t in de Betuwe
eriele vliegen moeten
lederlandse uien redden
JONGE ONDERZOEKER
Amerikanen blokkeren
de ruimte voor Europa
i .:j\
Hot line
voor de
zakenman
Computer-welvaart
Leidse tweeling presenteert:
10 APRIL 1071
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 23
DEN
dduizenden steriele vliegen zullen binnenkort uit-
over een lap grond in de Betuwe- Het is de eerste
ippelijk goed voorbereide veldproef in ons land met
>de van insektenbestrijding, die het gebruik van sterk
me rontreinigde insecticiden althans gedeeltelijk kan
ef is opgezet door het instituut voor Plantenziekten-
fooiderzoek te Wageningen. Hoofddoel is, de bruikbaar
st voorbereidings-onderzoek van de steriele-manne-
80 4iek in de praktijk te toetsen en de toepassingstechniek
bestrijdingsmethode te leren beheersen,
eft het experiment een zodanige vorm gegeven, dat
tig kan zijn aan het voortbestaan van de economisch
ie uien-teelt in ons land, die ernstig bedreigd wordt
de-vlieg.
je-mannetj es-techniek ln
bestrijding is een toepas-
lliD t aloude gezegde „voorko-
eeft|r dan genezen." In plaats
len van schadelijke insek-
t men met deze methode
en, dat zij geboren wor-
let
100
vo polking van een insekten-
ori veld wordt vermengd
zelfs met een over-
gesteriliseerde soortgeno-
de overmacht van de
exemplaren groter is,
Jans groter dat een „wild"
T, iart met een steriel man-
de door haar gelegde ei-
it komen. Dat betekent 'n
vt tie van de wilde (vrucht-
ring in de volgende gene-
idelijk na trapsgewijze
van de methode uitroei
soort zonder dat er ver-
■zoide insektriciden aan te pas
is niet gloednieuw, maar
nog nooit zo wetenschap-
isief voorbereid als bij de
neibp een hectare uien-gewas
in de Betuwe wordt uit-
riek van het steriliseren
n door middel van ionise-
[ing werd geïntroduceerd
H. J. Muller in
55 gebruikte zijn landge-
Nt oloog Knipling deze ste-
eldjor de bestrijding van be
ige rijen staan bakken
den poppen in het
se laboratorium, gereed
\ikt te worden bij de
L ienden.
paalde vliegen die grote schade toe
brachten aan de veestapel in het zui
den van de VS. Eerste veldresultaten
waren weinig succesvol, maar men
leerde van latere, wetenschappelijk
beter voorbereide experimenten op
een geïsoleerd terrein (Curasao)
waar 'n nauwkeuriger controle van
alle mogelijke factoren uitgeoefend
kon worden. Weer later, nadat mil
joenen dollars in het project waren
gestoken, had men goede resultaten.
De betreffende insektensoort is thans
in de VS volledig uitgeroeid en men
voert thans een soortgelijke campag
ne uit in het noorden van Mexico.
De Leidse hoogleraar Van Thiel
heeft Jaren geleden in Nieuw Guinea
een dergelijk experiment gedaan met
de bestrijding van de malaria-mug,
doch hier bleven door een veelheid
van oorzaken resultaten achterwege,
i Deze experimenten en talloze la-
j boratorium-proeven hebben aange
toond, dat er een breedvoerig labo
ratoriumonderzoek moet voorafgaan
aan toepassing in de praktijk, wil
men succes boeken en vooral een
methode kunnen toepassen die eco
nomisch perspectief biedt.
Om enkele problemen op dit ter
rein te noemen: men moet het ge
drag van de insekten in het veld ken
nen om te weten, wanneer en hoe
men de gesteriliseerde mannetjes op
de wilde populatie los moet laten,
men moet de bestralingsdosis zeer
nauwkeurig kunnen toedienen oznder
andere dan de voortplantingseigen-
schappen te veranderen waardoor de
mannetjes wellicht minder aantrek -
nauwkeurig kunnen toedienen zonder
worden of zich onnatuurlijk zouden
gaan gedragen, men moet de ver
spreiding van de insekten kennen en
het tempo waarin dit gebeurt etc.
Intensief speurwerk in het Insti
tuut voor Plantenziektenkundig On
derzoek te Wageningen op deze ter
reinen is thans zover gevorderd, dat
men het veldexperiment in de Betu
we deze maand kan starten.
Men heeft de aanval op de uie-
vlieg met deze methode gekozen, om
dat d!e niet onbelangrijke uienteelt in
ons land (in 1970 een produktie van
387 miljoen kg en nog steeds stij
gende, en in 1969 een exportomzet
van 115 miljoen gulden) ernstig
wordt bedreigd. De uie-vlieg heeft de
laatste tijd een verontrustende resis
tentie ontwikkeld tegen verschillende
toegepaste chemische bestrijdings
middelen. waardoor telkens naar
nieuwe en krachtiger verontreinigen
de en gevaarlijke insecticiden moet
worden gegrepen.
De Betuwe is als plaats uitgeko
zen omdat hier geen uien gekweekt
worden. Die kweek vindt in grote om
vang slechts plaats in de z.w.hoek in
Nederland, de kop van Noord-Hol
land, de Noordoostpolder en geïso
leerde gebieden in centraal Zuid-
Holland en Friesland. Voor het ex
periment was een gebied nodig waar
men over een volkomen geïsoleerde
uienkweek kon beschikken.
Vrig jaar werd bij Lienden een
hectare uien ingezaaid om daar dit
jaar zwermen gesteriliseerde vliegen
op te kunnen loslaten.
Dat kan bij de uie-vlieg zonder ex
tra schade te veroorzaken, omdat
slechts de larven voor het gewas
schadelijk zijn, niet de vliegende in
sekten.
In het laboratorium hebben in de
natuur gevangen en later voortge-
kweekte vliegen de afgelopen tijd ei-
jes gelegd, die in bakken op een spe
ciale voedingsbodem tot larven zijn
uitgegroeid die op hun beurt weer
poppen hebben gevormd. Deze pop
pen worden bestraald en in grote
hoeveelheden op het uienveld bij
Lienden verspreid. De datum van die
„inzaai" met behulp van een vlieg
tuig hangt in sterke mate van de
weersomstandigheden af.
Het werken met poppen in plaats
van vliegende insekten heeft het gro
te voordeel, dat men het gehele jaar
door de beschikking heeft over mate
riaal voor het uitzettenvan een ste
riele populatie. Men heeft namelijk
de Amerikaanse houding
andert, zullen de ministers
Europese ruimtevaartconfe-
ongetwijfeld weinig geneigd
een enigszins betekenende
ling aan het post-Apollo-pro-
Dit stelt de Europese Com-
p een dezer dagen gepubli-
van de moeizaam ver
onderhandelingen tussen
I en de VS over gezamenlijke
in het ruimte-onderzoek.
post-Apollo .programma van
omvat een reeks pro-
Joa. een meermalen bruikbaar
een ruimtestation en
die verwezen-
loeten worden na de beperkte
aanlandingen, die volgend
adigt.
Nerikanen, die de Europese
Ung eind 1969 hadden voorge
rede omdat zij zelf met geld-
te kampen hebben, gaan ak-
niet het Europese denkbeeld,
toedlg project uit het gehele
door Europa te laten ont-
De gedachten gaan daarbij
uit naar de bouw van een soort
„ruimtesleepboot", die van belang is
voor de constructie in de ruimte van
in onderdelen gelanceerde ruimtesta
tions. De VS zijn ook akkoord ge
gaan met het Europese voorstel, alle
projecten van het post-Apollo-pro-
gramma als een „Joint venture" te
beschouwen en derhalve onder ge
meenschappelijk beheer te plaatsen.
Maar er zijn enkele andere Europese
verlangens, waar Amerika zeer on
welwillend tegenover staat.
Zo blijven de Amerikanen weige
ren, Europa toegang tot alle instal
laties en informaties te geven, waar
door 'n belangrijke hoeveelheid ken
nis en technische outillage door
Amerika wordt afgesloten voor de
Europese partners. Europa wil te
recht gebruik kunnen maken van al
le nieuwe technieken en installaties
die mede door de oude wereld zijn
tot stand gekomen.
Een uitermate belangrijk punt bij
een en ander is. dat men het niet
eens kan worden over de stemver
houding, waarmee 'n project voor 'n
teleoommunicatiesatelliet moet wor
den goedgekeurd.
Amerika, dat zich verplicht voelt
'n soort monopoliepositie te handha
ven ten aanzien van communicatie
satellieten in het kader van Intelsat,
wil niet dat Europa actief wordt op
dit lucratieve ruimte-gebied. Wil Eu
ropa communicatiesatellieten lance
ren, dan zijn daarvoor geen Ameri
kaanse lanceerraketten tegen verant
woorde condities beschikbaar, zodat
Europa eigen lanceerraketten moet
bouwen. Dit kost zovele honderden
miljoenen guldens, dat er geen geld
meer beschikbaar zou zijn voor deel
neming aan het post-Apolloprogram-
ma.
Volgens de Europese Commissie is
't huidige Amerikaanse standpunt,
zoals onlangs bij een bezoek van de
Belgische minister voor het weten
schapsbeleid Theo Léfèvre tevens
voorzitter van de Europese ruimte
vaartconferentie werd geformuleerd,
minder ruim dan in september Jl.
in Wageningen een methode ontwik
keld om de gekweekte poppen lang
durig te bewaren bij een temperatuur
van circa 3 graden. Zo zijn zij al
tijd beschikbaar wanneer er behoef
te aan bestaat.
Ontwikkelingshulp
Soortgelijke bestrijdingsmethoden
zouden ook voor andere insektensoor-
ten bruikbaar kunnen zijn, zoals
sprinkhanen, malariamuggen etc.
Maar iedere insektensoort vereist 'n
eigen specifieke voorbereiding en on
derzoekingen ten aanzien van leefge
woonten, verspreiding, mobiliteit,
vereiste stralingsdosis, stadium van
verspreiding in het veld etc. Men
hoopt in Wageningen met de huidige
proef een inzicht te krijgen in de
methodiek van de voorbereiding de
zer bestrijdingsmethode om op basis
van algemene techniek specifieke be-
strijdings-methotfieken te kunnen
ontwikkelen.
De verwachting ten aanzien van de
huidige proef is, dat succes zal wor
den geboekt. Dat kan in eerste aan
leg pas in het najaar worden gecon
stateerd, beter nog in het volgende
voorjaar en nadien, wanneer de proef
op hetzelfde veld is herhaald om de
restanten op te ruimen. Het zou de
bekroning zijn op een langdurig on-
zoek, dat heeft geleerd hoe men de
benodigde poppen kon kweken, hoe
de bestraling moest worden uitge
voerd, hoe het materiaal kon worden
geconserveerd en hoe het moet wor
den uitgezet.
Niet alleen zou men dan een alge
mene methodiek hebben ontworpen
die ook elders in de wereld ten aan
zien van schadelijke insekten rijke
vruchten kan afwerpen (wanneer
men daarover kan spreken bij het
gebruik van steriele diertjes) maar
die tevens d'e redding kan betekenen
voor de anders waarschijnlijk ten do
de opgeschreven Nederlandse uien-
teelt.
(afgeronde a
De ontwikkeling van onze toe
komst is voor een deel afhanke
lijk van de mate waarin de com
puters ter beschikking van de sa
menleving zijn. Slechts door de
computer kan een industriestaat
morgen nog internationaal mee
tellen wil het een modern pro-
duktieproces ter beschikking
houden.
De computers bepalen derhalve
ook het „gezicht" van de toe
komst. Hoe diverse landen voor
die toekomst thans zijn toegerust
blijkt uit de grafiek. Daarin wordt
een overzicht gegeven van het
computerbezit per 1 miljoen in
woners, eind 1969. De Ver. Staten
beschikken over de meeste com
puters, ca. 70.000. Dit aantal is
dermate hoog dat zelfs omgere
kend per 1 miljoen inwoners de
Ver. Staten aan de spits gaan met
hun aaptal computers. In abso
luut aantal volgt als tweede com
puter-„grootmacht" West-Dui ts-
land met ca. 6350 computers. Per
1 miljoen inwoners echter komt
Duitsland desondanks op de der
de plaats te staan want Zwitser
land heeft per 1 miljoen inwo-
I ners meer computers ter beschik -
I king.
De Belgische PTT zal als eerste in
Europa een geheel nieuw systeem
van telecommunicatie invoeren.
Voorlopig zal het alleen nog maar
gebruikt worden tussen België en de
Verenigde Staten. Men heeft het
„hot line" genoemd in navolging
van de directe telefoonverbinding
tussen het Witte Huis en het Krem
lin.
In feite gaat het om een gecom
bineerde privélijn met één vaste
abonnee. Het syteem ia ontwikkeld
door de Amerikaanse maatschappij
RCA en is voornamelijk bedoeld voor
zakenlieden. Het heeft het voordeel
van de privélijn, namelijk dat men
geen nummer hoeft te draaien. Zo
dra men de hoorn van de haak neemt
heeft men verbinding met de Ame
rikaanse vaste abonnee.
Het nadeel is dat men die lijn, die
maar uit een beperkt aantal circuit»
bestaat, moet delen met een maxi
mum van 25 andere bedrijven.
Daardoor komt het in de praktijk
nog wel voor dat men het in ge
sprek signaal krijgt als men de hoorn
opneemt. Aangezien het opnemen
van de hoorn automatisch de ,ge-
apreksaanvraag" registreert, hoeft
men echter zijn „aanvraag" niet te
herhalen. Zodra de lijn weer vrij ia
belt de telefoon automatisch en heeft
men direct verbinding met de man
aan de andere kant
Hoewel het een vrij kostbare zaak
is (het abonnement alleen al kost
3500 gulden) biedt het systeem
enorme voordelen, want het geeft de
mogelijkheid om naast mondeling
contact de lijn ook te gebruiken voor
telex, computer en foto-transmissie.
Wetenschap
en technologie
Redactie! P. Bok
Schaatsenrijden is niet alleen het stuntwerk van Ard Schenk
maar ook het stuntelige krabbelen van de peuter en alle stadia
daartussen. Waarom zou wetenschap beoefenen dan alleen het
werk mogen zijn van bezadigde bollebozen in ivoren torens?
Vanuit die kernachtige gedachte en met een televisiepro
gramma van enkele jaren geleden als springplank is indertijd
de Stichting De Jonge Onderzoekers ontstaan. Onlangs kwam
deze stichting met een nieuw tijdschrift op de markt, in Apel
doorn op charmante wijze gepresenteerd door de in Leiden
studerende tweelingzusjes Marijke en Marjan Hommes.
De financiële middelen voor deze
activiteiten worden verkregen uit een
subsidie van CRM van 275.000 gul
den. waarbij nog eens zoveel subsidies
van rijk en gemeenten voor de af
delingen komen, dat de gemeenschap
globaal genomen een half miljoen
voor dit werk op tafel legt. Dit moet
als een aanloopsubsidie worden ge
zien. Men hoopt dan ook, dat het
aantal van 500 Jongeren dat actief in
de stichting werkt, binnen afzien-
are tijd aanzienlijk groter zal wor
den.
Het doel van de stichting (en het
nieuwe maandblad „De Jonge On
derzoeker", een gezamenlijke uitgave
van Systemen Keesing, Kluwer en
Wolters-Noordhoff) is in het kort sa
mengevat, Jonge mensen individueel
of in groepsverband de kans te bie
den hun wetenschappelijke nieuws
gierigheid uit te leven. Jongeren wor
den in dit verband allen tussen 12
en 21 geacht.
Het stimuleren van wetenschappe
lijke belangstelling op Jeugdige leef
tijd is een uitermate belangrijke
zaak in een samenleving, waarin we
tenschap en techniek een overheer
sende plaats zijn gaan innemen.
Men behoeft daarbij niet slechts te
denken aan de natuurwetenschappen
en hun technologische neerslag, maar
ook aan de maatschappij-weten
schappen en als onmisbare tegen-
hang de geesteswetenschappen.
Jeugdwerk met vaak omvangrijke
financiële steun van de overheid is
gemeengoed geworden op terreinen
als 6port, kunst, ontspanning, crea
tieve bezigheden enzovoort, waarbij
niet de nadruk valt op talentenscho
ling maar Juist activiteit van allen
wordt gestimuleerd. Wetenschapsbe
oefening in de kinderschoenen is er
tot dusver vergeleken met die ande
re terreinen nogal bekaaid af geko
men.
Het voorzien in deze lacune is een
van de voornaamste doeleinden die
de stichting en het nieuwe maand
blad zich stellen. Dat eebeurt al eni
ge tijd o.m. door middel van voor
lichting (on. het uitgeven van pro
jectmappen voor zeer gevarieerde on
derzoekterrelnen. en door een biblio
theek), het verlenen van medewer
king bij het verkrijgen van appara
tuur. het begeleiden van groepson-
derzoeken, en andere activiteiten,
Voor een belangrijk deel geschiedt
dit via plaatselijke verenigingen en
centra maar ook in nauwe contac
ten met vormingsinstituten, scholen
en amateur-verenigingen. Er bestaan
al plaatselijke afdelingen in Eindho
ven Rotterdam. Arnhem, Deventer,
Groningen, Twente en Rotterdam en
er komen afdelingen (in 1971) in
Heerlen en Utrecht en (in 1972) in
Leiden, Den Haag, Haarlem. Delft,
Drente, Zaandam, Rijswijk, Vlissin-
gen en Maastricht.
Het terrein waarop de stichting werkt
is uit de aard der zaak zeer geva
rieerd: van de constructie van een
nabrander voor automotoren tot ar
cheologische opgravingen, van mi-
lieuverontreiniging tot sociologisch
onderzoek, van astronomie tot radio-
en televisie-werk.
Het eerste nummer van het nieu
we maandblad, uitstekend verzorgd,
vlot en helder geschreven en geïllus
treerd, weerspiegelt deze breedheid
van werkterrein.
Een belangrijke activiteit van de
stichting is ook het organiseren van
een Jaarlijkse tentoonstelling van het
werk der Jeugdige onderzoekers. De
expositie van dit Jaar werd van
daag door stichtingsvoorzitter oud-
minister Cals geopend in -t RAl-con
grescentrum in Amsterdam. Tot 18
april zal de tentoonstelling dagelijks
van 12 tot 17 en van 19 tot 22 uur
geopend zijn. Voor de derde maal is
er op 30 en 31 mei a.s. voorts in het
Evoluon in Eindhoven een interna
tionale expositie op dit terrein, waar
aan vijftien Europese landen deelne
men.
Opmerkelijk is, dat over het alge
meen veel meer Jongens dan meisjes
aan deze activiteiten deelnemen.
Waardoor dat komt? Dat is niet be
kend. Misschien dat hier een dank
baar werkterrein ligt voor de....Jon
ge onderzoekers.
Een opvallende uitzondering op de
vrouwelijke afzijdigheid vormen de
Leidse tweelingzusjes Marijke en
Marjan Hommes, resp. rechts en
links op de foto. Achttien Jaar, bei
den eerstejaars studenten (resp. so
ciologie en psychologie), volgens hun
eigen zeggen „er met de haren bij
gesleept omdat we meisjes zijn en
dan nog wel een tweeling". Niet zo
helemaal willekeurig er bij gesleept
overigens, want het gebeurde naar
aanleiding van een door hen inge
steld sociologisch onderzoek naar
oordelen en vooroordelen bij de Ne
derlandse Jeugd, 'n onderzoek dat zij
uitvoerden in hun schooltijd. Vorig
Jaar zijn beiden dank zij de Ame
rican Field Service in Amerika ge
weest voor 'n studie, in welke tijd zs
ook lezingen over Nederland hebben
gehouden.
Beiden zijn de komende dagen
druk in de weer als gastvrouwe op
de Amsterdamse expositie, en waar
schijnlijk zullen zij de laatste dagen
van mei in Eindhoven te vinden zijn.
„We mogen nog een paar Jaar
meedoen, dan zijn we te oud. Het is
allemachtig leuk werk en vooral nut
tig werk." Hun blakende enthousias
me bewijst, dat de Jonge onderzoe
kers ln dit tweetal voortreffelijks
propagandisten hebben.
