Paardenmarkt Valkenburg
een zeer oude traditie
Bloembollenexport naar
Amerika neemt weer toe
Perfect orgelspel van
Dirk Janszn. Zwart
LISSE KRIJGT
JACHTHAVEN
Oegstgeest
benoemt 3e
wethouder
ER ZIJN TIJDEN GEWEEST DAT ER MEER DAN 3000
PAARDEN WERDEN AANGEVOERDNU TEGEN DE 300
IN KATWIJK
Gesprek over
oversteken in
Sassenheim
PAGINA
LEIDSOH DAGBLAD
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1070
(DOOR HANS BINNENDIJK)
VALKENBURG September is een zeer belangrijke maand
ln het Valkenburgse dorpsleven, het is immers de maand, waar
in de paardenmarkt wordt gehouden. Deze dag is voor velen in
Valkenburg de dag, waarop men oude kennissen, die misschien
al jaren van Valkenburg weg zijn, weer ontmoet. En wat zich
bij zo'n ontmoeting voordoet, laat zich gemakkelijk raden. Veel
herinneringen worden opgehaald. Dat dit van veel betekenis
kan zijn voor vroegere dorpsbewoners, willen we zeker niet
ontkennen. Maar toch zijn er grotere zaken, die bij het organi
seren van de Valkenburgse paardenmarkt naar voren treden:
de historische waarde! Juist de historie is het waaraan we zo
gemakkelijk voorbijgaan en waar we overheen leven.
Voor dit keer had ik het genoegen
eens te mogen snuffelen in de stuk
ken uit het archief van wijlen de heer
Abraham Oosterlee, de dorpstimmer
man. zoals velen van de ouderen
zich hem nog kunnen herinneren. Hü
is in november 1947 op 82-jarige
leeftijd overleden en liet een waar
devol archief over de historie van
Valkenburg na.
In welk jaar de Valkenburgse
paardenmarkt voor het eerst is ge
houden is zeer moeilijk vast te stel
len. De Christelijke Kerk in Valken
burg werd in 837 gesticht en deze
stichting staat ook in verband met
de geschiedenis van de markt. Het
was de kerk. die alle voordelen van
de markt tot zich trok. Het begin
was een jaarmarkt, waarop ook door
Vlaamse kooplui, hun linnen te koop
werd aangeboden. In later tijden heb
ben de monniken in de kloosters in
onsi land ook het linnenweven leren
beoefenen. Deze produkten werden
later op de markt aangeboden. Dit
had tot gevolg, dat de Vlaamse
kooplieden met hun linnen gaande
weg werden verdrongen.
Op het Marktveld
In 1125 was de paardenmarkt dan
ook al hoofdzaak. Volgens het Leid-
se Jaarboekje van 1958, werd de
paardenmarkt gehouden ieder jaar
van 9 september tot 17 september
(St. Lambertus)Andere gegevens
spreken echter van 16 dagen, name
lijk van 8 dagen voor St. Lambertus
op 17 september en 8 dagen daarna.
Een verschil, dat in historische ge
gevens wel eens meer voor komt.
Tussen de Dorpskom, nu nog als
Marktveld bekend en de hoofdhoeve
„Torenvliet" werden de tenten opge
slagen. Wanneer de markt begon,
werd het ijzeren marktkruis opge
hangen als symbool van de markt-
vrede, die overigens wel eens ver
stoord is geworden. Dat leert de ge
schiedenis ook.
Op de dag van de kruisverheffing
(14 september) trok in het midden
van de marktdrukte de kruisproces-
6ie door de Kruislaan het Marktveld
om. Het ijzeren kruis, oorspronkelijk
aan de toren van de kerk bevestigd,
hing in de 18de eeuw aan het huis
van de koster. Elke morgen geduren
de de markt moest de klok worden
geluid. In 1260 verkocht de am
bachtsheer het recht om paarden
markt te houden aan de stad Vlaar-
dingen en in 1280 aan Voorschoten.
Deze ambachtsheer had niet altijd
prettige ervaringen met de Valken
burgers, die hij nu zoveel mogelijk
probeerde te benadelen. Het ging zo
ver, dat de hulp van de bisschop van
Utrecht werd ingeroepen, die bepaal
de, dat er van af Hoek van Holland
tot in Kennemerland geen paard
mocht worden vericocht van 6 jaar en
jonger gedurende zes weken voor de
Valkenburgse paardenmarkt. Ook de
verhouding tussen kerk en ambachts
heer was niet altyd even goed.
3000 paarden
Wanneer de mai-kt zich in het
bijzonder op het verhandelen van
paarden heeft toegelegd is niet be
kend. Maar reeds in de 16de eeuw
werden meer dan 3000 paarden aan
gevoerd en verhandeld. De Valken
burgse marktdag was tevens de da
tum waarop de verschillendee beta
lingen moesten geschieden o.a. van
koopmanschappen en renten. Het
was vooral de grondheer, die in die
dagen het meeste voordeel uit deze
markt trok. Zo belangrijk werd de
Valkenburgse paardenmarkt gevon
den, dat wanneer het oorlogsgeweld
een belemmering was voor de markt
in Valkenburg, men elders een toe
vlucht zocht. In 1573, toen tijdens het
beleg van Haarlem het platteland te
onrustig was, werd de markt in Lei
den gehouden en in het daarop vol
gende jaar in Zwijndrecht, dat toen
nog niet in Spaanse handen was.
Tijdens de markt was het altijd
eivol in Valkenburg. Huizen, die,
jaarlijks f20. huur opbrachten, wer
den gedurende de martkdagen ver
huurd voor f 100 f 150. om alle
vreemdelingen te kunnen onder
brengen. Het grootste aantal paar
den. waarvan we een vermelding,
hebben kunnen vinden, zou
omstreeks 1554 zijn geweest, toen er
volgens de gegevens een aanvoer,
was van 3106 paarden.
Schilders
Toen jonker Johan De Hertoghe
heer van Orsmaal, de heerlijkheid,
van de prinses De Ligne had over
genomen, liet hij zich in 1615 bij
contract met de buren van Valken
burg f2300, in 6 jaarlijkse termijnen
betalen, opdat hij de markt zou
handhaven. We zijn nu ook de tijd
genaderd, dat de Valkenburgse paar
denmarkt een geliefd onderwerp,
voor onze schilders is gewor
den. Verschillende worden er ge
noemd. o.a. Adriaan van der Venne
Salomon Ruysdael, Jan van Goyen,
Jan Steen. Jan de Bisschop. Phi
lips Wouwermans. Pieter Wouer-
mans. Barent Gael, Cornelis Pronk.
Jan Schouten. P. C la Fargue en
Jan Huchtenburg. Zij leefden in de
17e en 18e eeuw. Dit zijn wel de
meest bekende schilders. Misschien
zijn er nog wel meer geweest.
Blijkens een schilderij van
i KATWIJK AAN ZEE De ook
hier te lande goed befaamde Tsjechi
sche organist Jiri Ropek is niet in de
Katwijkse Nieuwe Kerk verschenen
om daar het elfde en laatste seizoen
concert te verzorgen. Ropek, bezig
aan een tournee in Polen, heeft dit
j met veertien dagen verlengd wegens
zijn uitbundig succes en zoiets ge-
dacht of moeten denker van: laat die
I Hollanders maar waaien, die hebben
i in iedere straat een afgestudeerde
organist wonen. Hij komt hier nog
wel. maar Katwijk zal hem niet zien.
In allerijl werd Dirk Janszn Zwart
opgetrommeld, maar van deze ijl is
in diens spel niets merkbaar geweest
en hij had ook een prima passend
programma paraat.
J In dat programma van 9 nummers
i zat om en om een koraalbewerking
of koraalfantasie. In volgorde Wilt
heden nu treden van vader Jan
Zwart, voorspelen van Kirnberger,
1 Richter en Gustav Merkel en Intro-
itus. Trio. Toccata en Koraal van de
concertgever zelf over Psalm 105.
Programmanummer 2 is op verzoek
van het orgelcomité Handel's 6de
concert geweest, dat is het orgelcon-
cent geworden harpconcert. De drie
resterende nummers, hoofdschotels
waren Bach's Praeludium et Fuga in
h. een Preludium van Micheelsen en
Preludium und Fuge über B.A.C.H.
I van Liszt. Geen kost voor een kleine
vervanger
Bach's naam kan nog juist in no-
I ten gestrikt worden, omdat de Duit
sers h moll zeggen voor b kleine terts
<en b voor bes). Zo ontstaat een the
ma van maar de omvang van een
Adriaan van der Venne 1589-1662
hebben Prins Maurits en Prins Fre-
derik Hendrik in 1618 een bezoek
gebracht aan de Valkenburgse
markt. Ook de naam van één on
zer Oranjevorsten is verbonden aan
de Valkenburgse paardenmarkt. In
1585 was de Ambachtsheer Spaans
gezind en rooms De slotvoogd, die
op „Torenvliet" woonde, was
de „nfje" leer reeds toegedaan. Hier
door was de verhouding tussen slot
voogd en ambachtsheer nu niet
bepaald best te noemen. Volgens
geschriften uit die dagen zou deze,
ambachtsheer zelfs medewerking
hebben verleend by de moordaan
slag op Prins Willem van Oranje.
Daardoor heeft deze ambachtsheer
de wijk naar het buitenland moe
ten nemen. In 1855 wer ddoor Pr.
Maurits aangekondigd dat er op 12
september van dat jaar paarden
markt zou worden gehouden in Val
kenburg.
Bijzonder jammer is wel, dat door
het oorlogsgeweld vele-stukken ver
loren zyn gegaan. Maar toch is er
ook nog veel bewaard gebleven. Om
streeks 1750 was de Valkenburgse
paardenmarkt bijna verleden tijd.
Mede door concurrentie van andere
markten. Er bestaat een vermoeden
dat een beschreven draverij om de
„Gouden Zweep" bij 't Haagse
Schouw in het licht van deze con
currentie moet worden gezien. Door
het uitloven van premies, o.a. een
zilveren bit, of roskam weid ge
tracht de aanvoer van paarden weer
op peil te brengen. Het succes was
toen maar matig.
Een nieuwe opleving kwam na de
Frans-Duitse oorlog. Voor de mij
nen en de landbouw had men toen
weer jonge paarden nodig. Volgens
archiefstukken opgetekend door wij
len de heer A. Oosterlee, zou er
tussen de jaren 1870-1890 elk jaar
weer een aanvoer van plm. 1000
paarden zijn geweest. Maar de ou
de glorie was verdwenen, mede ook
door de steeds toenemende automa
tisering van het verkeer en de land
bouw. De aanvoer werd steeds min
der Boze tongen spraken zelfs van
opheffing van de Valkenburg
se markt.
Velen zullen zich nog goed kunnen
herinneren, dat er na de tweede we
reldoorlog jaren zijn geweest dat er
maar een aanvoer van slechts en-
kelf paarden was. Zouden de pessi
misten dan toch gelijk krijgen? On-
danks alles bleef Valkenburg vasthou
den aan zijn paardenmarkt, geboren
uit de ryke historie. Er werd een
paardenmarktcomité in het leven ge
roepen, dat de zaken goed ging aan
pakken. Over wat dit comité tot
stand heeft weten te brengen, kun
nen we alleen maar trots zijn.
De Valkenburgse paardenmarkt
heeft de laatste jaren weer een
vertrouwd beeld gegeven met een
aanvoer van bijna 300 paarden. Be-
i De schilder Adriaan van der
Venne 1589-16621 maakte dit
schilderij van het bezoek van
i prins Maurits en prins Frederik
i Hendrik aan de Valkenburgse
I paardenmarkt in 1618.
I grypelijk, dat men hoopt dat dit
j stukje historie ook voor het na-
I geslacht bewaard zal blijven. Aan
I dit markt heeft Valkenburg door de
t euwen heen zijn bekendheid te
danken enzijn zelfstandigheid.
De leden van de voetbalvereniging
..St. Bernardus" zullen de oud-pa
pier-actie in de Hazerswoudse wijk
Rhijnenburch voortaan voeren op
de laatste donderdag van de maand.
De bewoners van de Rijndijk kun
nen de komst van de oud-papier-in
zamelaars op de eerste maandag van
de maand tegemoet zien.
LISSE Lisse krijgt een jacht
haven. Als alles volgens plan ver-
loopt zal deze in 1971 worden ge
realiseerd. De watersportvereniging
„Uitermeer" zal voor de aanleg hier
van zorgdragen. Men denkt aan een
capaciteit van honderddertig jach
ten.
Het bestuur van Uitermeer is er
in geslaagd beslag te leggen op een
stuk terrein ten oosten van de Poel
polder, aan het einde van de Gre-
velingensloot. Die mondt uit in de
Ringvaart, van de Haarlemmermeer.
Tn dit gedeelte bevindt zich ook een
eilandje.
De ligging van de toekomstige
jachthaven is zeer gunstig, namelijk
ten zuiden van de nieuwe Ring-
vaartbrug aan het einde van de Ka
naalstraat. Men heeft dus een di
recte vaarrichting naar de Kager-
plassen. De opstelling is achter het
eiland, zodat men de invloed van
het drukke scheepvaartverkeer in de
Ringvaart, nauwelijks merken zal. De
indeling van de jachthaven is zó
gekozen, dat een maximum lagcapa
riteit van schepen is verkregen.
Op het terrein zal een accommoda
tie worden aangebracht, compleet
met werkloods, waarin dekzeilen enz.
kunnen worden opgeborgen
Voorts zal men in deze overdekte
ruimte zijn jacht kunne.i nazien of
eventueel repareren. Belangrijk is,
dat op het- terrein ook een clubge
bouw zal komen
SASSENHEIM - Wethouder P Wes-
terbeek zal in functie van waarne-
I mend burgemeester van Sassenheim
baron J. v Knobelsdorff is van
daag met vakantie gegaan een
delegatie van verontruste ouders uit
de Ter Leede- en Vogelenbuurt ont
vangen. om van hen de bezwaren
aan te horen over het gevaarlijke
kruispunt Sassenheim Noord, dat
door de schoolgaande kinderen vier-
I maal per dag moet worden overge
stoken. Het actiecomité, dat een
harde actie voorbereidt, heeft de af
gelopen weken de reacties in de
buurt gepeild en is tot opmerkelijke
conclusies gekomen
i Woordvoerder Rob Herwig: „Het
1 blijken heel wat meer dan onze aan
vankelijk geschatte 40 kinderen te
zijn, die dat kruispunt moeten pas-
seren. Het zijn er rond de negentig,
j Daarnaast blijken ook veel ouden
van dagen moeilijkheden bij het
oversteken van de provinciale weg
te hebben. Ook heeft een aantal ou-
1 ders zijn kinderen noodgedwongen
naar een katholieke school in De
Engel gestuurd, omdat deze dan niet
het kruispunt behoeven te passeren.
Normaal Is dat niet erg wanneer
ouders hun kinderen op een bijzon
dere school doen. maar wanneer zij
in feite niet achter die bijzondere in
stelling staan, krijg je natuurlijk een
naar beeld. Wij hopen de loco-burge
meester donderdag of vrijdagavond
ook te kunnen overtuigen van de
noodzaak van de door ons gestelde
eisen betreffende de veiligheid. De
ouders van de betrokken kinderen
hebben zich in ieder geval door ook
de handtekeninglysten te tekenen
solidair verklaard met de actie:
geen oplossing dan een dag school
staking. We hopen echter nog steeds
dat het zover niet hoeft te komen."
Aan een tweede gevaarlijke situa
tie in Sassenheim zal binnenkort
overigens wel iets worden gedaan.
Het zojuist gereorganiseerde kruis
punt HoofdstraatParklaan blijkt
door een verhoogde rand in het ge
heel niet aan de veiligheidseisen te
voldoen. Vooral voor fietsenryders
is er een gevaarlijke toestand ont
staan. Rijkswaterstaat heeft toege
zegd dit zo snel mogelijk te verhel
pen.
kleine terts: bes-a-c-b dus. In lage
re regionen wat knorrig en een beet
je brombeerachtig-onwijs. waarbij we
dan moeten denken aan het plomp
liefdesaanzoek van de contrafagot
door het beest aan de beeldschone in
Ravel's La Belle et la Béte. Maar
Liszt is een grand seigneur, een ele
gant heer en virtuoos causeur. Van
veel noten. zyn romantische over
daad —is hij niet afkerig en wie niet
volleerd piano kan spelen op het or
gel moet aan de B.A.C.H. niet begin
nen. Voor Dirk Zwart is deze B.A.C.H.
al een oude liefde en hij heeft hier
onweerlegbaar groots spel geleverd.
Die (goed geordende) notenoverdaad
behoeft overigens niet wegwijs te
maken, het B.A.C.H.-motief beheerst
het hele preludium. Het Fugathema
daarentegen raakt op den duur zoek
in de vuurwerkboeketten.
In h moll staat het van Bach ge
speelde Praeludium. met het aan
arabesken rijke thema, en de aan
sluitende Fuga. Het tempo is hier
van belang, een wat brede opzet
geeft alles meer gestalte. Zo heeft
Zwart het ook gezien en bevestigd.
Vooraan in de fuga trad wel wat
wrijving op, maar dat werd gaande
weg schitterend opgehaald. Ook Mi
cheelsen's stuk heeft de organist bij
zonder knap voorgedragen in al de
welgearticuleerde frisheid, die deze
muziek eigen is. Dat het eigen werk
van de vader en van de zoon ook een
summum aan perfectie haalde, lag
geheel en al voor de hand.
KEES VERHOEF
OEGSTGEEST Oegstgeest heeft
zijn college met een derde wethou
der uitgebreid. De „nieuwkomer" in
b. en w. is de VVD-er J. E. Tem-
mmek die vermoedelijk de porte
feuille financiën en onderwijs onder
zijn beheer krijgt.
De twee reeds zitting hebbende
wethouders, de heren J. J. Thorn
(KVP> en M. van der Voet. (Prot.
Chr. Groep), werden voor de komen
de vier jaar herkozen. De eerstge
noemde zal zich waarschijnlijk met
culturele zaken; recreatie en maat
schappelijk werk gaan bezighouden
terwijl de heer Van der Voet de por
tefeuille openbare werken en ruim
telijke ordening wel zal gaan be-
nartigen.
Ondanks de langdurige debatten
waren er geen moeilijkheden van be
tekenis omtrent de verdeling van de
wethouderszetels. Aan het begin van
ae vergadering begroette burge
meester Jhr. T. A. J. van Eysinga
zeven nieuwe raadsleden.
Drs. J. W. de Graaf (PvdA) werd
niet als lid van de „Gewestraad"
herkozen. In zijn plaats werden de
heren J P B. Brouwer Prot. Chr.
Groep) en J D. Dorgelo (WD) be
noemd.
Tevens werd, op zijn verzoek, ont
slag verleend aan gemeentesecreta
ris Jac. de Visser, die met ingang
van 1 februari de pensioengerech
tigde leeftijd zal hebben bereikt.
Marina Vlady rechtsen de
Italiaanse acteur Gabriele Tinti
maken opnamen aan de Franse
Rivièra voor een nieuwe film van
regisseur Georges Farrel naar het
boek van de negentiende eeuwse
auteur Alphonse Daudet Sapho
.(Van onze bloembollenmede
werker)
LISS7 De Nederlandse bloem
bollenexporteurs vechten al vijf
entwintig Jaar voor het behoud
van hun Amerikaanse markt. De
groep exporteurs op Amerika van
de Bond van Bloembollenhande
laren heeft nu een meerjarenplan
toegezonden gekregen van de di
recteur van het bureau Onper
soonlijke Reclame in Nederland,
de heer W. Roozen en de heer G.
Springer, directeur van dat bu
reau in de VS. Het bureau ver
zorgt de verkoop van bloembollen
zonder firmanaam, zonder specia
le verpakking, zonder prij
zen. Toch stijgt de export weer.,
Men heeft met elkaar klaarblijke
lijk de goede weg ingeslagen.
Tien Jaar geleden kregen de expor
teurs van bloembollen naar de V.S.
een enorme dreun op het moege
vochten hoofd. Een marktonder
zoek wees uit dat de verkoopme
thoden minstens een kwart eeuw
achter lagen. Men kwam één maal
per jaar bij een klant om een
order te boeken en liet hem ver
der zwemmen in onzekerheid. Het
advies luidde: „Men zal de de
taillist bij zijn werk meer moeten
steunen met advertenties, uitstal
ling, verkoopadviezen, kortom, de
man zal zo weinig mogelijk zelf
moeten bedenken. Dat is nu een
maal gewoonte in de VS en daar
kunt u niet alleen tegen
op roeien".
Voorlichting
Enkele bedrijven brachten iets van
het rapport in uitvoering en boek
ten grotere omzet. Het project om
te laten uitzoeken of bloembollen
zonder al te veel risico zou kun
nen worden geforceerd kwam er
door. Dr. den Hertogh publiceerde
lijsten van variëteiten, die langer
dan 6 en korter dan drie dagen
in Amerikaasne huiskamers staan.
Hij adviseerde de broeiers over de
de Juiste methoden, kortom, op dat
front gaat het vrij aardig.
In dat Alderson rapport stond ook
dat men de detaillist moet helpen.
Best. Dat is geprobeerd in New
England heeft men eens tijdens
het verkoopseizoen van bloembollen
een adviseur langs de detaillisten
gezonden. Hij heeft bijzonder nut
tig werk kunnen vrrichten.
Daar steeds meer grootwinkelbedrij
ven overgaan tot het inrichten
van afdelingen voor tuinbenodigd-
heden en de verkoop van bloemen
en planten kan hier een interes
sant gebied voor de voorlichters lig
gen. Grootwinkelbedrijven la
ten zich namelijk graag voorlich
ten, ze behoeven dan zelf geen
mensen voor dat werk aan te
trekken.
Samenwerking
De exporteurs naar de V.S. begin
nen zo langzamerhand naar el
kaar toe te groeien. De tran
sportproblemen door middel van
de allesverslindende containers be
gint men gezamenlijk onder de knie
te krijgen. De voorlichting en
steun aan de detaillisten zal ook
wel weer komen. Wellicht zal men
er in slagen de zo zeer gewenste
voorraadschuren aan te leggen, zo
dat nabestellingen niet vanuit Hol
land behoeven te komen. Eén zen-
dinkje bloembollen in een contai
ner is te griezelig om er maar aan
te durven denken.
Zon meerjarenplan is wellicht een
goede basis om als groep meër te
gaan samenwerken. Hopen op fu
sies op verstandelijke basis lijkt,
gezien de ervaringen in het verle
den, hetzelfde als hopen op een
hoofdprijs in de voetbalpool. Een
kans op de zoveel miljoen. Er zyn
maar zo'n honderd exporteurs op
de V.S.
