EDERLAND WORDT NIET DOOR
FAMILIECLAN GEREGEERD
Maar in de Kamers wel veel
'zo vader, zo zoon (dochter)'
Drie generaties in de politiek
20 MAART 1971
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 17
Dr. H. W. Tilanus t
Drs. A. D. W. Tilanus
Mr. J. H. Geertsema t
Mr. W. J. Geertsema
U weet dat dr. Willem Drees junior, de lijstaanvoerder
van Democratisch Socialisten DS'70), de partij die voor de
eerste maal aan de verkiezingen op 28 april deel
neemt, een zoon is van (vader) dr. Willem Drees senior,
die na de tweede wereldoorlog tien jaar (PvdA) minister
president was.
Drs. Th. Joekes
Maar wist u dat:
Professor Dr. H. J. Witteveen,
de huidige minister van Financien,
een kleinzoon van dr. F. M. Wi-
baut, een van de leiders van de Ne
derlandse sociaal democratische be
weging aan het einde van de vorige
en het begin van deze eeuw. Wibaut
werd in 1914 als eerste socialistische
wethouder in ons land door de Am
sterdamse Gemeenteraad gekozen
Dat de lijsttrekker in zes kies
districten van de Politieke Partij
Radicalen "PPR) dr. B. de Gaay
Fortman, een zoon is van het An
ti-revolutionaire Eerste Kamerlid
porf. mr. W, F de Gaay Fortman,
deze is op zijn beurt een schoon
zoon van prof. dr. R. H. Woltler
ex-Eerste Kamerlid zoon van prof.
dr. J.. Woltier die eerder deze eeuw
senator was.
Dat de grootvader van WD-Iijst-
.lanvoerder mr. W. J. Geertsema,
eveneens Tweede Kamerlid was en
dat wanneer de heer Geertsema nog
eens minister van Binnenlandse Za
ken zou worden, hij op dat ministe
rie stukken zou vinden ondertekend
door zijn grootvader mr. J. H.
Geertsema, die dit ministerie van
1872 tot 1874 leidde.
Dat mevrouw Gerda Brautigam
(PvdA) een dochter is van het
vroegere SDAP-kamerlid Johan
Brautigam. Dat drs. G. M. Neder-
horst. lid van de Tweede Kamerfrac
tie van de Partij van de Arbeid en
lange tijd fractievoorzitter, een
schoonzoon is van het vroegere Eer
ste Kamerlid mr. Cary Pothuis-
Smit.
Dat de vaders van de KVP-ka-
merleden mr. F. .J J. Andriessen
en J. H. W. Van Koevorden op
dezelfde plaatsen zitten als hun va
ders voor hen.
Dat het VVD-kamerlid Th. J.
Joekes een zoon is van het vroegere
lid van die Kamer voor de Vrijzin
nig Democratische Bond (die op
ging in de PvdA) mr. A M. Joekes,
die van 1948 tot 1951 minister van
Sociale Zaken was. Dat er drie
generaties van de familie Van den
Bergh in de Kamer waren: Nu mr.
R van den Bergh <PvdA>. Voor
hem zijn vader prof. mr. G. van
den Bergh, hoogleraar aan de Am
sterdamse Universiteit en daarvoor
zijn grootvader S. van den Bergh.
En dat het lid van de Eerste Ka
mer voor de WD de heer S. J. van
den Bergh, een neef is van mr. R.
van den Bergh.
Dat ook de vaders van de sena
toren Jhr. mr. L. E. de Geer van
Oudegein "CHU>, ir. H. J. Louwes
<VVD) in de Kamer zaten en dat
de grootvaders van de VVD-ers mr.
H. van Riel en mr. F. Portheine en
de AR-oudminister prof. mr. P. J.
Verdam eveneens eens een plaats
hadden in de Staten-Generaal
Dat P. J. M. Aalberse jr. van
1963 tot 1967 lid van de KVP-frac-
tie en van 1962 tot 1968 voorzitter
van de Katholieke Volks Partij, een
zoon is van de bekende minister
mr. P. J. M. Aalberse, die in twee
I kabinetten van premier Ruys de
Beerenbrouck minister van Arbeid
I was. voorzitter van de RKSP-fractie
I in de Tweede Kamer, daarna voor-
I zitter van diezelfde Kamer werd en
I van 1937 tot 1940 lid van de Raad
van State was, evenals zijn zoon
nu. Nu de naam Ruys de Beeren-
I brouck toch valt. hij was minister
president van 1918 tot 1922 en van
1922 tot 1925, zijn poon was Indone-
1 sië-specialist van de KVP-fractie.
In die kabinetten van premier Ruys
j de Beerenbrouck zat een minister
van justitie mr. Theo Heemskerk.
r Harm Smeenge t
Mr. Harm van Riel
Senator mr. Harm van Riel is een
klasse apart. Hoe men ook over
4ijn politieke zienswijze mag den
ken. toegegeven moet worden dat
het hem niet aan intellect en
oorspronkelijkheid ontbreekt. Hij
heeft het niet van vreemden! Zo
wel zijn moeder. H. A. van Riel-
Smeenge. als zijn grootvader, mr.
tarm Smeenge, waren doorknede
)olitici.
Tientallen jaren was mr. Harm
jmeenge een in brede kring gewaar -
leerd parlementariër. Als Jong grif
ier bij het Kantongerecht in Mep-
>el- ons land kende toen nog het dis-
rictenstelsel- had hij het moeten op-
emen tegen een populaire tegen-
tander. die jarenlang in de Kamer
ad gezeten. Tot zijn grote verras
ing won Smeenge de strijd en daar-
ïee begon voor hem een lange
eeks van jaren in de Staten-Gene-
aal. Daar- maar ook buiten het par
ament- was hij de warme en taaie
oorvechter van Volksonderwijs en
e binnenschipperij. Ook op het am-
achtsonderwijs drukte hij zijn stem-
jel. Nog heden ten dage wordt aan
ie beste leerlingen van de lagere
cechnische scholen in Drente de Mr
Harm Smeengeprijs uitgereikt!
Mr. Smeenge kreeg verder lande
lijke bekendheid door een origineel
geschenk aan de in de Jaren van
crises en werkverschaffing ontstane
Drentse nederzetting Witteveen. Het
j was.een geit! Wel eens* de koe
I van de arbeider genoemd. Al wist
men in die dagen nog niet zo goed,
dat geitemelk niet best voor kinderen
was.
i Mevrouw Van Riel—Smeenge "in-
spectrice van het lager onderwijs in
Emmen èn later in Assen) beperkte
zich tot het raadslidmaatschap van
de gemeente Emmen. Daar blonk
zij echter uit! Haar gedegen betogen
dwongen bewondering af van vriend
i en vijand. Fel en vol vuur kon zij
haar tegenstanders te lijf gaan. De
meeste moeite had zij wellicht met
een van haar liberale fractiegenoten,
die zichzelf graag hoorde praten (en
dan liefst zo geleerd mogelijk) en
die zeer tot haar ongenoegen
nogal eens onzin uitkraamde.
De raadsvergaderingen in Emmen
we spreken over de jaren twintig
dertig- duurden vaak van tien uur 's
morgens tot zes, zeven uur 's avonds.
Steevaste toehoorder was de echtge
noot van mevrouw Van Riel, direc
teur van het Emmens postkantoor,
terwijl ook meermalen zoon Harm
op de publieke tribune aanwezig was.
Zeker, om het vast te leren.
die in 1888 Kamerlid werd in 1908
formateur was van een kabinet en
daarin ook tot 1913 Binnenlandse
Zaken en Justitie, leidde. Hij kwam
in de Kamer op het moment dat
zijn vader deze verliet en waarin
hij nogal van zich had laten horen:
mr. J. H. Azn. Heemskerk was libe
raal later conservatief kamer
lid, en driemaal minister van Bin
nenlandse Zaken.
Maar wij zijn er nog niet.
j Drs. A. D W. Tilanus, sinds 1963
lid van de Tweede Kamer en voor
zitter van de CHU, hij was ook
enige tijd fractievoorziiter, is een
zoon van dr. H. W. Tilanus, die in
1922 zijn intrede in de Tweede Ka
mer deed, jarenlang leider was van
de CHU-fractie en —uiteraard kan
men bijna zeggen voorzitter was
van de Christelijk Historische Unie.
Er zullen nog wel meer zoons hun
vader in de nabije toekomst opvol
gen. want de zoon van ex-ARP lid
en minister van Binnenlandse Za-
I ken J Smallenbroek is actief lid
van dezelfde partij en de heer
Idenburg is eveneens actief in deze
i partij waarvoor zijn vader A. W. F.
Idenburg kamerlid en minister van
Koloniën was.
Met een variant op een bekend Ne-
1 derlands spreekwoord De appel
j valt niet ver van de Kamer.
Want met deze lijst zijn nog lang
niet alle Kamerleden opgesomd die
de voetstappen van hun voorouders
heoben gedrukt of van aangetrouw
de familieleden. Zullen wij nog
even verder gaan? Mej. mr Kap-
peyne van de Coppello, de huidige
assistente van de VVD-fractie,
I wordt bijna zeker over een paar
j maanden Kamerlid. Haar grootva
der mr. J. Kappeyne van de Cop
pello was dit eveneens. Hij leidde
ook het naar hem genoemde kabi
net van 1877 tot 1879 en was daarin
tevens minister van Binnenlandse
I zaken..
Vader en dochter. JBrauti-
ganm en mevr. Brautigam.
Mr. J. N. Scholten Tweede Kamer
lid van de ARP is een schoonzoon
van dr. J. A. -H. J. S. Bruin Slot,
ex-Kamerlid van deze partij en
hoofdredacteur van het dagblad
Trouw. En de mooie volzinnen spre
kende prof. mr. A. I. Diepenhorst
(ARP) lid van de Tweede Kamer
ex minister van Onderwijs is een
zoon van een Kamerlid. Zijn neef
dr. I. N. Th. Diepenhorst was korte
tijd staatssecretaris van Buiten
landse Zaken in het kabinet MariJ-
nen.
Nu nog even de broers.
De heer drs. R. Zijlstra is de broer
van oud-kamerlid en ex-minister
president nu president van de
Nederlandse Bank prof. dr. Jelle
(zal wel zien» Zijlstra en drs. A. R.
Vermeer is de broer van het jong
overleden PvdA-kamerlid Evert
(kijkt door een rode bril) Vermeer.
En om het geheel af te sluiten,
want nog lang niet alle familierela
ties zijn genoemd, de liberale sena
tor mevrouw drs. J. F. Schouwe-
naar-Franssen, die minister van
Maatschappelijk Werk was in het
I kabinet Marijnen, is de weduwe van
een vroeger socialistisch Kamerlid
en tevens verwant aan het huidige
PvdA-kamerlid drs. H. M. Franssen.
Ook het ambt van griffier van de
Tweede Kamer blijkt „erfelijk"
want de huidige mr. A F. Schepel,
die reeds meer dan 25 Jaar deze
functie bekleedde, is de zoon van
commies-griffier mr. C. J. H. Sche
pel terwijl zijn grootvader het Ka
merlid J. Schepel was. Het is echter
niet zo. dat ons land wordt gere
geerd door een familie-clan. In het
buitenland vooral in de Verenig
de Staten en Engeland, is het aan
tal familieleden en opvolgers be
langrijk groter dan bij ons "Kenne
dy, Churchill, Chamberlain. Roos
evelt., Taft)
Maar wel is er bij meer dan een
kwart van de zittende Eerste Ka
merleden en bij meer dan een der
de van de Tweede Kamerleden
sprake van een of meer personen in
de directe familiekring, die in par
lement- staten of gemeenteraden
zaten.
Een vierde deel van de leden van
de Eerste Kamer en een tiende deel
van de leden der Tweede Kamer is
direct of indirect aan een vroeger
lid van de Staten-generaal verwant.
Ook ten aanzien van politieke amb
ten is sprake van een zeer aanzien
lijke activiteit van familieleden van
Kamerleden. Twee leden van de
Tweede Kamer en een lid van de
I Eerste Kamer zijn de zoon van een
minister. In elke Kamer zit een
kleinzoon van een minister. Zeven
leden zijn aan ministers verwant.
Ook ten aanzien van andere politie
ke ambten treft men vele familie
banden aan: 9 leden zijn verwant
aan een gedeputeerde, 21 aan een
burgemeester, 10 met een wethouder
van een van de vier grootste steden
30 met wethouders in andere ge
meenten.
Maar ondanks deze cijfers, 40 pro
cent van alle leden van de Eerste
en Tweede Kamer is zonder enige
associatie. Zij hebben geen enkele
binding met personen in vertegen
woordigende functies of politiek-uit-
voerende ambten.
Opvallend is dat nooit een vader en
een zoon of dochter tegelijk in een
Kamer zaten. Dit is niet verboden.
Wel geld zo n verbod voor de Pro
vinciale Staten en de Gemeente
raad. Een verbod die zich zelfs uit
strekt tot familieleden in de eerste
graad verwantschap of zwagerschap.
Tenslotte nog even een zijspronge
tje naar de afkomst van de Kamer
leden.
Het hoogste percentage afgevaardig
den uit arbeidersmilieu (gelieten
aan het beroep van de vader) vindt
men in de Tweede Kamer bij de
KVP. Niet bij de PvdA. In de Eer
ste Kamer is het aantal PvdA-afge-
vaardigden uit een arbeidersmilieu
echter niet slechts relatief, doch
absoluut hoger dan het aantal ver
tegenwoordigers van dezelfde partij
in de Tweede Kamer.
De Partij van de Arbeid-afgevaar
digden in de Tweede Kamer zijn
voor meer dan een kwart afkomstig
uit kringen van handel, industrie
en bankwezen en telt voorts zes le
den uit de kringen van kleine zelf
standigen. Het percentage socialisti
sche afgevaardigden afkomstig uit
beide milieus samen verschilt niet
veel van dat van de VVD-afgevaar-
digden in de Tweede Kamer.
De hoogste concentratie van af
gevaardigden uit landbouwkringen
treft men aan bij de drie confessio
nele partijen. Het aantal afgevaar
digden met een vader uit overheids
kringen is in de Tweede Kamer
verhoudingsgewijs groot bij de WD
en CHU. Afgevaardigden uit onder-
wijsmilieus vindt men naar verhou
ding het meest bij de PvdA,
Bronnen Archief G. U. Amster
dam; Sociale herkomst en politieke
recrutering van Nederlandse Ka
merleden in 1968, door prof. dr H.
Daalder en mr. S. Hubée-Boon-
zaaijer in Acta Politica jaargang V
afl 3 en 4 (april en Juli 1970).
