oor veel Kroaten komen
de hervormingen te laat
op reclame onverstandig
UT ONDERZOEKINGEN BLIJKT:
Bij recessie is bezuinigen
Uit Randstad weg en geld toe
GROETEN UIT
VEENHUIZEN (10)
Drie engelachtige
stickertjes.
ijftig jaar schietgrage extremisten voor onafhankelijkheid
een heel jaar
halve prijs
2 dagen gratis
in mei
Gratis bij Printil spray-deodorant.
DAG 21 MEI 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 2S
STOCKHOLM <ANP) De aanslag
van Kroatische emigranten op de
Joegoslavische ambassadeur in
Stockholm hij is een week daarna
overleden) kan worden beschouwd
als de zoveelste schakel in een ke
ten waarvan het einde nog lang
niet in zicht lijkt.
In Washington en Ottawa, in Oslo en
Graz, in Triëst, Melbourne, Goten-
burg en Frankfurt, in Parijs en
West-Berlijn waren al eerder ver
tegenwoordigers en sympathisan
ten van president Tito doelwit van
extremistische Kroaten. De schiet
grage emigranten worden bij hun
gewelddadige acties gedreven door
Kroatisch-nationalistische motie
ven die dateren uif de tijd na de
eerste Wereldoorlog toen de Joego
slavische staat werd gesticht. On
der de verzamelnaam "Orastasjt",
leden van de fascistische organisa
tie "Ostasja" die in feite sinds
1945 niet meer bestaat maar die
vooral in de jaren 1920-1935 erg ac
tief was, proberen zij om verschil
lende redenen een afgescheiden
"Kroatië" af te dwingen in een
naar nationaliteiten ingedeeld Joe-
go-Slavië.
Deze "Oestasji" kunnen worden in
gedeeld in twee hoofdgroepen. Voor
een deel zijn het inderdaad vroege-
Leider van Kroaten in bal
lingschap dr. Branco Jelits op het
ziekenhuisbedBegin mei werd hij
zwaar gewond bij een bomaan
slag. Zijn aanhangers beschuldi
gen de Joegoslavische geheime
dienst.
inds de laatste maanden regel-
berichten verschijnen over
verwachten economische te-
ing. stellen verschillende be
en zich de vraag: moeten wij
elame bezuinigen?
is een vraag, die vóór 1971
verschillende malen is gesteld,
eer een recessie zich aankon-
of een feit was. De beslissing
het wel of niet besnoeien van
ne-uitgaven is in de eerste
afhankelijk van het vertrou-
dat een bedryf stelt in reclame
6én van haar krachtbronnen,
de heer J. Hardholt in een ar-
over dit onderwerp in het
dblad De Dagbladpers,
üanneer een bedrijf in een re-
periode een afwachtende hou-
aanneemt, heeft dit volgens
voor de onderneming een ne-
karakter. Bij budgetverschui-
of -beperkingen gaat vaak
ste de botte bijl in het recla-
get.
het juist te besparen op recla-
slechtere tijden of moet men
in een periode van teruggang
idruk geven? En: welke bedrij-
ojn nu beter af: zij die hun
ie op peil houden in een pe-
van achteruitgang, of zij die
ndgetbeperkingen als eerste het
de reclame zetten?
aantal Amerikaanse onder-
jen bewijst, dat in een perio-
recessie een agressieve re-
lepolitiek zorgt voor snel herstel
lellere groei.
Lange termijn
stelde George Keubier een
lort samen over reclameplan-
op langere termijn. Een on-
oek dat ging over de jaren
■'40, een tijdvak van recessie en
lomische rust. Hij nam 95 be
ten, van zeer groot tot klein, uit
voornaamste bedrijfstakken.
Hiervan maakte hij twee groepen
van respectievelijk 45 en 50 bedrij
ven.
Van deze 45 bedrijven liep de
omzet in 1938 terug, maar zij voer
den niettemin een agressieve recla-
mepolitiek en verhoogden hun bud
getten jaarlijks. Met 8 procent in
j 1938 en 15,3 en 20,8 procent ten
j ODzichte van 1937 in 1939 en
1940. Hun omzet bleef in 1939 twee
procent achter bij 1938, maar in
1940 was de omzetstijging 19.7 pro-
i cent en lag daarmee ver boven ie-
dere eerdere piek-periode. Met een
reclamebesteding van 9 miljoen in
1938 en 1939 realiseerden deze 45
bedrijven een omzetverhoging van
172 miljoen dollar.
De groep van 50 bedrijven kromp
de reclamebesteding in 1938 in met
15.2 procent en moest een omzetda-
I ling van 10.9 procent incasseren. In
i 1939 verhoogden zij wel snel hun
budget voor reclame met 12,3 pro
cent en in 1940 met 25,1 procent,
maar hoewel de omzet omhoog
ging, bleef zij toch 8.2 procent ach
ter bij die van 1937 Wanneer het
patroon zich zou hebben voortgezet,
zou het volledige herstel pas in 1942
hebben plaats gevonden.
Is dit deel uit Keubler's onder-
I zoek ook van toepassing op na-oor-
logse recessieperiodes? Uit een rap
port van Buchen Advertising naar
het effect van reclame op omzetten
tijdens recessies in 1949. 1954, 1958
en 1961 blijkt inderdaad hetzelfde
verschijnsel (zie grafiek A en B).
Het Amerikaanse reclamebureau
Benton en Bowles bestudeerde
eveneens dit onderwerp en analy
seerde de recessies. Hieruit blijkt
dat in de VS de ernstigste recessie
optrad in 1946 omschakeling van
militaire naar civiele produktie.
Het bruto nationaal produkt
(BNP) daalde toen met 1 procent.
In de recessie van 1949 en 1954
daalde het BNP met slechts een
half procent en tijdens de recessie
van 1960 tot begin 1961 nam het
zelfs toe Evenmin was er een da
ling in de jaren 1957 en 1958. Tocl>:
liepen in deze recessiejaren de re
clameuitgaven terug.
Een zeer belangrijk feit hierbij is
dat de recessies steeds korter duur
den: 18 maanden in 1945-46, 15
maanden in 1949-'50 en 1953-'54, 12
maanden in 1957-'58 en 9 maanden
in 1960-'61. Dit had tot gevolg dat
vele adverteerders met ingekrompen
reclamebudgetten toen de economie
weer aantrok achteraan kwamen.
Met kunst- en vliegwerk werd dan
het budget weer snel omhoog ge
bracht.
De producenten van duurzame
gebruiksartikelen zijn het meest ge
voelig bij een wisseling in de econo
mie. Maar de gedegen studie van
Bowles en Benton toont aan dat de
omzet van deze produkten veel
sneller is gestegen dan die van ver-
bruiksartikelen.
Daarbij komt dat voor aanschaf
van duurzame gebruiksartikelen het
publiek een langere „incubatietijd"
nodig heeft, dan bij verbruiksarti-
kelen. Het is duidelijk dat men veel i
sneller reageert op een aanbieding
van pudding dan op die van een
kleuren-tv. Veel producenten van
duurzame gebruiksartikelen die be
knotten op hun reclameuitgaven, ble
ken achter de feiten aan te hollen
en handelden meestal pas toen de
economie zich al weer had hersteld.
Omdat de korte en minder ingrij
pende recessies na de tweede we
reldoorlog zo snel kwamen en ver
dwenen bezuinigde men vaak op de
reclame op het moment dat de ver
koopmogelijkheden weer gunstig
werden.
De beschikbare onderzoekingen
maken het niet mogelijk een cau
saal verband te leggen tussen recla
mebestedingen en het succes van
een onderneming in een periode
van recessie. Zij geven echter wel
een duidelijke indicatie van het
verband tussen adverteren en be-
drijfsucces.
ADVERTENTIE
(van de enkele reis)
Jaarkaart f50.-
voor echtparen f 75.-
3-Maand8kaart f20.-
voor echtparen f30.-
Vraag folder voor
volledige inlichtingen.
Koop uw
65+kaart nut
re aanhangers van de "Oestasja",
die na '45 of zijn verbannen of
kans hebben gezien naar het bui
tenland te ontkomen. Daarnaast is
er echter een Jongere generatie ac
tief die in eigen land óf te weinig
mogelijkheden zag of teveel ge
kant was tegen het centralisme
van de Servische meerderheid.
Vooral de laatste Jaren zijn zij teza
men een energieke recruterings-
campagne begonnen onder de hon
derdduizenden Kroaten die tijdelijk
hun werk in het buitenland hebben
gezocht. Duidelijk is dat zij niet al
tijd een gewillig oor vinden en zo
doende aanleiding geven tot span
ningen binnen de Joegoslavische ge
meenschappen in de diverse Euro
pese landen.
Naar men aanneemt handelen de
Kroatische extremisten niet geheel
op eigen initiatief maar ontvangen
zij orders van "Bovenaf". Madrid
geldt als één van de belangrijkste
centra van oude "Oestasji" en hun
goedgezinde organisaties. Ook Chi
cago, Argentinië, Australië. Mün-
chen en W.-Berltfn schijnen in dit
verband een functie te vervullen.
Tegenstellingen
Vooral onder invloed van de
lechtering van het leefklimaat
it de trek van de Randstad
and naar andere delen van ons
toe.
binnenlandse migratie heeft
ingang van de afgelopen
and een nieuwe stimulans gekre-
de aanzienlijk vereenvoudigde
drastisch verbeterde migratiere-
van het ministerie van socia
len en volksgezondheid, waar-
werkloze werknemers en ook be
lde categorieën van werkenden
aciële tegemoetkomingen kun-
hijgen wanneer zij het overbe-
k westen des lands de rug toe-
n.
Al Jaren kende het directo-
keneraal voor de arbeidsvoor -
- een regeling voor de bin-
kndse migratie Ondanks alle
bedoelingen waren de resulta-
a&ger: in tien Jaar tijds van
1 tot 1970 —werd slechts aan
1 1500 mensen een tegemoetko-
J Begeven.
zeer bescheiden resultaat
voor een goed deel worden
■Schreven aan de geringe be
reidheid van de Nederlandse werk
nemer om elders te gaan werken.
Maar ook onbekendheid met en het
ingewikkelde karakter van de oude
regeling zijn zonder enige twijfel
van invloed geweest.
Voor wie geldt nu de gemoderni
seerde regeling en wat houdt die
in? Allereerst is de regeling be
stemd voor gehuwde werklozen, die
elders in ons land passend werk
kunnen' krijgen. Dat geldt alleen
niet voor verplaatsing naar de
Randstad Holland (in dit geval de
provincies Zuid-Holland en Utrecht
en een belangrijk deel van Noord-
Holland).
Alleen werkloze werknemers uit
de land- en tuinbouw kunnen ook
van deze regeling profiteren wan
neer ze naar de Randstad komen
Dat is vooral gedaan om tegemoet
te komen aan de personeelsproble
men. waarmee vooral de tuinbouw
bedrijven in het Westland, Delfland
en Aalsmeer te kampen hebben.
Onder bepaalde omstandigheden
kunnen echter ook (nog) werkenden
in aanmerking komen voor de fi
nanciële steun bij verplaatsing.
Daarbij gaat het dan vooral om
werknemers die met ontslag worden
bedreigd, en de geschoolde werkne
mers, die hun bedrijven naar een
plaats buiten de Randstad volgen
met uitzondering van directieleden.
De nieuwe regeling kan echter
ook worden toegepast bij migratie
buiten èn binnen de Randstad Hol
land. Een belangwekkende nieuwig
heid daarbij is dat de directeur-ge
neraal voor de arbeidsvoorziening
de regeling ook kan benutten om
een zo goed mogelijke arbeidssprei-
dmg tot stand te brengen.
Vooral voor het westen des lands,
waar de factor arbeid schaarser is
dan elders in ons land, is dat een
belangrijk punt.
In het vergoedingensysteem wordt
evenals voorheen de post ver
huiskosten volledig vergoed. De te
gemoetkoming in de inrichtingskos
ten is aanzienlijk verhoogd: van 300
a 500 gulden tot zo'n 1300 gulden.
Zo lang men niet kan verhuizen
(maar niet langer dan een jaar)
geldt een pensioenregeling (90 pro
cent van deze kosten met een
maximum van 75 gulden per week
wordt vergoed) of reiskostenregeling
(90 procent van de kosten van het
dagelijks heen en weer reizen tus
sen woon- en werkgemeente ver
goed). Ook een tegemoetkoming van
90 procent van de reiskosten naar
huis voor gezinsbezoek (eens per
week) is mogelijk.
Het vergoedingensysteem, aldus
een zegsman van het ministerie, is
geënt op de (minimum) verplaat
singsregeling voor het overheidsper
soneel.
De toepassing van deze gestroom
lijnde migratieregeling is opgedra
gen aan de directeuren van de ge
westelijke arbeidsbureaus. Ook dat
is een belangrijk winstpunt, want
de uitvoering komt nu in handen
van de instantie, die direct te ma
ken heeft met de mensen, die voor
deze regeling in aanmerking komen.
Op deze wijze komt een steeds
beter en moderner arbeidsmarktbe
leid van de grond. Een beleid dus.
waarbij de arbeidsbureaus zich niet
alleen met werkzaamheden bezighou
den maar algemene service-institu
ten voor de gehele arbeidsmarkt
worden.
De diepste oorzaak van de recente
gewelddadige acties moet worden
gezocht in de historische tegenstel
lingen tussen de Kroaten en de Ser
ven. Het is voor deze volken nim
mer gemakkelijk geweest in één 1
staatsverband te moeten leven. De
Kroaten die overwegend rooms-ka- j
tholiek zijn verkeren numeriek in
de minderheid ten opzichte van de i
overwegend Russisch-orthodoxe
Serven. In de middeleeuwen heeft
gedurende 200 jaar een onafhanke
lijk
"Koninkrijk Dalmatië en Kroatië"
bestaan dat voornamelijk onder
Hongaarse druk is bezweken. Na
de Eerste Wereldoorlog, toen Joe-
go-Slavië onder de Servische dy
nastie Karageorgewitsj een zelf- j
standig koninkrijk werd, hadden de
Kroaten het gevoel dat ze werden j
beschouwd als politieke onderhuur
ders. Tolk van hun onbehagen was i
de boerenleider Stepan Raditsj die
in 1928 als leider van de Kroaten j
in het parlement in Belgrado werd
vermoord. Geheel tegen de wens
van de dictatoriale koning Alexan
der I in stichtte daarop de Kroa- J
tische advocaat Ante Palvelitsj als
banneling in Hongarijë en Italië 'n
partizanenorganisatie die hij Oesta 1
ja" (oostand) noemde. De eerste be
langwekkende daad van deze "Oes-
tasja" werd verricht op 9 oktober
1934 in Marseille toen de gehate
Alexander aan de zijde van de
Franse minister van Buitenlandse
Zaken Barthou werd doodgescho
ten. Kort voor de inval van de Duit
se legers in april 1941 werd in Zag
reb de "onafhankelijke staat Kroa- j
tie" uitgeroepen, zelfs tweemaal te
gelijk: gematigde nationaaldemo- i
craten enerzijds en "Oestasji" van
de nog steeds in ballingschap leven j
de Pavelitsj anderzijds eisten het
mandaat van de onafhankelijkheid
op. Toen de nationaal-democraten
zich terugtrokken om geen handlan I
gers van Hitier te moeten worden,1
sloeg het grote uur voor Ante Pawe-
litsj. Met rugdekking van Mussoli-
ni. die pijnlijk nauwkeurig de be
grenzing van zijn belangen tegen
over Hitler in het buurland voor
ogen hield, trok Pawelitsj 's-nachts
Zagreb binnen en nam voor vier
Jaar de door Rome gedulde fascis
tische heerschappij over Kroatië.
In die tijd zijn naar schatting zo'n
half miljoen mensen om het leven
gebracht I
Niet gebroken
In 1945 werd een andere Kroaat
hem echter noodlottig. Josip Broz
Tito dreef de marionet van Musso
lini het land uit, liet de vergelding
voor de Oestasji aan z'n Partizanen
over en dreigde de in het Vatlcaan
ondergedoken Pawelitsj met de
doodstraf mocht hij ooit willen te
rugkeren. De leider van de "Oestas
ja" stierf in Madrid in 1955 onder
mysterieuze omstandigheden. Het
verzet van de Kroaten is sinds
dien echter niet gebroken. Niet in
't buitenland maar ook niet in het
binnenland. Degenen die zijn ach
tergebleven hebben zich beslist niet
onbetuigd gelaten zoals bijv. de ver
eniging van Kroatische schrijvers
die zich
in maart 1967 openlijk beklaagde
over het gebrek aan waardering dat
officieel bestaat voor de Kroatische
taal. Binnen de Liga van Commu
nisten is het vooral de 45-jarige Mi
ka Tripaio, lid van het vijftien
man tellende uitvoerend bureau
van de partij, die zich keert tegen
centralistische neigingen en tegen
de concentratie van kapitaal bij de
Servische banken in Belgrado.
Al deze binnenlandse pogingen zijn
beslist niet zonder resultaat geble
ven, al zijn de mlningsverschillen
nog lang niet opgelost. Onder Kroa
tische druk is een ontwerp-grondwe
tot stand gekomen die Joego-Sla-
vië een beslissende stap verder zal
brengen naar federalisering, en die
de centrale staatsleiding in handen
doet komen van een presidium, be
staande uit vertegenwoordigers van
de republieken en autonome gebie
den. Deze grondwet zou dit jaar al
van kracht moeten worden. Voor de
Kroatische extremisten in het bui
tenland gaat het kennelijk echter
nog lang niet snel en drastisch ge
noeg.
BANKENBOSCH/VRIJDAG-
Deze morgen ga ik, samen met
een lotgenoot, al vroeg naar de
appèlplaats Daar ontmoeten we
één van de werkmeesters, die
we /erzoeken als getuige op te
treden btf ons gesprek met de
regisseur van de NOS. Deze
laatste komt wat verbaasd aan
lopen. Hij kent het oord hier
wel zeker uit de verhalen van
zijn collega's. Tenslotte staat 't
bij de radio- en TV-mensen be
kend als Hilversum 4. Maar dat
er zulke merkwaardige mensen
zouden zitten had hij niet ge
dacht.
Het programma van Gewest
tot Gewest dat de NOS-televi-
sie uitzendt, bevat een reporta
ge over één van de merkwaar
digste gemeenschappen in ons
land: het Drentse Veenhuizen,
Nederlands laatste strafkolo
nie. De redakteuren Johan van
de Zee en Egbert van der Veen
waren een week lang te gast in
Veenhuizen. De reportage die
zij maakten geeft een beeld
van het leven in de strafkolonie.
(Uit een persbericht van de
NOS).
Van der Veen vindt het alle-
tnaal maar wat merkwaardig.
*U heeft dat helemaal verkeerd
aegrepen" vertelt hij. "Natuur-
ljk was het onze bedoeling
•erst hier nog te vragen of er
mensen bezwaar tegen hebben.
Dat is ook afgesproken met de
directeur. Maar het is helemaal
verkeerd overgekomen".
Voor alle zekerheid laat ik de
cameraman zo'n bekende fi
guur in een leren jasje naast
mij staan. Met ietwat angstige
blikken staat hij naar me te kij
ken. tenslotte kan je het nooit
weten van zo'n gevangenisfi
guur. Mijn mede-barakbewoner
gaat nu terug om te gaan
waarschuwen dat iedereen weer
naar buiten kan komen. Een
werkmeester een andere dan
die wij hebben gevraagd ziet
alles met verwondering aan.
„Als u wilt kunt u wel een an
dere Jas krijgen" zegt hij, omdat
hij ziet dat mijn jasje nogal in
de vernieling is. Hij heeft wer
kelijk het idee dat die reusach
tige torn me tegenhoudt om voor
de televisie op te treden.
Eindelijk is dan iedereen ver
zameld. Maar het nieuws over
de opstandige barak is natuur
lijk al overal bekend en dat Is
van zo'n grote Invloed dat er
geen mens meer is die nog voor
ie camera wil verschijnen. Re
gisseur Van der Veen vraagt 't
wel heel vriendelijk en legt er
nog eens de nadruk op dat nie
mand kan worden herkend,
maar dat helpt niet. Later op
de dag blijken er een paar ka
merwachten toch bereid te zijn
wat heen en weer te paraderen
tussen de dan verlaten barak
ken.
Men wil ook niet zomaar ge
noegen nemen met deze gang
van zaken. Van hogerhand wor
er bij onze kamerwacht geïn
formeerd wie nu wel de aan
stichter is van al deze herrie
Maar hij vertelt dat het een be
sluit is van de hele groep en
dat er niemand is aan te wij
zen die er als eerste over is be
gonnen.
Druk pratend over deze toe
standen laten we ons naar het
arbeidsterrein rijden. Daar is
nog niet veel veranderd. Maar
lang werken we niet. Het is
eerst koffie in de keet, dan naar
de mensen waar we bezig zijn en
afscheid nemen van de hond, te
rug naar de keet, gereedschap
schoonmaken en met de bus
naar het kamp.
Na het eten komen de Jon
gens van de volkshogeschool nog
eens vragen hoe we het nu vin
den - als er weer een week ach
ter de rug is. Ook de directeur
is nu aanwezig en hij maakt
aantekeningen van alles wat er
wordt gezegd. Natuurlijk bren
gen we nog even de kwestie van
de principiële dienstweigeraars
ter sprake. "Maar", zegt de di
recteur, "dat heeft u verkeerd
begrepen. Het is zo dat de de
linquenten die hier zitten door
overtreding van de wegenver
keerswet niet in aanraking mo
gen komen met andere gevan
genen en daarom ook niet met
de Jehova's getuigen". Iedereen
zit te brullen van ongeloof en
verontwaardiging, maar je doet
er niets aan.
Na deze toestand komt dan 't
grote ogenblik van deze mid
dag: we beginnen met het Inle
veren van de eerste spullen Dat
zijn dan de overalls en de schoe
nen. Dan douchen, luisteren
hoeveel geld je krijgt als Je
weer naar huis gaat Niemand
begrijpt eigenlijk hoe dat gaat
Het is van dit erbij en dat er-
weer af. maar Je gelooft wel dat
het goed zal zijn.
Na een klaverjasje komt de
avondmaaltijd. Vandaag dunne
tot zeer dunne soep, het tradi
tionele gebakken wijtinkje en
prei. Als de televisie is afgezet
zitten we nog even te praten
over wat we allemaal gaan
doen als we weer worden losge
laten. Merkwaardig genoeg zijn
er veel meer mensen die eerst
veel gaan eten en dan pas wat
drinken, dan andersom.
ADVERTENTIE
Gekke stickertjes met allemaal kleine blote
engeltjes erop. Al met al 2 maal 3 verschillende,
die u op alle deuren van het huis kunt plakken.
Zoals bijvoorbeeld dit kookengeltje voor de
keuken.
Speels grapje van Franse ontwerpers.
Allicht dat u zoiets bij Printil krijgt.
Tenslotte, Printil is de deodorant met een
vleugje echt Franse parfum.
Gewoon* voor een beetje "joie de vivre".
