ierdaagse werkweek van 40 uur:
n Amerika reeds 'n groot succes
KABINET VAN FRANCO
VOOR KRACHTPROEF
Kwestie Triest doet Tito afzien bezoek Rome
Zeg,
sound-lover,
Nou,
gebruik dan
óók Agfa
Magneton
band
Calley's advocaten
zijn vandaag aan
het woord gekomen
nelle uitbreidingin tegenstelling met moeizame vijfdaagse
rote uitvinding"
Hersenoperatie
in bronzen
tijdperk
ABSOLUTE
MEERDERHEID
VOOR AWAMI
VERRASSENDE WENDING IN PROCES BURGOS
DERDAG 10 DECEMBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA
dSHINGTON (GPD) Een nog kortere werkweek? De gedach-
lleen al kan directeuren en managers slapeloze nachten bezor-
Ni Maar het zijn precies die top-bedrijfsfunctionarissen van ruim
merikaanse bedrijven die in een vierdaagse werkweek van 40 uur
jlossing hebben gevonden van problemen die onoplosbaar leken,
geslaagde proefnemingen hebben ertoe geleid, dat talrijke an-
bedrijven eenzelfde omschakeling overwegen en dat economen,
wie de Nobelprijswinnaar prof. Paul Samuelson, voorspellen
vierdaagse werkweek binnen zeer afzienbare tijd even inge-
erd zal zijn als de vijfdaagse nu is.
«egevens over deze nog opzien-
e ontwikkeling zijn verzameld
onlangs verschenen boekje,
days - forty hours," samen-
1 door de 34-jarige bedrijfs-
jne Riva Poor (uitgegeven
Bursk and Poor Publishing,
■idge, Massachusets, 6 dollar),
i voorwoord zegt prof. Samuel -
it de vierdaagse werkweek een
rijke sociale uitvinding is.
m hij het belangrijkste vindt
moderne mens keuzemoge-
len krijgt in een gebied waar
Mieel weinig wendbaarheid
schien zal de toekomst uitwij-
segt Samuelson, „dat een van
r diepgaande resultaten van
werkweken een verandering
in de structuur van het gezin
larmate de werkverdeling tus-
an en vrouw thuis verandert
vloek van het vrouwelijke slo-
corrigeren." Naar zijn mening
in de moderne economie niet
nodig om een kortere werk-
illeen maar in te voeren om
et te komen aan de dreiging
otere werkloosheid,
meest verrassende aspect van
•daagse werkweek van veertig
en is dat dit denkbeeld, in te
ling tot de vijfdaagse werk-
lie ontstond door de pressie
vakbonden, bij de topfunctio-
q is opgekomen van de be-
i bedrijven. Een tweede op-
Ie factor is, dat het idee in
d tempo door een steeds gro-
ital bedrijven wordt toegepast,
Heen experimenteel, soms tij-
soms ook met negatief resul-
iar in deze laatste gevallen
de oorzaken van het falen
het idee zelf te liggen).
Sterk contrast
snelle uitbreiding staat in
contrast met de moeizame
ling van de vijfdaagse werk-
in Amerika voor zover be-
het eerst in 1908 werd ge-
;erd. Twintig jaar later pro-
nog geen 5 pet. van de Ame-
loontrekkers van deze nieu
weling. De samenstelster van
;k vertelt dat zij nu dagelijks
of meer bedrijven hoort die
vierdaagse werkweek van 40
overgegaan.
de bedrijven die de „vier
veertig uur" toepassen beho-
ziekenhuis (alleen voor het
Send personeel), het hoofd-
er van Readers Digest (in Ne-
Het Beste), een architec-
>r (maar dat ondervindt dat
Janten er meer aan moeten
dan het kantoor zelf), een
lak voor heren (ook hier het
;m van klanten die moeten
0 v.i voor het overige voorna-
fabriekanten van uiteenlopen-
lukten.
iBucces is het grootst, schijnt
j de fabrikanten. De „vier da-
;ertig uur" stellen hen vooral
it de machines langere tijd on-
roken draaiend te houden waar-
5 produktiekosten afnemen en
iateriaal een beter rendement
Sommigen in deze catego-
i tot de ontdekking dat de
zelfs toenam, waardoor
B werknemers bonussen konden
li uitgekeerd.
Grote stimulans
beginsel van de „vier dagen -
uren" is langere dagen, maar
eekeinde van drie dagen. De
ans die hiervan uitgaat schijnt
gheid door ziekte etc. aanzien-
verminderen (vermoedelijk
mdat daarop strenger wordt
len), de werkmoraal te verho-
vermindering van de laksheid
hand te werken. In praktisch
t ondervonden de meeste be-
f b dat zij, in tegenstelling tot
maar één advertentie be
te plaatsen om aan personeel
men. een voordeel dat niet
op zal gaan wanneer de vier-
werkweek is ingeburgerd,
verde, door de grotere selectie-
yjkheid als nevenresultaat ook
n opgeleide werknemers op.
f de studie blijkt verder, dat de
(raagde bedrijven er over het
een meer van profiteren dan
Klden voorzien. Voor 1200 be-
,on n nam de produktie toe, voor
8 fingen de kosten omlaag. Acht
«"teerden dat ook hun winsten
IJ." i toegenomen. Voor alle bedrij
ns was het belangrijkste punt, dat
7' '«rknemers meer gestimuleerd
Door
mr. H. Leffelaar
werden en hun werk beter en geïnte
resseerder deden.
Aan de kant van de werknemers,
afgezien van het voor de hand lig
gende voordeel van een lang week
einde. namen bijv. ook de kosten
van transport naar en van het werk
af. werden zij in staat gesteld een
tweede halve baan erbij te nemen,
of hadden zij meer tijd om bepaalde
studies voort te zetten.
Veel variaties
In de gevallen waar de vierdaagse
werkweek geen succes was, bleek
vaak dat de omschakeling onvol
doende was voorbereid voor zowel
de werknemers als de klanten, maar
ook in al deze gevallen werden de
zelfde voordelen genoemd en werd er
gewerkt aan een nieuw plan om de
opzet alsnog te doen slagen. Het ar
chitectenbureau begon met de vier
daagse werkweek als een proefne
ming in de zomer, met als doel om
het personeel ertoe te bewegen zijn
vakanties meer uit te breiden en la
ter in het jaar te nemen. In dit ge
val bleken er van de kant van de
werknemers geen bezwaren te be
staan. maar klanten maakten er be
zwaar tegert dat het hogere personeel
niet altijd bereikbaar was.
De studie maakt duidelijk, dat de
vierdaagse werkweek met veertig
uren een groot aantal variaties mo
gelijk maakt door middel van meer
werkploegen in fabrieken, speciale
toelagen voor extra uren, bonussen
voor grotere produktie, waardoor de
elasticiteit ervan ook aantrekkelijk
kan worden voor kantoren die zich
op het eerste gezicht minder goed
zouden lenen voor een dergelijke op
zet. Het boekje bevat een lijst van
alle ondervraagde bedrijven, voor
zien van hun belangrijkste commen
taren.
Bernadette Devlin is weer ac
tief. Hier protesteert zij tegen
nieuwe wetten in de Ierse Repu
bliek, die inhouden dat misdrij-
i tegen de staat ernstig ge
straft kunnen worden. De demon
stratie vond plaats in Dublin.
MOSKOU (Reuter) Artsen uit
het bronzen tijdperk hebben met
goed gevolg de hersenpan van patiën-
I ten geopend en weer dicht gemaakt,
zo blijkt uit opgravingen in het Oost
zeegebied. waarvan het Russische
i persbureau Tass melding maakt. De
opgegraven resten van een man. die
j drieduizend jaar geleden geleefd
heeft, tonen aan, dat h ij een derge-
lijke operatie heeft ondergaan. Met
behulp van röntgenstralen zijn te
vens littekens waargenomen, die er
op wijzen, dat de patiënt de operatie
I heeft overleefd.
ADVERTENTIE
is uw kamer minder
dan de studio's van
Hilversum I
Hilversum H
Hilversum III
Radio Luxemburg
Radio Veronica
R.T.B.
B.R.T.?
AGFA-GEVAERT
Reeds meer dan zestig jaar
(sinds 1909) is de Westduitse stad
Wüppertal beroemd om haar
hangtram: hoog boven de grond
snelt de tram, die opgehangen is
aan een rail, met de inzittenden
van halte naar halte voort. Dit
bejaarde en toch ook weer splin
ternieuwe vervoermiddel in Wüp
pertal gaat er prat op, dat er
zich nog nooit een ongeluk heeft
voorgedaan. En hoeioel er zich
gisteren een ontsporing voordeed,
kon dit unieke record gehand
haafd blijven, want gelukkig de
den er zich geen persoonlijke on
gelukken voor. Toch moest de
brandweer eraan te pas komen
om de passagiers met ladders uit
de tram te halen.
Op de foto: brandweerlieden
brengen een kleuter in veiligheid.
PORT BENNINO. SAIGON (AP)
- De advocaten die luitenant Willi
am Calley, beschudigd van de moor
den bij My Lai, in de komende dagen
KARATSJI (DPA> De Oostpa-
kistaanse Awami-Liga van Sjeik
Moejlboer Rachman heeft by de ver
kiezingen voor het nieuwe Pakis
taanse parlement de absolute meer
derheid behaald: de party van de
50-jarige sjeik krygt volgens de laat
ste tellingen zeker 151 van de 300
zetels. Daarna komt de linkse Volks
partij van de vroegere minister van
Buitenlandse Zaken Bhoetto, die 81
zetels behaalde. Rachman verklaarde
woensdag in Dacca: „Wij willen een
nieuwe en sociale orde vestigen, die
geen uitbuiting kent."
Door
Robert Bosschardt
MADRID (GPD) Heel politiek Spanje houdt de adem in en
wacht in een drukkende spanning op de gevolgen van het dramati
sche einde van de krijgsraad in Burgos die gistermiddag op volko
men onverwachte wijze haar proces tegen 16 Baskische separatisten
afsloot.
De vijf militaire rechters zouden
hun vonnis vandaag vellen en dan
krijgt de commandant van het mili
taire district van Burgos 24 uur om
het te bevestigen. Er zijn zes dood
straffen geëist. Vanaf dat moment is
er geen hoger beroep meer mogelijk
en bestaat er uitsluitend nog de
macht van Franco die zoals altijd
het laatste woord heeft en gratie kan
verlenen. Men acht het dus niet uit
gesloten dat de ministerraad morgen
een speciale bijeenkomst zal houden
om over de kwestie te beraadslagen.
Hoewel de kabinetszittingen van Ma
drid altyd op vrydag plaatsvinden is
dat normalerwijs om de 14 dagen en
staat de eerstkomende zitting niet tot
volgende week op het programma,
tot nu toe leek het erop dat de re
gering niet haar gezicht wilde ver
liezen door een speciale zitting aan
de 16 Basken te wijden en zo te rea
geren op de druk van de oppositie in
de wereldopinie.
Generaal Franco's regering be
vindt zich in een kritieker situatie
dan zij oorspronkelijk had voorzien
toen het proces voor de krijgsraad
van Burgos na overleg op hoog ni
veau ten slotte begon. Eén van de
redenen daarvan is dat de 16 leden
van de terroristenorganisatie ETA die
in Burgos terecht staan bereid ble
ken een crisis te forceren op een wij
ze die hen normalerwijze het leven
zou kosten hetgeen op zijn beurt een
galvaniserende uitwerking op de hele
Spaanse oppositie heeft.
Vergaan
Soortgelijke toestanden in reeds ver
gane jaren brachten generaal Fran
co ertoe om terwille van de handha
ving van het gezagsprincipe een ter
dood veroordeling te laten uitvoeren
zonder zich te bekommeren over
eventuele gevolgen. Niemand, zelfs
de regering niet. kan voorspellen wel
ke de gevolgen zouden zijn als men
de zes leden van de ETA tegen wie
doodstraf is geëist, werkelijk zou fu
silleren. Per slot van rekening staat
hierby ook 't leven van de ontvoerde
Duitse consul van San Sebastian
op het spel, van wie men vanochtend
niets nieuws wist. Aan de andere
kant zal een toegeven aan de druk
van de oppositie en van de wereld
opinie. waaronder zelfs een clemen
tie verzoek van de paus en een
officiële tussenkomst van de Ita
liaanse regering valt. zeker niet
geestdriftig ontvangen worden door
de talrijke steunpilaren en uiterst
rechtse organisaties van het regime
die in de afgelopen dagen officiële
verklaringen aflegden waarin zij de
krijgsraad van Burgos steunden. De
toestand is zonder enige twijfel kri
tiek en vereist een snelle oplossing
die niet van lager niveau dan van het
kabinet en generaal Franco zelf
kan komen.
De zitting van de krijgsraad in
Burgos werd gesloten nadat de ver
dachten in de rechtszaal in opstand
waren gekomen en hadden getracht
de leden van de krijgsraad aan te
vallen. De sluiting vond direct na het
requisitoir van de aanklager plaats,
die tegen zes verdachten de dood
straf eiste en tegen de rest 724 jaar
gevangenisstraf vorderde.
De verdedigers die na de ontrui
ming van de zaal hadden afgezien
van hun recht om getuigen op te roe
pen weigerden ook na het requisi
toir hun standpunt uiteen te zetten.
Zij dienden de tekst van hun plei
dooien op schrift in, waarbij zij er
tegen protesteerden dat zij niet vol
doende mogelijkheden hadden gekre
gen om de belangen van hun cliën
ten te behartigen. Later deelden ze
mee dat ze tegen hun wH ln de
rechtszaal waren gehouden.
De verdachten hadden na het inci
dent de krijgsraad elke bevoegdheid
ontzegd en hun advokaten verzocht,
er verder maar mee op te houden.
De straffen die de zestien verdach
ten in het proces zullen worden op-
gelegdd zijn bepalend voor het lot
van de ontvoerde Duitse consul Beihl.
De Westduitse regering saat met de
ontvoerders in contact, meldt de cor
respondent van het Westduitse pers
bureau DPA te hebben vernomen uit
betrouwbare bron aan de Spaans-
Franse grens.
Dat de spanning in Spanje naar
een kookpunt is gestegen merkte ook
een Brandpunt-ploeg die in Burgos
was om opnamen te maken. Came
raman Ad Braamhorst en verslagge
ver Charles Schwietert werd door de
politie op brute wijze behandeld. Na
verhoor en inbeslagneming van een
aantal onbelichte films mochten ze
weer vertrekken. De opnamen die al
waren gemaakt en in de auto verbor
gen waren zullen zaterdag worden
uitgezonden.
In Madrid kwam het gisteravond tot
hevige gevechten tussen betogers en
politie. Verscheidene politieauto's
werden omvergeworpen en andere
auto's werden met stenen bekogeld. Er
werden minstens twaalf arrestaties
verricht en een groot aantal personen
raakten gewond. In de stad Eibar
kwamen gisteravond alle 40.000 Bas
kische Inwoners op straat bij de be
grafenis van een Jonge Bask die
bij een protestdemonstratie door de
politie dodelyk werd gewond.
zullen verdedigen .hebben doen we
ten dat zij zullen trachten te bewij
zen dat de Vietnamese burgers ge
dood waren door schoten uit heli
kopters en als gevolg van artillerie
vuur, en dat de lijken er al waren
toen" Calley met zijn peloton het
dorp betrad. Zoals bekend zijn bij
My Lai, op 16 maart 1968, 102 Viet
namese burgers gedood, waartoe
Calley opdracht zou hebben gegeven
en waaraan hij persoonlijk zou heb
ben meegedaan.
Een van de verdedigers van Calley
heeft gezegd dat men zal trachten
aan te tonen dat My Lai ten tijde
van het gebeurde (het Tet-offenslef
van de vijand was toen aan de gang)
had gelegen ln' een „free fire zone",
dat wil zeggen in een gevechtster
rein waar artillerie en „gunships"
zwaar bewapende helikopters
onbeperkt vuur kunnen afgeven.
Tijdens het Tet-offensief had de
Vietcong, by de aanval op Hoei, 2900
Vietnamese burgers afgeslacht, zoals
was gebleken uit communistische
documenten die men had gevonden.
In december 1967 had de Vietcong
met vlammenwerpers een kamp van
de Montagnarda te Dak San aange
vallen.
De Amerikaanse militairen waren
van deze gruwelen op de hoogte en,
zei een van de advocaten, het feit
dat men van deze dingen afwist plus
de angsten en spanningen spelen ge-
zamenUJk een rol in het gedrags
patroon van de frontsoldaat.
By een Noordvietnamese aanval
met raketten en handvuurwapens op
een Zuid Vietnamese commandopost
in Cambodja zyn 31 verdedigers ge
sneuveld, aldus is te Saigon bekend
gemaakt. Het aantal gewonden be
droeg 41. De vyand telde 48 gesneu
velden. De aanval, gericht op een
kamp ten oosten van Krek, ongeveer
140 km ten noordwesten" van Saigon,
kon worden afgeslagen. Het verlies
aan mensenlevens van de Zuidviet-
namezen was het grootste tydens één
enkele gevechtsactie in vyf maanden
tyds.
TJoet weer aangehouden Me
vrouw Tjoet Zahara, de 22-jarige
moeder van de zogenaamde „won-
derbaby" is opnieuw aangehouden,
nadat zij verleden maand aan de
politie had weten te ontkomen. Zo
als bekend had mevr. Zahara ver
teld dat zij achttien maanden zwan
ger was van een baby, die kon spre
ken. Zij was aan het einde van de
vorige maand ontvlucht, nadat zij
door de politie van Bandjermasin op
zuid-Borneo in hechtenis was geno-
(van onze correspondent)
ROME (GPD) De Joegoslavi
sche president, Josef Broz Tito, die
in de loop van de ochtend op het pro-
mincntenvliegveld van Rome, Cam-
pino, zou aankomen, heeft zyn offi
ciële staatsbezoek aan Italië uitge
steld.
De door de staat gecontroleerde te
levisie in Italië verstrekte gistera
vond een commentaar waarin de in
druk werd gewekt dat het uistel een
zaak van grote vreugde voor de be
trokken partijen zou zijn. Wie in Ita
lië de kranten niet gelezen had tast
te volkomen in het duister over de
reden van president Tito's besluit
om zijn reis op de lange baan te
schuiven. De oorzaak van deze ont
wikkeling is dat wat in feite is uit-
gcgröeid tot een enorme misgreep
van de minister van Buitelandse Za
ken Aldo Moro.
De minister had geantwoord op
vragen van fascistische kamerleden
en op vragen van een christendemo
cratische senator. In dit antwoord,
dat afgelopen zondag al door de Ita
liaanse pers werd vespreid, staat te
lezen dat tijdens het bezoek van pre-
sedent Tito geen vragen zouden wor
den aangesneden met betrekking tot
de zone B, het gebied van Triëst dat
na de naoorlogse strubbelingen ten
slotte aan Joego-Slavië werd toebe
deeld. Verder zei de minister dat de
regering geen enkele afstand in over
weging neemt van de legitieme na
tionale belangen.
Gecompliceerd
De verklaring van Moro had direct
tot gevolg dat de Joegoslavische mi
nister van Buitenlandse Zaken, Tepa-
vats, een vriendschappelijke verkla
ring, die hij al op de band had uit
gesproken om te worden uitgezon
den, Introk. Voor Tito en de zijnen is
het probleem van Triëst kennelijk
nog steeds even gecompliceerd als
het voor bepaalde broepen van Ita
lianen is. Van Joegoslavische zijde
was namelijk ongenoegen ontstaan
over het feit dat de kwestie van de
beruchte zone B niet van Joegoslavi
sche zijde op de agenda was ge
plaatst voor de besprekingen in Ro
me
In Triëst vonden dinsdag nog be
togingen plaats tegen het bezoek van
maarschalk Tito aan Rome en het
Vaticaan. In en om Triëst leeft nog
steeds het probleem van de in ver
drukking geraakte minderheden. In
beide zones leven volksgroepen die
feitelijk tot een andere staat beho
ren. Deze zorgen voor de onrust die
ernstig genoeg bleek te zyn om pre
siderlt Tito voorlopig van zijn reis te
doen afzien. Deze was bedoeld als te
genbezoek na de reis van de Itali
aanse president Saragat, vorig Jaar,
naar Belgrado.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam
Triëst onder bestuur van de Verenig
de Naties te staan. Thans geldt het
vredesverdrag dat in 1947 tussen Ita
lië en Joego-Slavië is gesloten. Intus
sen bleef de sons A bezet door de
Westerse geallieerden, de Verenigde
Staten en Engeland, en de zone B
door Joego-Slavië. De zone A is het
havengebied van de stad en B het
gebied ten zuiden daarvan. In 1954
kwam een overeenkomst tussen bei
de partijen tot stand waarin deze be
rustten in onderlinge verdeling van
het zogenaamds vrije gebied van
Triëst.
Dit hield in feite in dat de zone A
helemaal werd geintegreerd in de
republiek Italië, hoewel ook hier al
veel Slowenen wonen. Zone B bleef
onder het beheer van Joego-Slavië.
Deze toestand duurt tot op heden
voort.
