I oordenboek mag gerust eigen ignatuur hebben opwindend mode- Promenades en particulier initiatief laarde niet verloren J loto viert feest met zeven jubilarissen Dubbelzinnigheid in de democratie |)IENSTELLER VAN DALE VERBAASD OVER ZOVEEL REACTIES ATTENTIE leids city fóeaa centrum BES LG 20 NOVEMBER 1970 tEIDSCH DAGBLAD PAGINA 3 3 al,a ld (Door Hans-Ludo van Mierlo) de Jt|DEN Nog nooit heeft de verschijning van een hernieuwde uitgave van 'n woor- zoveel reacties opgeleverd als nu bij de verschijning van de nieuwe uit twee bestaande Dikke Van Dale. Opmerkelijk is dat alle reacties een negatieve klank :n. De nieuwe uitgave zal zelfs onderwerp in een kort geding worden. Een Hage beeft aangekondigd een procedure aan te zullen spannen tegen de uitgeverij Marti iNijhoff N.V., omdat hij zich in eer en goede naam voelde aangetast door de om living van het woord jood in Van Dale's woordenboek. Jood staat daar omschreve' woekeraar, afzetter, bedrieger, zoals trouwens in elke voorgaande uitgave. van smaak mag een woordenboe j een standpunt innemen. Ik heb er j geen bezwaar tegen een woorden- boek een eigen signatuur mee te ge- ven. Die komt ook tot uiting in de keuze van woorden. Voor een deel j berust die keuze op het taalgevoel i Daar hecht ik erg veel waarde aan al is dan niet te definiëren wat het samensteller van de nieuwe Van Dale, de Leidse lexico- (woordenboekschrijver) dr.,C. Kruyskamp („Ik werk er aan, maar ik krijg wel eens wat hulp van mensen, die wat opsturen") is erg verbaasd door deze reactie. ..Er laaijeen volkomen misverstand over de functie van een woor- wek", meent hij. „Ik gebruik helemaal het scheldwoord lbbJÏ,T.aar ik geef alleen maar aan, dat het soms als zodanig Kfcikt wordt. Dat is een taalkundig feit". is" jfck heeft dr. Kruyskamp ook 1 tn. omdat een aantal eigen- worden niet in het woorden- |jjn opgenomen. zyn verweer: Dale verwerpt het standpunt, woord geaccepteerd moet omdat het nu eenmaal in is. Van Dale heeft het recht (porden als "kindzwak" «wat is hemelsnaam91 en „gehoorge- en wanformaties als "cate- te verwerpen". Hat nen ook weer verdwijnen en dan neem ik ze niet op of er moet een aanwyzing zyn dat ze biyven. Een voorbeeld van dat laatste is het woord "ergens", dat een nieuwe be tekenis kreeg zoals in de zin: ergens snap ik het niet". Een woord als "wiebeltax" zou wel In aanmerking gekomen zijn. maar dat woord is pas een maand oud en voor die tijd had dr. Kruyskamp zyn voorberei ding voor de nieuwe uitgave al afge- sloten. Tekst Een woord als "panty" acht hy i twijfelachtig. Mogelijk zou het in beleid, dat hy daarbij voert aanmerking kunnen komen voor het rla^irde dr. Kruyskamp als volgt: supplement, waar in het dagelyks le- woorden komen niet in aan- ven gangbare termen, uitdrukkingen. zegswijzen en gevleugelde woorden uit de klassieke en moderne talen staan opgenomen. Het supplement is in deze uitgave echter niet gewij zigd. rt omdat ze te gespecificeerd woordvorm gebrekkig of on- uneen geschreven. Van Dale worden, die voorkomen in een Dan is het een feit, dat het bestaat. Een woord wordt niet {omen als er aanwyzingen zyn niet te doen. Dat is als het gevormd is of onnodig aaneen (even. Er bestaat een neiging lange woorden te vormen igeschiktheidsverzekering woord, maar dat moest ik en, omdat het een officieel ls al blijft de formatie af te tkelyk neemt dr. Kruys- J ook geen modewoorden op. ■den die in de mode zijn kun- Pop-muziek Kritiek krijgt dr Kruyskamp ook wegens zijn omschrijving van "pop muziek" als vulgair. Zyn verdedi ging: "Van Dale heeft het recht in zaken van smaak een subjectieve waardering tot uiting te brengen. De negatieve waardering van pop wordt niet als een mening van Van Dale alleen gegeven, maar gestaafd met een citaat van een tot oordelen be voegd publicist. In zuivere kwesties Traditiegetrouw zijn Ta op een feestavond in „In wergulden Turk" door de Roto- de Jubilarissen van het afge- _jaar gefêteerd. Het waren er '|ul zeven: de heren W. A. van en W. A. Wendt, die de jaar hadden volgemaakt en leen M. Vermond, D. Roozen- jj Klinkhamer, W. F. van As en Sliggers, die een kwart eeuw tbedrijf waren verbonden. De- npilaren van de Roto", zoals Ie malen werden genoemd, door verscheidene sprekers »ig gehuldigd. Achtereenvolgens a op het spreekgestoelte plaats Jbecteuren, dr. L. van Vollenho- .Het lot heeft beschikt, dat ik tmeer met de uitgeverij moet den") en drs. C. N. Jansen Rosendaal (die namens de Ne- tadse Maatschappij voor Handel Overheid diploma's en aan de tlgjarigen" medailles uit- k). de oud-directeur en thans PKlirecteur van de drukkerijen IN.U. mr. S. C. H. Coeberg en lercieel adjunct-directeur, de A. A. Verhoef. Daar tussendoor fe de heer W. F. Streef land nog ADVERTENTIE frkeergelegenheid heeft by w voor de deur. Of op een fiinuut afstand v. d. Werf- •ïwt, Oud Rijn, Kaasmarkt, ïtee minuten Hooigr. (Ir. foessenstraat). Het loont de ^ite om onze grote collectie ®de beste merken in te zien. traditie ls „altijd voor- illger" geen valse leuze van weel voor zoveel" maar het *bele Jaar „voor zoveel". En «h vak-standing als echte toeliers en Horlogers. Onze «en ateliers onderstrepen dit, echte vakservice te ble- Doet er Uw voordeel mee. Gouden sieraden, verlovings- "ogen, horloges, klokken, cas- **«8. verzilverde geschenk artikelen, brillant. De beste merken, de ruimste keuze. Juwelier - Horloger v. d. WATER Haarlemmerstraat 181 Verspreiding Volkomen nieuw voor dr. Kruys kamp is de aandacht, die de pers aan de nieuwe uitgave heeft be steed. "Toen de eerste door my be werkte druk in 1950 verscheen is daar niet op gereageerd in de pers. Bij de tweede door mij verzorgde editie van 1961 maar weinig. Nu is er voor het eerst volop aandacht voor de nieuwe uitgave. Voor een groot deel is dat te wijten aan de grote verspreiding van het woordenboek. Op de tweede plaats: de kritiek, op bepaalde om schrijvingen is typerend voor het on-ethische vrijheidsbegrip van de protesterende jeugd, die zichzelf al le vrijheid toekent om normen aan te tasten en te verwerpen die zy zelf eerst tot afgodsbeelden heeft ge maakt, maar aan een andere gene ratie niet de vrijheid gunt te verwer- pen wat zij verwerpelijk achten en te j kiezen voor hetgeen zij als waarden erkent". Uitdrukkelijk stelt dr. Kruyskamp wat ook steeds in het voorwoord van iedere editie staat dat, "Van Dale nooit aanspraak heeft gemaakt op alwetendheid en onfeilbaarheid". Hy vindt het overdreven, dat bepaal de mensen zeggen: ik mag dat woord niet gebruiken want het staat niet in Van Dale. "Het is onmogelijk een jonge Leidse kunstenaar Ferry Hak- woordenboek te maken, dat alle be- kaart aan te bieden, maar ook om in staande woorden geeft. Het aantal een gedicht, dat vele tientallen mi- j woorden, die je kunt maken ls onge- nuten di^urde, de deugden (en on- limiteerd". deugden) van de feestelingen door I een humoristische bril te bekijken. Inmiddels is dr. Kruyskamp weer Een ..literaire" krachttoer, die door I vol°P "^8 met de voorbereiding de aanwezigen enorm werd gewaar- van een njeuwe d'e n°« deerd een tiental jaren zal uitblijven. De De heer Klinkhamer dankle na- kans d" v°°r tdd *en mena de Jubilarissen voor deze by- "leu"e spelling tot stand komt. Hoe I zonder geanimeerde feestavond, waar h» dan 2«n hele woordenboek moet 'op door velen de hoop werd uit- JTh±t - f niet, maar hy hoopt met behulp van gesproken dat de verhuizing van een werkstudente" het karwei binnen re- groot deel van de Rotogravure naar de,uke termyn Waard hebben Haarlem en de daarby behorende in- 1 enkele malen het woord. Niet alleen om een kostelijke fotomontage van de jubilarissen en een ets van de De aantijgingen dat Van Dal daarmee een minder betrouwbaa werk zou zijn geworden verwerpt hi) j "Dat zou zo zijn als het over de hele lijn zo was. Ik beschouw dit als een uitzondering. Ik zou dat zeker niet doen by algemeen gangbare normen en begripoen. Het is zeker onjuist te beweren, dat de nieuwe Van Dale zijn waarde verliest. De editie van voor de oorlog gebruikte omschrij- J vingen die meer kwaad konden doen dan bepaalde subjectieve omschrij vingen. die op het taalgevoel en per soonlijke waarden betrekking heb ben. Het is een maatschappelijk be lang een maatgevend woordenboek te hebben. Voor zover Van Dale daar in in t verleden heeft kunnen voor zien is er niets veranderd". De Leidse lexicograaf dr. C. Kruyskamp, samensteller van Van Dale's woordenboek. LEIDEN Over de dubbelzinnig heid in de democratie sprak gister avond in de Rijnlandflat prof. dr. B. W. Schaper tijdens een bijeenkomst van het Humanistisch Verbond. Bij de algemene drift naar democrati sering. aldus spreker, constateert men nogal eens enige begripsver warring. Er zijn weinig staatkundige termen en systemen, die zoveel aan leiding tot misverstand, tegen strijdigheid en dubelzinnigheid geven als wat met democratie wordt aange duid. Daartoe draagt bij. dat ?an de democratie twee aspecten kunnen worden waargenomen, die zelf met ADVERTENTIE tegratie met de Haarlemse Diepdruk Industrie geen einde zal maken aan deze zo waardevolle traditie. Dat het niettemin een werk voor Ja ren zal zyn is duidelijk, want Van Dale telt altijd nog zo'n drie miljoen woorden. ^SPEELT VOOR SINTERKLAAS Van 18 november tot en met 1 december grote aktie T in de Leidse binnenstad. Duizenden guldens aan geldprijzen. Haal deelna- *1 meformulier bij een van de zaken van het Leids City Centrum. (Koopavonden: van 30 no vember t/m 4 december tot 21.00 uur. Sluiting op 5 december om 17.00 uur.) WÊÊÊÊÊÊÊP elkaar ln strijd kunnen geraken, nl. het aspect van de vrijheid, via demo cratische instellingen gegarandeerd en dat van de participatie, het deel nemen aan de regeling van gemeen schapszaken. Een globaal overzicht leert, aldus prof Schaper, dat vanaf de Griekse oudheid het vrijheidsbeginsel in de Europese sfeer een centrale rol speel de. Tot diep in de 19e eeuw droeg het een sterk individualistisch ka rakter. tegen de collectiviteit gericht. Voor de grote massa was deze vrij heid echter een fictie. Nu die massa voor zich een eigen vryheidssfeer via de macht der collectiviteit poogt te veroveren, doet zich het probleem voor, of in de massa-democratie de Individuele vrijheid niet dreigt ten onder te gaan. Ook de ontwikkeling van het par ticipatie-aspect leidde in de historie tot verrassende resultaten. Rousseau's algemene volkswil ontaardde in de Franse revolutie tot de Jacobijnse terreur, zoals de volkdemocratie in feite een partydictatuur betekende. De volkssouvereiniteit betekende in de 19de eeuwse burgerlijke staat in feite de heerschappij van de bezit tende klasse. In de 20ste eeuwse mas sa-samenleving wordt via staatsbu reaucratie en allerlei oligargische tendensies een werkelijke participatie evenzeer verijdeld als de individuele vrijheid bedreigd. De reactie op deze situatie kan er volgens spreker één zijn van apathie of blinde overgave aan een of andere leidersfiguur of heilsleer. In de jon- ste tijd neemt zy echter de vorm aan van een algemeen participatiestreven op alle mogelijke levensterreinen. De vraag is nu: Is deze participatie een modegril of een nieuwe etappe in een steeds verder voortgezet democrati seringsproces? Een afdoend antwoord op deze vraag is daarom al niet mogelijk, al dus eindigde prof. Schaper, omdat democratie als. zodanig een discussie zonder eind betekent. ADVERTENTIE Verrassend veel en mooi in maxi, in midi maar ook in mini. Een aktuele kollektie, nieuwe kleuren, fijne dessins, prettige stoffen: alles wat nieuw is vindt U bij Vinke... Leiden Hoogstraat 1-3 LEIDEN Gisteren zei iemand tegen me: "Jij bent een echt prome nademannetje". HU komt veel in aan raking met Leidse middenstanders, van wie de meerderheid zJ. geen voorstander is van het maken van wandelstraten. Zijn uitspraak klopt: als bezoeker van de binnenstad >n misschien als niet-automobilist! zou ik de Leidse binnenstad willen ipiegelen aan byv. het centrum van Den Haag, waar de promenade steeds neller "loopt". Het is niet alleen om deze reden, iat ik een foto publiceer van een splinternieuwe promenade, de eerste chte in Haarlem. Ik knipte dit frag- nent uit het Jongste NZH-maand- >lad, dat dit commentaar erby chryft, wat interessant is. omdat in j ■eiden dezelfde onderneming het penbaar vervoer regelt. "Het is vanzelfsprekend een goed nltiatief van de gemeentelijke over- ïeid en middenstand om het winke- end publiek te vrijwaren van brom- ietsgerace en claxongeloei. Er moet ?chter met klem op worden gewezen, lat bl) verdere plannen tot afsluiting /an straten het openbaar vervoer jrimair gehoord moet worden. Het jpenbaar vervoer heeft een sterk so ciale functie en het zou zonder meer onverantwoord zijn de stadsbussen te dwingen de reizigers aan de rand van de binnenstad af te zetten. De bus moet de passagiers brengen naar de geëigendste plaats, nj. het hart van de stad. Auto's aan de rand ls een goede gedachte, maar de bus moet erdóór Per slot slokt de bus ook geen parkeerruimte op". Tot zover de NZH, die in een com mentaar ingaat op het ook in het LD I gepubliceerde interimrapport van de commissie bevordering openbaar ver voer westen des land. De conclusie hiervan is: de auto is in de stad snel ler dan het openbaar vervoer. Vol gens de NZH had deze conclusie moeten worden aangevuld met deze zinsnede dus moeten de condities voor het openbaar vervoer worden verbeterd. Nu krygt de personenauto ten onrechte een nieuw aureool en de bus een trap in de rug. Er is nog een reden, waarom ik de binnenstad weer eens onder de loep neem. Er is reactie gekomen op mijn kolom van dinsdag, waarin ik het particulier initiatief van de de tailhandel prees. Een eigenaar van boetieks ln de Leidse binnenstad ls ervan overtuigd, dat dit particulier initiatief veel beter tot zijn recht zou kunnen komen. De beleidsbepaling van de gemeentelijke overheid op het gebied van het centrumverkeer vindt hij belangrijk, maar andere gemeen- Hans Melkert neemt binnenstad Auto en busemder de loep L telijke bemoeiingen staan het parti culier initiatief z.l. vaak in de weg. Ambtelijk apparaat Ik kan zUn mening onderschrijven nu ik een aantal voorbeelden heb ge hoord van bemoeiingen van het amb telijk apparaat, dat met verordenin gen in de hand bouwen, verbouwen ed. in de hand probeert te houden. Terecht houdt de gemeente hierbij een vinger in de pap, maar is dat ook nodig voor het uithangen van vlagge tjes en tal van dergelijke kleinighe den? De middenstand durft niet veel, omdat het weet, dat die gemeentelij ke vinger als een zwaard van Damo cles boven het hoofd hangt. De oudere "gesettelde" midden stander vindt dat misschien niet zo erg, maar de Jonge zakenman voelt zich de dupe van gemeentelijke be- dlllerl) als hij een zaak wil opbou wen, die zich richt op het Jonge pu- bliek. Dat publiek vraagt een andere aanpak. Hippe kleuren zijn in. Die worden overal gebruikt in de stads centra. in Amsterdam en Den Haag om voorbeelden te noemen. Maar in Leiden zyn ze vaak taboe, omdat ze niet zouden passen ln het beeld, dat men bijvoorbeeld de Breestraat wil geven. Welk beeld? De zakenman vraagt zich terecht af welk beeld aantrekkelijk is voor het publiek, dat naar die Leidse bin nenstad zal blijven komen als het een gezellig centrum is. Men wil echt wel een stukje lopen als het doel maar de moeite waard is. En de winkels moe ten het aantrekkelijk maken. Over smaak valt niet te twisten de gemeente doet dat niet. want ze schrijft haar smaak gewoon voor maar het is toch geen haalbare kaart om in één en dezelfde straat Iets, wat een pand opknapt, af te keuren en een aftandse zaak als het dicht getimmerde belastingkantoor en postkantoor Jarenlang te handhaven. Als Je het vele verveloze vaak ha veloze ziet in Leiden, vraag Je Je wel af of het zo nodig is, dat een ambtenaar ervoor waakt, dat er niet zonder vergunning een dan zelfs nog te grote vlag wordt uitgestoken. Deze gang van zaken past niet ln het beleid, dat het gemeentebestuur ten opzichte van de binnenstad wil. Er zijn plannen in de maak om een visie op het centrum te krygen. Men wacht er al Jaren op en het zal nog wel even duren. Er liggen tal van mogelijkheden om de binnenstad te verlevendigen, maar er zijn even veel moeilijkheden, vooral het par keerprobleem. Als Je bijv. denkt aan het maken van iets leuks van het Pieterskerkhof, heb Je meteen vela auto's over. Terrasje Die grote beleidsiynen liggen nog niet vast en Je vraagt Je af hoe lang dat gaat duren. In die tyd moet niet elk particulier initiatief worden ge smoord. En niet elk verzoek worden '-pzy gelegd. In de Breestraat wil men hier en daar bredere trottoirs, omdat de voetganger de weg op moet als er een paar ibrom)fietsen staan. De weg is als éénrichtingsbaan toch breed genoeg om de wandelaar tege moet te komen mei een royaal trot toir. Ik zou ervoor willen pleiten, te meer omdat er aan de zonzyde van de Breestraat in elk geval één zaken man is, die direct een terrasje wil maken als hy er de ruimte voor krygt. En dan zit ik weer op een terras figuuriyk dan en wacht op een volgende reactie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1970 | | pagina 3