TWEE WERELDEN:
NEGER
JOOD
Beide dezelfde bittere
ervaringen
en hetzelfde streven
naar vrijheid
El
Hl
vvoë&Éis
VOOR, OVER EN
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHii VAN VROUWEN
LEID SCH DAOBULB
WTf
.ISSfi.-i WK
Harriet Beecher-Stout
ER ZTJN in de wereldgeschiedenis eigenlijk maar twee boe
ken verschenen, zo u wilt: romans, die een internationale
betekenis en gevolg ten goede hebben gehad als geen ander, n.l.
„Uncle Tom's Cabin" - ,De negerhut van Oom Tom" - van Har-
riet Beecher-Stowe en „Altneuland" van Theodor Herzl.
Immers „de Negerhut** heeft alle
volkeren ter wereld wakker geschud
voor de ergste mensonwaardige toe
standen in de samenlevingde s 1 a -
r e r n y.
Als een felle vlam en laaiend vuur
heeft „De Negerhut" het mensdom
wakker geschud en het is dat aangrij
pende boek geweest, dat te begin
nen in Amerika en vervolgens over
de gehele wereld de slavernij heeft
doen afschaffen.
Zeker, in Engeland en de Engelse
bezittingen was de slavernij al sinds
1833 afgeschaft, waarbij de eigenaars
3 7 der marktwaarde van hun ..han
del" door de regering met 20 miljoen
pond was vergoed, maar toen in 1852
„De Negerhut" verscheen, was deze
handel in Zuid-Amerika. de grootste
slavenmarkt ter wereld, nog een
bloeiend (en bloedend!) bedrijf.
Maar door Beecher-Stowe werd toch
eindelijk de publieke opinie in bewe-
ging gebracht, waaruit de befaamde
„underground railroad" ontstond, de
landelijke organisatie om de gevluch
te slaven bij hun ontsnapping verder
te helpen. Deze vrijheidsbeweging
verbreidde zich al meer en meer, wat
de slaveneigenaars er ook tegen de
den, tot eindelijk in 1865, na de Bur
geroorlog. in de Verenigde Staten
pas) by het „13de amendement" de j
slavernij ook in het Zuiden werd af- j
geschaft.
Beecher-Stowe had getriomfeerd!
Het zou te ver voeren door een op
somming te geven, hoe ln andere lan
den de afschaffing voortgang had.
Alleen nog even „de hand in eigen
boezem gestoken": pas in1910
verden de laatste slaven en „pande- 1
lingen" in Ned. Oost-Indië 'op Soem-
bawa) bevrijd, wat toch al in 1863 in
„onze West" had plaats gehad. Een
lange lijdensweg voor de betrokkenen
n& 1852 waarin Harriet Beecher-Sto-
*e, 'evenals trouwens haar broer de
.predikant Henry Ward Beecher)
de grote trom roerde
Wie was deze moedige strijdster?
Een Jonge vrouw, brandende van
ontwaardiging èn daadkracht! Zij
[werd geboren ln 1812 als dochter van
(en Presbyteriaanse predikant in
itfield-Connecticut en trouwde op j
•Jarige leeftijd met Calvin E. Sto-
hoogleraar aan een seminarium
st te Cincinnati en later in Massa-
lusetts, twee broedplaatsen van
•litioniatiache «afschaft mg der
ivernij propaganda.
Al direct na haar huwelijk stelde zij
huis open voor gevluchte neger
den, wat later gecoördineerd zou
den in de „ondergrondse weg".
Nadat haar .Negerhut' eerst als
[feuilleton in de „National Era" was
[lepubliceerd, verscheen haar roman
boekvorm, waarmee zij direct al
|een enorm succes oogstte vooral in
[bgeland en Noord-Amerika. Van de
druk werden er alleen al in En
1*4 miljoen exemplaren ver-
iht, om van Zuid-Amerika maar te
gen, aangezien zij daór al dade-
van de zijde der slavenhande
ls en -bezitters fel werd bestre-
Ja, werd zy (natuurlijk» be-
khuldigd van vervalsing der waar
heid, waartegen zij direct in het krijt
trad met een geschrift „Key to Uncle
Tom's Cabin" 'sleutel tot „de Hut"),
*aarin zij met omstandige documen
tatie en onweerlegbare bewijzen de
volle waarheid van haar „Hut" aan
toonde!
Maar zy rustte niet aan haar schrijf
tafel. doch reisde «1853» naar Euro
pa waar zij overal als heldin met
laaiend enthousiasme werd verwel
komd. Zo bracht zij de internationale
strijd tegen de slavenhandel op gang
met steeds groeiend succes.
Zij overleed als 84-jarige militante
strijdster in woord en vooral daad in
1896.
Doch nu Theodor Herzl. diens boek
en vrijheidsbeweging. Zeker, de Jo
den waren geen slaven, doch alom
ln Europa om by Europa te blij
ven werd toch hun vrijheid als
mens beknot, zoals ghetto's met ket
tingen afgesloten, het verplicht dra
gen van herkenningstekens, voor hen
verboden beroepen en allerlei andere
sociale remmingen.
Wie was deze Herzl?
Hij werd als zoon van een onbe
middelde middenstander geboren in
1860 en overleed in 1904
Na zijn Juridische studie en afge
studeerd in 1884, was hy korte tijd bij
de rechterlijke macht in Wenen en
Salzburg, hing echter al gauw de to
ga aan de kapstok en werd om betere
financiële redenen Journalist en to
neelschrijver.
In „Altneuland" geeft hij eigenlijk
een beeld van zichzélf waarin hij de
hoofdpersoon laat zeggen: „Manche
wurden aus Not Journalisten und
handelten mit öffentlicher Meinung.
Noch andere tummelten sich in Volks
versammlungen herum, hausierten
mit wertlosen Schlagworten. um be-
kannt zu werden und parteiliche Be-
ziehungen zu ergattern, die spater
Nutzen bringen mochten".
(Van 1891—'95 verbleef hy in Parijs
als correspondent van de „Neue Freie
Presse", het toonaangevende blad in
het Oostenrijks-Hongaarse Keizerrijk
ln welke kwaliteit hij zich mengde in
de wereldschokkende ..Dreyfuss-
affaire", U weet wel dat deze Joodse
officier beschuldigd werd van spiona
ge en na degradatie veroordeeld werd
tot levenslange verbanning naar het
Duivelseiland. Natuurlijk kwam ook
Herzl hiertegen in verzet, ook al was
het Emile Zola, die door zijn „J'accu-
se!" (ik beschuldig) de grote stoot
gaf tot revisie van het vonnis met al
gehele rehabilitatie van Dreyfuse en
veroordeling van de wérkelijke mis
dadigers uit de hoogste militaire
kringen!
Hierna keerde Herzl weer terug
naar Wenen, dat in het laatst der
19e eeuw het centrum van artistici
teit was van Joodse schrijvers en
dichters, musici en schilders, zoals
Arthur Schnitzler, Gustav Mahler en
Max Reinhardt, de schepper van de
nieuwe toneelkunst.
Als filosoof was Herzi een adept van
Plato «„Politeia"), van Spinoza
(„Etliioa ordine geometrioo demon-
strata") en Schopenhauer („Uber die
Freiheit des menschlichen Willens")
Terug in Wenen begon zijn levens
werk om van Palestina een vrije
autonome Joodse staat te maken en
het land te cultiveren. Het zou te ver
voeren Herzl's fait.es et gestes op de
voet te volgen. Daarom een sprong
naar 1902 toen zijn boek ..Altneuland'
verscheen.
En nu is het wonderbaarlijke, dat
hU in 1902 een beeld gaf van Palesti-
na Ln 1923, dus een „toekomstroman"
i een science fiction.
Wat was de inhoud van dit boek. dat
j zo n heerlijke vrijheid en erkenning
der menselijke waardigheid voor alle
verdrukte Joden over de gehele we-
reld bracht: dat honderdduizenden
i Joden naar het Beloofde Land deed
gaan? Het land van de verwezenlyk-
j te idealen.
Hy laat daarin als hoofdpersoon op
treden een zekere Dr. Friedrich Lo< -
wenberg. een werkloos en verarmde
jurist ten gevolge van een toen heer
sende wereld-malaise en -werkloos
heidhet beeld van Herzl-zèlf
i Ten einde raad neemt Loewenberg
j een aanbod aan van de niet-Joodse
j Duits-Amerikaanse miljonair Kings-
court (Köningshoffom „de wereld
vaarwel te zeggen" en met hem te
emigreren naar een vrijwel onbe-
woond eiland in de Stille Zuidzee met
het jacht van Kingscourt en de be-
I manning daarvan. Zij blijven daar 20
Jaren tot Kingscourt er ineens zin in
krijgt een kykje te gaan nemen hoé
de wereld in al die Jaren veranderd
is en zó belanden zy samen ln Pa
lestina.
Doch hoe verbaasd kijken zij op.
toen zij dat land. dat in 1902 nog een
dorre woestenij nog zonder enige cul
tuur was. zagen veranderd in het
bloeiend en groeiend Eretz Israël
En nu treedt de visionaire blik van
Herzl op: in 1902 voorspelde hij dat
het land in 1923 zou veranderd zijn
en hoéI
Visionair want daarin voorspelt
hy de sociale, culturele en structure
le veranderingen die in 1902 nog niet
bestonden, zoals b.v. een telefonische
nieuwsdienst waarbij men alleen
maar even de microfoon had op te
nemen, een nummer te raaien en
men vernam de laatste wereld-
nleuwsmededelingen. Elektrische koel
kasten bedenkt u. dat die in 1902
nog niet bestonden! Elektrische trei
nen doorkruisen het land 'voorspeld
in een tyd toen er alleen nog maar
stóómtreinen waren!), het land dat
vruchtbaar is gemaakt door toepas
singen van mechanische en land
bouwkundige middelen en sociale
voorzieningen, waarover men in 1902
nog niet eens dróómde! Alle dingen
die toén nog een utopia waren! Kort
om veranderingen die zO verbluffend
logisch en aannemelijk waren, dat
de Joden door de gehele wereld hier
over vol enthousiasme raakten, Ja zó,
dat honderdduizenden verdrukte Jo
den (hier heeft u weer het raakpunt
met de negers!) over de gehele we
reld naar het land van de vrijheid
wilden gaan en daar druppelsgewijs
arriveerden „om het land weer te be-
erven waar Yerushala (Jerusa
lem) ligt", of zoals het Joodse Volks
lied „Hatikwah" luidt
Onze hoop is nog niet verloren
De hoop van duizenden jaren
Te zijn een vrij volk in ons land
Het land van Zion en Jeresalem
Het is te begrijpen, dat de Israëli's
deze grote nationale figuur in hun
Theodor Herzl
wederopstanding eren als een daad
werkelijke profeet!
Te zijner ere werd een berg in de
periferie van Jerusalem naar hem
vernoemd: de Har-Herzl.
Op deze Herzl-berg is een museum
van internationale bekendheid ge-
j sticht, natuurlijk het Herzl-museum. i wereld hun vrijheid in Eretz Israël
waarin zich het materiaal over leven bracht, ondanks alle tegenkanting, al
j en werken van deze pionier der vrij- le strijd zelfs tot op heden toel
heid en ook andere schatten uit het Beecher Stowe en Herzl: twee strij-
verleden bevinden. j ders voor de vrijheid van twee ver-
Een diep-eerbiedige en dankbare drukte volkeren. En hun bevrijders!
I hulde aan hem, die alle Joden ter l Twee werelden. Dolf Schnaar
„2c rangs burger"
,Jn Amerika kun je beter zwart
zijn dan een vrouw" Dat is de me
ning van ShiiieyChrisholm.de eerste
negerin die in het Amerikaanse Con
gres is gekozen. In McCall's zegt ze
dat iedereen wel weet dat in Amerika
vooroordelen tegen zwarte mensen
bestaan, maar dat vrijwel alle man
nen (en helaas ook de meeste vrou
wen» hogelijk verbaasd zijn wanneer
over de discriminatie van vrouwen
wordt gesproken. Shirley Chisholm
zegt te hebben ervaren dat haar
vrouw-zijn bij haar verkiezingscam
pagne een veel grotere handicap
bleek dan haar zwarte huid. Eén van
de problemen ls volgens haar dat de
Amerikaanse vrouwen hun rol als
„tweederangs burgers" veel gemakke
lijker accepteren dan de negers ooit
hebben gedaan. Shirley Chisholm is
al meer dan twintig jaar actief op po
litiek gebied. In die tijd heeft ze al
het vervelende en saaie werk gedaan
dat op verkiezingsdag het verschil
tussen overwinning en nederlaag kan
betekenen, terwijl mannen met de re
sultaten gingen strijken: ..Het onver
anderlijk lot' van vrouwen in de po-
i litiek".
I Vrouwen hebben volgens liaar zelfs
nog niet het niveau van waardering
kunnen bereiken dat negers tegen
woordig bereiken. „Ze spelen alleen
maar een rol in lager-betaalde, on
dergeschikte banen die op dood spoor
j eindigen. En als ze erin slagen betere
posities te bereiken, worden ze altijd
slechter betaald dan de man die de
zelfde baan krijgt".
Eten om te leven
Van de bekende diëtist Gayelord
Hauser is 'volgens Paris Match.» de
volgende uitspraak: „De moderne
I mens neemt veel te veel voedsel tot
wassen) zes weken gegarandeerd
terwijl de fabrikant ook nog een
..conditioner" voor het haar in hei
schuim stopt.
Vrijgezellen maal tijd
Wat eten mannen als hun vrouwen
met de kinders op vakantie zijn? Elle
vroeg het aan acht bekende acteurs,
regisseurs en tv-presentatoren. De
culinaire fantasie blijkt bepaald niet
te worden geïnspireerd door het ge
dwongen celibaat: de heren komen
tijdtgis hun vrygezellenweken niet.
verder dan elke dag weer bakken pa
tates frites, een tartaartje, een
IIIIIIIIIIIUIIIIIIII
advertentie
DAMESMODE
in exclusief jonge stijl»
BREESTRAAT I08°H2 LEIDEN
zioh. Een derde deel van wat wij te
genwoordig eten zou voldoende zijn
om ons in leven te houden". Deson
danks heeft het overtollige tweederde
deel van ons voedsel een functie. „Dat
dient om de artsen in leven te hou
den", zegt Hauser.
Klcursthuini
Haarverven wordt steeds gemakke
lijker: in Amerika ls een nieuw soort
„kleurschuim" op de markt gekomen
1 dat 'volgens de fabrikant) in een
kwartier tijds grijze haren camou
fleert en de natuurlijke haarkleur
dieper maakt. Het schuim zit verpakt
in plastic knijpflessen, wordt recht
streeks op de haren gespoten en na
een kwartier met water uitgespoeld.
De kleur wordt 'ook by veelvuldig
aardappelkoek, stapels sandwiches,
soep-uit-bllk, een ootelet, spiegeleie
ren met een glas rode wyn, of een
gegrilleerde biefstuk.
„Hondejaar"
Volgens Ladies' Home Journal bele
ven we dit jaar (althans naar ooster
se astrologische begrippen» het jaar
van-de-hond. Dat zou betekenen dat
mensen die in dit jaar geboren zijn j
een helboel goede eigenschappen
hebben en vóór alles trouw en aan
hankelijk zijn. Zo'n jaar-van-de-
hond komt elke twaalf jaar terug; de
overige elf zijn gewijd aan de koe.
het paard, het konijn en nog een
aantal andere dieren die volgens de
legende hebben gerouwd aan de baai
van de overleden Boeddha. Ladle*
Home Journal noemt in dit verband
ook even de hond-van-het-jaar. Dat
is de Akita, een stevig gebouwde Ja
panse hond, die de laatste tijd in
Amerika zeer populair is geworden. De
Amerikanen noemen hem een „com
pact dog"goed uit de kluiten gewas
sen. met stevige beenderen en een
gewicht dat de vyftig kilo kan bena
deren. Hij heeft rechtopstaande oren.
een sierlijke krulstaart en een dikke
vacht die diverse kleuren kan hebben,
van bijna zwart tot rood, grijs, wit of
lichtbruin.
Maaltijd naar maat
Mensen die wat klein zijn uitgeval
len kunnen voordelig eten in het
Zwitserse platasje Herisau. Elke zon
dag tussen tien en twee uur wordt
daar in een van de hotels een menu
geserveerd waarvoor de gasten „naar
lichaamslengte" betalen. Maandblad
Hotel Revue vertelt dat grote gasten
in het betreffende etablissement voor
hun maaltijd 1*4 maal de prijs beta
len die aan kleine gasten wordt be
rekend. Onder die laatste categorie
vallen de eters die niet langer zijn
dan 1.26 meter. Bezoekertjes die nog
rechtop onder de tafel door kunnen
lopen mogen helemaal gratis eten
Drie mogelijkheden: de patron houdt
veel van kinderen, hy heeft een zwak
voor kleine mensen, of hy gaat dood
gewoon uit van de veronderstelling
dat lange mensen meer eten.
Knoopjes om de nek
De ontwerpers van mode-acce'
res zoeken hun ideeën soms zo dicht
by huis dat we ze zelf hadden kun
nen bedenken. Hier in zo'n vondst
van dit najaar: halsbandjes van
doodgewone benen knoopjes, aan een
koordje geregen. Voor het benodigde
materiaal hoeft alleen maar een
greep te worden gedaan in de kno-
pendoos die moeders en groot
moeders nog wel in ere houden. An
dere grappen uit deze sector van de
mode: brede leren corselet-ceintuurs
met grote bewerkte koperen gespen.
Veelkleurige afghaanse sjaals die in
turbanmodel om het hoofd worden
gedrapeerd. Witte kralenbandjes met
een enkele margriet die om hals of
chignon worden gedragen. Ouderwet
se schildpard haarspelden om vlak
achter het oor in de haren te steken.
Ringen en armbanden van fluweel,
helemaal volgeborduurd mm kleine
kleurige kraaltjes en steentje®. Brede
pythonceintuurs zyn er oo* nog
steeds, maar dan wel geverfd in spre
kende kleuren.
Zachte
vrouwen
Guy Beart, componist, chansonnier
en maker van t.v.-programma's ver
klaart in Marie France dat hy een
„volmaakte solitair" is en behoefte
heeft aan alleen leven, zonder vrouw
en zonder kinderen. Hy wil wel ver
tellen welke eigenschappen hy van "n
vrouw verlangt: ze moet zacht zyn
(en dat geldt zowel voor haar huid
als voor de blik van haar ogen en
haar karakter) en ze moet gevoel
voor humor hebben.
Het oordeel van vrygezel Beart
schynt wel gewicht in de schaal te
leggen, want een ander Frans tyd-
schrift wilde van hem weten wie voor
hem het ideale type vrouw is. En op
die vraag antwoordde Beart dat vol
gens hem „een ideale vrouw" niet te
vinden is. zelfs al gaat men in de his
torie terug tot de vrouwen van het
Oude Testament.
