eesteszieken genezen met
team verplegers
in
Mickery-produktie
de Leidse Schouwburg
Van asyl tot een
revalidatiecentrum
Kritiek op kritiek
van muziekrecensent
Leidse socioloog dr. Bambang Oetomo voorstander van
ócUryven
Kritiek (2)
Howard Brenton s 'Fruit':
Sir Stanley Rous
is niet van plan
om af te treden
JATERDAG 12 DECEMBER 1970
LETDSCH DAGBLAD
PAGINA 3
LEIDEN Dwangbuis, dwangjak, dwang-
est, dwangstoel, kinderstoel, gordel, voet-
peien met en zonder ketens aan de muur,
handbanden, handschoenen,
tortbaden, onthouding van voedsel, opslui
ting in hokken, cellen of kamers. Dat waren
de rechtmatige methoden waarmee geestes
zieken in het begin van de vorige eeuw wer
den behandeld. De dwangmiddelen staan ge
noemd in een rapport uit 1842 samengesteld
door de inspecteurs van het staatstoezicht O'
krankzinnigen en kranzinnigengestichten.
Sinds die tijd is de behandeling, toen nog opsluitingaanzienlijk
eranderd. Krankzinnigen worden nu als (geestes)zieken beschouwd
n men gaat er in tegenstelling tot vroeger van uit, dat zij te gene-
en zijnDe behandeling is daarop gericht. Kernwoord in de tegen-
o oordige behandeling is resocialiseringhet terugbrengen in de
\aatschappijDe Leidse socioloog dr. R. Bambang Oetomo promo-
\erde onlangs in Leiden op het proefschrift „Van asyl tot revalida-
ecentrumeen studie over de opkomst en doorwerking van de re-
(■xialiseringsgedachte in Nederlandse psychiatrische inrichtingen.
„Vroeger werden de mensen niet
shandeld, maar gedwongen", vertelt
Bet waren van de duivel beze-
nen of ze waren gestraft voor hun
inden. Een dokter kwam er niet
i& m te pas. Geesteszieken zag men
niet als medische gevallen. Ze
?rden opgeborgen om er geen last
b|eer van te hebben. In een later
adium werd een arts aan de in-
I Ichting verbonden, maar die had van
ïestesziekten geen verstand. Die
tam pas in actie als de patiën-
n lichamelijk ziek werden". De heer
unbang Oetomo spreekt dan over
t eerste helft van de vorige eeuw.
Zielkundig
Na 1850 begonnen een paar men-
u n een andere behandeling te pro-
iren. Een die niet gebruikt maakte
in dwangmiddelen. Men spreekt dan
in morele behandeling en zielkundi-
behandeling. Die was echter mees
afhankelijk van één man. Als hij
Jeg ging dan zakte de boel meest-
weer in elkaar of het duurde lang
or het denkbeeld geaccepteerd
srd".
Een werkelijke verbetering trad op
1870. „Men meende toen door
Iddel van een microscoop bij gees-
f| szieken een afwijking van het
V( irsenweefsel te kunnen constateren,
en onderkende toen, dat een gees-
szieke patiënt was zoals andere
eken. Door die ontdekking kregen
ook recht op geneeskundige be-
De gestichten die vroeger
n stonden uit gangen en hokken wer-
tn langzamerhand herbouwd tot ge-
met ziekenzalen, waar de
msen in bedden lagen".
Overigens bood de periode van de
pfcdverpleging ook niet die verbete-
ng, die men verwacht had. De pa-
j inten bleven onberekenbaar en
ri oeilijk bedwingbaar. In die tijd
erd gebruikt gemaakt van badver-
II leging („patiënten" werden in een
iuw bad verpleegd) en wikkelingen
patiënt werd in lakens ge-
ikkeld
„De werkelijke verbetering kwam
cjan de Duitse arts Simon, die ge-
lerkt had, dat alleen als de artsen
de verpleegsters actiever werden
iets met de patiënten te begin -
n viel. Het in bed leggen van pa-
inten leidde tot gemakzucht. Die
ieuwe visie leidde tot de actievere
therapie, het tot werkzaamheid aan
zetten van de patiënten. Vanaf '30
werd die methode langzamerhand.
Door
Hans Ludo van Mierlo
keek hoe de onderlinge communica
tie was. wat voor handelingen de ver-
plegenden verrichtten tegenover d(
patiënt en in een schriftelijk onder
zoek probeerde hij van artsen, hoofd
verpleegsters, gediplomeerden en
leerlingen te weten te komen wat zij
zelf eigenlijk nodig vonden te doen
Door zijn onderzoek kwam dhr. Bam
bang Oetomo tot de conclusie dat aan
de voorwaarden voor resocialisering
optimaal leiderschap op de
afdeling) nog wel wat ontbreekt
„De bloeitijd van de resecialisering
is nog niet aangebroken", meent
Bambang Oetomo. Een enkelvoudige
ingevoerd maar vraag niet wat voor 9°rzaak wijst hij niet aan-, maar hij
moeilijkheden dat gaf" aldus dr
Bambang Oetomo
Arbeid
Geesteszieken verblijven sinds
die tijd zo min mogelijk in bed. Groe
pen patiënten gaan zich dan met
min of meer volwaardige arbeid be
zighouden. waarvoor ze ook met bon
nen of geld betaald werden. Dr Bam
bang Oetomo: „Het leven in 't ge
sticht werd daardoor gekenmerkt
door een rustige geordendheid". Toch
is het volgens hem niet onbegrijpe
lijk, dat ook dit niet tot groot succes
leidde.
„De voornaamste reden is dat men
het oude systeem nog niet helemaal
had afgezworen. Men moest de
patiënten in de sociale richting drij
ven en lokken, maar de verplegenden
kenden daarvoor de methodiek niet.
Zij waren opgeleid voor de behan
deling van lichamelijke zieken".
De werkelijke verbetering kwam vol
gens dr. Bambang Oetomo door de
revolutie in de geneesmiddelenindus
trie. Door het beschikbaar komen
van rust brengende medicijnen
konden de verplegenden zich gaan
wijden aan andere dingen dan het
rustig houden van de patiënt. „Voor
dien ook nog na de Tweede Wereld
oorlog) was het nog zo. dat je als
leerling op een nieuwe afdeling van
een oudere collega de raad kreeg:
zodra de patiënten onrustig of agres
sief worden: zorg je eerst, dat er
niets tussen je rug en de muur staat;
dan sla je er meteen op los, maar
kijk uit, dat geen van de andere ver
plegers het ziet.
Het onvoorspelbare gedrag van de
patiënten verminderde door de nieu
we geneesmiddelen aanzienlijk en
de kans op worstelingen worden
Dat vechten was ook niet goed voor
de goede verstandhouding tussen
patiënt en verplegende."
Communicatie
In zijn onderzoek heeft de Leidse
socioloog willen nagaan hoe het nu
met de resocialisering gaat. Hij be
studeerde daartoe maanden lang de
situatie in het Psychiatrisch Zie
kenhuis „Vogelenzang" in Benne-
broek en het Psychiatrische Centrum
„St. Bavo" in Noordwijkerliout. Hij
dringt wel aan op een verbetering
van de organisatie en de opleiding
"In een psychiatrische inrichting is
geen individu hoe belangrijk hij
ook is die op het terrein van de
resocialisering duurzaam veel kan
bereiken zonder medewerking en de
onderlinge samenwerking van alle
functionarissen op de afdeling". De
heer Bambang Oetomo vindt het dan
ook allernoodzakelijkst, dat de ver- j twintig jaar de volle last dragen van
plegenden zo goed mogelijk worden i het omgaan met psychotische men-
toegerust. sen" en "In psychiatrische inrichtin
gen dienen doeltreffende voorzienin-
stellen alsof het beroepsorkesten be
trof. Zijn kritiek staaft hij met cli-
ché's die hij in gepopulariseerde
vorm presenteert om zo blijkbaar
het „onculturel volk" (een term van
hemzelf) aan te spreken.
Terecht merkte hij in bovengenoem
de recensie op dat het publiek te
genwoordig eisen stelt. Blijkbaar is
hij vergeten dat het aan hem ook
eisen stelt'. Daarbij moet hij niet ver
geten dat het van zijn eenzijdige te
vens zeer arrogante variaties op het
thema „Notenkraken" niet gediend
ls.
Ik zal niet trachten zijn laatste re
censie te weerleggen; dat is op een
dergelijk niveau onzinnig.
Ik ben van mening dat het de taak
is van de redactie te voorkomen dat
met name de heer Harms in de ge
legenheid wordt gesteld het Leidsch
Dagblad met zijn geschrijf te bevui
len. Zo dat was dan recht voor z'n
raap!
F. H. Hoegen Dijkhof
Lelden
Eerst met verwondering, later met
groeiende verontwaardiging heb ik
het verslag gelezen van uw muziek
criticus de heer Harms, over het con
cert van Sempre Crescendo. Mis
schien rangschikt deze heer Harms
mij ook onder de minder cultureel
begaafde hospita's, desondanks wil ik
er gerust voor uitkomen dat het ge
noemde concert mij, en velen met
Zwaar
gen te worden getroffen om de span
ningen, waaraan functionarissen
worden blootgesteld bij het werken
met patiënten of bij de invoering van
organisatorische vernieuwingen in
goede banen te leiden.
Belangrijk voor de lezer (van het als
boek uitgegeven proefschrift) is de
stelling: "De uitbouw of ontwikkeling
van het resocialiseren binnen de psy
chiatrische inrichtingen vereist op
Pakistan Op giro 777 voor Hulp
aan Oost-Pakistan was vrijdag
f5151.331 gestort. Het Nederlandse
Rode Kruis maakte een nieuwe som
van f50.000 over aan de Liga van
Rode Kruisverenigingen te Genève
voor de aankoop in de omgeving van
den duur een grondige wijziging van
de'houding van het grote publiek ten
aanzien van de geesteszieken".
Prinses Irene Fonds Per 1
januari zal de stichting Prinses Ire
ne Fonds worden overgenomen door
het Nederlandse Roode Kruis. Met
ingang van die datum, zal het werk
van het fonds dat bestaat uit het
brengen van ontspanning in zieken
huizen. revalidatiecentra, verpleeg-
en verzorgingstehuizen en inrichtin
gen voor bejaarden, worden voort
gezet onder de naam Prinses Irene
Fonds van het Nederlandse Roode
Kruis.
Krakers De Amsterdamse poli
tierechter heeft zes krakers van het
op bevrijdingsdag van dit jaar ge
kraakte leegstaande voormalige
AMRO-bankgebouw aan de Heren
gracht in Amsterdam, veroordeeld
tot gevangenisstraffen, variërend j ik het concert van Sempre Crescen-
het rampgebied van traditionele kle- j van twee weken, waarvan één voor- do op 9 december, waarvan de re
ding voor de slachtoffers. Hieraan waardelijk tot tien dagen, waarvan censie de directe aanleiding vormde
bestaat nog grote behoefte in het I vijf voorwaardelijk, met een proef- tot dit schrijven meent Harms
kader van de eerste hulpverlening. I tijd van drie jaar. voor zijn afnemers eisen te moeten
Hij geeft toe, dat hun werk erg
zwaar is en veel van de menselijke
geest vraagt". Dat kun Je ook aan
het verloop zien. Het is ook zo, dat
er mensen onderdoor gaan. Maar
dat hoeft niet altijd zo te zijn: Inder
daad wordt hen soms het bloed on
der de nagels vandaan gehaald. Als
er echter voor de verplegenden een
keer per week een mogelijkheid
wordt geopend hun gemoed te luch
ten en ervaringen met elkaar uit te
wisselen en als ze elkaar ook helpen
die ervaringen te verwerken dan kan
dit werk zelfs een groeimogelijkheid
zijn".
De resocialiseringsgedachte gaat er
van uit dat een geestesziekte voor 'n
zeer belangrijk deel wordt veroor
zaakt door de sociale omgeving van
de patiënt. Men ziet de ziekte als 'n
gevolg van emotionele of maatschap
pelijke ontberingen, waardoor 't ver
mogen bepaalde sociale rollen te ver
vullen te sterk vermindert. "Een
geesteszieke is dus maar voor een
deel ziek. Dat zieke deel is te gene
zen door het vertrouwen terug te win
nen, gevoel van zelfstandigheid en
verantwoordelijkheid te geven. Op
de verplegenden rust volgens Bam
bang Oetomo de taak contact te leg
gen met de patiënten en een vertrou
wensrelatie te ontwikkelen met het
doel de patiënt te helpen zich in het
vroegere of toekomstig milieu weer
passend te gedragen. Dat die taak
zwaar is getuigen ook van de stellin
gen 6 en 7 van het proefschrift van
dr. Bambang Oetomo: "Men mag
niet berusten in de tegenwoordige
praktijk in de psychiatrische verple
ging, waarbij jongeren beneden de
LEIDEN Het Londense Port
able Theatre geeft maandag
avond in het kader van het
Mickery-circuit een voorstelling
van 'Fruit' in de Leidse Schouw
burg.
"Fruit" is een toneelstuk van de
Jonge Engelse auteur Howard Bren-
ton, die er zijn frustraties in kwijt
kon over een maatschappij, waarvan
de bovenlaag "zwelgt in corruptie
I en machtsgebruik". Men behoeft de-
ze zwarte visie van Brenton om toch
I tot de conclusie te komen, dat
"Fruit" een knap geschreven stuk
is. Er zitten dramatische hoogte
punten in op de plaatsen waar ze
behoren en aan boeiende types is al
evenmin gebrek: hard. pik» )t
theater.
Brenton laat "Fruit" van de poli
tiek een misgeboorte maken, een
wangedrocht. Voor hem is de poli
tieke theorie zo verworden en cor-
rupt, dat vergelijking met een sof-
tenonkind logisch lijkt. Softenon als
symbool van corruptie, manipulatie
en terreur. Het eindprodukt, een to
taal verminkt persoon, dat zich in
societykringen binnendringt, met alr
enige drijfveer wrok en destruotie
drang. Het softenon gedrocht wreekt
zich en grijpt de maatschappij in
zijn zwakste schakels: de degener^
de outcast, de politicus. Vanuit zijn
fysieke minderwaardigheid weet hij
alle deuren open te krijgen, zet zich
als een bloedzuiger op het slachtof
fer neer en brengt hem grijzend om
laag tot het laagste niveau.
De acteur Paul Brooke weet vol
gens het informatiebulletin van de
Leidse Schouwburg op een voortref
felijke wijze dit mismaakte wezen
uit te beelden, compleet met dt
driftbuien van een mismaakte kwak
zalver. Vernedering, chantage, kwak
zalverij en mishandeling, al deze af
schuwelijkheden zijn verenigd in
Brenton's politieke symbool: de sof-
II tenonman. En die is niet langer een wordt omschreven als "kritisch en
personage, maar een stuk van het hopeloos" is er een pauze. Maar na
systeem, net als fruit aan verrotting de voorstelling kan er tijdens de
onderhevig. Terwille van Brenton"s kofief over het stuk worden nage-
WÊ/ÊÊ creatie, waari de gestelde situatie I praat.
De kwaliteit van menige muziek
recensie van de hand van de heer
R. G. Harms doet mij deze ingezon
den brief schrijven. Allereerst wil ik
Sas Bunge citeren uit zijn boekje
„Noten Lezen".
De kritiek is een macht in het mu
ziekleven en het is triest dat zij,
met name in de provincie, dikwijls
wordt bedreven door lieden die voor
de uitoefening van hun taak niet veel
anders mee brengen dan een diplo
ma orgel L.O. en een scheut rancu
ne. De recensent bezet een positie
die vrijwel onaantastbaar, is. De eer
ste de beste die kans ziet zijn me
ning aan de drukpers toe te vertrou
wen is gedekt door de hoofdredac
tie van zijn krant en gerechtvaar
digd door het morele gezag dat voor
de meest lezers uitgaat van het
gedrukte woord. Want de recensie
beïnvloedt de mening van duizen
den honderd zijn er op het con
cert geweest laten we hopen dat
die hun eigen mening hebben en
kan een onherroepelijke bewijslast
vormen tegen iemand die de euvele
moed had zich bloot te stellen (leest
u dit letterlijk s.v.p.) met geen an
dere dekking dan een paar musice
rende handen.
Verder stelt Sas Bunge vijf voor
waarden waaraan zijns inziens de
recensent moet voldoen.
1) Een getest en bewezen minimum
aan psychische gezondheid dat het
mogelijk maakt er een normale fat
soenscode op na te houden, zich in de
optredenden te verplaatsen en geen
behoefte aan compensatie te hebben.mlj tQt het elnde zeer heeft ge_
2) Degelijke kennis van de muziekli- en dat heb genot*n van het
enthousiasme musiceren van deze
teratuur. Annex, een goed ontwik
keld oor. stijlbesef, algemene kennis
van aard en bespeling der instru
menten en van de techniek van zin
gen en dirigeren, theoretische en
praktische oefening in contrapunt
en harmonie.
3) Het vermogen het sub 2 aange
leerde te vergeten (Waarom? Omdat
de eeuwige vergelijking een voor
waarde is tot het vormen van een
oordeel en de dood ervan) 4>
Meer gespecialiseerde ervaring JJ^ticus toe!
op ten minste 1 instrument strekt tot
aanbeveling (wat is perfectie? Een
eis van de huidige concertpraktijk.
Wie dit nooit beproefd heeft, weet
niet voor 100 pet waar hij over oor
deelt) 5» Kunnen schrijven!!
Harms's kritieken geven mij de in
druk dat hij aan géén van boven
staande minimum eisen kan voldoen.
Op evenementen die hoogstens een
sociale betekenis hebben in het Leid
se muziekleven als voorbeeld neem
Een spelmoment uit Brenton's
toneelstuk 'Fruit', dat maandag
avond door het Londense Port
able Theatre in de Leidse
Schouwburg wordt opgevoerd
amateur-musici.
Bovendien vervalt de heer Harms
in aperte onwaarhden (om geen an
dere term te bezigen) zoals b.v. het
onverstaanbaar zingen van een koor
tje (30 personen!) en het 1/4 toon te
laag gestemd zijn van de strijkers.
Dit noem ik het kapotschrijven
van een amateurs orkest, waarvoor
ik geen waardering heb. Ik wens
het L.D. dan ook een betere muziek-
J. P. van Vliet-la Brand,
Leiden.
Uw muziekrecensent moet wel een
nare, zure man zijn. Zijn verslag van
het burgerij-concert van „Sempre"
heeft als grondtoon dezelfde weer
zin tegen het door hem blijkbaar ver
foeide amateurisme als dat van de
„Hohe Messe"-uitvoering in juli j.l.,
waarover nog al wat pennen in be
weging kwamen.
Als de motivering van zijn afbre
kende kritiek dezelfde is als des
tijds, kan ik deze nog minder dan
toen billijken, omdat het bij „Sem
pre" geenszins gaat om een uitvoe
ring met de pretentie van het blijk
baar door hem vereiste professio
nele niveau.
Velen die woensdagavond het con
cert van deze studenten géén
muziek-studenten) hebben bijge
woond. zullen zich onder het glim
lachend vaststellen van menige mu-
ziek-technische en artistieke tekort
koming, bovenal hebben verheugd
over het enthousiasme en de speel
vreugde van een zo grote groep jon
geren. die zich naast hun studie sa
men willen wijden aan het musice
ren in orkestverband met alle pro
blemen die daaraan (en dat weten
zij zelf natuurlijk ook best) verbon
den zijn.
Afbrekende kritkek is nimmer te
waarderen; in het geval van een pre
tentieloze uitvoering met zoveel posi
tieve elementen als deze is ze in hoge
mate misplaatst en het LD on
waardig.
A. Koningsveld.
Oegstgeest.
ZURICH (ANP) Sir Stanley
Rous, voorzitter van de internationa
le voetbalfederatie (FIFA), heeft het
kantoor van de federatie bekend la
ten maken dat hij nog helemaal geen
plan heeft om terug te treden.
In de laatste uitgave van het FI
FA-bulletin staat ojn.: In verband
met verklaringen in talrijke kran
ten over het aftreden van Sir Stan
ley Rous en speculaties over diens
mogelijke opvolger, maakt de FIFA
bekend dat de heer Rous niet van
plan is terug te treden. In 1974 zal
de heer Rous, indien zijn gezondheid
vergelijkbaar goed blijft, overwegen
zich opnieuw verkiesbaar te stellen.
Sir Stanley Rous heeft in 1970 de
leeftijd van 75 jaar bereikt.
In het FIFA-News werd verder ge
meld dat Joao Havelange, die als
voorzitter van de Braziliaanse voet
balbond de eerste kandidaat van de
Zuidamerikaanse landen zou zijn. on
middellijk nadat de eerste geruch
ten in de wereld kwamen, contact
met Sir Stanley had gezocht. Have
lange stuurde een telegram waarin
hij de heer Rous meedeelde dat hij
zich zeker geen kandidaat zou stel
len zolang Sir Stanley in functie wil
blijven.
