„Het onderwijs in zijn huidige
vorm is een overleefde zaak
Gedichten Gedichten Gedichten - Gedicht
Éelease zoekt
leeggezinnen
Hl
ff
Maagden
EXPLOSIE
,AG 10 JULI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
rsi
lout
a pk;
puke
LEIDEN Het is al weer enkele weken geleden dat het
>idsch Dagblad het opstel publiceerde dat de 1 7-jarige Urly
in Oosten (een leerlinge van het Fioretti-college te Lisse)
oor haar havo-eindexamen schreef. Voor dit opstel kreeg
rly van de gecommitteerde een 5. Haar leraar Nederlands
p de heer G. Buschman kende haar er een 9 voor toe.
Op deze Altona-pagina komt de heer Buschman terug op
achtergronden van de kwestie (door redactionele omstan-
gheden iets later dan de bedoeling was). Zijn bijdrage heeft
vorm gekregen van een interview met zich zelf. De heer
uschman heeft zich proberen in -te leven in de rol van in-
rviewer, om vervolgens antwoord te geven op de vragen
e zouden kunnen rijzen.
Dl?
schrijver, ondertussen, is niet lan-
an het Fioretti college verbonden.
"voor zich zelf" gaan werken.
Ijn hand is onlangs verschenen het
irkje "De echo van Gods woord",
men zich blijven' verontschuldigen
misstanden door aan te komen
met: "ik kan ook niet anders"
lassieke verontschuldiging van de
aarder. bijvoorbeeld) vraagt Ge-
Suschman zich in dit pamflet af.
jopt dat de inhoud ervan hem uit-
igen oplevert om lezingen te hou-
jr vormingscentra etc. Voor wie
>er over wil weten: zijn postadres
dhorststraat 13, Lisse.
iets kunnen vertellen over de
op de publikatie van het eind-
(enopstel?
het Leidsch Dagblad verscheen 'n
nden brief van de heer Mout uit
Zijn commentaar heeft nauwe-
ndruk op me gemaakt, typisch die
en onderwijzer. Waar ik me wel
1 estoord heb was het gemak waar-
Ie briefschrijver de actie van de
>x—studenten van de Pedagogische
mie typeerde als "natrappen",
een dergelijke uitleg niet voort-
uit een gevoel van bedreigdheid,
rbeeld omdat de heer Mout zelf
wijzer is, dan vraag ik me af wat
'el de reden kan zijn van een der-
ontuchtig cliché.
mevrouw heeft de LDredactie
l^|eld met de mededeling dat het op-
Iagiaat zou zijn. Zij noemde met
"Avenue".
'Avenue" is indertijd een hoofd-
ifgedrukt uit het boek van me-
Kubler—Ross dat interviews be-
»t stervende mensen. Dit boek heb-
'ij klassikaal aan de orde gesteld
en is door Urly, vanwege haar onder
werp, „de dood in de literatuur" bestu
deerd.
Plagiaat vind ik overigens een onzinde
lijk begrip, dat samenhangt met de ge
dachte dat intelligentie, talent, het leven
van een mens überhaupt allereerst een
strikt individuele aangelegenheid zou
zijn. De wereld in ons en om ons heen
laat onderhand voldoende duidelijk zien
dat wij ons daarin heel erg vergist heb
ben en kennelijk nog vergissen.
Plagiaat
Talent, intelligentie ,enz. zijn sociale ca
tegorieën en ik denk dat we ons dat
heel duidelijk bewust moeten worden,
willen we niet opnieuw ten prooi vallen
aan allerlei duistere machten. Iemands
intelligentie wordt mede bepaald door
de mensen met wie hij omgaat, door de
cultuur waarin hij leeft. Niemand kan
echt iets geven als hij eerst niet ontvan
gen heeft. Daarom is het hanteren van
het begrip plagiaat een manier om men
sen te verleiden. Eén van de talloze
sluipgangen naar het rijk van de een
zaamheid.
Ik vraag me af of de mevrouw die
opbelde, op school nooit eens heeft af
gekeken en ik wil haar graag zeggen,
dat ik het erg triest vind dat wij met al
de afkeuring die daar omheen is ge
bouwd. mensen van kindsbeen inpren
ten dat samenwerking fraude is; dat
het eigenlijk heel onbehoorlijk is, om
in situaties waarin je de ander nodig
hebt, ook inderdaad een beroep op hem
te doen. De kwalijke ideologie dat het
altijd uiteindelijk op je zelf aan komt,
dat belangrijke beslissingen ook steeds
eenzame beslissingen dienen te zijn. Ik
geloof daar geen steek van, ik weet al
leen dat mensen Je in de steek kunnen
laten.
Om dat te doorbreken heb ik al sinds
Jaar en dag geen proefwerken meer ge
geven, tenzij met de ingebouwde moge
lijkheid voor de leerlingen om samen
te werken. Ik gruw van een onderwij
zersmentaliteit die ogen van kinderen,
spiegels van de ziel, tot diefstal verleidt.
Ik heb mijn leerlingen er altijd op ge
wezen dat aan het schrijven van bijvoor
beeld een opstel altijd documentatie
dient vooraf te gaan. Die documenta
tie mochten ze van mij zelfs meenemen
op het eindexamen wat natuurlijk weer
leidde tot allerhande moeilijkheden, al
vond onze fijne inspectrice mejuffrouw
Van Vliet het een prachtig idee.
Maar om nog even terug te komen op
de eerste vraag?
De reacties dus. Ik weet dat het
Leidsch Dagblad van hand tot hand is
gegaan, op heel wat scholen tot discus
sies heeft geleid.
Daar gaat het uiteindelijk toch om. Niet
om mijn gelijk of ongelijk, maar om het
gezamenlijk zoeken naar een zinvoller
onderwijssituatie. In elk geval heb ik
geen dreigbrieven ontvangen. Op mijn
eigen school waren de reacties gema
tigd, misschien kwam dat ook, omdat
ik toch op het punt sta te vertrekken.
Boos
Sommige kollega's hebben mij alleen
verweten, dat ik in de Leidse Courant
gezegd zou hebben dat zij wat betreft
geestelijke immobiliteit altijd een duide
lijk voorbeeld voor mij zijn geweest. Ik
vraag me af of ik dat inderdaad zo ge
zegd heb. al denk ik dat geestelijk mo
biele mensen zich over een dergelijke
opmerking nauwelijks boos zouden ma
ken. Ergo.
Hoe zit 't met dat ontslag?
Het liefst had ik gezien dat die kwes
tie er helemaal buiten was gebleven, 't
Gaat om het vinden van een beetje hu
maniteit en dat is niet iets subjectiefs.
Nu het toch in de publiciteit is gekomen
wil ik- er wel wat meer over zeggen.
Wanneer je in het huidige onderwijs,
dat leerlingen en leraren emotioneel mo
reel en sociaal zo in de kou laat staan,
je taak als leraar niet als 'n strikt tech
nische taak opvat, gebonden aan tes
ten, toetsen en eindexameneisen, grove
middelen om jonge mensen een bepaald
denk- en gedragspatroon op te dringen,
maar voor alles als een manier om met
om te gaan en jonge mensen
aan jouw leven te laten deelnemen, dan
kon je onherroepelijk aan de grenzen
van je vak en op den duur ook aan
de grenzen van het onderwijs zelf.
Ik vind dat je die grenzen dan ook
moet overschrijden, al heb ik begrip
voor de angst die mensen voor een der
gelijke stap doet terugschrikken. De
grenzen van het vak had ik al snel be
reikt, en de grensoverschrijding hield in,
dat heel de technische benadering van
de taal in de zin van ontleding, spelling
en stijHessen enz enz., sterk op de ach
tergrond raakte, heel de rompslomp
bovendien.
van feitenkennis waar het gaat om de
geschiedenis van de literatuur.
Avontuur
Daarvoor in de plaats kwam dan het
avontuur van het echte onderzoek, het
stellen van reële vragen, het gezamen
lijk zoeken naar een antwoord, de eigen
werkzaamheid van de leerlingen, pogin
gen tot allerlei vormen van communi
catie, enz. Vaak tot mijn eigen verbazing
heb ik in de loop der jaren een emotio
nele. artistieke en sociale verbreding en
verdieping van het vak bij de leerlin
gen mogen waarnemen. Meer nog bui
ten dan binnen de lessen, met onder
meer als directe gevolgen een veel gro
tere interesse, meer inzicht, een gefun-
deerder kritisch vermogen, lezen als 'n
in het leven geïntegreerde zaak, enz.
Als de leerlingen mij uiteindelijk be
dankten. dan ging mijn ^ank van harte
regelrecht terug. Wij hadden, al was dat
dikwijls bekneld en ook wel een beetje
amateuristisch, toch echt samen geleefd.
Sinds langere tijd vind ik echter dat ik
ook de grenzen van het onderwijs zoals
het nu reilt en zeilt bereikt heb en ik
zie niet in dat ik die grenzen in dit ge
val zou moeten overschrijden. Ik denk
niet dat de kinderen er belang bij heb
ben als je op den duur alleen nog maar
het extreme standpunt van een ketter
kunt innemen en tot een verregaand
compromis ben ik evenmin in staat.
Toch zou je kunnen denken dat het
veel effectiever zou zijn om binnen het
onderwijs veranderingen op gang te
brengen dan de boel in de steek te laten.
Ik ben geen typische onderwijsman in
de zin van het woord en hoor dus ook
niet in het onderwijs in die zin thuis.
Waarom zou een mens blijven waar hij
niet thuishoort en eigenlijk ook niet wel
kom is? Als ik het eerlijk mag zeggen:
volgens mij is het onderwijs in zijn hui
dige vorm en de manier waarop het door
de mensen wordt opgevat een over
leefde zaak. Binnen deze structuur
werkzaam blijven, betekent hoe dan ook
dat je deze structuren helpt in stand te
houden.
Iets dergelijks geldt ook voor het le
ger of de kerk, voor alles wat een wer
kelijke vrede in de weg staat. In onze
tijd kun je alleen nog maar de vrede
dienen door dienst te weigeren of de
kerk achter je te laten. Pas toen ik af
zag van de traditionele aanpak van mijn
vak, ik bedoel doelbewust en eigenlijk
dienst begon te weigeren, vond zoiets
als een bevrijding plaats. Zou dat dan
ook niet kunnen gebeuren als ik doelbe
wust het onderwijs als zodanig verlaat?
Misschien zou de overtuiging bij de
mensen kunnen groeien dat het poten
tieel aan leraarschap, als ik dat zo eens
mag zeggen, niet uitsluitend binnen de
grenzen van het onderwijs is geconcen
treerd. En datzelfde geldt want het
gaat om een algemener verschijnsel
evenzo voor de politiek en heel de we
reld van de medische zorg.
Ik bedoel dit: als we er nog langer
mee doorgaan om het opvoeden, het re
geren en genezen uitsluitend aan gespe
cialiseerde beroepskrachten over te la
ten, zullen we de moeilijkheden van on
ze tijd niet te boven komen. Opvoeden,
regeren en genezen behoren tot de ver
antwoordelijkheid van iedere mondige
mens. Dat wil zeggen: de gespeciali
seerde beroepskrachten moeten hun
eigen taak en functie relativeren, de
mensen die geen specialisten zijn dienen
hun verantwoordelijkheid in deze aan
gelegenheden te beseffen.
Isolement
Zolang dat niet gebeurt en buiten de
sfeer van het onderwijs, de politiek en de
zorg voor de bedreigde mens zaken als
comfort, welvaart, luxe en winstbejag de
primaire oogmerken zijn, zal dit de ge
noemde taken in een isolement gevan
gen houden met alle kwalijke gevolgen
van dien. In elk isolement verliest het
leven aan substantie en verdwijnt de hu
maniteit uit de manier waarop een
mens zijn taak opvat. Dan ontstaat een
dialectiek van macht en onmacht, heel
die onzin tot boosaardigheid toe, die we
tegenwoordig zo duidelijk kunnen waar
nemen in het parlement, in de zieken
huizen en de scholen.
Als een leraar het onderwijs verlaat
betekent dat niet dat hij geen leraar
meer zou zijn. Het leraarschap is niet
allereerst een techniek, maar een ty
pisch menselijke kwaliteit. Zo zijn er
buiten het onderwijs heel wat mensen,
die uitstekend in staat zijn om datgene
wat zij aan vakbekwaamheid en mense
lijkheid verworven hebben aan anderen
door te geven.
Op deze mensen zou dan ook een voort
durend beroep gedaan moeten worden,
vanuit het onderwijs, maar u begrijpt,
dat dat wel 'n aanzienlijke mentaliteits
verandering vooronderstelt. Zoiets als
een culturele revolutie. De bereidheid om
elkaar werkelijk te waarderen en het
eigene met anderen te delen. De men
sen van 't onderwijs moeten hun exclu
siviteit opgeven, terwijl de mensen bui
ten het onderwijs zich hun verantwoor
delijkheid ten aanzien van het onderwijs
bewust moeten worden. Niet alleen door
belangstelling te tonen of de ontwik
keling kritisch te begeleiden, maar ook
door daadwerkelijk deel te nemen. Voor
zover 'n dei-gelijke ontwikkeling politiek
onmogelijk wordt gemaakt, moet een
dergelijke politiek hardnekkig worden
verworpen.
Laat ik bekennen dat ik er een hekel
aan heb om een idealist genoemd te
worden. Ik vind dat niet de idee, hoe
verheven die ook mag zijn, maar de le
vende verbondenheid met God en de
mensen, de creatieve relatie die je met
mensen kunt opbouwen en de basis van
ons leven moet vormen. Als we dat niet
doen, leveren we onszelf uit. Daarom ben
ik zowel hoopvol als somber gestemd.
Hoopvol omdat ik in God en mensen
geloof, somber vanwege alles wat Je om
je heen waarneemt. Men moet eens
opletten hoe de laatste tijd de frustre
rende aandacht van kranten als "De
Telegraaf" zich verplaatst van de scho
len naar de psychiatrische inrichtingen,
waar zich uitgerekend een ontwikkeling
voordoet, die ik zo Juist geschetst heb.
Een beroep op de zorg en de liefde die
wij met elkaar voor elkaar zouden moe
ten hebben, wil men kennelijk niet en
zet het woordje "men" maar tussen
aanhalingstekens.
Een examenklas bezig met
het schriftelijk examen op de
"klassieke" manier. Afkijken is
er vanzelfsprekend niet bij. Maar
is dit wel zo vanzelfsprekend,
vraagt ex-leraar Nederlands Ge
rard Buschman uit Lisse zich af.
Afgoden
Ondertussen maakt het onderwijs dank
baar gebruik van de adempauze, om or
de op zaken te stellen, wat onder andere
blijkt uit de toenemende invloed van 'n
instituut als het CITO ("een testbureau)
dat de harten en geesten van kinderen
geschikt maakt voor een geloof in aller
lei toekomstige afgoden.
Welke afgoden?
Dat weet ik niet, maar zij zullen ko
men en aanbeden worden. De CITO—
missionarissen staan daar wel borg
Gerard Buschman
voor, al weten velen misschien niet wat
zij doen.
Net dacht ik dat u wat te idealistisch
was, maar nu denk ik dat u het weer
somber ziet.
U ziet maar, dat Je een mens nooit
op een openbaarheid kunt vastleggen.
Maar ik durf wel te zeggen dat ik al
lerminst wanhopig ben. Belangrijk zal
het in ieder geval zijn dat leraren en
leerlingen het eindexamen in zijn huidi
ge vorm hardnekkig zullen attaqueren
en zo mogelijk op een creatieve manier
saboteren.
Als we het examen willen handhaven
als de afsluiting van een gezamenlijke
taak en een levensperiode, mag het niet
langer van bovenaf opgelegd worden.
Dat geeft alleen maar kansen aan luie
en gedachteloze mensen, aan examina
toren en gecommitteerden die nooit an
dere vragen stellen dan die waarop zij
zelf het antwoord weten, waarbij het
er niet eens toe doet of dat antwoord wel
juist is. Machtsposities zijn steeds een
voldoende rechtvaardiging voor alles,
ook als het onzin is.
Examen
Ik denk dat het veel zinvoller is en ook
bevrijdend, als het examen zowel naar
inhoud als vorm het resultaat is van de
gezamenlijke werkzaamheid van leraren
en leerlingen. Als een vrucht, of beter
als een produkt. In dit licht moeten de
deelnemers aan het onderwijs ook in het
bezit gesteld worden van de productie
middelen. Men begrijpt de analogie.
U bedoelt dat ook de leerlingen volop
medezeggenschap moeten krijgen waar
het gaat om de inhoud van de lessen?
Dat bedoel ik inderdaad. Toch is er
een gevaar, al is dat gevaar een direct
gevolg van de huidige structuur van het
onderwijs. Het gevaar namelijk dat de
leraar de slaaf wordt van zijn leerlin
gen. Zoals het omgekeerde nog op heel
veel plaatsen het geval is. Iemand dwin
gend Je wil opleggen, wie of wat Je dan
ook mag zijn, is altijd immoreel. In de
nieuwe situatie zou een leraar op zijn
beurt van zijn taak kunnen vervreemden
als de belangstelling van de leerlingen
een richting uitgaat die hij niet kan vol
gen. Waar hy doodgewoon' niet bekwaam
is.
Goudvissen
Ieder mens heeft iets specifieks te bie
den niet alles is ieders specialiteit. Op
dat moment zou Je gezamenlijk een be
roep moeten kunnen doen op iemand an
ders, eventueel iemand van buiten de
school. Tot op heden verkiest men het
echter als goudvissen in een kom te blij
ven rondzwemmen in de illusie dat het
hoort. Goudvissen kijken je dan ten
minste nog met treurige ogen aan.
De eerlijkheid gebiedt mij overigens te
zeggen dat het wel eens gebeurt dat
scholen mensen van buiten de school
uitnodigen, een schrijver bijvoorbeeld.
Je schrikt dan wel van de honoraria en
de praatjes die zij komen ophangen.
Runt u zeggen wat uw specialiteit is?
Mijn specialiteit is dat ik leef in de
onmogelijkheid om zonder hoop te le
ven. De hoop dat wij eenmaal de grens
zullen overschrijden naar een rijk van
vrijheid voor alle mensen. Die grens is
niet alleen de dood, maar ook al dat
gene wat nu al het leven in onze verhou
dingen doodt. Misschien is het vanwege
mijn gerichtheid op dit soort zaken ook
wel een beetje mijn specialiteit om de
grens op het spoor te komen en te ont
dekken hoe de overtocht gewaagd mag
worden. Meer kan ik niet zeggen. De
reis gaat verder.
GERARD BUSCHMAN
1IDEN De Leidse hulpverle-
'ctssdienst Release zoekt gezinnen die
-081
kade id zijn om in geval van nood voor
orijd8en J0118®11 of meis^e onder'
die te verlenen.
gi
Wt et gaat hier om jongeren die enke-
ergens een beetje tot rust
rd l! ten komen, terwijl Release een meer
keur tianente oplossing voor hen zoekt,
alen
•1. géi ie wil helpen wordt verzocht 24555
lellen. Men kan ook zelf langs bij
noodkantoor van Release: Witte
Bel 12a. Van 2 uur 's middags tot
erw«ftur -s avoncjs iS daar altijd iemand
wezig.
ol X
Als Jezus nu eens niet gekruisigd
doch gehangen was. zouden christe
nen dan galgen om hun nekken
dragen?
Beschavingen waren altijd door hun ei
gen ingeboren onbeschaafdheid ten do
de opgeschreven.
Het opgeofferd, kanonnenvlees van giste
ren, zijn de opgestane hippies van van
daag.
Aarde is de voetspoor van levens
„voetreis naar Eden", mede dank zij
bloed, zweet en tranen, opgeheven als
Golgotha's zure wijn.
Mocht godsdienst opium voor de men
sen zijn, is blank christendom dan een
wit aspirientje tegen zwarte zonde?
Beter één Europia in de hand als
vrucht, dan tien utipia's zonder in de
lucht.
Tijd is versnelde eeuwigheid in „slow
motion".
Jeugds „massahaar" als uitdaging te
genover een hun onklaar gekomen we
reld, is het sociaal kanonnenvlees uni-
form voor hun toekomstig slachtveld,
genaamd beschaving.
Onderwijs is alleen maar het ABC
Wat daarna komt, is tussen de regels
lezen. MARIUS VERHOOG
SIONSHOF 14 LEIDEN
Onder invloed
yan hen die bedwelmd zijn
spiegelt de dag
afgetrokken door het licht
luchtgrauw
De bange
krioelende maagden
nestelen zich
tegen het rozige roze aan
Zichzelf beschermend
achter een witte vlies
zien zij de dag
ouder worden
Wetende
wat hun te wachten staat
beuken de beukende golven
woest tegen het rozige eindpunt aan
Hun onverzadigde machtige kracht
slaat een gat
in die meisjes die zich veilig
waanden
achter hun witte vlies
De afgebroken dag
neemt zijn plaats weer in
in de week der vrouwen
Langzaam maar zeker
ontwaakt zij uit haar verdoving
een blik naar beneden werpend
vertelt haar meer
dan maagden ooit kunnen vertellen.
Cor Focke
Langenhorststraat 3
Voorschoten
De zwerver
Ik ben een zwerver en zwerf overal
heen
waar het goed toeven is en alleen.
Ik heb niet veel nodig om te leven
Het kost me haast geen cent,
en ben van zorg ontheven
Zonder vrouw en zonder kroost
O, wat is het leven mooi.
Ik leef vrij als een vogel zonder kooi
Heb ik zin om te zwemmen,
'k neem een duik in een plas
Op m'n weg vind ik alles, ben in m'n
sas
Ik stoor me niet aan mensen
al zullen ze me nog zo verwensen
Ik loop gekleed zo ik wil,
heb maling aan iedere paskwil,
s Nachts slaap ik in het hooi, of in
een schuur
het leven is voor mij niet duur.
Hoor de vogels in de bomen zingen
heb maling aan alle luxe dingen
Verkoop ik enige stukjes zeep. heb
ik centjes genoeg.
Ik neem een borrel in een straatje
in een kroeg
Ga daarna slapen in m'n logement
en dat kost mij ook haast geen cent.
Mevrouw S. de Jong-
van Schoonderwoerd
Pieter Bothstraat 1
Leiden
verward waren de gedachten in mijn
hoofd.
Telkens zegt nu een stem zacht
jouw naam
En het horen van die naam heeft
het „alleen zijn" iets verdoofd.
Het dringt tot me door, dat ik heb
bemind
Zo. dat ook jij me lief hebt als man.
Volwassen dacht ik te zijn, maar ik
ben nog als een kind.
Een kind echter dat jou liefhebben
kan.
Eén hoogtepunt is eigenlijk ons
leven.
Elke seconde intense liefde maakt
het fijn
Elkaar te steunen, te beminnen, alles
te geven.
God mag geven dat dit altijd 'zo zal
zijn.
Max v. d. Ouwelen
Molenaarstraat 7
Leiderdorp
Lezers kunnen hun gedichten
opsturen naar: Leidsch Dag
blad, t.a.v. All Together Now
redactie, Witte Singel 1Lei
den.
