uil Veenhuizen
GEDICHTEN. VERHALEN-GEDICHTEN
Wot wil de mens
net de ruimtevaart?
Relaas van n wegpiraat
Twee weken strafkamp
Portret van
een
prijswinnaar
Een dag, een droom
LEIDEN MINEUR
Almacht
17 APRIL 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
Hoe ondergaat een verkeers-
zondaar de twee weken gevan
genisstraf, die hij moet uitzitten
in het speciaal voor wegpiraten
ingerichte Bankenbosch II te
Veenhuizen?
Een vraag die makkelijker is
te stellendan te beantwoorden.
Een lezer van het Leidsch Dag
blad heeft zich nochtans aan
een poging tot beschouwing ge
waagd. Hij is net terug van
veertien dagen „weggeweest"
Op deze Altona-pagina legt
hij zijn bevindingen neer. in
gaande op vragen als: heb je
er iets van geleerdof stap je
straks toch weer met een dron
ken kop achter het stuur?
Het hieronder volgende ver
haal is een puur persoonlijk re
laas. Men moet geen geestelijk
spoorboekjeverwachten. Leer
zaam is het wel. want de schrij
ver van dit verhaal hoopt nooit
meer kaarten te versturen met
het opschrift:
J loe kom je in Bankenbosch terecht? De
ruiksaanwijzing is vrij simpel. Zorg dat
de wegenverkeerswet overtreedt (vaak
a het drinken van alcoholhoudende
nken achter het autostuur te gaan zitten,
jr ook is het voldoende om roekeloós of
der rijbewijs te rijden). Dan moet de po-
het natuurlijk ook merken, waarna de
voor de politierechter komt. Eén ge
ineerde hoorde ik zeggen: ,,het is dan als-
een kroketje in de olie gaat". Inderdaad is
een zaak van opschieten: er zijn nog
die tussentijd leg Je Je oor eens te
eren bij mensen die het zou-
tunnen weten. Hoe zou het er toe
Maar die heeft dit gehoord van
rager van zijn vriend, en die weet
te vertellen dat de bfoer van zijn
;a er dat en dat heeft meegemaakt,
is dus een zaak van afwachten en
imaken.
Schimmige figuur
de uitnodiging ontvangen, dan ko
er ook officiële inlichtingen, van
adressen. Het 'eigen)aardige is.
deze inlichtingen elkaar niet dek-
Weet de officier van Justitie u te
lien dat er bij de aanvang van de
f 15 mag worden besteed in de
Ine. de depenitentiair consulent bij
rectie gevangeniswezen (een schim
figuur als je het zo leest) houdt
ip tien gulden. En dat is nog geen
beide helemaal de waarheid
consulent vindt het goed dat uw
landel u noteert voor de toezending
meer liefhebbers. Op de wachtlijst voor Ban
kenbosch staan bijna altijd 350 tot 400 men
sen genoteerd. Als de politierechter een vrij
heidsstraf oplegt met een minimumduur van
1 4 dagen en een maximum van 6 maanden,
komt er na een poosje wachten een uitnodi
ging van de griffie van de rechtbank uit As
sen. Het past namelijk volkomen in de open
opzet van Bankenbosch dat de gestrafte niet
wordt gehaald, maar op eigen gelegenheid
naar het verzamelpunt in Assen komt.
van een periodiek, van de officier mag
het alleen rechtstreeks van de uitge
ver. De consulent vertelt dat u mag cor
responderen met uw familieleden, van
de officier mag u ook een brief schrij
ven naar „andere daarvoor in aanmer
king komende personen". Wel waar
schuwt hij dat de post door of namens
de directeur wordt gelezen. En daarover
zwijgt de consulent weer
Het blijft echt een zaak van afwach
ten. Ook van de officiële inlichtingen
word je niet veel wijzer. Wel over de
tandenborstel: zelf meenemen bij een
straf van minder dan drie maanden, an
ders geeft het rijk er wel één.
Afscheid van thuisfront
Zo komt dan de maandag dat Je Je
sloffen pakt, een paar studieboeken eri
afscheid neemt van de mensen die het
thuisfront vormen. Na de reis naar As
sen over het pittoreske paadje langs
het museum naar het paleis van jus
titie en daar kom Je de lotgenoten tegen.
De één extra druk en levendig, de an
der wat zielig teruggetrokken.
Na controle of je 't echt wel bent aan
de hand van paspoort of rijbewijs, wach
ten. De verhalen komen dan los en ook
de luchtjes. Er zijn nogal wat mensen
die eerst wat „innemen" voor ze aan
veertien dagen onthouding beginnen. Na
een tijdje wordt je naam afgeroepen en
met een busje van de rijkspolitie begint
de volgende reis: dertien kilometer naar
Bankenbosch. Onderweg kijk Je eens
om je heen. Hier staan de bomen die
omgehakt moeten worden, de sloten die
moeten worden schoongemaakt.
Na het in ontvangst nemen van
kleding en beddegoed begint dan het
echte verblijf. Het gaat er nogal soepel
aan toe. daar in Bankenbosch. Dat wil
zeggen: geen tralies, geen cipiers met
rinkelende sleutels, geen grendels op de
deuren, geen metershoog hek om het
terrein. Maar het is en blijft een vrij
heidsstraf. Er wordt voor Je gedacht en
al staat het hek dan uitnodigend wijd
open, Je kan er niet uit.
e mens is in de ruimte niet zozeer op zoek naar schatten. Men
mt natuurlijk wel bodemmonsters om op aarde te analiseren, maar
is niet het hoofddoel. Stoffen die op aarde nuttig zijn gebleken
oorbeeld uranium en die dan toevallig op een andere planeet
inden zijn en onbekende stoffen die nuttig blijken, zal men zeker
i ontginnen. Maar we sturen geen ruimtevaartuigen de ruimte in
een metaal te ontdekken, maar uit nieuwsgierigheid. We weten
nut ervan nog niet.
lis altijd al zo geweest: nieuwsgie-
rtd naar het schijnbaar onbereikba-
DI het nu al zijn nut zal opleveren,
it bekend.
vermeldt de historie ook, dat Far-
Top een dag zijn koning toonde hoe
koperdraadje waar stroom doorheen
I geleid, zich ging bewegen door een
letisch veld. Toen de koning vroeg
r nut dit had. antwoordde Farra-
oiets als: „Sire. dat kun je nooit we-
Nu weten we dat alle elektromo-
t vrijwel de gehele elektrotechniek,
hrraday's vinding is gebaseerd.
Proeven op maan
'tuurlijk kan de ruimtevaart in de
i]e toekomst ook al enig nut afwer-
zoals bijvoorbeeld proeven op de
'die in een absoluut vacuüm moe-
pschieden. Ook kan de maan dienst
doen als telescopisch centrum,
ht daar de lichtstralen van verschil-
'sterren niet worden afgeremd, om-
geen atmosfeer is.
Is een kans dat op een andere pla-
als de aarde levende (en zelfs
kende) wezens zijn. Het is namelijk
er enkele miljoenen sterren en
zoals ons melkwegstelsel zijn.
van deze sterren hebben net
t zon een aantal planeten om
heen draaien.
tovan uitgaande is het dus zeer
mogelijk dat er één (of meerdere)
net zo heeft ontwikkeld, aan het
tikkelen is of zal ontwikkelen als de
to Dit leven hoeft niet hetzelfde te
grote planeet zullen door de gro-
tontrekkingskracht wezens leven die
'het verweerde landschap kruipen,
1 de grote, voortdurende wrijving,
de corrosieve dampkring. Dit zal
wn dikke huid vereisen.
Ijle lucht
een kleine planeet zal daarente-
wezen leven dat grote neusgaten
grote borstholte bezit om de ijle
111 In te ademen. De dunne atmos-
houdt groei of beweging niet tegen,
dus een wezen zijn met een rij-
gestalte, dat zich met lange passen
Hpreegt
in het heelal kunnen wezens be-
40 die ervan overtuigd zijn dat geen
"bevend wezen de giftige substantie
zal kunnen verdragen. Op nabu
rige planeten is het niet waarschijnlijk
dat er wezens leven. Hoogstens kleine,
eencellige wezens, wier en of korstmos
sen. Iets grotere wezens kunnen heel
misschien voorkomen op verder ver
wijderde planeten in ons zonnestelsel,
waar bijna geen informatie over is.
Verkennen wil de mens; zeker andere
planeten. Bewonen ligt helemaal aan het
leefklimaat. Het ligt ook aan de af
stand. Een reis naar de maan duurt on
geveer 2.5 dag. De sondes deden ongeveer
4 en 8 maanden over de weg naar Ve
nus en Mars. Een reis naar Neptunus
duurt 14 Jaar, naar Pluto 40 Jaar.
Tegenwoordig worden er in Amerika
proeven genomen met atoomraketten
voor gebruik buiten de dampkring, na
melijk, de Nerva XE. Nu is het zo, dat
een atoombom een tienduizenden malen
sterkere uitwerking heeft dan een gewo
ne bom. Daarom denkt men weieens
dat alles wat met atoom heeft te maken,
duizenden malen sterker gaat. Maar
de atoomraket gaat maar twee keer snel
Ier.
Overzicht
Hieronder volgt een overzicht van
leefklimaat van een aantal planeten.
VENUS <4 maanden weg): kleiner
.dan de aarde: druk 120 atmosfeer, tem
peratuur 500 graden C. circa 95% kool
zuur.
MARS <8 maanden' helft kleiner dan
de aarde; druk 9 millibar 'aarde 1000
millibar): temperatuur 120 graden
tot plus 30 graden C: praktisch geen
zuurstof en water, veel koolzuur en stik
stof.
NEPTUNUS «14 jaan: omlooptijd 164
Jaar; temperatuur 200 graden C; me
thaan en waterstof: zonnekracht 1/900
van de aarde.
PLUTO: «40 Jaar): weinig van bekend
omlooptijd circa 248 Jaar, temperatuur
ongeveer 230 graden C.
De planeten die wij willen gaan bewo
nen, moeten dus gunstig zijn ten opzich
te van het uithoudingsvermogen van de
aardse materialen, want die moeten de
over- of onderdruk, de te grote hitte
of kou opvangen enz.
Misschien zijn er buiten ons zonne
stelsel of zelfs buiten het melkwegstelsel
planeten die meer aan de eisen voldoen,
maar of we die zullen bereiken
KEES VAN LEEUWEN
HERENWEG 85a
WARMOND
WARMOND —De bovenstaande por
tretfoto (gemaakt door Holvast) is die
van een prijswinnaar: Kees van Leeu
wen, wonende aan de Herenweg 85a te
Warmond
De 14-jarige scholier hoorde .onlangs dat
hij met een opstel de tweede prijs had
gewonnen in een internationale jeugd-
prijsvraag, die werd uitgeschreven
door de Raiffeisen- en Boerenleenban
ken. Het thema van die prijsvraag was
de ruimtevaart, waarover 'n opstel moet
worden geschreven.
In totaal kwamen er ruim 10.000 in
zendingen binnen, niet alleen uit Neder
land maar ook uit Italië, Oostenrijk enz.
Het opstel van Kees werd uit deze
stapel goed bevonden voor één van de
50 tweede prijzen.
De prijs bestond uit een vliegreis bo
ven Nederland en België, die afgelopen
donderdag plaatsvond. Met een Cara-
velle van Transavia werd vanaf Zestien
hoven naar Maastricht gevlogen en van
daar naar Brussel en Twente.
Speciaal voor deze Altona-pagina stel
de Kees van Leeuwen zijn prijswinnend
opstèl beschikbaar om af te drukken in
de krant.
Er zijn mensen die dat eenvoudig kun
nen opvangen. Als Je gewend bent de
hele dag volgens strakke aanwijzingen te
werken, met 'n baas die vertelt hoe al
les moet gebeuren, is 't niet zo'n grote
verandering. Maar als Je ook maar het
kleinste beetje vrijheid gewend bent,
bijvoorbeeld of Je eerst karweitje A
gaat doen of klusje B. dan voel Je bij
zonder goed dat je opgesloten zit.
Stevig op slot
En als Je dan helemaal gewend bent te
bepalen hoe Je bepaalde dingen gaat in
delen, of Je dit of dat doet, of Je het één
laat en het ander wel doet, dan is het
een dubbele straf. Je ziet een hek, maar
dat staat alleen fysiek open en zit psy
chisch stevig op slot. Als er iemand door
gaat. wacht hem de cel
Na verloop van een tijdje ga Je
de mensen die samen met Jou de bezet
ting van een barak vormen, zo'n beetje
kennen. Er heerst eerst nog wat de
sfeer van een schoolreisje, vooral de
eerste avond in een slaapzaal. Een stuk
op twintig mensen liggen er dan gekke
dingen te doen, zoals het zogenaamde
winden laten. Net als op het schoolreis-
Je van de vijfde klas op de lagere school.
Maar vaak is dat juist om het gevoel
van onbehagen te maskeren. Want in die
ogenblikken dat Je alleen bent, omsloten
door het duister, merk Je hoe alleen Je
bent. Ondanks al die andere mensen om
Je heen. Want Je hebt altijd iemand
achtergelaten: een vrouw, al dan niet
met kinderen, een verloofde, ouders, al
is het maar een aquarium met vissen.
Die mensen en huisdieren mis Je hier.
Al je „maten" zijn dan wel van goeden
wille, maar het is toch anders. Dan
ook komt er voor veel gevangenen het
ogenblik dat ze er aan denken hoe het
nu thuis zou gaan. Wat moet de vrouw
tegen de buren zeggen? Hoe vangt ze
het op als de kinderen vragen waar hun
vader is?
Bomen zagen
Gekleed in een bruin manchester
pak ga je de volgende dag aan het
werk. Als Je boft in de buitenlucht. Bo
men omzagen en schonen 'van takken
ontdoen), een hek maken, tuintjes om
spitten. Maar ook binnen wordt er ge
werkt. De hele dag achter een naaima
chine zjtten om postzakken te naai
en is niet bepaald bevorderlijk om de
dag vlugger te laten opschieten.
De behandeling door opzichters en
bewaarders is over het algemeen vrien
delijk en voorkomend. Natuurlijk lopen
er ook hier mensen tussen door die
niet zo vriendelijk zijn. Maar in door
snee valt het allemaal wel mee. Ze lo
pen zonder revolver, schreeuwen geen
bevelen en zijn sterk in de minderheid.
Maar ze zijn wel de baas, natuurlijk.
In zo'n veertien dagen vraag je Je wel
af of gevangenisstraf zin heeft. Ge
sprekken met andere gevangenen die
er vaak dankbaar voor zijn dat er einde
lijk iemand is die naar hun problemen
luistert leert dat de alcohol voor heel
wat zorgen verantwoordelijk is. Maar
de verandering „als ik thuiskom drink
ik niet meer" hoor Je maar zelden. Wél
dat men op gaat passen, niet meer ach
ter het stuur kruipt na een borreltje.
Dan maar een taxi nemen, dat is altijd
nog goedkoper.
Spanningen
Deze veertien dagen worden be
schouwd als een waarschuwing. Een pe
riode waarin men de gelegenheid heeft
de „zonden te overdenken". Als Je wat
gevoelig bent is het natuurlijk wel meer.
Dan besef je erg goed dat Je vrijheid Je
ontnomen is. Na anderhalve week levert
dat onherroepelijk spanningen op. Dan
ga je zien dat Je overbuurman altijd
hard loopt om het eerst eten te kunnen
halen. Dan merk je nog eens extra hoe
eigenwijs die ander is. En hoe vrolijk,
die ander die altijd zegt dat het hele
maal niet erg is. Terwijl je het zelf
juist zo beroerd vindt.
Dan komen de momenten dat Je het
gezelschap ontvlucht. Alleen, of met nog
een paar figuren die er ook niet meer
tegen kunnen. Omdat je anders ruzie
gaat maken. Omdat Je weet dat Je mis
schien gaat slaan of schoppen. En daar
mee los Je niets op. Je zorgt alleen
maar voor nieuwe narigheid.
Dus probeer je het, vooral op de lan
ge zaterdag en zondag als er niet wordt
gewerkt, met een spelletje biljart. Of
een kaartje leggen. Of een brief schrij
ven. Maar dat gevoel van onbehagen
raak Je niet kwijt. Als ik er maar even
uit kon, denk je. Gewoon een straatje
om, zonder al die gezichten te zien
waar Je genoeg van krijgt.
En dan vang je weer een kreet op „Ach,
het valt allemaal wel mee". Op zulke
momenten vraag Je Je af, man, leef Je
dan altijd in een tredmolen. Heb Je nooit
eens nagedacht over het begrip vrijheid.
Besef Je nu echt niet dat het wel de
gelijk een gevangenis is, al zijn er dan
geen sloten en grendels. Op zulke mo
menten is het moeilijk te dragen en ver
lang Je weer naar de maandag.
Dan kan Je weer aan het werk. Dan
kan Je Je gedachten afreageren door 'n
extra grote schep zand te verplaatsen.
Of eens goed kijken hoe Je het best kan
zagen. Maar de maandag dat Je
weer naar huis kan blijft natuurlijk het
punt waarnaar Je steeds uitziet.
De laatste zondag geeft daarom de moei
lijkste ogenblikken. Terwijl anderen vro
lijk zitten te kaarten of te dammen kijk
je op Je horloge. Nog maar tien minu
ten later dan zoëven. Wat moet Je doen?
Overal kom Je mensen tegen die lopen
te lachen of te praten. Je mengt Je er
tussen maar dat lukt niet best. Je
lach is geforceerd, Je vrolijkheid ge
maakt. Tijdens het ping-pongen denk Je
aan Je werk, terwijl Je tien-over-rood,
speelt op het biljart aan het thuisfront.
Niet meer
Dat zijn ook weer de ogenblikken dat
Je denkt: 't is zinvol. Ik zal wel oppas
sen dat 't me niet meer gebeurt. Ik niet
meer hier naar toe. Maar Je vraagt Je
ook af of dat voor iedereen geldt. Of er
niet mensen zijn die het in hun hart
toch nog wel een beetje leuk vonden.
Voor mij hoeft het in elk geval
niet meer. Ik zal tot het uiterste probe
ren geen recidivist te worden.
Verheerlijking straalt
ons toe uit het duister,
en de luister van
zovele goden
ontwaakt in de morgenmist.
Verzen klinken,
de wereld straalt.
Soms een vogel die
als de wind verdwijnt
in morgendauw.
De vleermuizen gaan,
zij hangen zich.
Paardenhoeven, bemoddert
door de maan,
staan gestaag.
Dan. traag stappen zij voort.
Eeuwen van satijn zijn
gegaan en voddeneeuwen
zullen komen.
Het leven cirkelt visueel.
Een boeg rondt een boei.
In eeuwige bloei staan
de bergen in de verte
Hun witte bloesems
bedwelmen je ogen.
Veelgetinte rozen blozen,
lachend staan ze daar.
Heel vaag verschijnt Venus,
als uit een witte sluier.
Haar schoonheid verbleekt
de stilte.
Verbleekt de schoonheid
van de natuur.
Als in een vlaag verschrapt
zich de wanordelijke waterval.
Verstart zien de dieren,
stromen de rusteloze rivieren.
Slijpen hun beddingen
tot oplosbaar stof.
De vogels van zo ver
zweven naar het zwoele zuiden.
Het noorden is nog koud.
Schotsen schokken in
vreemde mineraalbronnen.
Onontgonnen ligt het licht
verscholen in hun gronden
waar het nog duister is.
De zwarte vis. eens nog
zo schoon en schubbig,
verstikt in de droogte.
Hoogten toornen ver boven
een horizon van korenschoven.
De wolven huilen.
De uilen verscholen in zuilen
loeren met lichtbalogen
naar de kilte.
De stilte betast met
gevoelloze vingertoppen
naargeestige hangstroppen.
die schaduw zoeken
bij de lijken
die aan hen prijken.
Stroomgeklots zuigt en
botst de aarde van het woud.
Een stem spreekt, vloeit over
in muziek, die aanhoudt
en aanhoudt, oneindig ver.
Tot voorbij de sterren gaan
de ruimteloze gedachten
van mensen, dieren die wachten
op wat de nacht hen afneemt
Kleuren schieten voorbij aan
hun ogen, ze gaan.
De geuren van onkruiden
snuiven zij zachtjes in.
Gitaren zweven hun geluiden
rond mijn oren.
De muizenissen in mijn ogen
verhogen mijn laffe laagheid.
Hiaten in mijn smaak
verharden mijn zintuigelijke
waarnemingen.
Als de zee vloed wordt,
holt een horde krabben
naar hem toe.
De lonkende lokroep
weerstaan zij niet.
Zelfkanibalistische mieren
versieren hun hoop met zandrotsen.
Lachende leemtes van de
heide verspreiden hun
gekerm in eenzaamheid.
De tijd verstrijkt, vergaat
evenals zijn fantasie.
Het wordt snel laat.
Albert van Duijn
Saturnusstraat 8
Sassenheim
Vanmiddag ging ik door mijn oude
Leiden,
ik wist ineens niet wat ik had,
allemaal rommel, puin en hopen
het leek wel een gebombardeerde
stad.
De oude huizen stonden schots en
dronken.
zo arm, en zo verschrikkelijk kaal,
hun bloedarmoedige gelaten
gaven mijn stad een aanzien, ziek
en vaal.
Toegangswegen lagen opgebroken
auto's klitten dringerig aaneen,
kilometers eindeloze rijen,
waar moet dat met het voorjaar
heen!
Het goede ouwe pittoreske Leiden
gaat aan zijn arremoe kapot,
zelfs in de rap geplante bloemen
en in de vlaggen zit de mot.
Ballorig richtte ik mijn schreden
naar het rillerig plantsoen,
waar. en dat is het ene winstpunt,
de lente het wel zal doen.
J. v. d. Water
Driftstraat 22
Leiden.
Hoe werd. uit het massaloze
waaruit alles is ontstaan,
ook het menselijk brein verkozen,
dat trachtte te verstaan?
Hoe ontstond uit het microwezen,
de macro van het heelal?
En wat is het. die dit lezen,
met mijn geest verbinden zal?
Hoe kan alles op dees' aarde
zo geschikt zijn voor haar doel?
Wie gaf ons de grote waarden,
van verstand en gevoel?
Hoe kunnen vragen rijzen,
naar iets wat wezen zal.
en kan men niet bewijzen,
wat spreekt uit het gans* heelal?
P J. van Steyn
Stille Rijn 1
Leiden.
