L. Schuurman (Vreds-zondag)4
uur drs. A. E. v. d. Woude. afscheid,
Chr. Geref. Kerk 10 uur ds. P. H. Seg-
gelink, emer. pred. Nieuw-Vennep, 7 u
ds. K. Boersma, van Haarlem, Geref.
Kerk (Vrijgem.) 10 en 4 uur Leesdien
sten, Geref. Kerk (Vrijgem,) 10 en 4.30
uur ds. J. J. Verleur, Oud Geref. Gem.
9.30 en 3 uur Leesdiensten (donderdag
7.30 uur: de heer J Schlnkelshoek, van
Kampen). Ned. Prot. Bond (Groene
Kruisgebouw)10.15 uur ds. A. J.
Snaaijer, Heemstede, RK Kerk St. Aga
tha (zat. av. 7 uur) 8.30 10.15 11.45
en 7 uur Dependance Poelpolder -
Ontmoetingscentrum (zat. av. 7 uur)
9 en 11.30 uur Mariaparochle (zat. av.
8.30 uur) 10.30 12 en 5.30 uur Enge
lenbewaarders 'zat. av. 7 uur) 7.30 8.45
10.45 en 5.45 uur.
I Nieuwkoop Herv. Gem. 9.30 uur
ds. J. Kooy te Leiden 6.30 uur ds G
van Doorn, Geref Kerk 9.30 uur en
6.30 uur ds. Rinse J. A. Hanenburg,
Rem. Geref. Gem. geen opgaaf ontvan
gen, Chr. Geref. Kerk 9.30 uur Dienst
des Woords en 6.30 uur, RK Kerk (zat
7 uur) 7.30 9 10.45 en 7 uur.
Nieuwveen Herv. Gem. 9.30 uur ds
J. Gebraad, 6.30 uur Geref. gastpredl-
kant W. J. van Otterloo te A'dam Ge
reform. Kerk 9.30 uur ds. L. Oost 6.30
uur ds. W. J. van Otterloo te Amster
dam gezamelijke (dienst in hervormde
kerk). RK Kerk (zat. 7 uur) 9. 10.45
en 5 uur.
Noordwijk-Binnen Herv. Gemeen
te (ln Ger. Kerk, Vinkenlaan) 10.30 u
dr. J. G. B. Jansen, 7 uur (Geen dienst
l.v.m. oecumenische vredesdlenst in rk
kerk, voorgangers kapelaan G. J. War
merdam en dr. J. G. B. Jansen).
Geref. Kerk, Vinkenlaan 9 uur de heer
J. D. Brouwer (Katwijk), 5 uur de heer
S. van der Land (Wassenaar), Van den
Berghstichting 11 uur ds. H. Lljesen.
Ned. Prot. Bond, Lindenpleln 10.30 u
dr. J. van Goudoever (Hilversum) RK
Kerk (zag. av. 7 uur) 8. 9.30 11 12 en
7 uur (oecumenische dienst).
Noord wijk aan Zee; Herv. Gemeen
te Hoofdstraat 10 uur ds. A. L. Lapré
(H.A.) Hervormde Kapel, Hoofdstraat,
7 uur ds. A. L. Lapré (H.A.) De Rank
Golfbaan 10 uur ds. J. de Vos (Kat
wijk), Sole Mlo 9.30 uur ds. A. Vink
(Katwijk), Herv. Ger. Evangelisatie,
(Voormalige Mulo, Schoolstr. 2) 10 uur
reform. Kerk Hoofdstr 10 uur ds. H.
Lljesen, 5 uur ds. C. Warner, RK Kerk
(zat. av. 7 uur) 7.30, 9, 10.30, 12 en
7 uur.
Xoordwljkerhout Herv. Gem. 10.00
uur ds. J STreefland, RK Kerk St.
Jozef (zat. av. 7 ur) 8.00, 10.00 11.30
en 7 uur, St. Viktor (zat. av. 7 uur)
8.00 9.30 11.00 en 6 uur. H. Hart van
Jezus ln de Zilk (zat. av. 7 uur) 8.30
10.00 en 11.30 uur.
Oegstgeest Herv. Gem, (Groene
Kerk) 10.30 uur ds. J Irik (Pauluskerk
10 uur ds. W. E. Verdonk (Gemeen-
tecntrum) 7 uur ds. K. Vegter Vrljz.
Herv. (Gemeentecentrum) 10.30 uur ds
T. Bruisma, Geref. Kerk 10 uur ds.
av. 7 uur) 10.30 12 en 6 uur Bonaven
turakapel (zat. 7.30 uur) 8 en 10 uur.
Oudeweterlng Herv. Gem. 9.30 u
ds. Lalleman 7 uur zie geref. kerk Gere
Kerk 9.30 uur ds. H. Leljsen te Noord-
wijk, 7 uur ds. H. A. Visser herv. pred.
Gezamelijke Jeugddienst, Rem Geref
Gem. 7 uur mejuf. ds. A. de Jonge
te Gouda, RK Kerk Meerkreuk (zat. 7
uur) 8.15 9.45 en 11.30 uur.
Rilnsaterwoude Herv. Gem. 9.30 u
ds. T. H. Oostenbrug 7 uur ds. A. de
Leeuw te Boskoop Chr. Geref Kerk
9.30 uur Dienst des Woords 2.15 uur ds
G. Bouw te Schevenlngen RK Kerk
(zat. 7 uur) 7.30 9.30 en 11.15 uur
RUnsburg Herv. Gemeen
te (Grote Kerk) 9.30 uur ds, I. Wisse,
5 uur, ds. Van Gosllga (afscheid),
(Bethelkerk) 9.30 uur ds. Van Gosll
ga. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 uur ds
Bijleveld, 5 uur ds. C. v. d. Tas te
Boskoop. Immanuëlkerk 9.30 uur ds. J.
Snoey, Katwijk, 5 uur ds. Baayen, Ma-
ranathakerk 9.30 uur ds. Baaven, 5 u
ds. Bijleveld, Geref. Kerk (Vrijgem) 10
en 5.15 uur ds. K. Deddens (HA) Chr
Geref. Kerk 9.30 en 5 uur dienst, RK
Kerk tuinbouwschool (zat. 7 uur) 10.30
Sassen hei m Herv. Gem. 9 uur ln
(geref. Kerk): ds A. Westra 6.30 uur
ln „Ontmoeting": ds. Posthumus Me-
ijes. Geref. Kerk 10.30 uur ds. H. van
der Berg 5 uur ds. J D. te Winkel,
Jeugddienst. Chr. Geref. Kerk 10 en
5 uur ds, L. S. den Boer, Ned. Prot
Bond (Julianalaan 10.30 uur ds. N.
R. Hefting, Nijmegen, RK Kerk 8.00
9.30 11.00 en 5.30 uur.
Valkenburg Herv. Gem. 10.00 uur
en 6.30 uur ds. G. Zonneveld, Geref.
Kerk 9.30 (Jeugddienst) en 7.30 uur
ds. Roosen Geref. Kerk (Vrijgem) 8.30
uur ds. J. M. Goedhart, 7 uur ds. Th.
Hoff (Intrede)
Voorhout Herv. Gem. 10.00 uur
ds. J. Hoogenkamp 7 uur Community
ds. Meljerlng, Hulp en Heil 10
Verheule, Rijndijk 10 uur ds. Mete
ring, Geref. Kerk 9 en 10.30 uur ds.
P. Reedijk, 5 uur ds. J. van Drie stu
dentenpredikant te Delft. Aula Noord-
Hofland 9.45 uur ds. de Zeeuw. Geref.
Kerk (Vrijgem) 8.30 uur ds. K. Ded
dens, 5 uur Leesdienst. RK Kerk Lau-
rentlus (zat. av. 7 uur) 7.30 10.30,
12 en 5 aur Moeder Gods (zat. av. 7
uur) 8. 10. 11.30 en 6 uur. Creatief
Centrum 10.45 uur Oecumenische werk
groep Thema „Gezond zijn".
Waddinxveen Herv. Gem. Brugkerk
9.30 uur ds. D. van Vliet 6.30 uur ds
J. v. d. Heuvel, wijkgebouw 9.30 ds.
J. v. d. Heuvel. 6.30 uur ds T van 't
Veld, Herv Bethel 9.30 u ds. T. van 't
Veld. 5 uur ds. D. van Vliet. Immanuel
9.30 uur ds. N. J. Flink 5 ds. G. J.
Bregman (Jeugddienst). Geref. Vere
nigingsgebouw 9.30 ds. D. J. Modderaar
5.00 ds. B. Koekkoek. Geref. Ontmoe
tingskerk 10.00 ds. B. Koekkoek m.m.v.
het kinderkoor 5.00 uur ds. D. J Mod
deraar Rem. Ger. Gem.: 10.00 uur ds.
M. A. Bosman-Hulzlnga. Oud ger. ln
Ned Zuidkade 158 10.00 en 6.30 uur
leesdienst Chr afgesch. Gem. 9.30 en
5.00 uur ds. A. P. Verloop.
Warmond Herv. gemeente 10 uur
oecumenische dienst. 7 uur ds, J. M.
Snijders (H.A.) R.K. Kerk (zat. av. 7
uur) 8, 10 en 11.30 uur.
Woubrugge Herv. Gem. 9.30 uur
ds. Franken. 6.30 uur ds. Luldenburg,
Eén van de glas-in-loodra-
men van de R.K. Hartebrugkerk
in Leiden.
(Foto Holvast)
7 uur k&ndidAat B. M. J. schelhaas
te Amstelveen RK Kerk (zat 7 uur),
7.45, 9 en 10.45 uur.
Zoeterwoude Herv. Gem. 10 uur
ds. Schock RK Kerk St. Jan Zuldbuurt
seweg (zat. 7.30 uur) 7.30 10 en 11 uur.
RK Christus Dlenaarkerk (zat. 7 uur)
8.30 10 11.30 en 6 uur. RK Kerk,
Meerburg (zat. 7 uur) 8.45 10.30 12
en 6 uur.
Zwammerdam Herv. Gem. 10.30 u
ds. D. Goudzwaard, 6.30 uur ds. SJ. Tie
mersma (Gez. dienst) Geref Kerk 9 u
ds. Fr. de Jong. 6.30 u ds. SJ. Tlemers-
ma, Rem. Geref. Gem. geen opgaaf
ontvangen RK Kerk (zat. 7 uur) 8, 10
11.30 530 uur.
