Venetië met volledig
verval bedreigd
Muzikale Seizoen-opruiming
Door water en vuile lucht
Onvervangbare
kunstschatten
in gevaar
Wonderlijk bewerkte werkelijkheid
LITERAIRE KRONIEK
VAN CLARA EGGINK
LEIDSCH ftÜ DAGBLAD
Het voortbestaan van Venetië staat al sinds jaren op het spel.
De stad, waarvan de reeds voor de helft zwaar beschadigde
kunstwerken slechts geëvenaard kan worden door die van
Rome en Florence, wordt met volledig verval bedreigd.
De overstromingsramp van 4 nov.
1966 heeft daar nog eens nadrukke
lijk de aandacht op gevestigd, maar
hierna heeft de achteruitgang van
de Dogenstad zich doorgezet. Behal
ve de stelselmatige verzakking van
«traten en gebouwen hebben raffi
naderijen en staalfabrieken lucht
en water zozeer verpest, dat vele
marmeren en bronzen kunstwerken
hun laatste strijd gestreden hebben.
Vooral het zeer giftige stikstofoxy-
degas heeft de verpulvering van
marmer en de metaalpest van de
bronzen standbeelden op zijn gewe
ten.
Verzakking
De overal in de wereld bestaande
beweging van het aardoppervlak
maakt, dat de eilanden, waarop Ve
netië is gebouwd en die bij gewone
vloed slechts weinige centimeters
boven de zeespiegel uitrijzen, steeds
verder wegzinken. Vaststaat, dat
een eeuw geleden de verzakking ge
middeld 1.4 mm per Jaar bedroeg
en over honderd Jaar 155 mm jaar
lijks zal bedragen. Dit houdt in, dat
dan alle straten tot de eerste etage
onder water zullen staan. In de
laatste halve eeuw is Venetië 15 cm
gezakt. Tussen 1867 en 1916 heeft
het hoogwater zevenmaal de stad
Een der meest bedreigde pun
ten van Venetië is de Punta della
Salute. Het is door het water
sterk onderwoeld.
overspoeld, tussen 1971 en 1966
veertig keer.
Ook de gewijzigde economie van de
stad is schuldig aan de gang van
zaken. Oorspronkelijk was Venetië
een handelscentrum. In de grote
tijd van de „seranissima republica"
(1000—1550) brachten Venetianen
de kostbare oosterse waren, die
Arabieren per karavaan uit India
haalden, uit Klein-Azië en het Na
bije Oosten naar Midden-Europa.
Maar sedert meer dan dertig jaar is
't oude, historische Venetië gecon
centreerd op het vasteland. Er zijn
enorme fabriekscomplexen, die door
middel van putten water aan de
bodem onttrekken. Verder heeft
men in de Povlakte en de Adriati-
sche Zee op vrij geringe diepte
aardgas gewonnen en de winning
hiervan heeft er mede toe bijgedra
gen, dat de grond langzaam weg
zinkt.
Onvoorstelbare schade
Er zijn dus nog andere schadelijke
factoren. De hoge vochtigheidsgraad
van de lucht, gepaard aan een hoog
zoutgehalte, tast de stenen aan,
waarmee huizen, kerken en paleizen
zijn gebouwd. De wind voert kwalij
ke dariipen aan van de industrie
wijken Mestre en Marghera, op
acht kilometer van de oude stad ge
legen, en dat mengsel van vocht,
zout en chemische stoffen richt een
onvoorstelbare schade aan.
De talrijke prachtige gebouwen, die
de trots van „de Koningin van de
Nog nooit zoals in deze laatste jaren is het probleem van het behoud
van de kunstwerken, de muurschilderingen en de beeldhouwwerken van
Venetië in al zijn ernst duidelijk geworden. Het angstwekkende verval
van de kunstschatten van de stad, door een ieder te controleren en te con
stateren, is op kaarten en foto's weergegeven naar aanleiding van een on
derzoek wat de UNESCO heeft ingesteld, en waaruit blijkt dat 50% van
het cultureel eigendom van Venetië zwaar beschadigd is en dat per jaar
de kunstwerken 3 tot 6% aan beeld, verliezen, afhankelijk van de materialen.
Deze gegevens laten een dramatische situatie zien en voorspellen hi
verlies van een aanzienlijk deel van de figuratieve cultuur van Venen
niet binnen enkele tientallen jaren, maar binnen vijf of tien jaar.
Het behoud van het esthetisch gezicht van Venetië, geestelijke erfenl
voor de gehele mensheid, tot ons gekomen van één van de hoogste west§
lijke beschavingen, is wel een van de meest belangrijke problemen di|
moeten worden opgelost.
Adria" vormen, zijn van binnen en
van buiten met de kostbaarste,
veelkleurige soorten marmer be
kleed. Overal kan men nu zien, hoe
het marmer vergaat, wordt geredu
ceerd tot wit poeder. Venetië maakt
een zieke indruk. Nog erger zijn de
bronzen monumenten er aan toe.
Vooral de vier antieke Griekse
paarden boven de hoofdingang van
de St. Marcuskerk, die uit de vierde
eeuw vóór Chr. dateren. Zij zijn
aangetast door de bronspest, waar
toe de luchtverontreiniging in hevi
ge mate heeft bijgedragen, ook van
de talloze motorbootjes, die de gon
dels in de lagunen hebben verdron
gen.
Hulp geboden
Hulp op grote schaal is hier drin
gend geboden. Het is een gevecht
tegen de tijd, de grootste vijand
van Venetië. Internationale samen
werking, die niet wordt afgeremd
door burocratische hinderpalen, is
een absolute noodzaak. Vooral de
UNESCO is op het ogenblik actief;
in kaartsystemen zijn 16.000 kunst
werken, waarvan 35% in groot ge
vaar verkeert, en 392 paleizen gere
gistreerd en de professoren Poland
(VS) en Mosterman (Nederland)
zijn aan het werk gezet als specia
listen in de techniek van het druk-
herstel van de artesische putten
door middel van het inbrengen van
water onder druk.
Reeds tien jaar lang is de vereni
ging Italia Nostra bezig het we
reldgeweten wakker te schudden, en
de Europese Cultuurstichting, gepre
sideerd door prins Bernhard, heeft
al talrijke acties, zowel om geld bij- I In allerlei landen zijn comité's op- i bouwkundige onderzoekingen. In ons i De overstroomde kade
een te brengen als om directe hulp gericht om daadwerkelijk bij te land is dat het comité „Behoud het beroemde San Marcople
te verlenen, georganiseerd. dragen aan restauraties en water- Venetië". Venetië.
Vandaag komen die platen aan de beurt, die om de een of
andere reden wat lang in mijn platenkist zijn blijven liggen.
Vandaar de titel.
Musik in Versailles. Harmonia
Mundi HM 30514 K, f 24.50.
Op originele instrumenten spelen
de gebroeders Kuijken samen met
Gustav Leonhardt op deze plaat de
5e Suite voor gamba van Forqueray,
en van Marais twee stukken, die
zijn geïnspireerd op klokgelui en op
de graftombe van een vooraan
staand heer. Ter afwisseling speelt
Gustav Leonhardt een prelude van
d'Anglebert. Sigiswald en Wieland
Kuijken zijn leden van het bekende
Belgische Alarius-ensemble, en we
ten evenals Leonhardt een grote ma
te van authenticiteit in hun spel te
leggen. Sigiswald speelt zowel viool
als gamba, Wieland beperkt zich tot
het laatste instrument en is vooral
FULIO CORTAZAR.
De mierenmoordenaar.
Geïllustreerd door Peter Vos.
Uitg.MeulenhoffAmster
dam.
Julio Cortazar is een Argen
tijnse schrijver die over een on
voorstelbare hoeveelheid fanta
sie beschikt en daarmee een
sprookjesachtige realiteit op
bouwt die zeker uniek genoemd
kan worden. Want het zijn Juist
de raakpunten met de reële din
gen die de prikkel tot verwon
dering geven. Zelfs in vertaling
blijkt zijn exact werkend taal
gebruik en zijn geniale geestes-
kronkelingen; iets dat tevens
een compliment voor de verta
ler is. De inventiviteit van Cor
tazar grenst aan het ongeloof
lijke en dit des temeer omdat
hij zijn inventies bouwt op sim
pele, zo gezegd reële, elemen.
De kostelijke korte schetsen in
de bundel „De Mierenmoorde
naar" verzameld, zijn in vier
groepen verdeeld. In het eerste
deel treden de merkwaardige we
zentjes op die cronopio's, fama's
en esperanza's heten. Vervolgens
komt er een „Handboekje voor
Zelfstudie", een afdeling
„Vreemdsoortige Bezigheden" en
nog een groep die „Plastisch
Materiaal" heet.
Deze titels wijzen al in de
richting waarin de wonderlijk
heden te zoeken zijn. Om maar
te beginnen met bovengenoem
de wezentjes. Als ik het wel be
grijp schijnt de wereld daarmee
bevolkt te zijn en zijn de fama's
de maatschappenjken en ver-
standigen, want: „Als de fama's
op reis gaan zijn hun gewoon
ten als ze in de stad overnach
ten als volgt: Een fama gaat
naar het hotel en informeert
voorzichtig naar de prijzen, de
kwaliteit van de beddelakens en
de kleur van de tapijten. De
tweede gaat naar het politiebu
reau en stelt een acte op waar-
In de roerende en onroerende
goederen van hun drieën worden
opgesomd mitsgaders de inven
taris hunner koffers, de derde
fama gaat naar het ziekenhuis
en copieert de lijsten van de
dokters van de wacht en hun
specialismen". Het zich ma-
ze zich niet druk maken". Het
lijkt me niet moeilijk de mensen
in je omgeving bij een van die
drie groepen onder tebrengen
bij wijze van vermaak.
Het „Handboekje voor Zelf
studie" gaat gewoonlijk van een
realistische volzin uit in de trant
van „De taak dag in dag uit
baksteen weken, de taak zich 'n
uitweg te banen in de kleverige
brij die zich trots de wereld
Qoemt, iedere morgen weer op
te tornen tegen het paralello-
pipidum met zijn weerzinwek
kende naam, met de hondse sa-
terieel veilig stellen is dus blij-
baar de eerste occupatie van al
les wat fama is.
De cronopio's daarentegen,
„vinden de hotels geheel bezet,
de treinen vertrokken, het re
gent en de taxi's willen hen niet
meenemen" enz. enz. Bovendien
horen we over die cronopio's het
volgende: „Wanneer cronopio's
him geliefde liederen zingen, ra
ken ze zo enthousiast dat ze zich
vaak laten overrijden door
vrachtauto's en fietsers, of ze
vallen erbij uit het raam en ra
ken kwijt wat ze in hun zak
hadden, zelfs de tijdrekening".
We horen het; de onmaatschap-
pelijken, de zangertjes. De es-
perana's schijnen niet veel van
activiteit te moeten hebben. Zij
„laten zich reizen door de din
gen en de mensen en ze zijn als
standbeelden waar men naar toe
noet gaan om ze te zien omdat
zijn
tisfactie dat alles nog op
plaats staat, dezelfde vrouw
aaast Je, dezelfde schoenen, de
selfde smaak van de tand
pasta waarna zo'n schets
dan pijlsnel overgaat in heer
lijke absurditeiten zoals b.v. de
treffende „Instructies tot be
grip van drie beroemde schilde
rijen", waarin je aan de hand
van een Titiaan, een Raphael en
een Holbein een kronkelige weg
aaar het zelfinzicht opgedreven
wordt.
Bij de „Vreemdsoortige Be
zigheden" treffen we een familie
die zich bij voorkeur bezighoudt
met schijnhandelingen die her-
gens toe dienen, tot verontwaar
diging van de buurt en tot ach
terdocht van de politie. Deze
laatste ziet echter wel dat het
bouwsel van de familie, te we
ten een galg en rad in hun
bloedeigen tuin, alleen maar bij
gebruik een „anticonstitutioneel
karakter" kan krijgen en dat is
niemand van de familie van
plan.
In de afdeling „Plastisch Ma
teriaal" is duidelijk de werk
wijze van des schrijvers fantasie
zichtbaar. Daar vind Je de bazi
ge secretaresse die haar baas in
een ordelijk leven wil houden en
er hem -o.a. van weerhoudt „het
vers dat zo blij geboren werd"
op zijn manier te voltooien. Het
„Gedrag van de spiegels op het
Paascheiland" is een geestig
spel met de relativiteitstheorie
en in de „Mogelijkheden tot Ab
strahering" vertelt de schrijver
welke resultaten hij bereikt met
het in gedachten afzonderen
van bepaalde onderdelen van en
aan het menselijk lichaam zodat
jen naveltje, knopen, horloges,
de maag, een wonderlijk le
ven op hun eigen houtje krij
gen.
Het werk van Cortazar is zon
der twijfel het resultaat van iets
waar heden nogal iets over te
doen is n.l. de beustzijns-
verruiming, die zich bij hem
blijkbaar op natuurlijke wijze
voltrekt. Een verruiming in de
richting van het dwaze, het iro
nische en het clowneske waarbij
de begrippen zachtmoedigheid
sn melancholie ingebouwd zijn
Deze zachtmoedige ironische,
tot absurditeit opgekwekte rea
liteit moet wel internationaal
sijn. Het bewijs hiervoor zou Je
kunnen zien in het feit dat de-
se Argentijnse schrijver zijn
geestelijke broeder heeft gevon
den in de Nederlandse tekenaar
Peter Vos. Tekst en tekening
lekken elkaar geheel en dat
komt haast nooit voor.
Bach: Chromatische Fantasie e.a.
Telefunken SAWT 9571—B, f 24.50.
Gustav Leonhardt spielt Bach.
Harmonia Mundi 6835501, f 8.90.
Twee platen waarop Gustav Leon
hardt op klavecimbel werken van
Bach ten gehore brengt. Leonhardt
wordt wel de reïncarnatie van Bach
genoemd; hoe dit ook zij, hij is in
elk geval degene geweest, die de
Bach-interpretatie nieuw leven heeft
ingeblazen. Stijve, computer-achtige
tempi hebben het veld moeten rui
men voor stuwende ritmen die een
indruk van improvisatie wekken.
De Telefunkenplaat bevat de Chro
matische Fantasie und Fuge, het
Capriccio über die Abreise seines
geliebten Bruders, Fantasie und Fu
ge in a (BWV 904) en de Suite in e
(Flir ein Lautenwerk, BWV 996)
Op Harmonia Mundi staan het
Italiaans Concert, drie preludia en
i fugae uit het Wohltemperierte Cla
vier II, vier stukken uit het Noten-
büchlein für Anna Magdalena Bach,
de Franse Suite in b en de 9e Con-
trapunctus uit Die Kunst der Fuge.
Van alles wat, maar het is dan ook
een promotieplaat. De Contrapunc-
tus is overigens voor mij het bewijs,
dat de zwanenzang van Bach in geen
geval voor klavecimbel is gedacht.
Geluidskwaliteit: Telefunken uitste
kend, Harmonia Mundi een over
maat aan echo.
Lalo: Symphonie Espagnole en
Namouna. MMS SMS 2675, f 12.50.
Eerstgenoemd werk is wel zo be
kend, dat hier slechts de naam
Christian Ferras als excellente so
list voor deze plaat voldoende aan
beveling is. Nog gelukkiger ben ik
met de hier zelden gehoorde gedeel
ten uit het ballet Namouna, dat La
lo kort na de Spaanse symfonie
schreef. Lalo heeft bij het schrijven
wat tegenslag gehad: hij werd ge
troffen door een tijdelijke verlam
ming, waarna Gounod het werk af
maakte; bij de prèmiere toonde het
publiek zich bepaald niet geïnteres
seerd. Het aandeel van het Opera
orkest van Monte-Carlo onder René
Klopfenstein is zonder meer goed,
evenals de geluidskwaliteit.
Mahler: Symfonie nr. 4 MMS
SMS 2638, f 12.50
De componist zelf heeft deze sym
fonie als een symfonische humores
ke aangeduid, de muziekliefhebbers
spreken liever van de „Romanti
sche". Het Radio-Symfonie-orkest
van Berlijn maakte onder dirigent
Lorin Maazel een uitstekende opna
me van dit werk, dat zowel uiterst
verfijnde als lichtelijk vulgaire mo
menten bevat. Meestal wordt een
van beide elementen door een diri
gent benadeeld, hier is echter spra
ke van een uitgewogen interpreta
tie, niet het minst door het aandeel
van de Noord-Ierse sopraan Heather
Harper. Geluidskwaliteit: zeer goed.
Rimski-Korsakow: Sjeherazade.
Melodia 562226, f 15.
Deze symfonische suite is door
Rimski aanvankelijk van een uitge
breide programmatoelichting voor
zien. Had hij geweten van deze op
name van het USSR-Staatssymfo-
nieporkest onder Jewgeni Swetla-
now, dan zou hij deze toelichting
vast niet hebben vervangen door en
kele vage aanduidingen, want zelfs
iets oosters is in diens interpretatie
nauwelijks te proeven: de uitvoering
is behalve slordig nogal bomj
tisch en onevenwichtig. Gel
kwawiteit: goed.
SjostakowitsjSymfonie nr I
Het Gouden Tijdperk RCA LS<|
f21.
De 6e Symfonie van SJostak(
werd reeds een jaar na zijn ontl
door Leopold Stokowski aal
Amerikaanse publiek gepresenl
Onlangs legde hij het werk m«
Chicago Symphony-Orchestra
plaat vast. Het langzame begii
po wordt opgevoerd naar een
to, in het laatste deel ondersi
door één groot crescendo.
De balletsuite Het Gouden Tijl
is tien Jaar vóór deze symfonl
1929, ontstaan, en is bedoeld all
bijtende kritiek op het kap its
sche systeem. Merkwaardig, dal
Amerikanen juist dit stuk zo
spelen.Geluidskwaliteit: goed
Lenteconcert. Argo 6835603, f 1
Dit is een van die platen, wal
de zin mij ontgaat. The Acadet
St. Martin-in-the-Fields speell
hap en een snap van de Jaai)
den -van Vivaldi, van Bachs 2e
te, van Griegs Holbergsuite, i
voorts, enzovoorts. Natuurlijk,
is allemaal erg fraai gedaan,
men drinkt toch ook geen whl
cognac, gin, wodka en Jenever
elkaar, al zijn deze dranken a
derlijk erg lekker?
R. G. HA
ADVERTENTIE
Ter kennismaking: het
4 weken voor de halve prijs
Ik word abonnee per 26 juli 1971 en ontvang
de krant reeds vanaf heden.
Stuur mij 4 weken het Leidsch Dagblad voor
half geld en noteer mij aansluitend als abonnee
adres:
plaats:
Hokje zwart maken, bon lnvu"en In oper. envelop (zo^oer
postzegel) sturen aan Leidsch Dagb'ad antwoordnummer
214, Leiden.
