Vuil lozen op rivieren is roofbouw
4
actueel bij vkike,
Dr. Golterman contra minister Bakker
Ontkoppeling
van initiatief
niet mogelijk
>e£ïondjeft^e
°°r 's avonds^
hspfveewspmend ccatnieuws
rrico
era achryuen
r
niet vergeten- ïHco eten
PvdA, D '66 en PPR
VRIJDAG 30 OKTOBER 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 18
Woensdag 21 oktober j.l. las ik in
de krant, dat minister Bakker van
Verkeer en Waterstaat er stellig van
overtuigd is, dat de Nederlandse op
pervlaktewateren binnen 15 jaar
van overtollig vuil gezuiverd kunnen
worden en dus weer schoon zullen
zijn.
Verheugd over deze verrassende
mededeling voor ons land het bes
te nieuws sedert jaren ben ik het
betreffende artikel gaan lezen op zoek
naar de nieuwe vinding, die als een
deus ex machina ineens tot stand
moet brengen, wat tot voor kort on
mogelijk leek. Al lezend groeit de te
leurstelling: geen nieuwe wegen,
geen nieuwe ontdekkingen, niet eens
de aankondiging van het zo broodno
dige wetenschappelijk onderzoek.
Het werd mij duidelijk, dat de
minister zijn overtuiging baseerde
op de nieuwe Wet Verontreiniging
Oppervlaktewater. De teleurstelling
gaat vervolgens over in schrik, wan
neer we lezen, dat de bestaande
vervuiling van 15 miljoen tot 414
miljoen inwoner-equivalenten moet
worden teruggebracht en dat deze
laatste hoeveelheid aanvaardbaar is,
omdat deze graad van vervuiling
wordt opgeheven door het zelfreini
gende vermogen van het water.
king Bedoelt de minister daar heus
mee, dat het ongezuiverde afvalwa
ter van 414 miljoen Nederlanders in
net oppervlaktewater van Nederland
mag vloeien, zonder het normale le
ven in dit water aan te tasten?
Weet de minister, dat we in Neder
land ongeveer 5 km3 oppervlaktewa
ter hebben? Gelooft hij echt, dat 1
km3 oppervlaktewater het ongezui
verde water van 1 miljoen mensen
kan opvangen? Myn collega in Pal-
lanza maakt zich er terecht al zor
gen over, dat in het Lago Maggiore
1 km3 water het afvalwater van
16.700 mensen moet opvangen.
Verder, wat is toch dat z.g. zelf
reinigend vermogen? In de ondiepe
Nederlandse plassen vindt een ster
ke accumulatie plaats van alles wat
er in terechtkomt, zoals een dikke
laag organisch slib, ophoping van
zware metalen, stapeling van fosfa
ten. Door deze accumulatie is op de
zelfreinigende werking, die vroeger
in onze plassen misschien wel plaats
gevonden heeft, al zo'n roofbouw uit
geoefend, dat er nu althans niets
meer van over is.
De afbraak die door de z.g zelf
reinigende werking optreeedt, leidt
tot mineralisatie van de af te bre
ken verbindingen. Wanneer deze
stoffen afgebroken zijn, blijven de
stikstof en de fosforzouten. Daar de
ze in onze oppervlaktewateren blij
ven door de al genoemde accumu
latie kunnen zij als voedingszou-
Zelfreiniging
In de eerste plaats moeten we
echter al een vraagteken plaatsen
bij het begrip zelfreinigende wer-
ADVERTENTIE
Hoeveel kazen
zon de eerste
prijs zijn?
„Elégance 1970"
Bij „élégance anno 1970" horen, j
ook vossebonten die geverfd zijn in
onwaarschijnlijke kleuren: marine
blauw bijvoorbeeld, bij donkerblau
we broekpakken. Vossebont in natu-
relkleuren wordt verwerkt tot brede
hoedranden, manchetten en zoomgar-
neringen van tweedmantel. Wie geen
behoefte heeft aan dierenvachtjes
kan mantels en capes dragen van
tweed, afgebiesd en gegarneerd met
kunstleer. En over garneringen ge
sproken: Nederlandse warenhuizen
verkopen imitatie-bontrand per me
ter, waarmee iedereen die een beet
je handig is, zelf kan proberen om
een mantel van vorig jaar aan te
passen aan de tendenzen van deze
winter.
DEN HAAG (GPD) PvdA.
D'66 en PPR zullen bij de be
handeling van hun voorstel tot
invoering van een districtenstel
sel in combinatie met de recht
streekse verkiezing van een ka
binetsformateur gelijk optreden
en niet ingaan op voorstellen tot
ontkoppeling van beide zaken.
Dat hebben drs. J. M. den Uyl
(PvdA), mr. H. van Mierlo en
drs. J. M. Aarden (PPR) giste
ren verklaard by de indiening
van het initiatiefvoorstel. Wordt
het voorstel niet aangenomen,
dan zullen zy het tot inzet van
de verkiezingen maken.
Het voorstel, ingediend door
drs. J. van Thijn <PvdA>, mej.
mr. A. Goudsmit (D'66) en drs.
J. Aarden is nagenoeg gelyk aan
het advies dat de meerderheid
van de staatscommissie Cals-
Donner heeft gedaan, maar dat
niet door de regering is overge
nomen. Centrale gedachte ach
ter het voorstel is dat de kiezer
meer inspraak moet krijgen in
de kabinetsformatie.
De indieners achten de twee
voorstellen afzonderlijk onvol
doende om de kiezer die inspraak
te garanderen. Alleen in een sa
menhang zien zij de voorstellen
als een verbetering van ons
staatsbestel.
In de gedachtengang van de
indieners komen de partyen voor
de verkiezingen zo veel mogelijk
in onderlinge samenspraak tot
een gemeenschappelijke kandi
daat, die kans maakt op de vol
strekte meerderheid. Behaalt
geen der kandidaten die meer
derheid, dan doet de Tweede
Kamer wettelijk een aanbeve
ling aan het staatshoofd.
Is er wel meerderheid voor een
bepaalde kandidaat, dan wordt
hem de vorming van een kabi
net opgedragen, dat kan rekenen
op het vertrouwen van de Ka
mer. Ontbreekt dat vertrouwen,
hetgeen theoretisch mogelijk is,
dan wordt het parlement ont
bonden en worden nieuwe ver
kiezingen uitgeschreven.
Om te voorkomen dat er maar
lukraak kandidaten worden ge
steld, willen de initiatiefnemers
het recht van kandidaatstelling
beperkt houden. Iedere kandi
daat zou tenminste vijf kamer
leden achter zich moeten heb
ben of zoveel kiezers als voor die
vijf kamerzetels nodig zijn. Vol
gens het voorstel wordt het land
ingedeeld in maximaal 15 kies-
gebieden, die elk tien zetels be
zetten. Binnen deze kiesgebie-
den kunnen de lijsten worden
verbonden, zodat by de toewij
zing van de restzetels deze lijsten
als één worden beschouwd.
Drs. E>en Uyl zei gisteren dat
drie leden van zijn fractie hun
oordeel nog voorbehouden. Hij
realiseerde zich dat het wets
ontwerp door de koppeling van
de beide voorstellen wellicht niet
haalbaar zal blijken (de kamer
meerderheid wil namelijk geen
gekozen formateur) maar vond
desondanks deze koppeling nood
zakelijk om de kiezer meer in
vloed op de regeringsvorming te
geven.
Het KVP-initiatief tot verho
ging van de kiesdrempel noemde
drs. Den Uyl, gezien in het licht
van deze doelstelling van onder
geschikt belang.
Het zal van de wijze waarop
de KVP zich tegenover het
thans ingediende initiatief op
stelt, afhangen of de PvdA het
KVP-voorstel zal steunen.
ADVERTENTIE
natuurzuivere pepermunt
ten gebruikt worden voor de opbloei
van algen. En zo krijgen we weer
even veel organische stof terug als
we oorspronkelijk hadden.
Grote rivieren
Misschien wil de minister, die 414
miljoen inwoner-equivalenten spui
en in onze grote rivieren. Het be
grip zelfreinigende werking is ook
aan rivieren ontleend en vandaar
ten onrechte overgebracht naar on
ze plassen. Maar de Rijn, die in
Duitsland, en de Maas. die in jns
land, al overbelast worden met af
valstoffen hebben geen zelfreinigen
de werking meer.
Minister Bakker weet, dat de gro
te vissterfte vorig jaar, die zo pret
tig aan de endosulfanvergiftiging kon
worden toegeschreven, ieder jaar
kan optreden door het in de RUn
steeds stijgende zuurstoftekort. Na
tuurlijk kan de Ryn en de Maas
worden gebruikt als smeerpyp, om
ongewenste vuiligheid naar zee af te
voeren, een oplossing, die ook elders
wordt toegepast. En zo wast de mi
nister dan de handen in onschuld, al
thans met zoet water. Maar genera
ties na ons zullen dan met het pro
bleem zitten van een zee, waarin
het zelfreinigende vermogen door de
ze roofbouw is vernietigd. A propos,
hoe is de minister er toch zo zeker
van dat het zelfreinigende vermogen
in het Eems-Dollard gebied de ba
lans in evenwicht kan houden en dat
van dit vermogen gerust gebruik
kan worden gemaakt? Is dit in een
model bestudeerd? Op dezelfde we
tenschappelijke manier als de bouw
van stuwdammen in het waterloop-
kundig laboratorium is bestudeerd?
Of is het één en ander gebaseerd op
slagen in de lucht? Op dezelfde sla
gen in de lucht, als waarop de ver
ontrustende situatie in IJmeer, Gooi
meer, Eemmeer en de Veluwerand-
meren gebaseerd is?
Huisdieren
Moeten we verder er geen reke
ning mee houden, dat, wanneer wij
I zelf doorgaan Ryn en Maas te bevui
len. Duitsland en Frankryk dan nog
i naar ons zullen luisteren als we om
zuiver Rijnwater vragen? Nee, op
j de grote rivieren kunnen we niet re
kenen en dus keren we terug naar
het probleem van de 15 miljoen men-
1 sen en 5 km3 oppervlaktewater. Ove-
j rigens als alle afvalwater gezuiverd
zou worden, blyft er altijd nog 't af-
j valwater van 1*4 milj. mensen over
daar de beste zuivering op zijn hoogst
slechts 90% van de af te breken stof-
j fen afbreekt. En weet de minister
dat die 10% die niet afgebroken
wordt misschien wel tot de zeer onge
wenste verbindingen behoort, juist
omdat ze niet afgebroken kunnen
worden?
En hoe moeten wy ons voorstellen,
j dat de Nederlandse plassen zich zul-
len herstellen van de door roofbouw
opgelopen schade, wanneer die 114
i miljoen equivalenten daar toch nog
invloeien?
Hier is onderzoek nodig, en niet
I de zelfbewuste verzekerdheid van
het wel goed te doen. Die verzekerd
heid zonder onderzoek is er ook niet
als het om het Deltaplan gaat, want
dan wordt alles eerst minutieus on
derzocht. De visie van een Delta
plan en niet het optimistische idee,
dat over 15 jaar alles in orde is
hebben we ook nogdig om het pro
bleem van de waterkwaliteit te lijf
te gaan. 15 miljoen inwoner-equiva
lenten en een zeer grote dichtheid
van industrie maken het probleem
van al val waterlozing in 5 km3 op
pervlaktewater bijna onoplosbaar.
Daarom is onderzoek nodig om
nieuwe, originele methoden te vin
den. We zullen ons moeten afvragen,
of die oude biologische methoden,
zoals aktief slib en oxydatiebedden,
wel die universele oplossing bieden,
die we nu nog aan ze toedichten. Er
is visie nodig om aan ongehoorde op
lossingen te denken, waar ik er maar
éen van wil noemen, n.l. het droog-
dampen van afvalwater door ge
bruik te maken van de afvalwarmte
van de nieuwe nucleaire electrici-
teits-centralen.
Beter gebruik
Heeft minister Bakker er al aan
gedacht, dat dat met veel geld kan
en dat de Friese centrale misschien
wel beter gebruikt zou kunnen wor
den voor het Oost Groningse afval
water dan het Eems-Dollard ge
bied? Als er straks in Nederland
100.000 Megawatt geïnstalleerd is, is
er voldoende warmte om enkele km3
droog te dampen
En misschien zou het Groningse
(droge) afval wel goed gebruikt kun
nen worden als compost, daar hier
voor dezelfde eigenschappen nodig
zijn, die dit afval in de zee zo ge
vaarlijk kan maken. Waarom is het
geld er nu niet om het Groningse af
val eerst te zuiveren? Voor het Del
taplan was het geld toch immers ook
direct beschikbaar? Heeft de volks
vertegenwoordiging u de gevraagde
kredieten niet verleend? Of hebt u
er niet om gevraagd in het idee dat
die roofbouw onze tijd wel uit zal
houden?
Ook over het kostenaspekt verschil
ik trouwens met de minister van me
ning. Hij rekent ons voor, dat de
kosten van de benodigde zuiverings
installaties 3 3!4 miljard gulden be
dragen, dus 200 miljoen per jaar. Op
het ogenblik wordt jaarlijks 100 mil
joen besteed. De extra investeringen
moeten worden bekostigd uit de
steeds hoger wordende heffingen, die
de minister nu op twee gulden stelt
Maar dat levert per jaar maar 30
milj. extra op. En hoe kan de be
windsman voorkomen dat deze 30
molj. niet al gebruik worden voor die
erest 100 milj. Straks zal iedere wa
terbeheerder zijn budget op die hef-
ringen willen sluitend maken en geen
extra geld willen fourneren. De mi
nister kan niet voorkomen, dat de
waterbeheerder zijn nu ongedekte uit
gaven uit die heffingen gaat bestrij
den. En dat betekent dat die heffing
7 keer zo groot moet worden. Voorts
spuit iedere inwoner zoveel voedings-
zouten in het oppervlaktewater als
overeenkomt met een organische stof-
produktie van 10 maal de lozing van
die organische stof zelf, die bewuste
B.O.D. of C.OD., waarop de heffing
berust. En toch komt de bestrijding
van die voedingsstoffenlozing maar
heel langzaam op gang. En u hoeft
maar te kijken naar de groene on
smakelijke kleur van de randmeren
van de IJsselmeerpolders om te we
ten hoe urgent het probleem is.
Straks volgt het IJsselmeer zelf.
Randmeren
Sprekende over de randmeren. Am
sterdam loost nu nog vele honderd
duizenden inwoner-equivalenten on
gezuiverd in het toekomstige IJmeer.
Vindt de minister niet dat met de
miljoenen voor dijkbouw. ook de mil
joenen voor de zuivering daarvan op
tafel moeten komen? Die miljoenen
krijgen we niet uit die twee gulden
per inwoner-equivalent. Als we nu
eens begonnen met die miljoenen in
te calculeren in het IJsselmeer-inpol-
deringsbudget. Dan kunnen we altyd
later proberen een deel terug te kry-
gen, als maar eerst de installatie er
is. Maar od het ogenblik wordt al wel
15 jaar gepraat hoe en wanneer dat
geld moet komen. Toen ik b.v. in 1965
verontrustende mededelingen over de
Loosdrechtse Plassen het licht liet
zien. wisten de beleidsmensen my te
vertellen, dat de rioolwaterzuivering
van Loosdrecht er snel zou komen
Maar de ruzie over die financiering
loopt nu ongeveer 6 jaar later
nog.
De Nederlandse waterstaat-inge
nieurs hebben in de strijd tegen de
zee altijd een vooraanstaande plaats
in de wereld ingenomen. Nu moet dat
ook gebeuren in de strijd tegen de
watervervuiling. Hieraan zitten na
melijk even grote gevaren verbonden.
En daarvoor is onderzoek nodig en
visie en durf. Als de regering dat nu
niet kan opbrengen, gaat de naam
van minister Bakker verbonden met
de grote smeerpijp, de Nederlandse
politieke geschiedenis in.
Mentaliteit
De Nederlandse mentaliteit is altijd
geweest ons vuil maar in het water
te gooien, of, nog algemener gezegd,
het oppervlaktewater maar overal
voor te gebruiken. Die mentaliteit
moet veranderen.
Maar helaas heeft Verkeer en Wa
terstaat met dat van Financiën
die mentaliteit ook. Anders zouden
deze beide departementen niet de
zandwinning uit het Tjeukemeer zo
veel belangrijker achten dan het lim-
nologisch onderzoek aldaar, dat voor
deze zandwinning maar zou moeten
j wijken.
j Toch is dat onderzoek, naar wat
schoon water is en wat er mee kan,
hard nodig. Precies even nodig als
Minister Bakker
felle aanval
onderzoek over gezonde mensen by de
behandeling van zieken.
Daarom vraag ik de minister, de
zelfverzekerdheid te veranderen in
onderzoek, durf en visie, om ook dit
probleem tot een goed einde te bren
gen. De tUd dringt. Anders moeten
we over 15 jaar constateren, dat ons
water nog even vuil is, zoals we nu
al horen van de drinkwaterbereiders
over de Ryn, ondanks alle optimis
tische geluiden van de vorige jaren.
Voor optimisme is nu geen tyd meer.
Dr. H. L. Golterman,
Direkteur van het Limnolo-
gisch Instituut van de Ko
ninklijke Nederlandse Aka-
demie van Wetenschappen.
Rijksstraatweg 6
NIEUWERSLUIS (U).
ADVERTENTIE
Sportieve coat
m naturel katoenen
duck.Winterwarme
borg, winddichte op-
zet kraag, maten 36-44
119.75
Jersey knickerbocker. h «mi en jaequerd.
In zwart,aubergine en bruin.maten 34-42
aqoF
Knittedlook ritscoat met behaaglijke opzetkraag. xv**
Geheel gevoerd. In rood, zwart en bruin.mt. 34-42 U VUlUt 1161 Dl]
105.-
Helenca pantalon met uitlopende pijpen. Heerlijk
warm. In zwart, bruin en aubergine, maten 34-44
28.75
Leiden
Hoogstraat 13
