ARTIS MOET BLIJVEN
Over snoek, snoekbaars en sportvissen
Uit in de Randstad
Triion een lijn 3 x sterker dan andere
Den Holder, Oudste Leidse Hengelsportzaak
JANVOSSENSTEEG 75—77
DE GOEDE VANGST
PAGINA 12
LEIDSCH DAGBLAD
ZATERDAG 31 OKTOBER 1970
DEN HAAG De actie „Artis moet blijven" is niet de eerste
hulpactie die er voor de hoofdstedelijke dierentuin is gevoerd.
Artis heeft eigenlijk gedurende haar honderddertig jarig be
staan steeds financiële zorgen gekend. Tijdens het 25-jérige
„jubelfeest" hield directeur Gerardus Frederik Westerman een
feestrede die in feite een roep om steun was.
„Blijft hem ondersteunen! Als
kind, als knaap kon hij zich stoo-
ten, kon hij struikelen, zich eene
buil in het hoofd vallen, zonder
zich ernstig te bezeren, maar nu,
nu het beengesteld vastheid ver
kreeg, nu de gewrichten de jeug
dige buigzaamheid missen, nu
kan, nu mag hij niet vallen, wil
men ernstige, ja doodelijke gevol
gen, voorkomen. Ondersteunt hem
en houdt hem vast, leden van het
genootschapOndersteunt hem en
houdt hem vast! Opdat hij zich
moedig blijve verheffen, boven
vooroordelen boven onverschillig
heid, boven naijver."
Ter verduidelijkingWesterman
had het over Artis. dat de eerste 25
Jaar doorgekomen was.
In de crisisjaren dreigde opheffing
en faillissement. Maar Juist op tijd
kochten gemeenten en provincie de
dierentuin voor 1.131.000 gulden en
sprong een reddingscomité by dat
echter niet eerder in actie wilde ko
men voor gemeente en/of provincie
Artis hadden overgenomen. Omdat
men bang was dat anders het geld
naar de schuldeisers zou gaan. Dui
zenden stortten hun bijdragen
en mede daardoor kon een nieuw
bouw, die dringend noodzakelijk was
grondig worden aangepakt.
Dat Artis een bijzondere dieren
tuin is, is boven iedere twijfel verhe
ven. Welke dierentuin is gebouwd op
de plaats waar vroeger een door de
zee verzwolgen dorpje (Outewaal) lag
en waar later krotten stonden waar
in zedeloosheid en ontucht hoogtij
vierden? In welke dierentuin diende
een rijstpelmolen als nijlpaardenstal
of zijn de wolven ondergebracht in
een voormalige kroeg?
Het begon allemaal op 1 mei 1838
toen de drie W's boekhandelaar G
G. Westerman, commissionair J W
H. Werleman en horlogemaker J. J
Wijsmuller de ..Middenhof" koch
ten, een tuin in de plantage, van 60
bij 80 meter. Jlierin bevond zich on
der meer een vijver en een oranjerie.
Van hieruit werd een oprichtings-
rondschrijven aan de burgerij ver
zonden. De oproep had succes want
spoedig meldden zich meer dan 100
personen, die voor een tientje per
jaar lid van sociëteit Natura Artis
Magistra wilden worden.
In deze tuin konden de eerste die
ren wat apen, herren en pape
gaaien die het genootschap had
aangeschaft worden bezichtigd. Te
vens hadden de leden toegang tot de
nieuwe stadsherberg, waar een groot
aantal opgezette dieren, overgenomen
van preparateur Rijndert Draak wa
ren tentoongesteld. Deze diraak werd
tot directeur benoemd tegen een
jaarsalaris van 600 gulden, maar hij
mocht als „zetbaas" van de sociëteit
ook sterke drank verkopen. Dit werd
zyn ongeluk, want hij ging ook de
alcohol van ..op liquor staande die
ren" voor de verkoop gebruiken
In 1839 werd Artis een echte die
rentuin. Men kocht de collectie die
ren waarmee de Rotterdammer Cor
nelia van Aken door Europa trok.
voor 30.900 gulden. Een fortuin in die
jaren.
Maar Artis kreeg wel in een slag
een groot aantal dieren binnen haar
muren, zoals een leeuw, vier tygers,
een olifant, hyena's, een gnoë, twee
lama's, een zebra, diverse apensoor
ten, knaagdieren, vogels en reptie
len.
Van Aken gaf een groot aantal bij
zonderheden van de dieren er gratis
bij: „Een bruine congua of Zuidame-
rikaanse leeuwen-tijger zonder ma
nen (een poema), een worgserpent
van Abasini «python), een zwiep-
slang van Brezielje en een kaayman,
een pillicaan van de Caap en twee
roode ibisse van de Caap dewelke
des zomers gewoonlijk haar ye legge.
De oppassers 7 gulden per week
werkten 12 uur per dag, maar
omdat Westerman dat nogal lang
vond schafte men hangmatten aan
waarin de mannen in „vaste livery
voor knegts en sjouwerlieden" een
tukje konden doen.
De oppassers verdienden er wat by
door katten, ratten en muizen te
vangen. Een aardige by verdienste
want voor een dode kat werd 50 cent.
voor een rat 5 cent en voor een
muis een cent betaald
Verschillende Nederlanders schon-
1 ken Artis dieren koning Willem
III stuurde na zijn bezoek aan Ar
tis van Het Loo een paar ringfazan-
ten.
Alle dieren werden steeds in dank
1 aanvaard, al bezorgden zy de directie
Drukke septemberdag rond
I de eeuwwisseling
heel wat noofdbrekens ze onder te
brengen. Een belangrijke diersoort,
die in bezit kwam nog voor de me
nagerie van Van Aken werd aange
schaft was een oerang-oetan. He
dier werd door een lid de heer Na-
huys Verbrugt geschonken op voor
waarde dat het eerst een maand in
Den Haag en vervolgens eenzelfde
periode in Amsterdam „ten voordeele
der armen openbaar moest worden
tentoongesteld"
Op een ladder
De medische verzorging was een
al even groot probleem als de ver
blijven voor de dieren. Dierenarts C.
F Folmer moest eens een giraffe tij
dens een bevalling helpen, staande op
een ladder. Artis was niet alleen een
I dierentuin. waar schoolkinderen
vreemde dieren konden aanschouwen,
een trefpunt van de Amsterdamse so
ciety by de muziektent, Artis ver
strekte ook inlichtingen aan Charles
I Darwin, nam de kunstmatige visteelt
ter hand en zette met steun van het
ministerie van Binnenlandse Zaken,
duizenden zalmen ten behoeve van
de zalmvisserij in de Nederlandse ri
vieren uit.
De oppasser moest de visjes tel
len en de gestorven diertjes dage
lijks uit de bassins verwijderen. Hoe
de man dit heeft kunnen volhouden
is een raadsel, wanneer men zijn
dagrapporten ziet uit 1877: 1 mei 432
zalmpjes dood. 2 mei 433 zalmpjes
dood 3 mei 386 zalmpjes dood. en
zovoort enzovoort.
Artis heeft in haar 131-Ja.rig be
staan steeds bijzonder actieve direc
teuren gehad, waarbij dr. Sunier, die
de dierentuin door crisis en oorlogs
jaren heen loodste een bijzondere
plaats inneemt. Eén ding hebben zij
gemeen, geldgebrek. Nee, directeur
zyn van de Amsterdamse dierentuin
is nooit geen financieel pretje ge-
weestr
Zoo was Artis, zo is Artis, J. G. Nieu-
wendijk: uitgeverij J H. de Bussy
NV, Amsterdam, f 9.90 per paper
back vol anecdotes, foto's, gravures,
convocaties, rekeningen. Een deel
van de opbrengst is voor het fonds
„Helpt Artis" bestemd.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Avifauna: schitterende collectie vogels uit de gehele wereld, kano
vijver, wandelpark, speeltuin, restaurant. Geopend van 8.30 tot
24 uur.
AMSTERDAM
Theater Carré: t.e.m. 15 nov. 20 uur Roemeens Staats Operette
theater „Grafin Maritza".
Shaffy Theater: t/m 12 dec. 20.30 uur Cabaret Frans en Fiet Koster
„Vooral Fiet".
RAI-gebouw: 6 t m 16 nov. 20 uur Amerikaanse IJsrevue „Holiday
on Ice", 1 nov Cabaret Fons Jansen Driemaal andermaal, 1 nov.
14 en 20 uur Int. Indoor Concours Hippique
Rijksmuseum: t m 8 nov. ma. t/m za. 10-17, zo. 13-17 uur Franse
grafiek uit de 19de eeuw.
Concertgebouw: 6 nov. Cabaret Pepyn Opus IV, 1, 5 nov. Concert
gebouworkest.
Stadsschouwburg: 1, 5 nov. Nationale Ballet.
DELFT
Stadsdoelen: 1, 2 nov. Jasperina de Jong-show.
DEN HAAG
Diligentia: 6 tot 28 nov. beh. zo. en ma. Cabaret Fons Jansen
„Driemaal andermaal".
Circustheater: 5. 7. 8 nov. Nederlandse Operastichting „La Boheme".
Congresgebouw: 6, 7 nov. Residentieorkest o.l.v. Willem van Otterlo.
Kloosterkerk: 7 nov. Nederlandse Bachvereniging.
Gem. Museum: t m 15 nov. ma. t'm za. 10-17 en zo. 13-17 uur
Kontrasten 22 Nederlandse kunstenaars van nu.
DORDRECHT
Kunstmin: 3. 4 nov Stichting Amsterdams Volkstoneel „De Jantjes"
7 nov. Cabaret Seth Gaaikema, 5 nov. Rotterd. Philharmonisch
Orkest.
GOUDA
Schouwburg: 4 nov. Rotterd. Philharm. Orl»est.
HAARLEM
Stadsschouwburg: 7, 8 nov. Cabaret Herman van Veen.
Concertgebouw: 3 nov. Noordhollands Philharmonisch Orkest.
LEIDEN
Stadsgehoorzaal: 10 nov. Residentie Orkest o.l.v. Willem van Otterlo.
ROTTERDAM
Hofplein theater: 1, 3 t/m 8 nov. Blijspel „Nee schat, nu niet".
Groote Schouwburg: 7 nov. Jasperina de Jong-show.
Rotterdamse Schouwburg: 2 nov. Nationale Ballet.
De Doelen: l nov. 20.15 uur Newport Jazz festival" met Charlie
Mingus Quartet, Earl Hines Quartet, Clark Boland Big Band en
Dizzy Gillespie
DOOR BRAM VAN LEEUWEN
Wanneer da dagen steeds korter worden en de winter
met rasse schreden nadert vermindert de belangstelling
voor de sportvisserij aanmerkelijk. Maar er blijft nog al
tijd een groep over, die er ook in barre koude op uit trekt
om een visje te verschalken. Zelfs een dikke ijslaag op het
water houdt ze niet bij de warme kachel. Ze stoppen een
voudig een hakbijl in de vistas en gooien een hengeltje uit
in een zelfgehakte bijt.
Het overgrote deel van het Ne
derlandse visserslegioen prefe
reert echter wat aangenamer
temperaturen en iegt aan het
einde van de herfst het bijltje er
bij neer. Sommigen doen dat al
aan het eind van de zomer. Van
daar dat we voorlopig het laatste
artikel plaatsen over de sport
visserij. De afgelopen zeven
maanden heeft u wekelijks iets
kunnen lezen over de sportieve
ontspanning, die al ruim een mil
joen Nederlanders in de ban
houdt.
Terugblikkend op het visseizoen,
dat achter ons ligt zijn er zowel ver
heugende als trieste feiten te mel
den. Prettig was in elk geval, dat
dank zij de Inspanningen van minis
ter Lardinois van Landbouw en Vis
serij dit Jaar voor de eerste maal
niet met de "kuil" werd gevist op
het IJsselmeer.
Jarenlange protesten van de hen
gelsportorganisaties en visdeskundi-
gen, die met nimmer aflatende ijver
hebben gewezen op de "moord" op
de Jonge vis in het IJsselmeer heb
ben tenslotte succes gehad. Ze re
sulteerden tenslotte in een meerder
heidsbesluit van de Tweede Kamer
om de "kuil" als verboden vistuig
aan te merken.
GEBOORTE-EXPLOSIE
De beslissing kwam op het Juiste
ogenblik, omdat Juist in het zomer
seizoen van 1969 zich op het IJssel
meer een ware geboorte-explosie
voordeed bij de snoekbaars. Miljoe
nen kleine snoekbaarsjes, die anders
als "puf" verkocht zouden worden
aan de visverwerkende industrieën
krijgen nu de kans uit te groeien tot
volwassen exemplaren, die straks
een waardevolle bijdrage kunnen le
veren tot een verbetering van de vis
stand in grote delen van ons land.
Volgens de recente berichten blijkt
het ook dit Jaar weer een goed Jaar
te zyn geweest voor de vis in de
voormalige Zuiderzee. Opnieuw is er
bijzonder veel snoekbaars geboren.
Nu zaten we in ons land wel te sprin
gen om een flinke aanvulling van de
roofvis, want hun vertegenwoordi
ging is de laatste Jaren maar ma
gertjes. Vooral met de snoek gaat
het nog steeds verder bergafwaarts
en Ik geloof dat wanneer we zo
doorgaan de hoop voor de toe
komst maar beter kunnen richten op
de snoekbaars.
Misschien, dat deze roofvis er voor
kan zorgen, dat de zich steeds uit
breidende witvisstand wat binnen de
perken blijft. U kent waarschijnlijk
allemaal de klacht, dat ons viswa
ter langzaam bezig is te „verbra-
semen". Steeds meer witvis en
vooral brasem is er de oorzaak
van, dat het aanwezige voedsel in
het water niet meer voldoende is zo
dat gedegenereerde vis een steeds
vaker voorkomend verschijnsel is.
Die overbevolking van ons viswa
ter heeft een tweeledige oorzaak.
Enerzijds wordt het kuit van de vis
niet meer in dergelijke grote hoe
veelheden als vroeger geconsumeerd
ADVERTENTIE
Triion van Pezon Michel in elke dikte van 8/00 tot 50/00,
Triion vist lichter, ls sterker en onzichtbaar in water
door de roofvis om de doodeenvou
dige reden, dat er niet al te veel
roofvis meer is. Bovendien krygen
door de afwezigheid van roofvissen
de zwakke broeders, die anders op
de menukaart van de snoek en de
baars voorkwamen, de kans om in
leven te blijven.
SNOEKSTAND
Ook voor de sterk teruglopende
snoekstand in ons land zyn verschil
lende oorzaken aan te geven. Ener
zijds heeft de watervervuiling na
tuurlijk slachtoffers gemaakt, maar
anderzijds zijn het toch vooral de
sportvissers zelf geweest, die het ge
brek aan roofvis in de hand hebben
gewerkt. Zij hebben zonder er by na
te denken de afgelopen decennia
poldersloten, kanalen en plassen be
roofd van de snoek. Grote knapen,
die voor een flink nageslacht hadden
kunnen zorgen werden zonder par
don uit het water geslingerd en mee
naar huis genomen.
ADVERTENTIE
Morsstraat 47, Leiden, tel. 21751.
Niet enkele, maar vele tientallen
knapen zyn op die manier een droe
vig lot niet bespaard gebleven. De
sportvissers hebben op het ogenblik
de toekomst van de snoek voor een
groot deel in eigen hand. Gaat men
voort op de ingeslagen weg, dan zal
ons viswater steeds meer „verbra-
semen" en wordt de snoek straks
even zeldzaam als de meerval.
Slaan we een andere weg in dan
kan de Organisatie ter Verbetering
van de Binnenvisserij een goede
dienst bewijzen.
Deze organisatie, zal zich nog
veel meer dan voorheen moeten
beijveren voor de uitzetting van
roofvis, en wel snoek in het bijzon
der. Dat zal wel op een verantwoor
de manier moeten gebeuren en in
water dat daarvoor geschikt is. Nog
te vaak is de afgelopen jaren poot-
snoek in water uitgezet, dat door de
mate van verontreiniging of door het
ontbreken van goede paaiplaatsen
voor de snoek, een totale mislukking
werd. Weggegooid geld dus.
OVER DE BALK
Ik kan me ook niet aan de indruk
onttrekken, dat er binnen de „geor
ganiseerde hengelsport" wel eens
wat geld over de balk wordt ge
gooid. In ieder geval zodanig, dat
het niet aan de hengelsport ten goe
de komt. We zitten in Nederland nog
steeds met twee overkoepelende or
ganisaties. die op diverse urgente
punten een weinig slagvaardig be
leid hebben gevoerd. Bovendien zijn
er voortekenen die er op wijzen,
dat net zowel bij het Centraal Ne
derlands Hengelaars Verbond als by
de Algemene Hengelaars Bond niet
al te best botert door interne strub
belingen.
Bij het Centraal Nederlands Hen
gelaars Verbond heeft dat reeds tot
enkele mutaties in de bestuurssa
menstelling geleid Bovendien heeft
I de grootste aangesloten bond. de
Hengelaarsbond voor Leiden en Om
streken met circa 4000 leden enkele
weken geleden besloten de CNHV-
i gelederen te verlaten. In deze perio
de, waarin een afbrokkeling van de
overkoepelende bonden zich dreigt
voort te zetten is er een nieuwe sa
menwerkingsvorm ontstaan. die
steeds meer aandacht begint te kry-
I gen.
Dat is de federatievorm, waarvan
we al een fraai voorbeeld hebben in
zuid-west-Nederland. Daar bestaat
reeds geruime tijd de zogenaamde
Delta-federatie, een krachtig lichaam
waarbij een groot aantal hcnge.spori-
verenigingen is aangesloten. Para
depaardje van deze federatie is het
Veerse Meer waar de forellen —een
bijzonder geslaagde proef van de
O VB tot recordlengten en gewich
ten blijken uit te groeien. Ook in
Zuid-Holland is een begin gemaakt
met een nieuwe federatie, waarbij
inmiddels ruim zevenduizend henge
laars zyn aangesloten.
VISWATER
Een veelbesproken punt in henge
laarskringen was het afgelopen sei
zoen opnieuw de toenemende water
verontreiniging. In het zuiden van
het land hebben de sportvissers met
lede ogen moeten aanzien, hoe de
rijke visstand van de Maas werd ge
decimeerd door de lozing van giftige
afvalstoffen. Ook elders in ons land
deed zich op diverse punten weer een
massale vissterfte voor. Als we minis
ter Bakker van Verkeer en Water-
ADVERTENTIE
Hengelsportartikelen
De grootste Keus
Mitchell en Cap-dealer
FA. TEUNISSEN
LEVENDAAL 28 - LEIDEN
Dergelijke federaties hebben als
sterke band de uitwisseling van vis
water onderling. De leden van de ene
vereniging mogen als ze ten
minste aangesloten zijn bij de fede
ratie ook vissen in het water van
de andere aangesloten verenigingen.
En zonder één cent extra te betalen.
De verenigingen blijven op die ma
nier baas in eigen water ,om een
kleine variant van de Dolle Mina's te
citeren.
staat mogen geloven kunnen wij,
sportvissers, in 1985 weer overal de
hengel uitgooien, tenminste wanneer
Jaarlijks een bedrag van 200 tot 250
1 miljoen gulden wordt geïnvesteerd in
de bouw van rioolwaterzuiverings-
1 installaties.
Hoopgevend is, dat binnenkort de
Wet Verontreiniging Oppervlakte
water in werking treedt en de indus
trie daarmee wordt gedwongen maat
regelen te nemen tegen ongezuiverd
afvalwater. In eerste opzet zijn de
bedragen die betaald moeten worden
niet bijster hoog, maar minister Bak
ker heeft aangekondigd dat de hef-
fingen snel worden opgetrokken. De
lage heffing aan het begin is be-
I doeld om de industrie nog een laat
ste kans te geven zelf maatregelen te
treffen.
WANTROUWEN
Dezelfde minister wordt overigens
in sportvisserskringen weer wantrou
wend gevolgd, wanneer hy spreekt
over de aanleg van „smeerpijpen"
naar de Waddenzee en het Eems-
Dollard-gebied. Met een pijpleiding
vanuit het gebied met strokantorfa-
brieken en bieten verwerkende bedrij
ven in het vooruitzicht is er vooral
door de sportvissers in het noorden
fel geprotesteerd tegen deze regel
rechte aanslag op de „kraamkamer
kamer van de Noordzee". Sport
vissers staan by die protesten niet
alleen. Talrijke instanties in Duits
land en biologen hebben reeds ern
stige waarschuwingen gericht aan de
minister en de vrees geuit dat de rijke
visstand in het Waddengebied straks
vergiftigd zal worden door de afval
stroom uit Groningen.
Ik wilde ditmaal niet in mineur
eindigen Het sportvisserslegioen
groeit nog steeds hard en door de
bouw van zuiveringsinstallaties zijn
hier en daar aanmerkelijke verbe
teringen opgetreden in de waterkwa
liteit. Vanzelfsprekend heeft dat ook
een gunstige uitwerking gehad op de
visstand ter plaatse. Dat in ons land
nog steeds flinke exemplaren te van
gen zijn, bewijzen overigens de eind
klassementen van KRO's Koning
Kanjer-competitie.
De Kanjer Koning van 1970. de
heer T. Otten uit Tiel meldde het
afgelopen seizoen twaalf brasems die
in lengte varieerden van 55.2 tot 67.3
centimeter. Bovendien wist hij vier
voorns te verschalken die stuk voor
stuk meer dan dertig centimeter wa
ren, terwijl hij ook nog een zeelt ving
van 46 cm. De grootste voorn, die in
deze competitie werd gemeld had
een lengte van 40 cm; de heer H.
Mattemaker uit Enschede, Kanjer
Koning in 1969 was in de afdeling
„karpers" de beste met een exem
plaar van 92 centimeter. Een baars
van 48 cm, een snoekbaars van 99
cm en een snoek van 120 cm waren
ook ruimschoots voldoende om tot
KRO-kanjer te worden gepromo
veerd. Trouwens, ook een barbeel
van 78 cm. een paling van 97.5 cm
en een forel van bijna 65 cm mogen
er zijn.
Zoals elk seizoen zullen er op tal
van plaatsen nog grotere exempla
ren zyn verspeeld. Die zijn dan on
getwijfeld bestemd voor smaakvol
opgedisteverhalen tijdens de lange
winteravonden. Want wat is tenslotte
een sportvisser zonder zijn vissers-
latijn?
Wedstrijdvissers in Oude We
tering.
(Foto Leidsch Dagblad)
ADVERTENTIE
UW HENGELSPORTZAAK
Fa. Robbers Zn.
HAVEN 24-26A, LEIDEN, TEL. 25107
