VOLKSTELLING TAST
PRIVACY NIET AAN
Privacy een miskend grondrecht
Over drie maanden gaan we „op de bon"
De drankzucht
van Beethovei»
PAGINA d
LEIDSCH DAGBLAD
MAANDAG 7 DECEMBER
Dit voorjaar nam de Tweede Kamer zonder al te veel vij*
ven en zessen het besluit dat er een volkstelling zou worder
gehouden. Maar dit najaar stak er onrust op over het gebru
dat gemaakt zou kunnen worden van de zo verkregen gegej
vens. Er is een Comité Waakzaamheid Volkstelling, dat di
anonimiteit van de burgers te weinig gewaarborgd vindt. Hei
Centraal Bureau voor de Statistiek heeft zich verzet tegeiI
deze aanval, maar de strijd duurt voort. Minister Beerninw
heeft onlangs toegegeven dat er inderdaad misbruik gemaakï
zou kunnen worden van de gegevens die de volkstelling op
levert, al acht hij de kans hiero-p uiterst gering. En hoewe
er een boete van f 500.staat op weigering tot het invullei
van de vragen, vreest het CBS. dat toch velen hiertoe zullei
overgaan. Over de standpunten van CBS en de opposante
meer op deze pagina.
Bedrijfsleven
De statistische gegevens die over
zo'n vier jaar bekend zijn kunnen
voor het bedrijfsleven van groot be
lang zijn. De heer De Jonge verheelt
dan ook niet dat er met het bedrijfs
leven contact is geweest over de tel
ling. Het gaat hier echter om over
zichten van groepen die een bepaald
ding gemeen hebben. Zo is het echt
mogelijk om uit de gegevens te we-
Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG (GPD) ,,Vijf maanden nadat wij alle
gegevens van de veertiende volkstelling hebben binnen
gekregen, is niemand meer in staat persoonlijke gegevens
en zakelijke informaties bijeen te voegen. Een deel van de
persoonlijke gegevens is dan al vernietigd. In die eerste
vijf maanden zijn weliswaar alle gegevens bij het Centraal
Bureau voor de Statistiek aanwezig, maar die zijn dan over
zoveel afdelingen uitgesplitst, dat het voor ieder kwaad
willend regime minstens twee jaar zal duren voordat per
persoon of groep zakelijke en persoonlijke feiten weer bij
een zijn gevoegd.
In die tijd hebben dan al zoveel voor analyse van de verschuivingen
mutaties in de werkelijkheid ten opzichte van de volgende volks
plaats gehad, dat deze kennis nog telling in 1980 of 1981. De willekeu-
slechts statistische waarde heeft, j righeid waarmee deze tien procent
Voor een individu is samenvoe- van de kaarten wordt getrokken, ga-
ging onmogelijk". I randeert dat geen enkele kwaadwil-
Met deze kenschets van feitelijkhe- ]ende er iets aan heeft of iets mee
den illustreert 't hoofd van de hoofd- kan doen.
afdeling algemene tellingen van het De heer De Jonge wijst er nog
CBS. drs. L. J S. de Jonge de feite- eens nadrukkelijk op dat niemand het
lyke onmogelijkheid van misbruik jn zijn hoofd zal halen om bij het
van de gegevens van de veertiende CBS bepaalde persoonsgegevens weg
algemene volkstelling op 28 februari halen. "Die zijn op tal van andere *atc gc*evfns ^rschaft het
a.s. voor geen enkel individu en zelfs piaatsen zoveel gemakkelijker te krij- °cm"r°a° rr,aor
voor geen enkele economische groot- j gen", zegt hij. Als voorbeelden noemt
macht zal het mogelijk zijn indivi- j hy de bevolkingsregisters, de belas-
duele gegevens uit de telling los te I tingdienst, de kentekenadministratie j aa" gegevens, r
peuteren. In die eerste vijf maanden van auto's, de paspoortenadmin'istra rtrv,°" ,rr,mD,c
zou alleen een kwaadwillende over
heid er misbruik van kunnen maken de ledenlijsten van politieke vereni-
De telling wordt gehouden door 1 gingen en het abonneebestand van
middel van tot een boekje samenge- bepaalde dagbladen
voegde ponskaarten. De eerste pagi- £>g heer De Jonge zegt te begry-
zindte van de Nederlander op de wijst de heer De Jonge als onvolle-
kaarten worden genoteerd onjuist dig van de hand. Ook de opmerking
dat de bevolkingsregisters toch vol
doende gegevens bevatten acht hij
niet juist. Aan de hand van de volks
telling worden de bevolkingsregisters
gecontroleerd en zonodig bijgewerkt
Het steekproefgewijze onderzoeken
geeft een scheef beeld ten aanzien
van kleine groepen zoals studenten
en buitenlandse arbeiders, zeker voor
regio's, gemeenten en zelfs delen er
van.
Het gaat bij de volkstelling dan
ook niet om vast te stellen hoeveel
ten te komen hoeveel bankwerkers i inwoners ons land op 28 februari vol-
er bijvoorbeeld in Eindhoven wonen.gend jaar heeft. Het gaat om meer.
Zelfs in een bepaalde wijk. Maar de
adressen van die mensen kunnen niet
worden geproduceerd, laat staan de
namen, zelfs niet voor Philips
Hetzelfde geldt voor welke andere
indeling dan ook. Wel kan het CBS
te zijner tijd bijvoorbeeld aan een
winkelier die een tienerboutique in
bepaalde straat wil openen opgeven
van de telling in de wijk wonen waar
hoeveel tieners er op het moment
hij zijn boutique wil openen. Maar
CBS desgevraagd nu ook al. maar
dan op basis van verouderde cijfers.
Ook de belastingdienst heeft niets
wordt omtrent
het inkomen immers slechts gevraagd
Het gaat om cijfermateriaal dat van
belang is voor ruimtelijke ordening,
voor recreatiebehoefte, voor verkeers
planning, voor analyses van de ar
beidsmarkt. voor sociologische on
derzoeken naar bijvoorbeeld de ver
grijzing. de urbanisatie, de gehuwde
werkende vrouw of de gastarbeider
etc.
Niemand hoeft volgens de heer De
Jonge te vrezen dat door de telling
de privacy van wie dan ook wordt
aangetast. "Het CBS is het meest
veilige stuk administratie van de
overheid", merkt hij op. Als voor
beeld voegt hy eraan toe dat als hij
persoonlijk op een willekeurige dag
in april de gegevens van één enkel
na bevat persoonlijke gegevens, de
rest zakelijke feiten. De eerste pagi
na wordt door de gemeente —na
controle met het bevolkingsregister
al van de andere kaarten losge
maakt.
pen dat er een bepaalde weerstand
bestaat tegen een té nauwkeurig op
getekend staan van bepaalde groe
pen. De oorlog heeft inderdaad ge
leerd dat dit kwalijke nadelige gevol
gen kan hebben. Hij wijst er echter
ook op dat de volkstelling geen ge-
Gesplitst gevens over ras verzamelt. Wel is er
j een vraag over de godsdienst opge-
In afzonderlijke pakketten gaan de i nomen. "Niet alle joden hebben ech-
stapels kaarten dan naar het CBS in j ter de Joodse godsdienst", merkt hij
Den Haag. Daar worden de kaarten op. Ook wijst hij erop dat suggesties
met persoonsgegevens bewaard en dat gegevens over de politieke ge-
de andere ingevoerd in een compu- j
ter. De persoonskaarten worden nog
slechts geraadpleegd als de compu
ter in de andere kaarten een onvol
ledigheid heeft ontdekt. Door een
nummer is dan de persoonskaart te
rug te vinden. Via de gemeente kan
in zo'n geval het ontbrekende gege
ven alsnog worden achterhaald. Cor
recte invulling maakt deze controle
dus praktisch niet nodig.
Vijf maanden na de teldatum wor
den de eerste van die persoonskaar
ten al vernietigd. De heer De Jonge
verwacht dat er na anderhalf jaar
bij het CBS aan persoonskaarten nog
slechts de tien procent aanwezig is.
die de wet hem overlaat voor ande
re onderzoekingen.
tie. de loonlijsten van bedrijven. Zelfs ta we!kf s"*p 6™pen
zyn dan: beneden 8000 gulden, tussen individu of een groep zou willen heb-
8.000 en 12.000 gulden, tussen 12.000 ben. ook hij niet in staat zou zijn de
en 16.000 gulden, tussen 16.000 en ze te krijgen. "Ik zou daarvoor op
24.000 gulden en daarboven Eventue- minstens tien afdelingen moeten zijn
le voor de belastingontduiking inte- en met geen mogelijkheid in staat
ressante gegevens komen vooral in zijn me deze gegevens te verschaffen
die hoogste inkomensgroep voor of de daartoe benodigde apparatuur
Maar juist boven de 24.000 gulden is
er geen onderscheid meer gemaakt.
Bovendien heeft de belastingdienst
doeltreffender middelen om dergelij
ke fraudes te achterhalen
Steekproeven
Een suggestie om in plaats van de
telling met een steekproef te werken.
te bedienen". Hulp op de betreffende
afdeling is ook niet mogelijk, want
iedereen is gebonden aan een ge
heimhoudingsplicht. "Ik begrijp al
dus de heer De Jonge, "dat we in
een soort angstpsychose Voor de
computer leven. Maar laat men dat
niet afreageren op de volkstelling,
want dan is men aan het verkeerde
adres".
De eerste foto van Prinses Beatrix en Prins Claus: inbreuk op de privacy?
Burgerlijke Stand
van Leiden
geboren
Tamara, dr. v. T. A. Kuiipers en P.
M. Sanders; Lisette Enith Shoe-NJoen,
dr. v. R. F. M. Lai-A-Fat en A. T. J.
C. Cheung Yuen Pul; Marca. zn. v. B
Uiterdijk en J.C. van Leeuwen; TJeerd.
zn v. G. Volbeda en M. C. Blansjaar;
Esther Corlne. dr. v. O Tisslng en C.
T. Koppert; Vincent Anthonius. zn. v.
R. C. C. Mulder en T J. Roodakkers:
Dick, zn. v. R. C. C. Mulder enJ. M. C.
Hoppenbrouwer; Robertus Johannes,
zn v. J. Baars en P. P F. Llnssen;
Bartholdt Johannes, zn. v. J. Tukker
en M. A. Middelkoop.
GEHUWD
De tien nrnrent betreft kaarten die E- w Pletersz en T F Wong; E.
ue tien procent oetieit kaarten cue Vermeulen en C.M. van der Vos; H.
volkomen a-select uit de gegevens Agostlnho Rlbeiro en M. Immink, J.
zijn gehaald zonder dat iets bekend I C. Bonnet en A. M. R de Graaf
is van de opgaven op de andere kaar- j overleden
ten van de serie. Die kaarten worden G. van Tol (51) man; P. van Hou-
gebruikt voor nadere door het CBS "">^1 Bo1 <68' man: K
te verrichten onderzoeken alsmede 1 j_1
Een dergelijke vragenlijst zal binnen afzienbare tijd ook bij
in de bus worden gestopt.
Nu de volkstellingenwet een vol
dongen feit is. is plotseling de dis-
de materie van de vrijheidsrechten
de klassieke grondrechten, die zich
cussie op gelaaid over' de gevaren juist bezig houden met de verhou
ding tussen de enkeling en de over
heid. Er is wel degelijk een moment
waarop de overheid handelend in
het algemeen belang een halt
Alle mogelijke maatschappelijke in- ditzelfde codesysteem gebruiken, heimen" te hebben tegenover hei
stellingen, zoals de raden van de wordt het mogelijk door een druk op gime, groter is dan in een open
kinderbescherming, brengen een con- de knop iemands volledige doopceel te menleving, waar verschillende i
tinue stroom van rapporten uit over lichten. ten gedrag naast elkaar besj
mensen. Deze rapporten gaan een De voordelen van deze ontwikke- aanvaard en gewaardeerd woj
bestaan op zich zelf leiden. Er is ling zijn zo groot, dat er zonder Zolang dit echter niet het gevd
nauwelijks mogeülkhe'd van contro- meer rekening mee gehouden moet
word» toegeroepen omdat dan het le. Er zijn geen bepalingen over de worden. Wel betekent het dat waar
terrein waar iedere burger als indi
vidu recht op heeft en dat alszodanig
bescherming verdient, wordt betre
den
Het is vooral de Franse revolutie
geweest die een stoot heeft gegeven
aan de formulering van grondrech
ten. het scheppen van constitutione
le waarborgen". Privacy" als zoda
nig is niet in de grondwet opgeno
men. Wel kennen we het huisrecht
en het briefgeheim. Het verdrag van
Rome f1950) ter beschermig van
de rechten van de mens en de fun
damentele vrijheden dat ook in ons
land rechtskracht heeft, noemt hier
naast het recht op de bescherming
van privéleven en gezinsleven. Het
daadwerkelijk effect hiervan wordt
afgezwakt door het groot aantal uit
zonderingen die door het verdrag
worden erkend.
evt. vernietiging van dit materiaal
Het technisch vernuft stelt ons in
staat gesprekken op grote afstand
af te luisteren. Het telefoongeheim
vraagt om bescherming. Op deze ge
bieden is recente wetgevende arbeid
verricht.
COMPUTER
hiervan voor de privacy van de in
dividuele burger. Volgend jaar fe
bruari gaat het gebeuren dat. een
70 a 100.000 enqueteurs uitzwermen
om van iedere Nederlander gege
vens te verzamelen met behulp van
een op naam gestelde vragenlijst
van tegen de honderd vragen. Invul
ling naar waarheid is verplicht. Om
zoals minister Beernink het uit
drukte "balsturigen" te kunnen
pakken, staat op niet-medewerking
een boete van maximaal f 500 of 2
weken hechtenis.
Eén man de directeur van het
centraal bureau voor statistiek (CBS)
bepaalt welke gegevens voor publica
tie vatbaar zijn. dat wil zeggen die
gegevens, die naar zijn mening nut
tig zijn voor wetenschap en prak
tijk. Toen bij de behandeling door
de Tweede Kamer enkele leden
hierover hun verontrusting uitspra
ken. meende de minister deze te
kunnen wegnemen, door de medede
ling dat de regeling was ontleend
aan een koninklijk besluit van 1899
Blijkbaar vormde de door de volk
stellingen-wet zelf veranderde situ
atie. nog afgezien van de eigentijd
se technische omstandigheden, geen
aanleiding deze tachtig jaar oude
regeling als achterhaald te beschou
wen.
In de samenstelling van de vra- onze maatschappij-vorm ook een I teld "computers, data-banks and hu- dere uitholling van het "privacy"-
genlijst heeft de volksvertegenwoor- groeiende vraag naar bescherming. 1 man rights". begrip maar bij enkelen? Is de vrees
diging geen stem. Wat te doen bij Voor een rechtvaardige uitvoering Het bedrijfsleven ligt voor. niaar voor het afglijden naar de "big bro-
lndiscrete vragen, vroegen enkele le- MttHI fijjr"1
den zich af. Maar ook dit was voor
de minister geen probleem: indis
crete vragen worden er niet gesteld.,
mocht iemand hier anders over den
ken en bezwaren hebben tegen de
beantwoording, dan is dat onaan
vaardbaar. De volkstelling omvat al
len: wat indiscreet is en wat niet,
kan niet afhankelijk worden gesteld
van het oordeel van één afzonder
lijk persoon.
En hiermee zitten we midden in
borgen ontwikkeld moeten worden te
gen eventueel misbruik.
Als minimum-garanties worden ge
noemd
het recht toegang te hebben tot het
eigen dossier,
het recht de informatie aan te vech
ten of te verbeteren.
het recht te weten wie toegang
Moderne hulpmiddelen zoals de heeft tot de gegevens en voor welk
computer en de magneetband zijn doel.
van grote waarde in een bureaucra- De komende grondwetsherziening
tie. waar men op een gegeven mo- 2011 een prachtige gelegenheid zijn
ment de veelheid van gegevens niet om dit recht op "privacy" met de
meer snel en efficiënt kan verwer- noodzakelijke waarborgen stevig in
ken. laat staan controleren. Waar de constitutie tc verankeren. Het is
vroeger weken arbied voor nodig dan ook teleurstellend dat de voor-
was. gebeurt nu door een druk op de stellen die op dit moment op tafel
knop. In de Verenigde Staten kent liggen, n.l. het 2e rapport van de
men de zogenaamde credit-data- commissie Cals Donner en de proeve
van een nieuwe grondwet volstrekt
banks. Gegevens die voor de beoor
deling van de kredietwaardigheid aan de hier besproken problematiek
nCTTD FIP IMP :van een persoon van bleang zijn lig- voorbij gaan. Men komt hierin niet
ÖLDINLlLallNLj ggn dagr opgeslagen worden - verder dan een uitbreiding van het
De behoefte aan bescherming van i natuurlijk tegen betaling aan de briefgeheim met het telefoon- en te-
de privésfeer wordt pas gevoeld als cliënten van de bank verstrekt. Dit legraafgeheim.
er een bedreiging is. Onder een die- jaar promoveerde by de VU. in Am- Rjp RRnTHFR"
toriaal bewind is deze behoefte bij- sterdam de Nederlandse Amerikaan ,,d1L_j dKLJ 1 riilK
'oorbeeld groot. Toch bestaat er in j O. van Dijk op het proefschrift geti- Heerst de verontrusting over ver
en de moeilijkheid schuilt hier
al in de waardering, kan het nkt
schappelijk gezien verstandiger
om bepaalde feiten niet aan de
te klok te hangen.
Zolang er in de samenleving g J(
crimineerd wordt ten opzichte
bijvoorbeeld gastarbeiders, hom
len, dienstweigeraars, invaliden t
verpleegden uit psychiatrische
richtingen, bestaat er een beh
om geheimen te hebben. Van a
dat de opmerking van de min
bij de behandeling van de volk 0
lingenwet dat bij de vraagste
over de godsdienst niet gedisci
neerd wordt ten opzichte van niet
lovigen of leden van het hums
tisch verbond op zichzelf bezien
kan zijn. Het is niet de vraagsteL
waardoor wordt gediscrimin e
maar het is de samenleving. did
gegevens zou kunnen misbruiken.
k
LONDEN AP) Beethoven
van de sociale verzekeringen denk i de overheid blijft niet achter. Behal- ther" samenleving gezocht? Het be-
maar aan de bijstandswet moet i ve de reeds genoemde volkstellingen i wijs dat een goed bijgehouden bevol-
de overheid een volledig inzicht heb- j bestaat er een regeringsvoorstel kingsregister in handen van de be- I het slachtoffer van zijn drankzij3
ben in de omstandigheden van dege- j iedere Nederlander een registratie- zetter een ramp betekent is in Neder- zo meent een Britse psychiater. 1
nen. die aanspraak maken op een nummer te geven. Wanneer nu aller- land geleverd. De Duitsers profiteer- I
uitkering. De sociale voorzieningen lei instanties en dit kunnen ook se- den ervan voor de jodenvervolging
brengen een uitgebreid belastingap- I mi-overheidsinstanties en particulie- ..Databanks" kunnen ten goede en
paraat met zich; de premies mogen j ren zyn dit zelfde registratienum- ten kwade worden gebruikt,
niet ontdoken worden, dus: controle j mer gaan gebruiken, is het vrij een- Er is hier een vergelijkbare situa-
van de overheid op gang en wandel voudig om alle op een bepaald per- j tie met bijvoorbeeld het gebruik van
van de burger. Een niet te onder- soon betrekking hebbende gegevens atoomkracht. Om misbruik te voor-
schatten bedreiging van de "privacy' te concentreren. Wanneer banken, komen, of te bemoeilijken, moet
wordt gevormd door de rapportage, ziekenhuizen, universiteiten en politie behalve de reeds genoemde waarbor
gen zoals het recht op inzage van de
eigen gegevens de macht die over
de gegevens kan beschikken onder
De Duitse componist, die 143
geleden overleed na negen syi c
nieën en een grote verscheiden
aan andere werken geschreven jj
hebben, zou de wereld nog veel n
muziek hebben kunnen geven in();
hij van de fles had kunnen afblij r.
schrijft dr. J. S. Madden in het j<
ste nummer van het Journal of a(
holisme.
Beethoven, aldus Madden.
democratische controle staan. Het Is hersens en een geest, die nog i
niet voldoende te weten wie toegang j waren v00r vele jaren van mm
heeft tot de gegevens, en voor welk ]e produktiviteit. Zijn leven i
doel., nodig is ook deze personen ol Khter bekort d00r de alcohol
I instanties te kunnen controleren en 1
de doeleinden langs democratische j Ludwigs lever, schreef hij,
weg te bepalen. leerachtig. Het orgaan bleek bij
De noodzaak van deze controle j lijkschouwing te zijn ingeschrom)
DEN HAAG (GPD) Op zondag 28 februari 1971
's nachts om 12 uur is iedere bewoner van ons land
met uitzondering van diplomaten en buitenlandse mi
litairen verplicht deel te nemen aan de 14e volks
telling. Iedereen krijgt dan een serie ponskaarten, die
hij moet invullen. Weigering komt te staan op een boete
van vijfhonderd gulden of twee weken hechtenis.
Op de eerste kaart moeten worden ingevuld naam en
voorletters, geboortedatum en plaats, adres en gemeen
te Na deze persoonlijke gegevens moeten op de vol
gende kaarten allerlei zakelijke feiten worden ver
meld. Er zijn vier soorten boekjes. Het eerste is be
doeld voor kinderen onder de twaalf jaar Deze moeten
behalve hun persoonlijke gegevens o.m aantekenen of
laten opgeven geslacht, soort onderwijs, nationaliteit.
kerkelijke gezindte, hun eventuele hulpbehoevendheid
en hun plaats in het huishouden.
Een tweede boekje is bestemd vQor ingezetenen bo
ven 12 jaar die geen beroep hebben. Het bevat behalve
de pagina's voor de kinderen nog kaarten met o.m.
vragen over opleiding en soort onderwijs, over burger
lijke staat en bron van inkomsten. Het derde boekje
bevat drie kaarten extra, die betrekking hebben op het
beroep en op de manier waarop men zich naar zijn
werk begeeft Ook is hier een vraag opgenomen over
de manier waarop men zijn auto stalt.
Het vierde boekje bevat nog eens drie kaarten extra
en is bedoeld voor de hoofden van de huishoudens.
Deze kaarten bevatten vooral vragen over de woning.
Er is in de laatste weken nogal veel verzet geweest
tegen de volkstellingen. Zo is er o.m. een Comité Waak-
wordt misschien vertroebeld door de
twee kanten die "privacy" heeft.
zaamheid Volkstelling opgericht, dat pleit voor anoni Jw
miteit van de telling, omdat er volgens het comité geen Aan de ene kant is dit het recht met
waarborgen voor bescherming van de privacy zijn. De rust geiaten te worden dat is gefor-
PSP wilde zelfs dat de wet. die door het parlement is muleerd in het grondwettelijk ge-
aanvaard, wordt herroepen
waarborgde huisrecht. Aan de ande
re kant is er het recht om geheimen
te hebben, grondwettelijk geregeld in
het briefgeheim. Dit aspect van het
recht op "privacy" spreekt minder
Voor het verzamelen van de gegevens gaan een kleine
honderdduizend ambtenaren op pad. Voor de verwer
king zorgt het Centraal Bureau voor de Statistiek. We
spraken met de breinen achter deze telling drs. L. J. S. t x „,tt
de Jonge en drs. J. Schmitz, respectievelijk hoofd en aan. dan huisrecht. Waar rook
plaatsvervangend hoofd van de hoofdafdeling algemene f; 15 vuur" zegt het spreekwoord,
tellingen van de CBS. Ze verzekerden ons dat er geen Als er iets verbergen valt, schort
enkel gevaar voor aantasting van de privacy aan deze er iets aan- Het ls zonder meer juist
telling is verbonden. Onderstaand verhaal geeft daar dat in een totalitaire samenleving de
blijk van.
J behoefte aan waarborgen, om "ge- I de.
tot de helft van zyn normale groc
De lever was groen-blauw van kl
schreef Madden, die nog veel n
gruwelijke details verschafte en h
aan toevoegde dat Beethovens
tweemaal de normale grootte had
Maddens theorie werd gepublici j
in een jaar waarin de muziekwfl
met volkomen negatie van de
stand van Beethovens lever het
herdenkt dat de componist 200
geleden het levenslicht aanschoij
