apan tussen twee klippen
p zijn bevolkingspolitiek
luto „verdwijnt"
GOED
GE
SLA
PEN?
CONTAINERSCHEPEN
MET KERNENERGIE
Springen per computer
SCHOOLBANK
VAN
TOEKOMST
KERN-FUSIE
Radar-oesters
Tegen beslaan
van ruiten
SRDAG 7 AUGUSTUS 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 13
pan maakt zich zorgen over de nadelige gevolgen van een
ichzelf gunstige ontwikkeling, die bewust is nagestreefd:
voor grote landen unieke verlaging van de bevolkingsgroei,
rezien over de gehele wereld het probleem van de tome-
groeiende bevolking zorgen baart, is een recent weten-
Ajpelijk rapport over de Japanse situatie van meer dan
reiselijk belang. Het rapport is samengesteld door Minoru
.jkmatsu, een van de topmensen van het Instituut voor de
gezondheid in Tokio.
lie
jn telde in 1912 ongeveer vijf-
zielen, en dit aantal was,
verdubbeld. Dat betekent 'n
|kse toename van 1,3 procent,
het percentage was in de eer-
■en hoger en is geleidelijk ge-
Wanneer in aanmerking wordt
dejien, dat door deze ontwikke-
groep in de vruchtbare leef-
Izrjerhoudingsgewjs kleiner wordt,
5npp grond van de statistische
anps worden verwacht dat
de bevolkingstoename
,7 procent zal bedragen,
kejbeperking van de bevolkings
in Japan geschied op vrij-
basis. Waarschijnlijk heeft
a^oproer" in 1918 de ogen
'voor het toen reeds dreigende
f van voedseltekorten voor de
jnen, die zich op de betrekke-
eilanden in leven moes-
pn te houden.
'geboortebeperking werd niet
anfe overheid opgelegd of door
maatregelen gestimu-
kennelijk door de bevol-
Lpelf gewild. Het middel dat
werd gehanteerd was hoofd
je de abortus provocatus, die
liseerd is in Japan sinds 1948.
deze legalisatie steeg 't aan-
allen van abortus in 1955 tot
;ord van 1.17 miljoen, en dit
dan nog alleen de bekende
Nadien is het jaar-aantal
open tot bijna 750.000 in
64) bleef beneden het voor de eco
nomische groei wenselijk geachte
peil. Deze bevolkingsgroep nam van
1965 tot 1970 slechts met 960.000 toe.
Verwacht kan worden op grond van
de geboortecijfers van voorgaande
jaren, dat de toeneming in de perio
de 1970 tot 1985 (een drie maal zo
lange periode dus) slechts 620.000
zal bedragen, een relatieve daling
van tachtig procent
Maramatsu stelt, dat er nu al in
kringen van industrie en handel ge
klaagd wordt over een tekort aan
jongere arbeidskrachten, waardoor
de economische ontwikkeling dreigt
te stagneren, zo niet een teruggang
te zien zal geven. Bovendien ont
staat verhoudingsgewijs een steeds
groter aantal onproduktieve maar
wel consumerende bejaarden tegen
over een kleiner aantal produktieve
inwoners. Dat betekent harder wer
ken voor een steeds kleiner aantal
om een welvaart op peil te houden
voor een groter aantal. Dit lijkt een
wat pijnlijke consequentie van een
vrijwillig toegepaste bevolkingspoli
tiek, die er op gericht wasi juist wel
vaartsvermindering door overbevol
king te voorkomen
Hoewel 't enigszins opzienbarend
as, was het toch niet ten onrechte
dat de Japanse autoriteiten er op we
zen, dat een iets royalere bevolkings
aanwas wenselijk zou zijn ten be
hoeve van de economische boleien-
velvaart. Er zijn (nog) weinig
landen waar zoiets terecht gezegd
kan worden. De Japanse ervaringen
kunnen echter zeer leerzaam zijn,
wanneer ooit in de rest van de we
reld het probleem van de overbe
volking elementair wordt aangepakt.
Het mag allemaal niet te revolutio
nair en rigoureus om niet het tegen-
deel te bereiken van hetgeen men
zich ten doel stelt.
Overigens zijn er anderen, die het
onverstandig zouden vinden wan-
neer de groei van 't bevolkingsaan
tal weer zou toenemen: dan blijft
op den duur de overbevolking drei
gen. Het zou volgens hen beter zijn,
even één generatie door de zure ap
pel van onevenwichtige leeftijdsop
bouw heen te bijten om daarna een
evenwichtig opgebouwde niet te tal
rijke bevolking te hebben. Of de za
kenlieden, die om arbeidskrachten
zitten te schreeuwen, het daarmee
eens zijn, is nauwelijks een o-
pen vraag....
Op het internationale visuele
congres VISCOM-71 in We
nen is onlangs door meer
dan 1000 deskundigen gedis
cussieerd over de leerstof
van de toekomst. In het
kader van deze discussies
kwamen vanzelfsprekend
ook de methoden te Toerde
om deze leerstof over te dra
gen, en wat is in school meer
centraal dan de schoolbank?
Deze „schoolbank van de
toekomst" werd ideaal
acht: een makkelijke stoel
achter een ruime werktafel
voorzien van schrijfmachine,
draaitafel, apparatuur voor
geluidsbanden en televi
alles individueel door de leer
ling te bedienen.
de in 1930 ontdekte tot dus-
rste planeet van ons zonnestel-
:et men nog bitter weinig. De
is wel bekend, maar niet in de-
periode sinds de ontdek-
heeft Pluto slechts een zesde
in omwenteling om de zon vol-
Het is uit berekeningen aan de
van de waarnemingen over de-
trekkelijk korte periode duide-
eworden, dat deze baan ver
inde voor planeten uitzon derlij-
enschappen heeft. Het vlak van
an helt sterk ten opzichte van
dere planeetbanen, en de baan
elliptisch en daardoor excen-
l> dat de planeet af en toe bin-
Pe baan van de planeet Neptu-
iomt, die gewoonlijk ruim een
rd kilometer dichter bij de zon
Idan Pluto.
kleine afwijkingen tussen werke-
baan en theoretische ideale
baan kunnen gevolgen worden ge
trokken over de massa van Pluto.
Die afwijkingen worden veroorzaakt
door de aantrekkingskracht van
Neptunus. De Neptunusbaan is veel
nauwkeuriger bekend: deze planeet
met een omlooptijd van 164 jaar, is
al gedurende driekwart van een om
loop nauwkeurig bestudeerd.
Aanvankelijk heeft men op grond
van waargenomen baan-afwijkingen
de conclusie getrokken, dat Pluto on
geveer de massa van de aarde had.
Maar onlangs werd in Astronomical
Journal bericht, dat volgens nieuwe
berekeningen de massa waarschijn
lijk niet groter is dan elf procent
van die van de aarde. Deze kleine
massa maakt het twijfelachtig, of
Pluto van oorsprong wel een pla
neet geweest is, aangezien alleen de
binnenplaneten dergelijke kleine
massa's hebben en de buitenplaneten
veel zwaarder zijn.
Hiermee zou de reeds eerder geop
perde theorie veld winnen, dat Plu
to oorspronkelijk een maan van Nep
tunus is geweest, die door een of an
dere oorzaak "op drift" is geraakt,
en een zelfstandig leven is gaan lei
den. Hierdoor zouden ook de reeds
genoemde merkwaardige eigenschap
pen van de baan verklaard kun
nen worden.
Men zal over een lange periode nog
veel nauwkeuriger waarnemingen
over de banen van Neptunus en Plu
to moeten verrichten, om uitsluitsel
over dit vraagstuk te krijgen.
"Maar als het zo doorgaat, is Pluto
tegen 1980 voor de wetenschapsmen
sen helemaal verdwenen", grapt de
New Scientist in een bericht over de
ze publicatie van Astronomical Jour
nal.
Wetenschap
en technologie
Redactie P. Bok
Een groep Japanse geleerden is er
in geslaagd kernfusie op te wekken
door een sterke laser-straal te rich
ten op vast zwaar waterstof bij ex
treem lage temperatuur. Een soort
gelijk experiment is onlangs even
eens in Frankrijk verricht.
De antwoorden van tegen de
tweeduizend ziekenhuispatiënten
op de vraag "Hebt U goed ge
slapen?" vormden het basis-ma
teriaal voor een proefschrift,
waarop onlangs de Delftse arts
W. G. Zelvelder in Utrecht pro
moveerde. De dissertatie behan
delde de therapeutische evalua
tie van slaapmiddelen.
Aanleiding tot het onderzoek,
was het ontbreken van een eens
luidende opvatting over de bes
te manier om het effect van
slaapmiddelen te testen. De be
staande medische literatuur
"rammelt" op dit gebied, aldus
dokter Zelvelder.
De patiënten, die bij het on
derzoek waren betrokken, kre
gen glutethimide of butobarbital
in verschillende doses of een
placebo, dat is een niet-werkend
middel dat gegeven wordt alsof
het wel werkzaam was. De pa-
tienten werden alle des nachts
door verpleegsters geobserveerd
die zich een oordeel over him
slaap maakten, 's Ochtends wer
den de patiënten ondervraagd
over de kwaliteit van hun
slaap, zoals ze die zelf hadden
ervaren, de tijd van inslapen, de
duur van de slaap, de toestand
bij het ontwaken, hun tevreden
heid over het toegediende mid
deltje en de manier waarop zij
gewoonlijk slapen. Daarbij bleek
dat de mededelingen van de pa-
tienten over het algemeen wel
correspondeerden met 't oor
deel van de verpleegsters.
Van de patiënten die een "nep-
pil" kregen zei veertig procent,
goed te hebben geslapen. Bij de
patiënten met een actief mid
del varieerde dit percentage,
van 60 tot 80. Dat mensen, die
geen werkzaam slaapmiddel
hadden gekregen, toch van 'n
goede nachtrust genoten, hoeft
niet te betekenen, dat dit 'n ge
volg was van suggestie door de
neppil. Een deel van hen zou
waarschijnlijk zonder pil toeval
lig die keer ook wel goed hebben
geslapen.
Dokter Zelverder concludeer
de, dat resultaten van 't on
derzoek de juistheid ondersteu
nen van de veronderstelling,
dat bij de therapeutische eva
luatie van slaapmiddelen het
eigen oordeel van de patient de
norm dient te zijn voor de be
oordeling van de werkzaam
heid van het middel.
Dokter Zelvelder verklaarde
naar aanleiding van zijn proef
schrift verder nog, dat het ge
bruik van slaapmiddelen sterk
blijft toenemen. Op het ogen
blik wordt ongeveer tien pro
cent van alle recepten voor
slaapmiddelen uitgeschreven, al
of niet gecombineerd met ande
re medicijnen. Dit nog afgezien
van de kalmerende middelen,
die zonder recepten kunnen
worden verkregen, die ook steeds
meer worden geslikt en die
eveneens een goede nachtrust
kunnen bevorderen.
Hij waarschuwde evenwel
voor de negatieve gevolgen van
te hoge doses. Die onderdruk-
ken namelijk de dromen die een
natuurlijk onderdeel van de
slaap vormen en ongeveer 25
procent van de slaaptijd in be
slag horen te nemen. Als met
gebruik van het middel wordt
gestopt, doet zich het merk
waardige verschijnsel voor dat
de "droom-achterstand" wordt
ingelopen, vaak met hoogst on
plezierige dromen of zelfs hefti
ge nachtmerries.
Dokter Zelvelder meent
voorts, dat de arts-in-opleiding
althans iets zou moeten leren
over het testen van geneesmid
delen, waarvan tot dusver nog
geen sprake is. Gevolg daarvan
is dan ook, dat artsen moeilijk
te bewegen zijn tot medewer
king aan geneesmiddelenonder
zoek. "Over het algemeen stuit
je bij de arts op doffe berusting
zo van nou Ja, als het dan be
slist moet.
Amerikaanse technici zijn er in
geslaagd oesters te openen door
radar-golven. Zij beweren dat de be
werking van oesters daardoor 30 pro
cent goedkoper gemaakt kan wor
den.
Het is technisch mogelijk, een
kern-reactor te installeren in zeer
grote snelvarende containerschepen.
Het ziet er naar uit, dat dergelijke
schepen rendabel kunnen worden, nu
de prijzen voor de stookolie liggen
rond de 80 tot 100 gulden per ton.
Dit is het oordeel van ir. M. Muys-
ken van het Reactor Centrum Ne
derland, waar al sedert 1958 gestu
deerd wordt op het ontwerp voor een
scheepsreactor. Voorts hebben RCN
en Rotterdamse Droogdok Maat
schappij samen een studie verricht
over de mogelijkheden van nucleaire
voorstuwing van containerschepen.
De RDM heeft opdracht om drie
conventionele containerschepen te
bouwen, elk met een geïnstalleerd
vermogen van 120.000 pk. Het is ge
bleken dat deze schepen groot genoeg
zijn (zij vallen in de orde van groot
te van de Queen Elisabeth II) om
een kernreactor te bevatten. Een iets
breder ontwerp zou voor een reactor-
schip gunstiger uitvallen, maar dan
zouden de sluizen van het Panama
kanaal niet meer gepasseerd kunnen
worden.
Bij de exploitatiekosten van een
schip speelt de brandstof een belang
rijke rol. Het prijsniveau van de
stookolie was tot in 1969 nog 45 tot
50 gulden per ton. Dit bood geen
enkel perspectief op een concurren
tiepositie voor de kernreactor. Sedert
de stookolieprijzen in de zomer van
1970 grondig in beweging zijn geko
men liggen de zaken anders. Het hui
dige niveau is naast de sterke vergro
ting van het voortstuwingsvermogen
voor snelle containerschepen een be
langrijke factor geworden ten guns
te van nucleaire voortstuwing.
Vrijwel zeker mag worden aange
nomen, dat één enkel reactorschip
als eersteling' een zeer hoge investe
ring vergt. Dat hebben ook de Ame
rikaanse Savannah en de Duitse Otto
Hahn, beide nucleaire vrachtsche
pen, aangetoond. Om tot redelijke
prijzen te komen moet gerekend wor
den op een serie van minstens vijf
schepen. Er worden ook wel eens gro
tere series genoemd, zoals honderd,
die de kosten per exemplaar aanzien
lijk zouden doen dalen tot bv. 30 mil
joen voor een reator-installatie.
Het is echter een open vraag, of de
reders de grote investeringskos
ten verantwoord vinden ten behoeve
van lagere exploitatiekosten.
Speciaal containervervoer leent
zich voor kernvoortstuwing omdat
bij dit vervoer de wachttijden in de
havens tot een minimum kunnen
worden beperkt, en omdat de ren
dabiliteit van een kernreactor groter
wordt naarmate de perioden van on
werkzaamheid minder en korter
zijn.
De lucht-turbulentie in het kielzog van grote snelle vlieg
tuigen wordt een steeds groter gevaar voor kleinere toestel
len, hetgeen vooral risico's oplevert in de buurt van vlieg
velden. De Nasa voert thans experimenten uit om te bepalen,
hoever deze turbulentie-zone zich uitstrekt.
Deze foto geeft een fraai beeld van een van die proeven.
Een groot verkeersvliegtuig werd door een wolk van roetach
tige deeltjes gejaagd, waarbij deze angstwekkende „draai
kolk" in de lucht bleek te ontstaan.
Het Amerikaanse bureau
voor de ruimtevaart heeft een
substantie vervaardigd die voor
komt dat de binnenkant van de
helmen van ruimtevaarders be
slaat.
Ditzelfde middel kan verder
ontwikkeld worden voor gebruik
in auto's, waardoor een hinder
lijk en gevaarlijk verschijnsel in
het verkeer overwonnen kan
worden.
Het patent berust bij de Nasa,
maar men is van plan om het
na de proef die ermee gedaan
is in de helmen van de Apollo-
15-kosmonauten kosteloos ter be
schikking van de industrie te
stellen.
Sedert vier Jaar houdt het Insti- een computer ingeschakeld voor de
tuut voor Lichamelijke Opvoeding theoretische berekening van opti-
van de Technische Universiteit in male lichaamshoudingen bv voor
West Berlijn zich bezig met presta- een ver-sprong. Ziehier het resultaat
tieverbeteringen in de sport. Er is nu van dit "elektronische sport-experi-
ment". De computer tekende in een
voudige lijnen de verschillende fasen
van de ideale sprong.
