OORGANGERS VAN BIESHEUVEL
Terugblik in de geschiedenis van de kabinetsformatie
Spaanse politie:
'Ronselaar Van
Schubert fantast"
Standaardwerk over
Verzie bij Kluwer
Overste verbant
pater Krekelberg
naar Nijmegen
SDAG 29 JUNI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PP
Drees
De Quay
Marijr
Cals
Zijlstra
De Jong
Ju Nederland op het punt staat een nieuwe regering te
gen, is er aanleiding voor een kleine terugblik in de
chiedenis van de na-oorlogse kabinetsformaties en een
gelijking van het werk van de heren Steenkamp en
sheuvel met hun voorgangers ,,in het vak",
beginnen met de conclusies:
ils formateur Biesheuvel inderdaad slaagt in zijn poging zestien
isters bij elkaar te krijgen en hij schiet met zijn formatie een
je op, dan blijkt hij zich redelijk gehouden te hebben aan de
iddelde tijdsduur die er voor een normale formatie staat, te we-
ongeveer 63 dagen. Voor het eerst sedert 1939 krijgt Nederland
een kabinet dat betaat uit vijf partijen;
nede door de wijze van werken van prof. Steenkamp lijkt er een
rzaam en duidelijk onderscheid te groeien tussen de taken van
formateur en die van een informateur. Na twintig jaar experi-
iteren met de figuur van de informateur wordt het daarvoor
tijd;
ie KVP is de ijzeren traditie trouw gebleven om regeringspartij
jn en is daarmee veruit de oudste regeringspartij in Nederland;
iet kabinet-De Jong is het eerste na-oorlogse kabinet dat de
oale zittingsperiode van vier jaar zonder formele crisis heeft
d gehouden.
zeiden in de eerste conclusie, fractie en haar minister Van Aart-
Steenkamp en Biesheuvel zich
aan het gemiddelde houden,
de formatie van 1946 bedroeg
jdsduur gemiddeld 63 dagen. De
te formatie vond plaats in 1948
de heren Beel en Van Schaik er
•n maar dertig dagen voor nodig
en en bovendien een kabinet
eerden dat algemeen als het
t bekwame van na de oorlog
t beschouwd (met uitzondering
de Indonesië-politiek).
Th. v. d. Berg
langste formatie was de be
te van 1956 die maar liefst 121
n duurde, zodat de Troorede in
jaar moest worden voorbereid
een demissionair kabinet. Aan
formatie kwamen maar liefst
(in) formateurs te pas, ook al
recordaantal. Gemiddeld be-
gt het aantal kabinetsvoorberei-
drie.
Gunstiger
j men alle tussentijdse kabinets-
s meetelt, dan is het beeld van
ijdsduur wat gunstiger: het ge
lelde aantal dagen bedraagt dan
De kortste tussentijdse formatie
zes dagen en vormde het
Itaat van een verzoeningspoging
de anti-revolutionaire prof. De
F Fortman. Hij bracht de AR-
sen. die met elkaar overhoop lagen
over de woningbouw weer bij elkaar.
Het kabinet-De Quay kon haar ont
slagaanvrage weer intrekken. In to
taal zijn bij de na-oorlogse kabinets
formaties 21 mensen betrokken ge
weest. Van hen is dr. J. M. Beel
de absolute recordhouder. Hij im
mers werd elf maal belast met een
(in) formatie- opdracht in acht for
matie-perioden, drie keer meer-dan-
eens binnen een periode. Meestal
ging het er dan om Beel de puinho
pen van zijn voorgangers te laten
opruimen, waarin hij al spoedig grote
bekwaamheid toonde. De oude heer
Drees kreeg vijf maal een opdracht,
Romme viermaal en De Quay drie
maal.
Daarvan' was er een te veel, omdat
Dc Quay er in 1959 zo'n bende van
maakte (hij zag b.v. kans om onge
veer 35 mensen binnen een week te
polsen voor het ministerschap!),
dat de heer Beel moest bemiddelen.
Daarna mocht De Quay het nog eens
over doen, toen met meer succes.
Zijlstra snel
Als we alleen maar op dit soort
cijfers afgaan, dan wordt gemakke
lijk vergeten dat in feite de heer
Zylstra een der snelsten is geweest
van alle formateurs. In 1967 immers
voltooide hij in zeventien dagen' tijds
zyn formatie-opdracht, die uitsluit
sel gaf over zowel het toekomstig
regeringsprogramma als over de ver
deelsleutel der zetels. Dat het in dat
jaar toch nog een formatie van 49
dagen werd, kwam doordat Zijlstra
het premierschap weigerde en Bies
heuvel kans zag om in de laatste
fase, het aanzoeken van personen, te
falen'. Niet zonder goede argumenten
overigens.
Steenkamp heeft dus heel wat
langer tijd nodig gehad dan de hui
dige president van de Nederlandsche
Bank, maar tot zyn excuus moet
aangevoerd worden dat hy voor het
eerst in de Nederlandse parlemen
taire geschiedenis althans onder
normale omstandigheden en met
een allesbehalve vrye keuze een ka
binet van vyf party en moest samen
stellen. De enige regering die ook
uit vyf partyen bestond, was die van
De Geer in 1939, maar die werd dan
ook gevormd onder directe oorlogs
dreiging.
Fenomeen
Tweede conclusie: de duideiykheid
van onderscheid tussen formateur en
informateur. De namen Zylstra en
Steenkamp staan namelyk voor een
informatie-werkwyze, die aan dat fe
nomeen' eindeiyk wat duideiykheid
gaat geven. Onder de naam informa
teur zyn in het verleden al de meest
vreemde activiteiten gepleegd. Het
kader van dit artikel is te beperkt
om daar uitvoerig op in te gaan.
Globaal kan men echter wel zeggen
dat de "informateur" is geïntrodu
ceerd. omdat er sinds 1946 (met na
me onder druk van PvdA en KVP)
een snel toenemende behoefte is ont
staan aan uitvoerig overleg vooraf
over regeringsprogramma en zetel
verdeling.
De Kamerfracties wilden een steeds
groter greep krygen op het toekom
stige kabinetsbeleid. Dat alles leidde
ertoe, dat men met elkaar eerst de
kat uit de boom wilde kyken onder
leiding van een politiek niet al te
uitgesproken figuur, voordat men de
eigenlyke samenstelling van het ka
binet overliet aan de formateur, te
vens toekomstig premier. Nu moet
gezegd worden', dat die inhoud aan
de functie van informateur pas is
gegeven toen ze al een tyd lang be
stond. De eerste informatie-opdracht
is in volstrekte duisternis geboren in
1951. Er waren toen eigenlyk geen
goede formele argumenten voor het
benoemen van een formateur. Minis
ter Stikker redde de koningin toen
uit de impasse door zichzelf te laten
benoemen tot informateur, naar
Frans idee. De moeilykheid was dat
LEVENSDUUR D£R NA OORLOUSE RCoL RINifif NI
HltHsrEBÊ - B£§L 4>
kt
MtNHtreniK-onees i
if'S-'*8 tot tf-A-ïrf)
r-ii«i»ra«f£ -MtB J
Miwisreme - nweg& ar
Ct-g-'ft <»t
- pnees at
tot VL-n.-'s®
MiwsnsRte - Best.
tot tq-y-'ap)
woiiörsrae -JBOOAY
Oq-tr.«5g fet
HlHi STBqts -HARIJPigW
iVt-y-tjl trt
M<*ISTO*E -CaiS
ixt It-H-WiJ
MIMlSTïRlfc - ZUl-STRA
- pg Jona
Cf-A-V toio.)
twt
If oj> kabinetscrisis.
KVP ver voor
Met die 25 na-oorlogse jaren ligt
de KVP ver voor op alle andere par
tyen. De CHU was by elkaar 20%
4 JAAR ^aar regeringsparty, de ARP 19 jaar,
de WD 14% jaar en de PvdA 14
jaar. Alleen de ARP heeft haar 19
jaar ononderbroken meegeregeerd.
De vierde conclusie betreft de ze
telvastheid van De Jongs kabinet. In
nevenstaand schema is duideiyk te
zien, dat het kabinet-De Jong het
eerste en enige is geweest dat na de
oorlog zyn vier-jarige zittingsperiode
ononderbroken uitgediend heeft. Om
precies te zyn: een ononderbroken
zittingsduur was sinds 1933 niet meer
voorgekomen. Weliswaar hielden de
kabinetten van Drees (het derde) en
De Quay het ook de volle vier jaar
uit. maar ze moesten wel ieder door
een crisis heen.
Het kabinet-Drees had in 1955 een
conflikt met de fractie van de PvdA
over de hoogte van de huren. De
Quay dreigde al na anderhalf jaar te
stranden op het meergenoemde con
flikt tussen de AR-fractle en eigen-
woningbouwminister Van Aartsen.
De overige kabinetten haalden geen
van alle de eindstreep. Daar moet
dan eeriykheidshalve wel by gezegd
worden, dat het kabinet-Beel van '46
geen andere bedoeling had dan een
twee-jarig bestaan in verband met
alle grondwetsherzieningen die toen
Kamerontbinding vereisten. Verder
waren de kabinetten-Beel ('58/'59)
en -Zyistra f'66/'67) alleen bedoeld
om vervroegde Kamerverkiezingen
voor te bereiden: vandaar hun wel
heel korte bestaan. Niettemin kostte
de formatie van het kabinet-Zyistra
nog meer dan een maand, maar de
gemoederen waren na de Nacht van
Schmelzer dan ook wel erg verhit.
Vier jaren
De vraag is, of het kabinet-De Jong
het onder normale omstandigheden,
zoals in de jaren '50 nog heersten,
ook de volle vier jaar zou hebben
uitgehouden. Een speculatieve vraag
natuuriyk, maar zeker is dat het be
paald niet zonder moeiiykheden is
gegaan. We behoeven maar te herin
neren aan de moeiiykheden rond de
btw, en in het algemeen het beleid
van mr. L. de Block: de ellende rond
de Loonwet van minister Roolvink
die de premier erby moest halen om
het ontwerp erdoor te krygen; Bies
heuvels bezwaren tegen de begroting
van minister Witteveen voor 1970 en
de motie-Goudzwaard inzake de
nieuwe wet op de ondernemingsra
den. Dat zyn dan nog maar een paar
voorbeelden om aan te tonen hoe
vaak De Jongs regering langs de af
grond zweefde. Men zou haast ge
neigd zyn te zeggen, dat D'66, dat
zich altyd zo woedend heeft gemaakt
over de voortdurende kabinetswisse
lingen, door zyn eenvoudige aanwe
zigheid in de Kamer heeft by gedra
gen tot meer stabiliteit. Hoe dan ook:
De Jongs kabinet heeft de gemid
delde levensduur van Nederlandse
kabinetten, die twee en kwart jaar
bedraagt, ruimschoots overleefd.
ADVERTENTIE
de VVD tegen zyn eigen' minister
Stikker had geopponeerd, maar voor
die bezwaren geen meerderheid had
kunnen krijgen. Stikker vond dat hy
toch moest aftreden en Drees ging er
met zyn hele kabinet achteraan.
„Wie breekt, moet helen" luidt een
stelregel over formaties, maar nie
mand had gebroken. Ook Oud, de
VVD-leider niet, die immers geen
kamermeerderheid had gevonden
voor zyn aanval op Stikker. Vandaar
Stikkers ""'trouvaille". Hy gedroeg
zich overigens volledig als een for
mateur.
Vier functies
Sindsdien zyn er, zoals gezegd, de
vreemdste dingen gedaan door de
informateur. In een artikel daarover
in Acta Politica van dr. Ringnalda
worden vier functies onderscheiden:
de informateur handelt volledig als
formateur; ofwel hy handelt als cor
rector van andermans fouten; ofwel
hy fungeert uitsluitend als bemidde
laar; ofwel hy treedt op als wegbe
reider van de formateur. Sinds Zyl
stra en Steenkamp is die laatste
functie de belangrykste geworden en
is er ook duidelykheid gekomen over
de vraag hoever een informateur met
voorbereiden behoort te gaan.
De derde conclusie betrof de zetel-
vaste KVP. Zoals uit bygaand sche
ma al blykt.is de KVP de enige par
ty die sinds 1946 niet meer uit de
regering is geweest. Als men de KVP
beschouwd als de directe erfgenaam
van de vooroorlogse RK Staatsparty,
dan kan men zelfs vaststellen, dat
de r. katholieken niet meer in de
oppositie zyn geweest sinds 1918,
drie en vyftig jaar lang dus, en na
de oorlog de volle vyf en twintig
jaar. De enige formele onderbreking
vormt het vyf de kabinet-Colyn.
maar dat was al demissionair voor
het, goed en wel was samengesteld.
Als zodanig heeft het hooguit drie
weken bestaan. Niets wyst er op, dat
aan deze yzeren traditie op korte
termyn een einde komt.
ALICANTE De Spaanse politie
gelooft er niet veel van dat de Ne
derlander Gerard van Schubert, die
eind vorige week in enkele buiten
landse dagbladen werd getekend als
DEVENTER (ANP) Een per-
sooniyke vertegenwoordiger van de
sjah van Perzië, Abbas Aram, heeft
Zo'n boodschappenlijstje is tegenwoordig niets
bijzonders. En waarom ook? Condooms
kopen is een normale zaak. Dat vinden steeds
meer mensen, zowel mannen als vrouwen.
Een gelukkige ontwikkeling, want gezinsplan
ning is in ons drukke landje geen overbodige
luxe. Het Durex condoom
is een van de betrouwbaarste
en makkelijkste
voorbehoedmiddelen.
Overal te koop, in winkels en
automaten, waar en wanneer u maar wilt.
Durex is niet storend in het gebruik en
volkomen veilig, ook op langere termijn.
Daarom adviseren veel huisartsen het gebruik
van condooms. Zeven van de tien verkochte
condooms zijn
Durex-condooms.
Dat zegt genoeg.
THE BEST THERE IS...
DELFT Pater E. D. Kre
kelberg leraar wiskunde aan
het Delftse Stanislascollege, is
door de overste van zijn orde,
pater J. Deenen, bevolen zich in
Nijmegen in afzondering te ves
tigen.
Pater Krekelberg wierp enke
le maanden geleden een steen
door de ruit van een Maastricht
se sexwinkel uit protest tegen
"zedenverwildering
De spanning tussen pater Kre
kelberg en de overste van de
orde der Jezuïten werd ver
groot toen pater Krekelberg eni
ge tijd terug zijn wiskundeles
sen tijdelijk staakte omdat in
het schoolblad "Brats" een ge
dicht was gepubliceerd, dat vol
gens hem godslasterlijk was.
Pater Krekelberg mag nog
wel af en toe les in Delft geven,
maar voor het overige mag hij
van de overste Nijmegen niet
meer uit.
Een aantal Delftse parochia
nen heeft een comité gevormd,
dat zal proberen pater Krekel
berg in Delft te houden. Vorig
jaar al verbande de overste de
pater uit het bij het Stanislas
college behorende patershuis.
Sindsdien woont de pater in
Delft op kamers.
Overste J. van Deenen: "Pa
ter Krekelberg is naar Nijmegen
overgeplaatst na veelvuldig
overleg. In deze wat rustiger
omgeving is hij gemakkelijker
in de gelegenheid om enige af
stand te nemen van allerlei ker
kelijke en kerkpolitieke span
ningen. Hij zal les geven aan 't
Canisiuscollege in Nijmegen, en
eventueel aan het Stanislascolle
ge in Delft".
gisteren in Deventer een bezoek ge
bracht aan drukkery De Lange/Van
Leer, een werkmaatschappy van de
Kluwergroep. Mr. Aram, die de per-
soonlyke titel van ambassadeur
heeft, kwam zich op de hoogte stel
len van de voortgang van de werk
zaamheden by dit Deventer bedryf,
dat in opdracht van de shah het
boek „Persia the Immortal King
dom", drukt.
Dit boek wordt een standaardwerk
over Perzië. zyn geschiedenis, zyn
volk en heersers door de eeuwen
heen. Het verschynt in oktober ter
gelegenheid van de viering van het
2500-jarige bestaan van het konink-
ryk Perzië, dat werd gesticht door
Cyrus de Grote.
Acht talen
Het werk komt in acht talen op de
markt, namelyk Engels, Frans, Duits,
Italiaans, Spaans, Russisch, Japans
en Perzisch in een eerste druk van
byna vyftig duizend exemplaren. Het
bevat ongeveer tweehonderd kleuren
foto's en een evengroot aantal zwart-
wit-illustraties.
De teksten zyn geschreven door
drie auteurs, die bekend staan als
Perzië-kenners, namelijk Roman
Ghirsman, Wladimir Minorski en
Ram es Sangvhi.
Meer dan eenentwintig uitgevers
over de gehele wereld hebben gedon
gen naar deze opdracht, die uitein-
deiyk ging naar het Jonge Londense
uitgevershuis van Mitchell en Beaz-
ley. Deze uitgevery is bekend om ver
schillende in Nederland gedrukte
uitgaven, waaronder de Moon
Flight Atlas, the Atlas of the Uni
verse en the World Atlas of Wine.
De drukopdracht ging naar De Lan
ge/Van Leer in Deventer.
"geheimzinnige ronselaar voor
commando's in Vietnam", ooit wer
kelijk zulke krijgshaftige plannen
heeft gehad of in staat zou zijn ze
uit te voeren. De Spaanse politie is
tot deze conclusie gekomen na een
langdurig gesprek met Van Sohu-
bert.
De politie meent, dat Van Schu
bert voor Spanje onschadelijk is.
Men volstond er mee hem er op te
wijzen, dat hij in Spanje niemand
kan aanwerven omdat de contracte
ring van buitenlandse arbeidskrach
ten via de officiële instanties moet
lopen.
Van Schubert self heeft al gezegd,
dat hij zijn plannen heeft laten va-
In zijn vakantieverblijf in de
"Panoramaappartementen" in Ali
cante zei hij: "De sensationele pers
berichten over mijn plannen hebben
mij veel schade berokkend. De mees
te mensen met wie ik al in contact
was gekomen zagen er van af na die
berichten te hebben gelezen. Ik denk
er ernstig over om de kranten die
deze valse beschuldigingen hebben
gepubliceerd aan te klagen en een
miljoen dollar schadevergoeding te
vragen".
Vrouw zat ruim
negen uur in
lift opgesloten
DEN HAAG (ANP) Met behulp
van de brandweer is in de afgelopen
nacht omstreeks half twee in een
schoolgebouw aan de Hoefkade te
Den Haag een vrouw uit een lift be
vrijd. Zij had vanaf 4 uur gistermid
dag opgesloten gezeten. De lift was
vijf centimeter boven de begane
grond stil blijven staan door een de
fect.
De vrouw, die in het schoolgebouw
woont, was wegens de vakantietyd
alleen in het gebouw. Dat de vrouw
ontdekt werd was te danken aan het
feit. dat iemand, die in de school
werkzaam is en over een sleutel be
schikt, bij het passeren van het ge
bouw een naam zag openstaan en op
onderzoek uitging. Hij bemerkte dat
de vrouw in de lift opgesloten zat en
en sloeg alarm.
