Schrikbarend tekort aan vormingsruimte
in dag in de
^ek naar het
irmingscentrum
DNM-machinefabriek
sterk voor vorming
-krijgen om je mening fe uiten
Wachtlijst in Leiden
"In 210 werkende
bngeren. En dit
antal groeit nog...
bC
OR MIDDEL VAN DISCUSSIE
Zelf bezig'
„Fijn praten
„Liever sport
Nietschools
LEID3CH DAGBLAD
PAGINA 19
i- i.
LEIDEN Er bestaat In Leiden
een schrikbarend tekort aan ruimte
voor vormingswerk voor de werken
de Jeugd. Dat blijkt uit enkele re
cente cijfers. Op het ogenblik staan
er 337 Jongeren tussen de 14 en 18
Jaar ingeschreven bij de twee eni
ge vormingscentra voor Leiden en
wijde omgeving (Haverstr. en Ho-
gewoerd). Maar 210 leeftijdsgeno
ten blijven nog van dit vormings
werk verstoken. ZIJ staan op een nog
immer groeiende wachtlijst. Een
sterk verontrustende situatie, om
dat het er niet naar uitziet, dat op
kore termijn een oplossing voor dit
probleem word gevonden.
De wachtlijst ls ontstaan na 1
augustus vorig Jaar. Toen besloot de
minister <na aandrang van alle
kanten) om ook de 15-Jarigen te
verplichten tot één dag vorming in
de week Voor de 14-Jarigen gold dit
al.
Met het optrekken van deze leef
tijdsgrens is een vloedgolf van 15-
Jarige werkende Jongeren op de Ha-
verstraat en de Hoge woerd afgerold
Daar kan men deze stroom niet
aan. ES* zijn te weinig geschikte cur
susleiders op dit moment, maar bo
venal: de ruimte ontbreekt ervoor.
Naar verluidt hebben B. en W. v.
Leiden nu een stuk grond in de
Merenwijk aangeboden. Volgend
Jaar zomer zou daar een noodge
bouw voor het vormingswerk kun
nen worden neergezet. Maar de
Merenwijk is wel bezwaarlijk ver
weg voor de Jongeren van buiten de
stad.
Het bestuur van de Leidse vor
mingsinstituten kijkt daarom on
derwijl ook lonkend naar een oude
school in de binnenstad (De Camp),
die binnenkort leeg komt. Dit ge
bouw is echter weer moeilijk op te
knappen en in te richten.
Met een definitieve oplossing wordt
ook zo lang getreuzeld, omdat er
nog altijd plannen bestaan voor
een streekschool in Lelden. Het ech
te vakonderwijs en de algemene
vorming zouden daar hand in hand
kunnen gaan.
Het begrip streekschool ls echter
al verouderd. Men denkt nu meer
aan een streekcentrum. waarmee
dit Jaar in een achttal plaatsen een
proef wordt begonnen. Maar ook
over deze vorm van beroepsbegelei
dend onderwijs verschillen de me
ningen al weer.
En Intussen groeit de wachtlijst
Voor 337 Jongeren is er momenteel
wel plaats, voor 210 niet. En dit
zullen er nog wel meer worden. Het
is te hopen dat er snel uitkomst
wordt geboden. Het vormingswerk
is bitter hard nodig.
ven
*1 In Nederland mag je al op je veertiende jaar gaan
ke fen. Niemand die je tegen houdt. Maar wél geldt voor deze
Dirige „werkende jongeren'' (en sinds vorig jaar zomer ook
15-jarigen) dat één dag per week het werk in de steek
worden gelaten. Dat is om er wat bij te leren. In de prak-
Webeurt dat: óf door een vakopleiding van het bedrijf te
-n (het zogenaamde leerlingenstelsel, dat er vorige week
■^i landelijk rapport niet al te best afkwam) óf door die ene
^joor te brengen in een vormingsinstituut. We vroegen ons
-gt dit laatste inhoudt, en zijn daarom eens polshoogte gaan
n op de Hogewoerd en in de Haverstraat, in welke ge-
-^en het Leidse vormingscentrum voor werkende jonge-
gehuisvest.
van dit vormingswerk ls
vorig Jaar doorgedrongen
tten, radio en tv. Een vor-
„Twee Jaar geleden was het
denbaar, dat een Journalist
■^0|poek kwam".
j plotseling gerezen belangstel
en wel verklaringen. De wer-
tögeren zorgden er ten dele zelf
november '69 trokken ze met
naar Den Haag om meer vor-
t Isen. Met succes. De minister
m*t ook 15-Jarigen recht zouden
één dag vorming in de week
letaling van het loon). Deze
iddels gestand gedaan.
Afkeer
igstelling voor het vormings-
men voorts zien in het licht
i vJegenomen interesse voor alle
|n onderwijs. De lagere school
I kritiek: te grote klassen, te
iJwijs.
f^ere school ontstaat vaak de
het leren. Niet voor het leren
jenlijk, maar voor het onder-
Een 15-Jarig meisje, dat
in een kledingfabriek te Al-
elt heel enthousiast: „In de
urt waar we zijn gaan wonen,
leuke school! Ze werken
pjes, en mijn broertje mag
it te vragen naar zijn buur
man toestappen, als hij een som so
gauw niet weet op te lossen".
Een hoop Jonge werknemers hebben
het niet zo goed getroffen met hun la
gere school als dat broertje. (Hun hekel
aan school is hartgrondig). Ze zijn blij
als ze 14 jaar zijn. en een baas kunnen
gaan zoeken.
Maar ongeschoold als ze zijn krijgen
zij de baantjes die dikwijls erg afstom
pende werkzaamheden inhouden. Aan
de ene kant zien ze het nut van het
vormingswerk niet in (ze ervaren het
eerder als een plicht dan als een recht),
maar aan de andere kant zijn ze toch
ook blij dat ze op die manier hun werk
een dag kunnen ontvluchten.
Niet schools
Steven, één van de vormingsleiders van
de Hogewoerd. kan zich die houding best
voorstellen. „Ze verwachten als ze hier
komen een schoolse instelling. Dat is het
niet. We laten ze in het begin hun
eigen situatie ontdekken: hoe was het
toen Je nog op school zat (langere va
kanties, eerder thuis), hoe is het nu
meer geld en mogelijkheden, ook meer
gebonden)
Aanvankelijk wordt het programma
in hoofdzaak door de leiding opgesteld,
maar gaandeweg werken we er naar
toe dat ze zelf iets gaan organiseren
Een sportontmoeting met de Levens
school uit Pijnacker? Best, zet het zelf
maar op".
Aldus kan een groep van een stuk of
16 cursisten zelf inhoud geven aan de
verplichte programma-onderdelen, te
weten twee uur sport, twee uur hand
vaardigheid, twee uur maatschappelijke
vorming.
Neem de sport. Wat wil de groep; Jazz-
ballet. volleybal, ringen? De stemmen
worden geteld en eerst komen de wensen
van de meerderheid aan bod, vervolgens
die van de minderheid.
Op dezelfde wijze wordt beslist over
de twee uur handvaardigheid. Een
groep 14-Jarige meisjes heeft bijvoor
beeld voor koken gekozen. De helft staat
dan achter het fornuis, de rest dekt al
vast de tafel Je krijgt dan toch een
groepswerkstuk.
Handvaardigheid kan ook zijn: tim
meren, met klei werken, tekenen of
schilderen. Het materiaal en de ruimte
is er voor. De al wat oudere Jongens
die met hun handen hun geld verdienen,
hebben hier doorgaans geen moeite mee.
Maar anderen weten niet wat z& moe
ten maken en bltfven vaak met één
(aangegeven) idee modderen.
Dan het vak „maatschappelijke vor
ming" Het invullen hiervan hangt af
van de verlangens van de werkende Jon
geren zelf, maar de inbreng van de vor-
mingslelder telt ook sterk mee. In dit
verband kan worden gewezen op het
geval van Siemens in Den Haag. die haar
werkende jonge arbeiders niet meer naar
een bepaald vormingscentrum wilde stu
ren. omdat ze daar „opgestookt" zouden
worden.
Rode kant
Franclen, een andere vormingsleidster
van de Hogewoerd. zegt hierover: „Je
Als er koffiepauze is op de Ho
gewoerd, wordt meteen Nothing
rhymed" van Gilbert O'Sullivan op
gezet. Dan is er ook even tijd om een
potje te biljarten, wat na te kaarten
of een stripboek in te kijken.
zit aan de rode kant. Je hebt nu een
maal voor de werkende jeugd gekozen.
Maar dat Je indoctrineert is natuur
lijk een kwalijke zaak. We hebben bij
voorbeeld pas een project over dienst
weigeren gehad. Dan nodig Je zowel een
spreker van de ene, als van de andere
kant uit.
In loonkwesties zou Je bijvoorbeeld best
kunnen stimuleren, maar dan vind ik
het veel belangrijker dat Je er op wijst
dat daarvoor een vakbond ls. Je moet
er nu eenmaal rekening mee houden,
dat ze op deze leeftijd sterk te beïnvloe
den zijn. Als ze mij ergens m'n mening
over vragen, antwoord ik: „Ik vind dit
of dat, maar Je moet zelf kiezen".
Tijdens het vak „maatschappelijke vor
ming" wordt veel gediscussieerd, over
onderwerpen die de werkende Jongeren
zelf vast stellen. Bij de 14- en 15-Jarigen
gaat dit discussiëren in de vorm van een
„rollenspel", omdat Je de aandacht van
deze leeftijdsgroep niet makkelijk ge
vangen houdt. Bij een spreker vervelen
ze zich snel. of gaan diepgaand in op
niet ter zake doende details
Rollenspel
Steven: „We nodigen wel eens een
spreker van het gewestelijk arbeidsbu
reau uit. Eerst stak die braaf een ver
haal af. over wat ze daar allemaal de
den. maar dat pakte niet. De man merk
te het zelf ook. We zijn toen overge
stapt naar het rollenspel. Eén jongen is
dan zogenaamd werkloos, een volgende
NOORDWIJKERHOUT BIJ de
DNM-machinefabriek in NoordwiJker-
hout werken veel Jongeren. De bedrijfs
leiding van de DNM ls er sterk vóór,
dat die werkende Jongeren een dag per
week op een vormingsinstituut doorbren
gen.
Zeven Jaar geleden gebeurde dat voor
de eerste keer. Het kost de fabriek wel
veel geld. maar de directie ziet het nut
van zo'n vormingscentrum toch sterk in.
Daar wel
Een gesprek met de heer Van der
Zwet, het hoofd van de DNM-bedrlJfs-
school en met Paul van Dam en Her
man Gielen (beiden werkend bij de
DNM en ex-cursisten van het vormings
instituut) maakt duidelijk waarom men
er zo voor is.
De heer V. d. Zwet (links op de foto)
„Het is goed om de jongeren één dag
in de week iets anders te laten doen
dan hun dagelijks werk. Problemen die
ze hier niet op tafel kunnen brengen,
kunnen ze daar wel behandelen".
Paul en Herman vullen aan: „Jon
gens die niet op het vormingsinstituut
zijn geweest, durven niet te praten. Dat
praten leer Je daar wel.
Een ander voornaam punt ls, dat Je
het Je chef durft te zeggen, wanneer
hij naar Jouw mening ongelijk heeft.
Verder is het op de het vormingsinsti
tuut erg fijn, de sport en zo. Je kunt Je
er uit leven".
Van der Zwet er tussendoor: „In al die
Jaren zijn er maar twee Jongens geweest
die niet wilden!"
De Jonge arbeiders bij de DNM be
vinden zich in een bijzondere positie, ver
geleken bij werkende Jongeren ln ande
re bedrijven. De DNM kent namelijk een
eigen Jeugdraad. Paul en Herman ma
ken deel uit van die raad. Zij vertellen
waar die Jeugdraad voor dient.
„Door middel van de Jeugdraad wor
den de belangen van de bedrljfsjeugd
vertegenwoordigd De ondernemingsraad
heeft te weinig tijd voor de problemen
van de werkende Jongeren en is er ook
niet voldoende mee op de hoogte".
Jeugdraad
De heer V. d. Zwet, zelf lid van de
ondernemingsraad: „We vroegen ons af
of de belangen van de Jonge werkne
mers wel goed werden behartigd. Een
half Jaar geleden hebben we de Jeugd
raad ingesteld. En dank zij het vor
mingsinstituut kunnen ze nu ook in
derdaad zeggen wat ze op hun hart heb
ben".
weet niet wat hij wil worden, een derde
wil een andere betrekking. Allemaal za
ken waarvoor ze bij het arbeidsbureau
terecht kunnen. Tot slot brengen we dan
ook nog een bezoek aan het arbeids
bureau. zodat ze tenminste een keer over
de drempel zijn geweest".
Er komen ook werkende Jongeren van
16. 17 en 18 Jaar naar het vormings
centrum, en dat is meteen een heel an
dere categorie. Ten eerste komen zij uit
vrije wil. Verder kun Je merken dat ze
wat ouder zijn, beter kunnen discussië
ren (In een groep 14- 15 Jarigen heb
ben we het meegemaakt dat woorden als
„consequenties" en „tipgever" niet be
grepen werden».
Over het algemeen kan deze oudere
werkende Jeugd wel op de medewerking
van de bedrijven rekenen bij het ver
krijgen van een halve vrije (vormlngs)-
dag. Bij de meeste zaken wordt het loon
doorbetaald. Op buitensporig enthousias
me moet men overigens ook weer niet
hopen. De arbeidsinspectie komt nog ge
regeld 15-Jarigen op 't spoor, die niet
aangemoedigd door ouders of het be
drijf hun ene vormingsdag ontduiken.
Blijft de vraag: wat is het effect
van een vormingscentrum? Steek Je er
wat van op?
Een groep 14-Jarigen, daarnaar ge
vraagd, schreef onder meer; „We gaan
omdat het moet"; „tenminste een dag
vrij" en „voor de sport". Maar ook: „Je
durft wat te zeggen". Ook de ouderen
stippen vooral dit laatste punt aan (zie
onderaan de pagina).
Vormingsleider Steven zegt er van
„Voor Je zelf merk Je natuurlijk wel
dat er rendement in zit, maar 't is moei
lijk te meten. Beslist waar is. geloof ik.
dat ze leren voor hun mening uit te
komen. Ook heb ik een groep gehad
waarmee we een project over de krant
hebben gedaan, met veel dagbladen le
zen die na afloop zei: we hebben de
krant beter leren lezen. Dat is ook al
heel wat waard.
Je moet zo rekenen: de meesten kun
nen als ze hier komen niet luisteren en
zich niet verwoorden. We hebben die
1 november demonstratie gehad hè, in
'69. Nou, toen vroeg een radioverslagge
ver aan een jongen op een brommer
waarom hij meedemonstreerde. Waarop
die Jongen geen antwoord had. De ver
slaggever wendde zich daarop tot één
van de actieleiders met: „Zie je nou.
hij weet niet eens waarvoor hij demon
streert".
Dat is het 'm
Maar die actieleider was een goeie,
want die sprong er prompt op in met:
„Man. dat is het 'm nou Juist. Hij
kan zich niet uiten. DA&rvoor demon
streren we".
:1 werkende jongeren kunnen hun gedachten slecht onder
en brengen. Dat is een triest feit. Thuis worden nooit
lande gesprekken gevoerd en dé lagere school ziet ook
elijks kans om hun beperkte woordenschat en schamele
ekstechniek wat bij te spijkeren.
de vormingscentra wordt daarom veel aan discussie ge
ld Op die manier leren de cursisten een standpunt te bepa-
1515e krijgen zo ook het lef om voor hun mening uit te ko-
ie
i groep cursisten bepaalt zelf de discussie-onderwerpen.
s'' orbeeld over seksualiteit, de krant of het leger.
nk de Kat en Jelle Los van het Leidsch Dagblad woonden
41 discussie bij. Dat was, toen het PSP-raadslid Herman
tmeijer sprak over de nadelen van het leger. De week
'oor was er een ambtenaar van het ministerie van defen-
p bezoek geweest, die uiteraard voor de instandhouding
iet leger had gepleit. Aldus kon het „voor" en het „tegen"
en afgewogen.
afloop van de discussie schoten Jelle en Henk een paar
en aan, om te vragen naar hun ervaringen met het vor-
iwerk. Dat gebeurde in de kantine van het gebouw aan de
oerd, onder het thee drinken door.
Piet van Beek (17) woont op de Hee-
reweg in Lisse en werkt bij de lakfa
brieken van Sikkens in Sassenheim. HIJ
zegt: „Ik discussieer liever, dan dat ik
sport. Het is hier fijn. Je interesse wordt
overal voor opgewekt. En als een groep
iets wil, dan gebeurt dat ook".
Piet, over zijn bedrijf: „Bij Sikkens
zijn we bezig om zelf iets te organise
ren. We hebben al een gespreksavond ge
had over de mens. die grote kans maakt
om een machine te worden. Dat was
erg goed. Iedereen was er. de chefs ook.
Dat organiseren gaat weliswaar lang
zaam. maar ze werken wel mee bij Sik
kens".
Rlnus Blok uit de Leemansstraat 34
in Leiden is 17 Jaar en heftruckchauf
feur. Hij komt al vanaf z'n veertiende
op het vormingscentrum, macr de al
lereerste dag moesten ze hem er bijna
h^en sleuren.
Nu gaat Rinus uit zich zelf. En graag
„Als ik mag, ga ik nog een jaartje door
Maar het moet dan wel worden door
betaald". „Je kunt hier fijn praten en
Je leert nog eens wat", aldus Rinus als
Je vraagt waarom hij steeds weer komt.
In zijn groep hebben ze het al eens ge
had over verdovende middelen, dienst
plicht, politiek en leeftijdsgrenzen.
Als laatste spraken we met Clemens
van Winden, even oud als de anderen.
Clemens werkt bij de Plantsoenendienst
in Voorburg, maar woont in Lelden, op
de Rijndijk.
Over de discussie van die middag denkt
hij anders dan Piet van Beek. HIJ zegt
„Zo'n discussie als over oorlog en vrede
met Amptmeijer interesseert me hele
maal niet. Ik doe veel liever aan han
denarbeid en sport.
Toch vind ik het hier niet vervelend.
Trouwens, ik kan weg gaan wanneer
ik wil. Maar voor Je algemene ontwik
keling moet zo'n vormingsinstituut er
toch wel zijn".
Joke Valk heeft het erg naar haar zin
in het vormingscentrum op de Hoge
woerd. Ook zij is 17 Jaar. Ze werkt bij
de Leidse firma Ar bouw als kantoorbe
diende. Ze vindt alles wat er op het vor
mingsinstituut gebeurt leuk, en er
vaart het helemaal niet als „schools".
Waarom ze steeds hierheen komt?
„Misschien was het wel nieuwsgierig
heid", bedenkt ze hardop. De belang
stelling voor allerhande onderwerpen
hoeft bij haar niet opgeroepen te wor
den. Ze is overal levendig in geïnteres
seerd. zo valt uit haar woorden te be
luisteren.
