"Bouw universiteits stadje in afvalbuurt"
juwelenbuurt: flonkerende naam
nog kaal stuk nieuwbouw
Amsterdamse architect Wiekart: geen sjablone-toren in Leiden
Wijkvereniging: „Laat ons niet in de kou staan
rewonden in
verkeer en
bij sport
Brand in hotel
Holiday Inn
ATTENTIE
Beroepingswerk
Inbraak leverde
f 600 op
-IBEqiND,
'AO 7 DECEMBER 1970 LEIDSCB DAGBLAD PAGINA 3
EIDEN Het Witte Singel-plan van de gemeente Leiden
-^e rijksuniversiteit trekt niet alleen in de plaatselijke pers
landacht. De Amsterdamse architect K. Wiekart heeft hier-
dezer dagen een beschouwing gewijd in Handelsblad
Met zijn toestemming en die van de hoofdredactie van
triédelsbladNRC nemen wij deze beschouwing in haar ge-
4 over als een bijdrage in de discussie over dit onderwerp.
J een voor de burgerij geschre-
v ^toelichting op gemeente-begro-
ovelyan Leiden komt een leerzaam
n0Ije voor. Daaruit blijkt dat Oegst-
de f 296 per inwoners op zijn be-
eeiW heeft staan, Leiderdorp f 483.
d!schoten f 473 en Leiden zelf
°L De eerste drie zijn, ruimtelijk
in feite een soort buitenwij-
ivan Leiden, royaal opgezet, ruim
helvarend. Leiden is benauwd.
I met een veel te hoge bebou-
jsdichtheid, en arm, wèl mooi
r straatarm. En als gebruike-
j de mooie wijken zijn niet de
fete en de arme zijn vrijwel
~®ns mooi. Veel kans op een spoe-
I verandering is er niet, want de
«gemeenten hebben nog aantrek-
tJke ruimte, en naast de al ge-
aden zijn er nog, in een al even
iddellijke nabijheid, Sassenheim,
hout, Rijnsburg, Valkenburg,
senaar, Leidschendam, Zoeter-
le, Hazerswoude, Alkemade en
mond.
jarenlang wordt Leiden door al
gemeenten gedraineerd: ze trek-
de beter gesalarieerden én het
lect weg uit de stad (en dus ook
het stadsbestuur) en ze profite-
DEN Een 16-jarige Leidse
ifietser heeft zondagmiddag een
del basisfractuur opgelopen, toen
n de Sophiastraat met zijn brom-
tegen een auto botste, waaraan
geen voorrang had verleend. Hij
>er EHD naar het Academisch
tenhuis vervoerd.
4-jarige jongen liep zaterdag
dag op de Oude Vest onder een
Hij liep een hersenschudding
en werd eveneens naar het AZ
racht.
en 18-jarige Leidenaar brak za-
lagmiddag in de Vijf Meihal bfj
korfbalwedstrjjd een sleutelbeen,
is naar het AZ vervoerd.
ren van Leidens stedelijke voorzienin
gen zonder daaraan mee te betalen.
De zojuist genoemde cijfers krijgen
nu een heel andere betekenis: van
de bijna duizend gulden per inwoner
betaalt Leiden een aanzienlijk deel
in feite aan inwoners van de rand
gemeenten. Kunst, dat die daarom
hun begroting zo laag houden!
Dwaze hoogbouw
Deze drainage-problematiek staat
aan de basis van Leidens moeilijk
heden met zijn stadssanering, mo
menteel bijzonder actueel door de
nieuwbouwplannen van de rijksuni
versiteit. De universiteits-nieuw-
bouw valt in twee delen uiteen: die
voor de B-faculteiten in de Pesthuis
polder ten oosten van de spoorlijn
en dus buiten de stad (al in con
structie) en de voorgenomen ver
nieuwing van de A-faculteiten via
het Witte Singel-plan, direct aan de
rand van de oude stad, pal achter
het Rapenburg. Er zou daar, zo wil
het de .universiteit, een gigantisch
complex moeten komen op een stuk
grond tussen de Singel en de Trek-
vliet, recht tegenover de Hortus Bo
tanicus.
Omdat dit stuk grond betrekkelijk
klein is. moet het hoogbouw worden:
een torengebouw van omstreeks 125
meter hoog, met daarnaast een blok
van ruim 40 meter hoog voor de uni
versiteitsbibliotheek. De Trekvliet
gaat ervoor gedempt worden, maar
er is géén geld om de aanvullende
werken, nodig om de gedempte Vliet
tot een bruikbare verkeersweg te ma
ken, eveneens uit te vreen. Zomin
is er geld voor afdoende parkeer
voorzieningen. Zo krijgen we de
dwaasheid van een hoogbouw die de
zeer gevoelige oude binnenstad dood
slaat, die vêel verkeer zal aan
trekken zonder dat daar geëigende
wegen voor zullen worden gebouwd
(cmet als gevolg: alle auto's door de
nauwe straatjes van de bin
nenstaden die voor al die
auto's godsonmogelijk parkeerruimte
weet te vinden.
Kleine kinderen
Dat zijn de gegevens van het mo
ment. Maar er komt nog iets bij.
loete]
ADVERTENTIE
Allereerst heeft het gemeentebestuur
bij herhaling betoogd dat het in het
geheel niet gelukkig is met dit plan,
maar dat er geen alternatief bleek
te vinden, en bij het onthouden van
een goedkatiring had de universiteit
gedreigd, uit Leiden te vertrekken.
Als het intellect door de randge
meenten wordt afgezogen, dan blijkt
hier wel heel duidelijk hoe pijnlijk
dat voor een stad is. Immers: alleen
een college en een raad van kleine
kinderen kunnen zo'n dreigement
serieus nemen. Verhuizing van een
universiteit, zo al mogelijk, is een
zaak van de landelijke overheid, niet
die van een universiteitsbestuur zelf.
De landelijke overheid heeft al be
slommeringen genoeg met de plan
nen voor uitbreiding en nieuwe ves
tigingen voor hoger onderwijs elders
(Amsterdam, Maastricht, Rotter
dam plus nóg minstens tien kandi
daten) en past er wel voor op, daar
niet óók nog eens een doldwaze ver
huizing aan toe te voegen. Geen zin
nig Leids curator zal zelf in zijn
kanfageor gumenten hebben ge
loofd, maar bij het gemeentebestuur
ging het erin als haring en witte
brood.
Vervolgens zijn ook de andere ar
gumenten van het universiteitsbe
stuur niet erg sterk geweest. Dat de
A-faculteiten vlak bij het station
moesten komen, doet veronderstel
len dat alle Leidse studenten foren
sen zijn, en daarenboven nogeens
slecht ter been; twee veronderstel
lingen die nergens door de feiten
worden gesteund. Pas het laatste ar-
LEIDEN In Holiday Inn aan de
grens van Leiden is zondagmorgen,
om kwart voor vier een hotelkamer
geheel uitgebrand (schade 30.000 gul
den), doordat een 54-jarige gast uit
Wassenaar had liggen roken in bed.
De man kwam er met derde-graads
verbrandingen aan een hand vanaf,
dankzij het kordate optreden van een
hotelemployé. Die trapte de deur in
toen hij de rookontwikkeling bemerk
te. Hij kon de in kennelijke staat
verkerende man voor erger behoeden.
De brandweer, die acht minuten
na de melding met twee hoge-druk-
stralen ter plaatse was. wist te voor
komen dat de brand doorsloeg naar
hoger gelegen verdiepingen.
e, ori
jk en
i kwEIDEN „Gemeentebestuur van Leiden, laat ons niet in
elka s^aan- Geef ons een wijkhuis voor de jeugd en oudere
vanp)ewoners- Maak haast met het aanleggen van een speel-
botits en sportterreinen. Zet er vaart achter, voordat onze nieu-
verandert in een getto". Deze hartekreet is afkomstig
4 secretaris J. F. Beckers van wijkvereniging De Juwelen
i dere^ thans nog troosteloze stuk Leidse nieuwbouw achter
(Morsk war tier. De straten daar voeren de namen van edel-
en: Topaaslaan, Turkooislaan, Opaalstraat. Vandaar de
kerende naam die aan deze nog kale buurt is gegeven: de
relenbuurt.
Parkeergelegenheid heeft U bij
ons voor de deur. Of op een
minuut afstand v. d. Werf-
straat, Oude Rijn, Kaasmarkt.
Twee minuten Hooigr. (Ir.
Driessenstraat)H^t loont de
moeite om onze grote collectie
en de beste merken in te zien.
Onze traditie is „altijd voor
deliger" geen valse leuze „van
zoveel voor zoveel" maar het
gehele Jaar „voor zoveel". En
toch vak-standing als echte
Juweliers en Horlogers. Onze
eigen ateliers onderstrepen dit
door echte vakservice te bie
den. Doet er Uw voordeel mee.
Gouden sieraden, verlovings
ringen, horloges, klokken, cas
settes, verzilverde geschenk
artikelen, brillant.
De beste merken,
de ruimste keuze.
Juwelier - Horloger
v. d. WATER
Haarlemmerstraat 181
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hijkersmilde, W. de
Greef, te Kamperveen; te IJsselmui-
den, A. van Brummelen te Heerden;
te Veenendaal, .J Smit te Putten.
Aangenomen naar Rotterdam, A. J.
Hoorn te Vlaardingen. Bedankt voor
Hasselt, C. den Boer, te Zeist, voor
Hollandseveld A. van Brummelen te
Heerden.
GEREF. KERKEN (vrügem.)
Beroepen te Zuidbroek A. Geelhoed
te Hasselt. Aangenomen naar Hattum
M. van Dooren, te Vlaardingen.
GEREF. KERKEN
(vrjjgem. buiten verband)
Beroepen te Oostelijk-Flevoland J.
H. Kamerbeek, te Apeldoorn.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Rotterdam, P. Roos,
te Middelharnis.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Benthuizen, C. Wisse,
te Elsspeet.
BAPTISTENGEMEENTEN
Aangenomen naar Hardewijk, kan
didaat H. G. de Winkel, te Nijmegen.
LEIDEN In het weekeinde is
's nacht ingebroken in de fabriek van
Aspa-kantoormeubelen op het indu
strieterrein De Waard. Er werden
twee geldkistjes met in totaal f 600
ontvreemd.
gument namelijk dat er elders geen
plaats in de stad is, klinkt beteke
nisvol, en is tekenend voor de onge
lukkige samenwerkingvormen die in
ons land plegen te bestaan tussen
rijk en gemeenten.
Leiden in last
„Wij noemden in het voorgaande
het in exploitatie brengen van de
Merenwijk al een noodzakelijke
voorwaarde voor een fundamentele
aanpak van de sanering. Ook al hou
den wij rekening met een Rijksbij
drage in de aankoopkosten van te
saneren panden van 80 pet. en met
de opbrengst van de bij verkoop vrij
komende gronden dan nog staat
thans reeds vast, dat de aanstaande
sanering de gemeentebegroting per
jaar voor een aantal miljoenen zal
belasten. Wij menen, dat deze som
men onmogelijk ten laste van de
Leidse bevolking kunnen worden ge
bracht indien het aantal inwoners,
zoals sociografische prognoses op lan
gere termijn uitwijzen, slechts in zeer
beperkte mate zal groeien".
In sanering
Gaan we nu de saneringsgebieden
eens bezien, dan blijken er rond de
oude stadskern enkele volstrekte af-
valbuurten te liggen, buurten die in
de meest letterlijke zin op instorten
staan, waar geen hond meer kan
wonen. De grootste is het gebied dat
globaal wordt gebrensd door de Ha
ven, de Binnenvestgracht, de Nieuwe
Rijn en de Herengracht, een krit-
tenwijk die rijk is doorsneden door
watertjes. Het totale oppervlak is vele
malen dat van het gebied voor het
Witte Singel Plan.
Er zou daar geen enkele vorm van
hoogbouw nodig zijn, het water zou
er op allerlei verrukkelijke manieren
in opgenomen kunnen worden, men
zou er, kortom, een onbeschrijfelijk
goed universiteisstadje van kun
nen maken. Het is alleen maar no
dig dat daar goede architecten voor
worden gekozen, geen bureaus die sja l
O lone-torens ambiëren waar elle
identificaties en alle eigenheid in ver
loren gaan. Zulke architecten (ik be
doel de goede) zijn er in Nederland:
om maar een greep te doen: Aldo
van Eijck, Peter Blom. Herman
Hertzberger, Bart van Kasteel, Gert
Boon, Joop van Stigt. Wie voorbeel
den wil zien, kan ik verwijzen naar
„Plan. maandblad voor ontwerp en
omgeving", no 10 oktober 1970, met
daarin Rein Blijstra in „Het buiten
land als voorbeeld?" met veel illus
traties, vooral uit Engeland. Zo'n
universiteitswijk zou vanzelf geïnte
greerd kunnen worden in het totale
leven van de stad, vooral als de bull
dozer slechts een uiterst beperkte
taak krijgt.
Beschamend
Het verband met Merenwijk is
door het gemeentebestuur zélf al ge
geven. zo ook het beroep op rtjksgel-
denj een kind kan de conclu
sie trekken. Helaas hebben in Lei
den de kinderen geen macht, en
voor stadsbestuurders geldt vaak het
zelfde als voor landsbestuurders: het
eenvoudige moet altijd plaats maken
voor het gecompliceerde. De touw
trekkerij tussen univesriteit en ge
meente is eigenlijk té beschamend,
zó beschamend dat het eindelijk wei
eens zin heeft, dan maar voorbij
te zien aan de culturele betekenis,
en doodnuchter te onderzoeken wat
nu wel de grote waarde van de
Rijksuniversiteit voor Leiden Is, in
harde guldens, welteverstaan. Men
zou weieens heel beteuterd op kun
nen kijken
De drainage van de randgemeenten,
bijvoorbeeld, ontneemt Leiden al
direct het profijt van de complete
wetenschappelijke staf, die voor het
overgrote deel immers bulten woont.
En omdat die randgemeenten de
stad Leiden wél voor hoge onkos
ten stellen (voornamelijk verkeers-
Achter de Nieuwe Rijn ligt
een saneringsgebied, dat groot
genoeg is om een fijn universi
teitsstadje te bouwen, vindt de
Amsterdamse architect Wiekart.
(Foto LD/Holvast)
ningen voor de winkelstand, voor
het culturele en uitgaansleven, en
daarnaast voor een extra-druk t.b.v.
een versnelde sanering), wordt het
hoog tijd dat problemen als die van
universiteits-vestiging in groter ver
band worden aangepakt, regionaal en
met Rijkssteun en medewerking.
Dan is het niet meer nodig om ter-
wille van de verkeerd-verdeelde fi
nanciën te gaan bouwen waar de
stad al gaaf is, in plaats van, wat
zoveel zinniger zou zijn, daar waar
de stad dringend aan renovatie toe
is. Dat is niet al een fout van Lei
den; het is helaas een verschijnsel
dat zich doorlopend in heel Nederlan
voordoet.
K. WIEKART
gist
angf
net
ondr
.iekef
augustus is de wijkvereniging
juwelen" er opgericht. Het be-
bestaat uit mensen die niet lij-
j h willen toekijken hoe van ho-
ind de wijk verder wordt afge-
iJid. Ze schuwen er ook niet voor
Ie plaatselijke overheid een por
Elven, als de ontwikkeling naar
pin te traag verloopt,
i en ander is goed aangeslagen
buurt. Van de 2400 bewoners
er nu 800 genoteerd als lid van
Juwelenbuurt". Wat er omgaat
wijk vernemen ze via het ge
ilde maandblad "Het Juweel-
Jdat volgens de heer Beckers
wordt gelezen.
ject na de oprichting van de ver
werd contact gezocht met
van Leiden. Dit
tot gevolg, dat er
rasmat werd gelegd op de stui-
zandvlakte tussen Topaaslaan
•^'|paalstraat (zie foto). Ook werd
gemaakt van de bestrating en
uenïn er parkeerahvens aangelegd.
ond gemeente heeft in deze zaken
t blijk gegeven mee te willen
aafen, zegt de heer Beckers, maar
verlo°Pt dit zo gladjes,
oterfan vur*£ste wensen van de
e hereniging is bijvoorbeeld een
1 ee,speelplaats, naar Scandinavisch
Dat wil zeggen: geen afgeslo-
peelruimte met een hek erom
0k j maar een open speelplek waar
jnderen de "klassieke" zandbak
n fi. maar de wat ouderen ook in
klimboom kunnen klauteren,
diplj een sloopauto komt om in te
n djen knoeien en waar ze een in-
mntent kunnen bouwen,
a dergelijke moderne speelplaats
?eg lechter niet in de huidige subsi-
nen voorzien, want de bouwtekenin
gen van onze wijk geven alleen nog
maar meer flats, nog meer huizen
en nog meer scholen aan."
„Waar blijft de planning voor een
apart recreatiegebeid voor de Juwe
lenbuurt', vraagt hfj zich af. „Lei
den noord, Leiden Z.-W. en de pro-
fessorenwijk hebben voldoende ruim
te om zich in hun eigen wijk te ont
spannen. Maar wat is er in onze wijk
gepland? Per gezin 0,92 vierkante
meter. Ze kunnen er niet eens op zit
ten. Heerlijke ontspanning!"
Het gebied waarvoor wijkvereni
ging De Juwelen zich inzet ligt tus
sen de Diamantlaan met drie hoven,
de dr. Lelylaan, Opaalstraat, Agaat
laan, Turkooislaan en Topaaslaan.
Het ligt in de bedoeling om de gren
zen van dit gebied te zijner tijd te
verleggen, zodat zij het gehele Mors-
kwartier omvatten.
De heer Beckers daarover: „Ik
vind dat je die mensen daar niet in
de kou mag laten staan. Maar eerst
moet het hier lopen." En daarvoor
j vraagt hij nogmaals: „Gemeentebe-
I stuur, laat ons niet alleen modderen.
De grote kale vlakte tussen
Topaaslaan en Opaalstraat is
dankzij het toedoen van wijkver
eniging „De Juweleningezaaid.
Hier zou o.m. een school moeten
komen, maar de wijkbewoners
zelf voelen veel meer voor sport
velden en een wijkhuis.
(Foto LD/Holvast)
Maak haast met de speelgelegenheid
en sportaccommodaties voordat de
Juwelenbuurt in een getto veran
dert."
Op 15 januari 1969 zonden B. en
W. van Leiden een adres aan de le
den van de Raad van Ministers en de
leden van de Tweede Kamer, over
de precaire financiële situatie van
de stad. Onder het hoofdstuk „Stads
sanering en woningnood" werd daar
in gewezen op het uitbreidingsplan
Merenwijk, een door grenswijziging
verkregen gebied ten noorden van
de stad. Daar gaat een woonwijk ko
men voor omstreeks 20.000 mensen.
B. en W. merken hieromtrent op:
Door
Henk de Kat
dieregeling. Politieke partijen in Lei
den zoeken nu naar een mogelijk
heid. Bij de begrotingsbehandeling
(van 14 tot en met 18 december) zal
deze zaak ter sprake komen, hebben
gemeenteraadsleden beloofd.
Dat wordt dan ook hoog tijd, vindt
de heer Beckers: "Wat moeten de
kinderen hier nu? Ze hebben niks. Nu
zie je, dat ze in de liften spelen, de
muren bekrassen, straten bekrijten.
En als ze hierachter in het land spe
len. mag dat weer niet van de
ouders, omdat dan hun kleren vui)
worden". Baldadigheid is van deze
situatie het gevolg. Een straatma-
kershuisje werd onlangs zelfs met
een bijl door kinderen kapot gesla
gen.
Een speelplaats is dus één van de
wensen, maar ook een eigen wijkhuis
staat bovenaan het verlanglijstje
van „De Juwelen". Nu moeten alle
activitieten (en dat zijn er nogal wat
zich afspelen in de houten Belofte-
kerk. die elke keer voor 75 gulden
moet worden gehuurd.
De in oprichting zijnde toneelclub en
kaartclub en de al draaiende gym
club (80 dames) en jongerensociëteit
Kwink moeten óf naar een school
aan de Damlaan uitwijken, óf zich
behelpen in de Beloftekerk.
Over een eigen wijkruimte, waar
ook kruisverenigingen en creches in
kunnen worden ondergebracht,
zijn reeds besprekingen gevoerd met
de wethouders Kret en mevrouw Den
Haan-Groen, meldt de heer Beckers.
Op verzoek van de gemeente heeft
„De Juwelen" een concreet plan voor
deze wijkruimte op papier gezet, met
een kostenraming erbij. Het wachten
is nu op de beslissing van B en W.
„In een grauwe steenmassa waarin
mensen wonen van alle klassen en
standen,, is het niet makkelijk om
een leefbaar klimaat te scheppen",
zegt de heer Beckers. Hij wijt de ver
nielzucht in de buurt aan het gebrek
aan recreatiemogelijkheden. „De pla
nologische dienst in Leiden heeft
met deze problematiek in het geheel
geen rekening gehouden of niet kun
