indrukwekkend toneelseizoen Haat voor de deur De kleine theaters DE MAN DIE OMKEEK LITERAIRE KRONIEK VAN CLARA EGGINK Muzikale familie 20 premières in september UTERDAG 5 SEPTEMBER 1970 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 15 DEN HAAG (GPD) Al is de zomer nog niet geheel orbij, overal in Nederland komt er deze maand weer be ging in het toneel. Voor september zijn maar liefst twin- premières aangekondigd. 13; et nieuw Rotterdams Toneel be- met een spannend spel van de elsman Anthony Shaffer (twee- )roer van de meer bekende to- ichrijver Peter Shaffer), geti- „De speurhond" („Sleuth"). Pvan Ingen, die na vele Jaren de Haagse Comedie naar het ierdams gezelschap ls overge- zal men er een opwindende l d met Bas ten Batenburg In zien en om de liefde van een ge- wde vrouw, die echter zelf niet Gnele verschijnt. Haarlem, waar de Toneelgroep ;rum dan nog midden in de re- ies voor „Kees de Jongen" zit. de deuren van de Stadsschouw- gtoch al op maandag 7 septem- open voor de première van vatt espeare's ..Macbeth", te geven het National Youth Theatre, Engelse jongeren gezelschap dat ns het Holland Festival van dit een enorm succes oogstte met oetbalcomedie „Zigger zagger". ie Haarlemse première gaan de Engelsen met hun opvoering „Macbeth" en toernee van weken door Nederland maken, e en Proloog, twee gezelschap die voornamelijk Noord-Brabant ieril jmgeving als werkterrein heb- (al wagen ze zich ook wel eens worden van de grote rivieren) het seizoen intussen in men en Tilburg. Globe met eenacters die de Haagse Come- 1 eerder heeft gespeeld:„Kijken et donker" („Black comedy") The private ear" (destijds on- «1 van „Horen en zien"), bei- an de zoeven genoemde Peter ur i fer; Proloog met een wederop- ng van „De kneep' („The t') van Ann Jellicoe, vijf Jaar en door Studio gespeeld. Pro- 1 heeft bovendien een kleine oor- ;SI Milke musical in voorbere-i „Alexanders santekraam" van Heinen en Cor Lemaire. w.; 52S1 '^Kasteelheer op sokken tkelier dan achthonderd Britse kas tel zijn voor het publiek ter be- iging geopend (toegangsprijs EN shilling, kinderen half geld). SAipheidene ervan worden nog bewoond door de nazaten van milie die ze enkele generaties te- :SVfocht of liet bouwen. Nova vroeg der kasteelheren wat zijn kost- e bezittingen in huis waren en het verrassende antwoord dat iet meest gesteld was op twaalf wollen sokken die zijn moeder hem breide toen hij een jongen „Ik draag nog altijd dezelfde en en ik heb ook nog het spinne- 'II dat mijn moeder gebruikte", al- ord Mansfield, bezitter van twee den en een hele reeks titels. Centrum geeft in Haarlem acht dagen na elkaar zijn eerste twee premières. Op 11 september gaat. on der regie van Walter Kous, „Drie maanden heen" („Three months gone"), de gevoelige, werkelijkheid en verbeelding vermengende come die van Donald Hcxwart Op 19 sep tember volgt dan Gerben Hellinga's dramatisering van het beroemde jongensboek uit de jaren twintig: „Kees de Jongen" van Theo Thys- sen, waarin onder regie van Peter Oosthoek de titelrol gezamenlijk door Wim van der Grijn en Hans Dage- let wordt gespeeld, namelijk de „echte" Kees door de een, de „fan tastische Kees" door de ander. Koortsachtig weekeinde Dat weekeinde van 18 en 19 sep tember dreigt overigens, als er niet nog gauw iets aan gedaan wordt, een schoolvoorbeeld van slechte (of be ter gezegd: totaal ontbrekende) co ördinatie te worden: er hangen ons op die twee avonden, behalve „Kees de jongen", nog vijf andere premiè res boven het hoofd. Daarbij zijn getemde feeks" (Toneelgroep The ater in Nijmegen) en „Driekoningen avond" "Groot Limburgs Toneel. Maastricht», Somerset Maughams „De butler' („The servant") bij de andere helft van Theater, in Arn hem. Dürrenmatts al eerder in ons land gespeelde „Bezoek van een ou de dame" (Nederlandse Comedie, Amsterdam) en het Nieuw Rotter dams Toneel in Rotterdam. Heerlijk voor het publiek, dat vrij kan kiezen uit dat ruime aanbod, maar minder heerlijk voor de toneelcritici, die al le kans lopen onder die lawine te bekijken. Maar nog vóór het zover is, heb ben ook diverse kleine, min of meer avantgardistische theaters het nieuwe seizoen al ingeluid Het HOT in Den Haag start met een experi mentele voorstelling van De Nieuwe Komedie, gewijd aan het Oedipus complex en ontworpen door Cor Stedelinck en Albert Maurits, waar na de Haagse Comedie in hetzelfde theatertje aan bod komt met de éénacters „Leonardo's laatste avond maal" en „Duivels bij daglicht" van Peter Barnes. Het Piccolo-theater in Rotterdam begint ook met twee éénacters, maar van de Nederland se auteur Wim Burkunk: „Het ar chief" en Gottogot of de goddelijke komedie". Tezelfder tijd presen teert het Shaffy-theater in Amster dam een avond solo-toneel van John Leddy en geeft Proloog in de Eind- hovense Globe-zaal een drietal een acters van Anouilh, Tardieu en Ionesco onder de titel „Hy, zij en de anderen". Experimentele Shakespeare Een experimentele opvoering van Shakespeare's ..Measure for measu re" staat op stapel by een werk groep van de Nederlandse Comedie, maar die is voor een grotere ruim te bestemd en wordt daarom (op 10 september) in de Amsterdamse Stadsschouwburg vertoond. Meer in het kleine, maar min der in het experimentele, zoetk dp Noorder Compagnie het voor haar openingsstuk; deze neemt een paar dagen later in Drachten haar aan loop voor net nieuwe seizoen met Frederick Knotts thriller „U spreekt met uw moordenaar", die Jaren ge leden een eerste-rangs kasmagneet was bij de Nederlandse Comedie. i Dat alles maakt de première-ka - 1 lender van de maand september ech ter nog altijd niet vol, want —al j wordt het dringen er komen ook nog twee „vrije produkbies" bij: Frenkels Franks „In de holte van Je arm" met de echtparen Hermus en van Duinhoven "première in de Koninklijke Schouwburg. Den Haagt en „Nee schat, nu niet" („Not now darling"), een Engelse klucht van Ray Cooney en John Chapman, in Nijmegen. En dan is er, niet te ver geten. de opening van het nieuwe Hofplein-theater in Rotterdam met het blijspel „Vrouwen, geen pro bleem?" (Play it again. Sam") van de Amerikaanse komiek Woody Al lan. door het Nieuw Rotterdams to neel met Jules Royaards in de hoofd rol. Na dit wel bijzonder levendige be gin. zal het later in het seizoen on getwijfeld wat rustiger toegaan Voor oktober worden ons twee Tsjechows beloofd, door Globe „De kersentuin" en door de Haagse co medie „De meeuw" Ook de Noor der Compagnie gaat in die maand de serieuzere kant op met opvoerin gen van Becketts „Gelukkige da gen" en Steinbecks „Van muizen en mensen", allebei stukken die zwa re eisen aan het gezelschapje stel len. Nederlandse stukken Vóór het einde van het Jaar krijgen we voorts enige nieuwe Nederlandse stukken die belangrijk beloven te zyn: bij de Nederlandse Comedie „Het lev,en van Leopold II", een kunstig opgezette produktie geba seerd op het leven van deze Ble- gische koning., van Hugo Claus, on der regie van de schrijver zelf, en „Noach", van Anton Koolhaas, te regisseren door Fons Rademakers. Bij het Nieuw Rotterdams toneel een stuk over „De zaak Weinreb". ont staan uit nauwe samenwerking tus sen Karei Eykman, Anty Wester ling. Renate Rubinstein. Aad Nuis en Aart Staartjes; en bij het Groot Limburgs Toneel „Een postzegel van vijftien cent", het eerste toneel werk van de Maastrichtse schrijver Cees Simhoffer. Voor het HOT wordt blijkens een aankondiging, behalve het hierboven genoemde werk, „door een groot aantal Nederlandse auteurs aan verschillende projec ten gewerkt", zowel ten behoeve van de Haagse als van de Nieuwe come die, maar welke resultaten al dat werk zal opleveren zullen we moe ten afwachten. In elk geval is het verheugend dat er eindelijk weer eens belangstelling is gekomen by Nederlandse schrijvers voor het to neel en bij het toneel voor Neder landse schrijvers. Daarnaast komen er in de laat ste maanden van 1970 ook weer eni ge belangrijke buitenlandse stukken, om. „Het proces" (naar het boek van Kaf ka» bij Theater; „Cher An- toine" een nieuw werk van Anouilh, by de Haagse comedie; „Live like Een repetitiefoto van Hans Dagelet en Wim van der Grijn als Kees de jongen in het gelijkna- pigs", een sociaal-kritisch drama van John Arden, bij Globe en „Te huis". een stuk van de Zweden Kent Andersson en Bengt Bratt over het bejaardenprobleem, bij Centrum. Minder nieuwjaars-premières De plannen van de gezelschappen voor nieuwjaar en wat daarna komt hebben nog niet allemaal vaste vor men aangenomen. Wel is zeker, dat er veel minder nieuwjaarspremières komen dan anders. Tot dusver zijn er nog maar twee definitief aange kondigd. namelijk Shakespeare's O- thello' bij Globe in Eindhoven en Brechts „Leven van Galilei" bij Theater in Arnhem. Wat de tweede helft van het sei zoen betreft, kan men alvast met belangstelling uitkijken naar Frie- drich Dürrenmatts zeer vrije be werking van Shakespeare's „King John" en naar de al even ver van het origineel afwijkende bewerking van Seneca's Oedipus" door Hugo Claus, beide bij de Rotterdammers.1 terwijl ook de nieuwe kyk die Ton Lutz stellig op „De twee wezen" zal hebben (in maart bij Globe» de no dige verrassingen belooft. rnige stuk van Gerben Hellinga vader, gespeeld door Jacques nog lang haar maar dat gaat er naar het boek van Theo Thijssen.Commandeur Van der Grijn en af voor de echte kale schooljon- Kees zit aan het ziekbed van zijn Dagelet hebben hier op de foto genskop van vijftig jaar geleden. Telt men bij dit alles, behalve de en daarmee is de lyst nog op reeds genoemde, ook nog de „vrye I geen stukken na volledig dan produkties" van het Amerikaans j krijgt men toch wel een ontzaglijke blijspel „De uil en de snoezepoesrijstbrijberg van voorstellingen waar van de Musicals „Salvation" en vlin van verwacht wordt dat het Neder - ders zijn vrij", en van de ondefini- landse schouwburgpubliek zich er eerbare shew „Sex a la meunière doorheen zal eten. Maar ja, als de kwaliteit van het gebodene even indrukwekkend wordt als de kwantiteit en dat is geen geringe opgave kan het een gran dioos seizoen worden en zal voorlo pig niemand meer durven spreken van „toneelmalaise". KURT VONNEGUT JR. Slachthuis Vijf of De Kinder kruistocht. vertaling Qitg. Meulenhoff, Amsterdam. Kurt Vonnegut jr. is een Amerikaanse auteur die volgens de mededeling van de uitgever snel bekendheid heeft gekregen met zyn vier voorgaande ro mans getiteld. „Player Piano" (vertaling. De grote Pianola"), „The Sirenes of Tritan", „Mo ther Night" en Cat's Cradle" Als die vorige van de kwaliteit zyn van dit „Slachthuis Vijf" dan verwondert me dat niets. Ik lees verder dat hij „tot voor kort befaamd was als sf-auteur (zie De grote Pianola, M is SF no. 26) Ik hoop dat u verder bent dan ik en deze crypti sche tekens kunt duiden. Deze roman van Vonnegut heeft als tweede titel „De Kin derkruistocht' meegekregen in het Nederlands en deze titel is van grote betekenis. Want het is Mary O'Hare, degene aan wie dit boek is opgedragen, die de schrijver op die titel, die hyzelf overigens niet als zodanig ge bruik heeft, gebracht heeft. Billy Pilgrim de naam waar de auteur zich ternauwernood achter verbergt is. zegt hij. drieëntwintig jaar geleden uit de tweede wereldoorlog thuisge komen. Hij loopt al Jaren met het plan rond een roman te schrijven over het bombarde ment van Dresden. Hij heeft dit als onvolwassen soldaat mee gemaakt in een kelder van Slachthuis 5, een deel blijkbaar van een abattoir. Nu gaat hij zijn strijdgenoot Bernard O'Ha re opzoeken om met hem te pra ten over het bombardement in de hoop meer gegevens te krij gen. Het is diens vrouw Mary die hem naar het hoofd slin gert: „In de oorlog waren Jul lie nog maar kinderen!" En verder: „Je gaat nu natuurlijk het voorstellen alsof Jullie toen volwassen mannen waren in plaats van kinderen, En dan lijkt het net alsof oorlog iets prachtig is. dus komt er weer oorlog. En die oorlog moet dan weer worden uitgevochten door kinderen, net als die peuters bovenDeze symplistische „rammelend en verward" relaas geworden. Integendeel, hoe een schrijven kans heeft gezien om een helder en uitstekend te volgen boek te schrijven over zyn binnen- en buitenwereld op een manier alsof het allemaal aan de buitenkant zichtbaar is, zal een raadsel blyven. Door zijn dagelijks bestaan: Bil ly Pilgrim als opticiën na de oorlog, zyn huwelijk, zyn zoon Robert en zyn dochter Barba ra, heen leeft Bully zyn tyd als hulp-legerpredikant, zijn ge vangenneming achter de Duitse maar Juiste uitspraak is het ge weest die Billy Pilgrim of Kurt Vonnegut zo men wil, van zyn oorspronkelijke boek heeft af gebracht. Hij heeft ieder „vol wassen" Idee, iedere algemeen geldende opvatting overboord ge gooid en zelfs de anti-oorlogs gedachte ontdaan van haar of ficiële waarde Hy praat er nau welijks over. Hy vertelt direct, zonder overwegingen, als toen hij achttien was. schoon a.h.w van invloeden. Tegen zijn uit gever zegt de schrijver in dit boek: „Het is zo'n kort en ver ward en rammelend relaas ge worden, omdat er nu eenmaal niets intelligents te zeggen valt over een bloedbad. Het is de be doeling dat iedereen dood is en nooit meer iets zal zeggen of verlangen". Nu is deze roman bepaald geen linies in 1944. Na eerst bij de Engelse krijgsgevangenen on dergebracht te zijn, wat hem een pracht van een satire op de Engelsen in de pen gegeven heeft, wordt hij op transport gesteld naar het Dresdense slachthuis. Zo maakt hy de on voorstelbare verschrikking van dat bombardement mee en de dagen daarna. Onder zijn mede- krygsgevangenen zit de man die zweert dat hij al zijn vijanden zal laten vermoorden als er weer vrede is en daarmee bedoelt hU niet de Duitsers. Ook de man Weary even onbedreven in het oorlogvoeren als Billy' die de romantiek van de Drie Muske tiers speelt, de Amerikaan die gefusilleerd wordt omdat hy in de puinhopen van Dresden een theepot „gestolen" heeft en nog meer onervaren onvolwassenen die rondzwalken op de slagvel den en in de kampen. Hij kan „losraken uit de tijd" Dan zit hij op de planeet Tral- famadore, die de vliegende scho tels uitzendt. Daar zit hy gevan gen als aardling in een dieren tuin vergezeld van een beroemde aardse filmster Ook „reist" hij door de tijd van voor zyn geboorte, de tijd van zyn kind zijn, de tijd van de oorlog. Al die perioden zijn kort, maar zo indringend dat het lijkt of ze op het moment gebeuren, opge schreven. Wel zegt de auteur dat Billy die fantasieën ontleent aan de science fiction van een onbekende schrijver van derge lijke verhalen men zal deze ook ontmoeten maar dat maakt die taferelen niet min der reëel. Wil men dit boek de reëelge- worden twintigste eeuwse waan zin noemen, dan is men er niet ver naast. De auteur zegt zelf van dit werk dat het enigszins in de telegrafisch-schizofrene sfeer van de verhalen over de planeet Tralfamadore ligt. Maar op die planeet heeft men hem geleerd dat het maar een illusie van ons hier op aarde <is> dat het ene moment op het an dere volgt, als een kralenketting en dat een moment voor altyd voorbij is zodra het voorbij is. Men kan de momenten altijd zien". Dit moet de basis van de ze roman zijn: alle momenten tegelijk. Dat we ze niet tegelijk kunnen lezen, zal aan ons lig gen. Een drama en een groteske tegelijk is dit boek, niet beurte lings maar als totaal. HAARLEM (GPD» —Na een sei zoen waarin veel getheoretiseerd is over wat toneel in en voor de maat schappij zou moeten betekenen, be ginnen zich de eerste resultaten af te tekenen van die vaak chaotische discussie. Men wil de onduidelijke, voor velerlei uitleg vatbare begrip pen —zoals engagement, publiek, theater in daden omzetten. Sommi ge groepen hebben daarom htm werkwijze veranderd. Nieuwe groe pen zijn geformeerd. Studio heeft zich na het vertrek van Van Iersel volledig gewijzigd, of dat hun de subsidie van het rijk kost. staat nog steeds niet vast. Maar Guus Rekers. Johan Greter. Leonard Frank en Han Surink laten zich niet kennen en zijn met hun col lectief begonnen. De Holland Festi- val-produkte ..En zelfs de bloemen werden geboeid" van Arrabal is her vat in. de brakke grond. De groep is daarnaast bezig met een oriënta tie op een „basisprogramma", dat woningnood aan de orde stelt. Inspi rator is Leonard Frank, medewer kende schrijvers zijn Pe Justussen en Jean Pierre Plooy. Studio heeft enige reeds geschreven stukken in reserve, maar kan hangende de be slissing over de subsidie nog geen keus doen. Wel subsidie krijgt het werkthea ter (ook de groep van twaalf ge noemd). Een collectief waarin Shi- reen Strooker en Peter Faber de be kendste zyn. Zij beginnen op 10 sep tember met hun „onderzoek naar de relatie spelers-publiek" in een nog niet bepaalde ruimte in Amsterdam (mogelijk de zolder van Paradiso?). Het theatergezelschap Wim Zomer (ook al een groep die op een rijks bijdrage wacht) is begonnen aan een repertoire dat vooral gericht is op de jeugd. Men wil zó spelen, dat de jeugd mee kan doen. In septem ber geeft Wim Zomer al meer dan 40 voorstellingen in 14 plaatsen in ons land. Men levert veel eigen werk. o.a. ..Robins speelhuis" van Paul van Gent en .Mieren", dat Wim Zomer baseerde op een frag ment uit „De Kleine Johannes van Frederik van Eeden. Voor de oude re schooljeugd en volwassenen wor den o.a gespeeld „Fulca in Luilek kerland". een stuk totaaltheater van Eddy Habbema over druggebruik, en „De hoer en de non" van Tom Lyn over het dubbele leven van Marylin Monroe. Mickery probeert zich wat breder te oriënteren dan alleen op de nieuwe groepen uit de Ver. Staten en Enge land. Reeds is een workshop van het Gentse toneel begonnen. Daarna komt de Stables theatre club uit Gdansk (Polen). Onderhandeld wordt over de komst van het Parijse ge zelschap dat „Eva Peron" speelt, eengeruchtmakend stuk met een man in de titelrol; verder van de workshop van Bea en Jens Heil- meyer uit München; een groep uit Finland; een van de Mc Master uni versiteit uit Hamilton (Canada»; het Firehouse theatre uit San Francisco: een workshop van Max Stafford theatre Club uit Edinburgh; het Por table Theatre en het Royal Court theatre Upstairs uit Londen. Waar mogelyk worden taalmoeilijkheden op gelost met projectie van vertalingen. Mickery-directeur Ritsaert ten Ca- te loopt al enige tUd rond met het plan voor een eigen workshop waar voor hij verschillende buitenlandse regisseurs wil uitnodigen. Er is voorlopig nog te weinig geld om dit seizoen al aan de slag te kunnen. Het Universiteitstheater heeft nog geen vaste plannen. De Londense La Mama-groep Wherehouse heeft eni ge weken een workshop geleid, het geen resulteerde in onlangs gemaak te televisieopnamen. De eigen groep komt terug met .De bloedbruiloft". improvisaties naar aanleiding van een stuk van Lorca onder aanvoering van Shireen Strooker en Peter Faber. (het wordt ook vertoond in Zagreb, waar een studententoneel-festival wordt ge houden). De drama-studenten zoe ken naar opvolgers van het tweetal, nu dit zich gaat wyden aan het werktheater. Het Shaffy-theater werkt veel sa men met het Mickery-theater. Ver der komt er o.a. een nieuw pro gramma van de mimespeler Rob van Houten, mogelijk een popopera van Will Spoor en Willem Beuker en een muzikaal showtje van La Mama Amsterdam in oprichting. Een nieuw programma van Ramses Shaffy voor dit seizoen zit er ver moedelijk niet in dit seizoen Buitenlands Belangrijke Injecties in ons vader landse toneelleven worden via drie theaters gegeven: Mickery in Loe- nersloot. Universiteitstheater in Am sterdam en voor een deel het Shaf fy-theater. De injecties komen voor namelijk uit het buitenland. PORT ELIZABETH (AP) In tegenstelling tot de meeste andere gezinnen lezen de zes leden van het Belgische gezin De Groote bij het ontbijt mu ziekpartituren. Pierre de Groote Sr geeft les aan het muziekcollege in Kaap stad: hij en zijn vrouw zijn vio listen. Zyn oudste zoon. André. is pianoleraar aan het Brusselse conservatorium. Oliver, die by de Zuidafrikaanse omroep werkt, is klarinettist Philip, een cellist en Steven en pianist, die belden in het buitenland studeren, zijn voor de vakantie thuis. De familie heeft een trotste muzikale geschiedenis. André de Groote. de vader van Pierre, heeft privé muzieklessen op het Belgische Koninklijke paleis gegeven. Hij gaf les aan de jon ge Prins Leopold, de latere Ko ning Leopold II. Zijn zoon Pierre die onlangs Port Elizabeth bezocht, heeft nauwe banden met het Brussel se conservatorium. Zijn moeder heeft daar gestudeerd en heeft in het concours om de Prix de Rome een prijs in de composi tieleer behaald. HU en zUn eerste echtgenote Jouce Harriette Mace, die ne gen jaar geleden is gestorven, hebben elkaar op het conserva torium leren kennen. ZU is zelf als violiste op concerten opge treden. Er werden vier zoons ge boren. Het gezin is in 1947 naar Zuid-Afrika geëmigreerd. André is nu lector in Brus sel. Steven, die in 1969 een beurs won van de Zuidafrikaanse uni versiteit en van de Zuidafri kaanse vereniging voor auteurs rechten. is ook op het conser vatorium. De heer De Groote is zeven jaar geleden opnieuw getrouwd. Zijn echtgenote, de Zuidafri kaanse violiste Mina Verster. heeft ook een beurs voor het buitenland gewonnen en was zyn leerlinge Hun twee jonge kinderen Tessa (6) en Pier re (5) zullen niet worden aan gemoedigd beroepsmusici te wer den. „Zes is in één gezin meer dan genoeg", zei de heer De Groote. „Let wel. ik heb de an dere ook nooit aangemoedigd een muziekcarrière op te bou wen ZU moeten het gewoon in geademd hebben. Wij spreken de gehele tUd over muziek".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1970 | | pagina 15