bmedie tegen catastrofaal tekort?
ardgas in ijsvorm
i Engeland „brouwt" men
plantaardige eiwitten
«patste
jje-wet"
Prof. Defares verzorgt medisch
aspect in privé gezondheidsclub
Meer licht bij
maanwandelen
I-
Op zoek naar plaats
zonne-observatorium
Mol. biologie
Galabert-prijs
L} 13 MAART 1971
LELDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
de meest zorgwekkende knelpunten in de wereldvoedsel-
is het tekort aan eiwitten voor een belangrijk deel van
i g.
knd is tharis een grote proeffabriek in aanbouwdie nog
|dr begint met de produktie van een zeer eiwitrijk plant-
riaal dat zich uitstekend schijnt te lenen voor mense-
mptie en waaruit levensmiddelen kunnen worden gefa-
in consistentie, uiterlijk, smaak- en proteïne-rijkdom
Evenwaardig zijn aan normale vlees- en visprodukten.
t aan eiwitten voor een
van de wereldbevolking
eer grote gevaar in, dat
jtn ontwikkelde en onder
landen op dramatische
ilicht onherstelbaar ver-
Enige tijd geleden is na-
gesteld. dat een tekort
i in de voeding bij zeer
jtn de ontwikkeling van
JAjicties belemmert. Zij
^Emelijk verder normaal
zij niet ook daarin wor-
ierd door tekorten aan
lesmiddelen i maar bli j -
eiwitten zij ook later
geestelijk aanzienlijk
normaal gevoeden. Dit
plAetisch doorwerken. Het
T "root dat hierdoor een
emiftd van de wereldbevol-
achter raakt bij de
Beval ontstaat een steeds
leidL«ft voor wie verbeter-
]üandigheden in de toe
komen.
afschuwelijke gedachte
nog overbrugbare mate-
lan tevens een onover-
n ilpstelijke kloof zou wor-
|een generaties kan wor-
en de wereld in twee
bu splitsen volwaardi-
jerlijke" mensen. Dit ge-
tOöBrittekorten doen zich in
Ijd vooral voor in de ont
gleden in Afrika. Zuid
en Zuid-Amerika. De
ent eiwitbronnen voor de
Insumptie zijn veeteelt
Zij kunnen niet in de
,e pie voorzien, nu al niet,
1st ln het geheel bij lan-
Peeteelt is relatief duur
I ongeschikt als middel
.jen Juist in de arme lan-
'*a"Wfen. Ondanks verbeter-
vainethoden loopt de vis-
in de wereld sterk te-
door overbevissing en
»r verontreiniging van
•Q, ook in de oceanen,
de oceanen in analo-
«elt op het land is tech-
lijk. maar vooralsnog
en in de toekomst op
meer economische wijze alleen mo
gelijk. wanneer zonder aarzelen de
verontreiniging van de oceanen ge
stopt wordt. Naar dat laatste ziet 't
er nog niet uit
Reeds tientallen Jaren heeft men
daarom getracht, langs industriële
weg eiwitrijke voedingsmiddelen te
vervaardigen, die in alle opzichten
geschikt zijn voor menselijke con
sumptie en die economisch aan
vaardbaar zijn.
Ongeveer een halve eeuw geleden
slaagde men er in, eiwitrijke sub
stantie te winnen als bijprodukt van
de papierfabricage Deze produkter.
bleken echter om een veelheid van
redenen uitsluitend geschikt voor
veevoer, dus juist voor die methode
voor menselijke consumptie die op
economische gronden niet geschikt is
om de eiwit tekorten in de onderont
wikkelde gebieden te ondervangen
Ruim tien jaar geleden heeft ook de
olie-industrie een procédé ontwik
keld voer de winning van eiwitten
uit afvaiprodukten van de olie-indus
trie en bij de Staatsmijnen slaagde
men in iets soortgelijks met vaste
fossiele brandstoffen als uitgangs
punt.
Deze eiwitten zijn echter niet zo
danig in voedingsmiddelen te ver
werken, dat zij naar vorm en smaak
aan hun doel beantwoorden. Het is
namelijk gebleken, dat deze vorm
en smaak een belangrijke factor vor
men voor de verteerlvarheid, d'
lichamelijke aanvaardbaarheid. Dr
gevonden eiwitprodukten lieten zicli
slechts formeren tot poeders, pas
ta's e.d.. die in 'niets anders dan hun
voedzaamheid leken op traditionele
voedingsmiddelen, en daarmee door
psychische factoren hun lichamelijk
effect misten.
In het Zuidengelse Lord Rank Re
search Centre begon men vijf jaar
geleden te zoeken naar nieuwe we
gen, bv om koolhydraten als zetmeel
en suikers langs bio-synthetische
weg om te zetten in eiwitten. Na ve
le tegenslagen en mislukkingen,
slaagde men er in. een microsco
pisch plantaardig organisme te vin
den. dat zich onder gecontroleerde
omstandigheden met een ra
zende snelheid ontwikkelt, zich
voedt met koolhydraten en stikstof,
het bijzonder hoge proteïne-gehalte
van vijftig procent heeft, en de con
structieve nadelen mist welke voor
gaande industriële eiwit-produkten
ongeschikt maakten voor menselij
ke consumptie.
Details van het procédé en het be
treffende plantaardige micro-organis
me zij nog niet bekend gemaakt. In
grote lijnen lijkt het produktieprocé-
dé op het brouwen van bier. Het eind
produkt is niet een poederachtige,
maar een draderige of vezelachtige
substantie, die voorlopig de code
naam A 3/6 heeft gekregen. Volgen
prof. Arnold Spicer, research-mede
werker van het Rank Centre onder
wiens leiding het procédé is uitge
werkt, laat deze substantie zich door
vrij eenvoudige processen omtoveren
tot voedselprodukten die naar de
smaak, consistentie en vorm over
eenkomen met de gebruikelijke, en
die wat eiwitgehalte betreft, daar
mee volledig evenwaardig zijn. De
kosten kunnen over twee of drie
Jaar aanzienlijk lager liggen dan die
van de conventionele eiwitbronnen.
Hij acht dit procédé een belangrij
ke wetenschappelijke doorbraak op
het gebied van de wereldvoedsel
voorziening. Het ligt volgens hem in
de bedoeling, alle landen die be
langstelling hebben voor het project
in de gelegenheid te stellen in licen
tie deze eiwitstoffen zelf te vervaar
digen in vrij eenvoudige en niet kost
bare installaties.
Een microscopisch sterk ver
groot beeld van de eiwitrijke sub
stantie, die volgens het nieuwe
Engelse procédé binnenkort in
een proeffabriek in grote hoe
veelheden wordt geproduceerd en
die grondstof kan vormen voor
"normaal" voedsel.
I nn de onbegrensde mo-
na op velerlei wetenschap-
hnlsch gebied leidingge-
ELAi breid, is niet in alles zo
Dd als men wel eens wil
«ff onlangs is de laatste „a-
jjVerenigde Staten bui-
vty gesteld Het hoogge-
j idestaat Missisippi deed
i dat deze staatswet op
GS p ui spraak van 't fede-
ichtshof ongeldig is.
wet" verbood op de
uisi en. dat de mens afstamt
Vol W diersoort. Dit soort
he, r in 'n groot aantal Ame-
aste *n uitgevaardigd na 't
de evolutie-theorie van
fin.
Bkelijke evolutietheorie
*s 11 19 en stelt, dat de dier-
rlnvl°ed van de milieu-
r Wndigheden uit elkaar
vra> tomen In 871 ..verleng
de» oorspronkelijke the-
i) o Werking met A. R. Wal-
age.i H Huxley tot de leer,
vrij Tan de apen afstamt. O-
Vras deze afstamming nadien
[Ppelijke gronden dik-
"hten. maar deze be
uren indertijd niet het
■Ape-wetten".
Wetenschap
en technologie
Redactiet P. Bok
Er zal een inventarisatie worden ge
maakt van wat in Nederland ge
schiedt op het gebied van de molecu
laire biologie en op welke manier de
verdere ontwikkeling optimaal zal
kunnen Dlaatsvinden De Ned. Or
ganisatie voor Zuiver Wetenschap
pelijk Onderzoek heeft hiertoe een
commissie ingesteld onder voorzit
terschap van de Leidse hoogleraar
prof. dr. H. Veldstra.
De maanwandelaars van de vol
gende Apollovlucht zullen een dag
later starten dan eerst was vastge
steld. namelijk op 26 Juli. Tot dit
uitstel is o.m besloten op grond van
de ervaringen van de maanwande
laars van de Apollo-14. die tijdens
hun tocht naar de Cone-kra-
ter enigszins misleid zijn door de la
ge lichtval. Wanneer gestart wordt,
op 26 juli om 15.34 uur zullen David
Scott en James Irwin tijdens hun
dried maanwandelingen werken bij
zonlicht dat onder een hoek van 12
in plaats van 10 graden, invalt. Dat
heeft enorme voordelen in het ruwe
terrein van de Hadley Rille. waar.
zij hun ontdekkingstochten zullen
maken. De schaduwen zijn dan kor
ter en de afstanden kunnen beter
worden geschat. Wachten op een veel
hogere zonnestand kan niet, want
dan is de maanbodem te warm. De
duur van de komende Apollo-vlucht
I zal groter zijn dan die van alle
voorgaande maanvluchten twaalf,
j dagen en acht uren. Doordat grotere
voorraden worden meegenomen
j kunnen de ruimtevaarders drie
maal een uitstapje van maar liefst
zeven uur maken. Ze kunnen zich
daarbij bedienen van een elektrisch
aangedreven maan-jeep, waardoor
dan voor het eerst mensen over de
maan zullen rijden.
vaste toestand is on-
eerst ontdekt ln het
van Siberië. Het gaat
icht in Bild der Wis
te fantstlsche hoeveel-
schatting een miljoen
rd kubieke meter.
Het „aardgas-ijs" dat uitwendig
in diepe holen ln de aardkorst bij een
temperatuur van slechts 25 graden
celsius onder 'n druk van 250 atmos
feer gevormd rondom normale wa
termoleculen. Een kubieke meter van
de substantie bestaat onder normale
druk van één atmosfeer uit 200 ku-
lijkt op zilver glanzend grauw ijs, is
bleke meter gewoon aardgas.
Het schijnt dat het winnen van
het gas niet op onoverkomenlijke
technische moeilijkheden zal stuiten
De voorraad zit niet te diep voor
normale grondboringen.
LEIDEN International Health
Spa is een Amerikaanse onderne
ming. die privé-clubs voor gezond
heid en ontspanning exploiteert. De
methode volgens welke men in de
instituten werkt is volkomen uniek
I beweren de medewerkers i voorna -
J melijk sportleraren); althans voor
zover men kan spreken van uniek
by een onderneming die 250 institu
ten heeft over de VS en Canada.
Uniek is de methode van Interna-
I tional Health Spa in ieder geval wel
voor Nederland Sinds kort heeft
j Den Haag namelijk een dergelijk ge-
I zondheidsinstituut gekregen. De be
doeling is, dat er binnen, vier jaar
nog negen andere filialen in Neder
land geopend worden. Met Heerlen
en Arnhem wordt al gesproken.
Wat is nu precies de methode van
International Health Spa? Heel een
voudig gezegd komt het er op neer,
dat voor iedereen die er behoeft
aan heeft een instituut werd gescha
pen waar onder leiding van ervarei.
Instructeurs het lichaam in conditie
gehouden wordt door oefeningen
aan uitgekiende apparatuur. Verder
bestaat de mogelijkheid een saum
of een stoombad te nemen, gewoon
te zwemmen, zonnebaden te nemei
of gewoon te relaxen in luie stoe
len aan de rand van het warmwa
ter bassin. Dit alles op wetenschap
pelijke basis.
In Nederland is het medische as
pect verzekerd door de medewer
king van de Leidse hoogleraar dr
J G Defares. In een reclame-folde:
van het Haagse instituut legt prof
Defares uit. dat naar mate we ou
der worden de toestand van ons ge
stel steeds meer achteruit loopt. Di<
teruggang tegenhouden is niet mo
gelijk stelt hij, maar afremmen i.
wel mogelijk en dat is ook wat men
in de instituten van Internationa'
Health Spa probeert te doen „De
toestand van ons gestel kan net als
onze intelligentie gemeten worden
en met behulp van de computer cij
fermatig worden vastgelegd," legt
de Leidse hoogleraar verder uit.
Deze comp ter gezondheidstest
vertegenwoordigt binnen het insti
tuut de wetenschappelijke kant. Ie
dere kandidaat deelnemer heeft
recht op de gezondheidstest waarbij
een medisch profiel van zijn alge-
j mene conditie wordt verkregen. Bij
I deze test wordt speciale aandacht
gericht op de conditie van hart- en
vaatstelsels. De resultaten worden
door de computer in een numerieke
eindscore uitgedrukt. Indien deze
score beneden een bepaalde drem-
pel ligt betekent dat, dat alles in
orde is, zodat de vatbaarheid voor
n catastrofale hartaanval <etc.> sta
tisch beschouwd verwaarloosbaar ls
Degenen bij wie deze test gunstig
uitvalt worden automatisch tot het
programma toegelaten.
Kandidaat deelnemers ondergaan
dit onderzoek (bloed afnemen, uri-
ne-onderzoekdoor een assistente
van de Leidse hoogleraar, die ge
regeld op het instituut aanwezig zal
zijn. De verkregen gegevens zullen
in Leiden door de computer gevoerd
worden. Het resultaat ervan wordt
met goedvinden van de betrokkene
aan de huisarts doorgegeven
Omdat het hele programma van
het instituut steeds per deelnemer
wordt bepaald is het niet mogelijk
om slechts eenmalig een bezoek te
brengen aan het instituut.
De bedoeling is dat men zich „vast
legt" voor enige tijd. Dat kan voor
enkele maanden zijn, maar ook voor
jaren. Iemand die zich aan het in
stituut verbindt voor de tijdsduur
van twee Jaar betaalt het laagste ta
rief. Dat is 45 gulden per maand.
Jaarvoor mag hij dan drie keer per
veek op door hem zelf te bepalen
tijden van de faciliteiten van het in
stituut gebruik maken. Prof Defares
beveelt dat van harte aan
.Als medisch adviseur van een lan
delijke gezondheisdorganisatie gericht
op de preventie van degeneratleve
nekten heb ik t ontbreken van de mo
gelijkheden om de llchaamsconditie
van de betrokken individuen stelsel-
natig te verbeteren, als een ern-
tig manco gevoeld.
.Iet advies: ga 8 km per dag wan-
lelen. ga 20 min. per dag trimmen
?tc. is eenvoudig gegeven, doch wordt
n de praktijk zelden opgevolgd.
•Vat nodig is is niet slechts een ad-
ies. doch een professionele begelei-
ing en een stimulerende weldadige
mbiance"
Het instituut geheel onder de
rond gebouwd, kleuren op grond
van advies door psychologen, kosten
één miljoen gulden) kan dagelijks
zo'n 600 mensen ontvangen. De top
capaciteit is 200 bezoekers tekeiyk
Voor mannen en vrouwen gelden
aparte dagen.
De manager van het Haagse insti
tuut. Albert C. Houweling Jr., is over
tuigd van de levenskansen van dit
nieuwe instituut. „We hebben nu al
enkele honderden deelnemers" ver
telt hij. „Daarbij zijn artsen en men
sen, die door hun arts gestuurd zijn.
Mensen, die hier kwamen kijken om
zich op de hoogte te stellen waren
direct al zo enthousiast, dat zij bij
de opening al bloemen stuurden zon
der dat ze nog ooit van het instituut
gebruik hadden gemaakt."
Wat zal nu verder de bemoeienis
van prof. Defares met het Instituut
zijn?
Prof Defares: „Mijn taak is niet pri
mair de individuele medische bege
leiding op het spreekuur, maar er
voor zorg te dragen dat het program
ma van het instituut zo flexibel en
wetenschappelijk verantwoord ls. dat
zonder risico van 'overbelasting de
gezondheidstoestand van het indivi
du optimaal wordt bevorderde Als
het ware achter de schermen wordt
hierdoor door het medische team in
dividueel aangepaste gezondheidsbe
waking uitgeoefend". Iets bijzonders
is de samenwerking tussen de Health
Spa's en de Nederlandse Vereniging
voor Gezondheidsbewaking waarvan
prof. Defares medisch adviseur is).
Deelnemers van „Health Spa" kun
nen desgewenst, op speciale gunsti
ge voorwaarden, gebruik maken van
de diensten die de NVG en haar art
sen ter beschikking stellen Deze
diensten zijn erop gericht om dmv.
jaarlijkse gezondheidstests en pre
ventief medisch bijsturen de ge
zondheid iblovitalitelt) van het in
dividu zo hoog mogeiyk te houden
HANS LUDO VAN MIERLO
Volgende maand vertrekt een
kleine groep astronomen van de U-
rechtse sterrenwacht naar de Portu
gese zuidkust voor 'n onderzoek naar
de beste vestigingsplaats voor 'n Eu
ropees zonne-observatorium. Onder
leiding van dr. C. Zwaan, lector in de
algemene sterrenkunde te Utrecht,
zullen in samenwerking met Noorse
en Portugese onderzoekers nieuwe
metingen worden verricht voor een
zo gunstig mogelijke positie Men
hoopt het osbervatorium binnen tien
jaar voltooid te hebben. De kosten
bedragen twintig miljoen gulden.
Men wil een telescoop construeren
met een meter doorsnee en 'n brand
puntafstand van honderd meter.
Het zonne-oppervlak herbergt nog
I vele geneimen, die moeilijk ontslui
erd kunnen worden. De onstabiele at-
mosfeer maakt goede waarneming
van kleinere structuren (minder dan
500 kilometer) onzichtbaar Tot nu
toe de beste waarnemingsresultaten
van die details zijn verkregen met te-
i lescopen aan ballons op 25 km hoog
te Maar met deze methode is 't in-
strumentenpakket te klein terwijl de
i duur van de waarnemingen slechts
kort is.
Men wil het nu toch nog eens van I
de aarde af proberen, en wel omdat
er nieuwe Inzichten zijn ontstaan j
aangaande de beste vestigingsplaats
van een zonne-observatorium Vroe
ger werden deze op bergtoppen ge
bouwd. maar het nadeel hiervan ls
dat alle waarnemingen vlak na zons
opkomst moeten worden verricht.
Kort nadien treedt namelijk versto
ring van de atmosfeer op door ver
warming van de aarde.
Thans heeft men vastgesteld dat
wanneer de luchtmassa boven de kij
ker vrijwel geheel uit ongestoorde
zeelucht bestaat, er zonnebeelden van
uitmuntende kwaliteit kunnen wor
den verkregen. De beste plaatsen
zijn daarom eilanden, geïsoleerde ka
pen en in het algemeen kuststreken.
Ongeveer twee uur na zonsopkomst
begint daar vanuit de relatief kou
de zee een wind te waaien naar het
relatief warmere land. Deze wind kan
uren aanhouden en voor ongestoor
de luchtlagen zorgen.
De internationale Galabertprijs voor
ruimtevaart is voor 1970 toegekend
aan de Russische Akademie van We
tenschappen als erkenning van het
succes van het maanwagentje Loeno-
chod en de daarmee geopende pers
pectieven voor onderzoek van ande
re hemellichamen. De prijs was in
1969 toegekend aan de bemanning
van de Apollo-11 voor de eerste lan
ding van mensen op de maan. Eer
der werden met de prijs onderschel
den de Duitse raket-pionier prof.
Hermann Oberth, de eerste mens in
de ruimte Joeri Gagarin, de eerste
vrouw in de ruimte Valentina Teresj-
kowa en de ontwerper van de Satur-
nus-maanraket Wernher von Braun
