Kopen op kruidenierzegel
lang niet altijd voordelig
Ik keur onze houding af
Strijdbijl
Waar blijft het gesuggereerde voordeel
Prof. Wertheim (comité Soeharto ongewenst
Ontwijding
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1670
LEID5CH DAGBLAD
PAGINA T
LEIDSCH m DAGBLAD
Donderdagavond heb ik voor
de eerste maal een bijna één
jaar oud „eenmalig gebeuren"
voor de televisie mogen beleven.
De gebeurtenis was eenmalig in
de huldiging van Gerard Korne
Üs van het Reve in de Heilig
Hartkerk in Amsterdam. Maar
aangezien ik er een handje van
heb om eenmalige gebeurtenissen
op de televisie te missen, tenzij
het om voetbal gaat, voel ik enige
dankbaarheid voor het feit dat
de televisie de heruitzending
kent. Enige maanden geleden zat
ik volledig voorbereid op de Sal
Tas-show-nummero 2 van de
TROS te wachten. Om bovenge
melde reden had ik een gemist en
twee viel me gewoon tegen. Dat
kan ik niet zeggen van de Van
het Reve-show.
Na 23 oktober vorig jaar is er
een en ander gebeurd na die uit
zending. De toenmalige pastoor
Wortmann, die toestemming had
verleend om de kerk te gebruiken
vroeg vanaf de preekstoel ver
giffenis aan degenen die zich ge
schokt hadden gevoeld. De kerk
muren waren beklad met „Ezels-
kerk" en vijfhonderd katholieken
besloten tot een protest per ad
vertentie in dagbladen. Meneer
Wortman door trouwplannen
heeft hij zijn liturgische functie
neergelegd had van te voren
wel zijn hart vastgehouden, maar
hij was niet voorbereid geweest
op de bandjir van protesten die
los zou barsten. Desondanks heeft
hij geen spijt gehad van zijn
daad, en nu bij het herzien hele
maal niet. Zo'n herhaling toont
aan dat zeker voor het fenomeen
televisie geldt, dat de tijd de
wonden heelt. Dat was te zien
aan de herhalingen van Zo is het,
van Phil Bloom en, gezien de
rast, ook nu weer.
Meneer Wortmann vatte nog
eens goed samen wat er met de
uitzending bedoeld was. toen hij
sprak over de verbinding tussen
•t sacrale, het heilige met het
^profane, het wereldse. Velen van
ons zijn er nog niet aan gewend
en ook niet op verdacht dat de
ierk in de wereld staat. Genera
ties lang zijn we opgevoed in een
ander idee. De kerk is van de
zondag, de dag des Heren, afge
scheiden van de rest van de week,
de werkweek. De Nederlandse
kerk is over het algemeen ook een
sober gebouw. Bij een kerkge
bouw denken wij eerder aan een
schilderij van Pieter Saenredam
ian aan de kathedraal van Leon
)f Burgos in Spanje. En toch, als
ie zo'n kathedraal als Nederlan-
ler voor het eerst binnenkomt,
lan krijgen de woorden van Van
tiet Reve over de rooms-katholie-
te kerk als een soort, poppekast
rok een diepere betekenis.
De geschiedenis heeft meer
rertoond dat de kerk in de wereld
tond. Dat was sterk het geval in
le Middeleeuwen, toen het gods-
r|lienstig leven, het leven in het
algemeen zo diep doordrenkte.
le [7eel dieper dan wij ons nu kun-
pen voorstellen.
Dat Godsdienstig leven in al
ls.fcjn uitingsvormen was de men
de ra zeer vertrouwd. En dat leidde
2/ it een geweldige profanatie.
9— rrofdr. J. Huizinga, de beroemde
eidse cultuurhistoricus geelt
laarvan sterke voorbeelden in
fifi0 ijn monumentale Herfsttij der
I! Jüddeleeuwen. Hij verteld over
ivid van Bourgondië; de bast-
rjtardzoon van hertog Philips de
N -oede houdt zijn intrede als
isschop van Utrecht geheel ge-
irnast „als een wereldse vorst",
""fe pastoor van Baflo hoorde op
dag dat hij tot abt was geko-
i, ook dat hij een zoon had
ekregen en zei: „Heden ben ik
ïeemaal vader geworden, moge
tods zegen erop rusten".
De tijdgenoten beschouwden de
«nemende oneerbiedigheid aan
»n y et eind van de Middeleeuwen je-
jns de Kerk als een achteruit-
mg van de zeden van de jongste
tie. id. Een schrijver klaagt dat er
laar weinig naar de mis gaan
De heiligste feesten, de Herst
icht zelf, worden in ongebon-
enheid doorgebracht met kaart-
lelen, vloeken en schandelijke
l. al. Vermaant men het volk dan
'roept men er zich op dat de
rote heren, de klerken en de
ten het ongestraft doen.
i wordt in de kerken zelf met
sbandige liederen gedanst;
testers geven het voorbeeld om
e nachtwaken door te brengen
et dobbelspel en vloeken.
Huizinga wijst er op dat de
ier 4r,kSang een belangrijk element
DEN HAAG (GPD) De levensmiddelenconcerns en win
kelcombinaties moedigen de consument ademloos aan: koop
onze voordeelzegels, plak ze op, stuur ze in, betaal wat bij, en
profiteer van onze onvergelijkelijk goedkope aanbiedingen van
duurzame artikelen.
Wat is er waar van die gesug
gereerde goedkoopte? Beleven we
nog steeds tijden zoals die van
jaren geleden, toen het winkel
concern Albert Heijn met zijn
spaaracties als eerste op specta
culaire wijze de prijzen van elek
trische huishoudelijke appara
tuur doorbrak? Biedt uw kruide
nier nog steeds zulk verbluffend
voordeel?
Wij hebben de premie-gidsel van
een tiental k ruideniersbedrij ven een
combinaties, met in totaal ruim
veertienhonderd „voordeer-aanbie
dingeen, eens nader gecontroleerd.
Rijk uitgevoerde catalogie zijn het,
in verlokkende kleuren een keur van
artikelen presenterend. Maar waar
zit het beloofde voordeel?
Je kunt in elk geval niet zeggen,
dat je bij een bepaald winkelbedrijf
zoveel goedkope aanbiedingen vindt.
Wie van koopjes zou willen profite
ren, zou overal tegelijk klant moeten
zijn. Want hier is de ene aanbieding
interessant, en elders weer de ande
re. Teerwijl je bovendien voor een
niet gering gedeelte van de aanbie
dingen. met je betaling aan kookge-
gels plus geld gewoonweg duur uit
bent inplaats van goedkoop.
„Sparen en profiteren" levert je
als winkeltrouwe klant allang niet
meer het sterk aansprekende voor
deel op van jaren geleden. Waren
huizen en vakhandel hebben sinds
dien met hun concurrerende aanbie
dingen heel veel prijsverschillen
met de kruidenierspremies van tafel
geveegd. En dan gaan de nadelen
van 't voordeel - halen - via- de- kruide
nier toch wel erg zwaar wegen:
je hebt zelden of nooit keus uit
verschillende uitvoeringen van een
bepaald artikel. Er wordt een soort
aangeboden, en die kim je nemen of
niet;
de klant koopt de artikelen om-
geezien, d.w.z. aan de hand van
plaatjes in de premie-gidsen. Alle
winkelbedrijven behouden zich ech
ter het recht voor. artikelen te leve
ren die anders zijn uitgevoerd dan
ze stonden afgebeeld;
Albert Heijn heeft showrooms in
Amsterdam. Den Haag, Heerlen en
Haren (Gr.) maar daar moet je dan
wel toevallig in de buurt wonen. An
dere winkels organiseren soms een
artikelen-show in een zaaltje maar
ook dat heeft door zijn eenmaligheid
niet zoveel te betekenen.
Men krijgt de premie-artikelen
niet op zicht, op één uitzondering na:
De Gruyter hanteert het begrip „bin
nen acht dagen retour, geld terug".
D andereen accepteren slechts klach
ten over beschadigingen, defecten,
enz. Bij alle bedrijven moet vooruit
worden betaald, men betaalt dus een
dient te aanvaarden wat men ont
vangt, of het tegenvalt of niet.
Over de garantierechten van de
klant zijn de catalogie zeer onduide
lijk, er wordt gesproken van „de
normale garantie," er wordt verwe
zen naar garantiebewijzen die men
pas zal zien als men het bestelde
heeft ontvangen (en betaald). Ook
de bijkomende kosten van garantie-
reparaties worden in veel gidsen in
het midden gelaten.
Alleen bij de combinatie Sperwer
en „4 6" wordt duidelijk dat men
garantiezendingen zelf zal moeten
frankeren. En bij Co-op geldt het
omgekeerde: garantiezendingen kun
nen daar ongefrankeerd worden op
gestuurd.
Voordeel-halen-via-de-kruidenier
kan nog, bijna ongemerkt, bijkomen
de kosten geven. Namelijk die van
het aangetekend opsturen van spaar-
zegels, hetgeen altijd nog op f 1,25
frankeerkosten meestal per enke
le bestelling komt.
Die bijkomende kosten heeft men
by: Spar. A en O. Albert Heijn,
Sperwer en „=6". Kroon. Bij ande
re bedrijven heeft men die kosten
niet, hetzij doordat er niet met ze
gels hoeft te worden betaald, hetzij
doordat men bij die kruidenier zelf
kan afrekenen (vooropgesteld dat
die kruideniers dat dan ook doen,
anders heeft men ook daar extra-
kosten).
Hoe wordt de prijs van kruideniers-
premie-artikelen betaald? Co-op en
De Gruyter houden het gewoon op
betaling in geld. Wie daar zegels
spaart, krijgt deze gewoon met enige
rente verzilverd, waarbij hij dan een
soort kooprecht verwerft voor de
aangeboden premie-artikelen.
Bij alle andere kruideniersbedrij-
ven dient gedeeltelijk met koopzegels
te worden betaald. Voor die zegels
had men ook zijn geld plus rente
winst kunnen terugkrijgen, dus men
moet er rekening mee houden dat het
hogere bedrag dat men bij verzilve
ring zou hebben gekregen, nu by de
prijs dient te worden geteld.
Op grond van deze berekening heb
ben wij een aantal prijzen van de
zelfde artikelen uit de gidsen van de
kruideniersconcerns en -combinaties
met elkaar vergeleken. Dezelfde arti
kelen. dat wil zeggen, artikelen die
volgens hun omschrijving in de voor
deel-gidsen met elkaar vergelijkbaar
waren. En anders hebben wij gewoon
de enkelvoudige keuze genomen, die
er in die gidsen was. Nietwaar, ook
de klant heeft bij zijn bestelling niet
meer houvast.
Kwaliteitsverschillen blijven dus
buiten beschouwing. Die waren voor
ons net zo ongewis als voor degeen
die vooruit betaalt en moet afwach
ten wat hij ontvangt. Bij de prijsbe
rekening hebben alleen koopze
gels meegeteld, daardoor is een groot
deel van het aanbod van Spar,
die ook nog gratis zegels hanteert,
buiten beschouwing gebleven.
Simon de Wit vindt men in de lijst
niet genoemd, omdat dit concern
geen permanente aanbiedingen meer
heeft. Simon de Wit biedt, telkens
afwisselend, kleine series premie-ar
tikelen aan. Dit heeft het nadeel dat
men niet lang van tevoren kan over
wegen wat men zal kopen, doch het
voordeel dat ze meestal in de winkels
te bezichtigen zyn.
Dat de verschillende bedrijven het
al dan niet vermeende voordeel zo
breed mogelijk uitmeten, is hun goed
recht. Enkele verdienen echter een
speciale vermelding voor vaagheid of
overdrijving.
De Gruyter zo goed voor de dag
komend met zijn recht op retour zen
den meent bij zijn was- en droog
automaten te moeten zetten: „getest
door twee onafhankelijke Nederland
se keuringsinstituten". Wie zyn dat
dan wel helemaal? Stellen zij als in
stituut zo weinig voor, dat De Gruy
ter liever geen namen noemt?
Of is het bluf? Over de zo brood
nodige KEMA-veiligheidskeur lezen
wU by De Gruyter tenminste niets,
net zomin trouwen als by Albert
Heyn, die door de Jaren wyzer zou
moeten zyn geworden.
Spar heeft het over een „pittige
korting voor wie met een vol zegel-
boekje naar een Pfaff-naaimachine-
winkel gaat." Wat heet „pittig" by
Spar. En wat zegt „korting" helemaal
bi) alle prysacties die in de naaima
chinebranche worden gevoerd? Slech
te beurt in een gids, die het voordeel
heeft dat er zoveel merken in wor
den genoemd.
A en O en Kroon, tenslotte, halen
de onzin overhoop by al hun aanbie
dingen een „vergeiykbare win
kelwaarde" te noemen. In de Agio-
gids van A en O wordt daar deze ver
klaring voor gegeven: „vww is verge-
ïykbare winkelwaarde, in die zin, dat
de laagst voorkomende prys by de
detailhandel is aangehouden, op het
moment dat deze catalogus werd sa
mengesteld".
Kijk. A en O en Kroon hebben na-
tuuriyk een heel leger speurders op
pad in Nederland, die overal in de
winkels spieden naar pryzen. En die
dan nergens 'n goedkoop badminton-
setje vinden onder de 8 gulden en
geenenfin, de gidsen maken zich
zelf al belacheiyk genoeg.
Is het wys, te kopen via de aanbie-
dingengidsen van de kruideniers, voor
het publiek in kleine plaatsen, met
weinig gesorteerd aanbod en geringe
prysconcurrentie, kan er wel voor
deel in zitten, Ja. Voor serviesgoed en
siervoorwerpen typische weggeef-
artikelen waarmee het cadeaustelsel
de handel al Jaren geleden heeft
doodgeslagen gaat dit voordeel nog
algemener op. Maar het is en biyft
„blind kopen".
Voor de huisvrouw in de steden ïykt
het daarom het verstandigst het
geld-voordeel van haar zegels
contant te innen en daarmee even
tueel gebruik te maken van de aan
biedingen die er door warenhuizen en
vakhandel worden gedaan. Tenzy het
zegel-spaarpotje haar er tegen be
schermt het geld voortydig weer aan
andere dingen uit te geven
eifli:elat
e'9' wis
berilln gezelschapsleven. Men
*nfc er pronken in zijn fraaiste
8. Praten en rondwandelen on-
de mis moet zeer gewoon zijn
Buref^eest. Het gebruik van de kerk
5 plaats van samenkomst was
zo iets. De jongens kunnen
naar de meisjes kijken. Een
acatu» ?rtoning die zelfs zo gewoon was
t slechts de strengste moralis-
er zich aan ergerden. Maar,
Huizinga, in al deze ontwij
den van het geloof door onbe
raamde vermenging met het
Qdlge leven, ligt meer naïeve
0 mi ^eenzaamheid met de gods-
enst dan regelrechte onvroom-
t „Alleen een samenleving,
geheel doortrokken is van het
39_ "^dienstige en die het geloof
iets vanzelfsprekends aan-
®fdt, kent al deze excessen en
"aarding. Het waren dezelfde
*üsen die de dagelijkse sleur
j nu] leen half verliederlijkte gods-
Jstpraktijken volgden en die
a plotseling onder het vlam-
at ®d woord van een prekende
telmonnik vatbaar waren voor
^tersten van heilige ontroe-
jjkschien heeft Van het Reve
®wpt, dat er iets van deze
zou overkomen in wat hij
f 175 2bn feest heeft beschouwd.
JRS
3500,-
(Door Pieter de Vink*
WAGENINGEN (GPD) „Soe
harto komtDe demonstratieve
optocht van het comité „Soeharto
ongewenst", de petitie van „door de
eeuwen trouw", de „beledigingen"
in de Rode Tribune, de kreet „Doodt
Soeharto-dien het volk" (met grote
verfletters tegenover het Amster
damse Centraal Station), de corrup
tieschandalen, de kritische vragen
van Den Uyl en de beschuldigingen
van Marcus Bakker Het heeft
de Indonesische president niet kun
nen afschrikken.
De socioloog Willem Frederik
Wertheim, belangryk man in het co
mité „Soeharto ongewenst," redac
teur van het doorgaans byzonder
goed geïnformeerde 14-daagse blad
Indonesië-informatie, is gewend aan
beschuldigingen.
Ik ben niet zo zeker van die
communistische schuld, die het re-
giem-Soeharto tot op heden als ex
cuus hanteert voor een verschrikke-
ïyke terreur. Ik raak er steeds meer
van overtuigd dat Soeharto zelf niet
onwetend is geweest van de coup.
De sterke aanwyzingen daarvoor zal
ik binnenkort op tafel leggen. De er
varing leert dat by contra-revolu
tionaire staatsgrepen de nieuwe ster
ke man uit de duisternis van de be-
trekkeiyke onbekendheid te voor-
schyn treedt. Dat beeld gaat hele
maal op voor Soeharto. Hy heeft al
les gewonnen by de coup.
Ernst Utrecht schreef kortgele
den in een brochure van Sjaloom dat
de maatschappelyke kondities om
een revolutie zoals Soekarno die zich
had voorgesteld (maar nooit in be
weging heeft gebracht) te doen sla
gen nu gunstiger zün dan rij ooit te
voren zyn geweest. Het wachten is
alleen op revolutionaire leiders. Is
dat ook uw mening?
Wertheim: „Enerzyds, Ja. Ik be-
gryp wat Utrecht bedoelt. Het Is een
vry normaal patroon hoewel ik er
geen wet van wil maken dat de
landen die staatkundig vry zyn ge-
LOS ANGELES (DPA, Reuter)
In het proces wegens de moord op
de Amerikaanse actrice Sharon Tate
en vier anderen in augustus vorig
jaar, verklaarde een sergeant
van de politie van Los Angeles gis
teren, dat hy en zyn collega's in de
woning van de actrice cocaine, has-
jies en marihuana hadden gevonden
en daarom aanvankelijk hadden ver
ondersteld dat de moorden verband
hielden met handel in verdovende
middelen of orgieën. Pas toen hoofd
verdachte Manson en zyn „familie"
drie maanden later wegens autodief
stal waren aangehouden, was geble
ken dat die veronderstelling onjuist
was geweest.
worden na de koloniale periode be
gonnen zyn met een betrekkeiyk po
pulistisch regiem. Birma, Cambodja,
Ghana, Tanzania en ook Indonesië
zyn daar voorbeelden van. Deze re
giems kenmerken zich door wantrou
wen Jegens buitenlands kapitaal, hoe
wel de macht van dat kapitaal nooit
helemaal wordt gebroken. De speel
ruimte, die populistische regeringen
aan de dynamiek van het volk geven
is echter veelal gericht op prestige
objecten denk maar eens aan de
buitenlandse politiek van Indonesië
en niet op de produktie-sector.
Kenmerkend is ook dat deze regiems
niet by machte zyn de economische
problemen van de Jonge staat op te
lossen, al ben ik bereid een man als
Julius Nyerere voorlopig „the benefit
of the doubt" te geven. Het is overi
gens een byna onmogelyke taak om
in de twintigste eeuw een onderont
wikkeld land omhoog te brengen
naar een zekere algemene welvaart.
Soekarno had bovendien een uitge
sproken minachting voor de econo
mische realiteit. Zoals vaker gebeurd
werd ook in Indonesië het populis
tische regiem met behulp van het le
ger weggevaagd. Met het telkens
weer gebruikte schynargument dat
de communisten op het punt ston
den de macht over te nemen. De
contra-revolutie werd een feit. Ik
ben van mening dat een linkse om
wenteling pas daarna échte moge-
ïykheden krygt onder een reactionai
re regering, niet alleen kan een
man als Soeharto de economische
problemen van zyn land ook niet op
lossen, maai- bovendien stort hy het
volk met zyn beleid in een steeds
grotere misère en onvryheid. Maar
om nu te zeggen dat Indonesië ryp
ls voor de revolutie? Vergeet niet
dat Je voor een revolutie ook iets
van de Vietnamese volharding en
zelfopoffering moet hebben."
Maar waar schuilen in het In
donesië van nu de revolutionaire
krachten?
Wertheim: „Het groeiende studen-
tenverzet kan iets van een echt na
tionalisme in zich hebben. Ik bedoel
niet het soort verzet waar Soekarno
in zyn laatste dagen mee te maken
kreeg. De Kaml-beweging was ge
manipuleerd en had plaats onder re
gie van de militairen. Het verzet
van de studenten tegen de corruptie
duidt op het bestaan van een schyn-
democratie in Indonesië, evenals by-
voorbeeld het feit dat een man als
Mochtar Loebis nog steeds in zyn
krant (Indonesia Raya) kritiek kan
leveren op Soeharto. Dat kan hy al
leen maar omdat hy de steun geniet
van bepaalde figuren tn de legerlei
ding. Een regiem als dat van Soe
harto is natuuriyk niet monolitisch.
De onderlinge verdeeldheid kan een
begin van links-radicale gezindheid
onder de Intellectuelen versterken.
Gelooft u dat Soeharto onder
druk van zijn Westerse bondgenoten
en ondanks de moeilijkheden de ver
kiezingen die hy heeft toegezegd, zal
laten doorgaan? Onze regering zou
dat immers als argument voor een
democratische gang van zaken in
Indonesië kunnen noemen?
Wertheim: „Die mogeiykheid is ze
ker groot. Ik zie overigens geen en
kele kans dat het leger by verkie
zingen zyn macht zal loslaten. Er
zyn geen tegenspelers meer voor de
militairen. De enige tegenkracht was
de PKI en die is uitgeschakeld. Ver
kiezingen zouden wel veel kunnen
losmaken onder het volk. De meer
democratische vleugel binnen de PNI
(Partai Nasional Indonesia) heeft,
naar myn mening winst geboekt uit
de enorme belangstelling voor het
graf van Soekarno. Deze party vindt
zyn grootste aanhang in midden- en
Oost-Java. Als de bevolking daar de
manipulatises van de militairen by
verkiezingen inziet, kan dat opnieuw
een versterking van de democratische
krachten tot gevolg hebben".
De pers ook de Nederlandse
schryft de laatste tjjd herhaaldeyk
over de mislukking van Soeharto's
binnenlandse beleid. Toch is van alle
donorlanden juist ons land de fana
tiekste verdediger van dat beleid, wat
is uw mening hierover?
Wertheim: „Die vraag geeft my de
gelegenheid nog eens goed duideiyk
te maken waarom het comité „Soe
harto ongewenst" is opgericht, wy
zyn tegen de komst van de Indone
sische president omdat hy niets doet
om de terreur Jegens de politieke
gevangenen te stoppen. Integendeel.
Nog dageiyks vinden er in Indone
sië arrestaties plaats en de deporta
ties naar het ballingsoord Buru
gaan door. Nu beginnen myn tegen
standers natuuriyk weer te roepen
dat wy alles met, westerse maatsta
ven beoordelen. Laat me dan dit zeg
gen: ik ben me ervan bewust dat
Azië Europa niet is en ik ben my er
ook van bewust dat omwentelingen
niet zachtzinnig kunnen geschieden.
Dit argument wil ik laten gelden
voor een regiem dat werkeiyk ernst
maakt met de opbouw door en ten
behoeve van de brede massa. Ik denk
hierby aan een land als China. Voor
grote kwalen heb Je sterke medley-
nen nodig. Maar ik wens dat excuus
niet te accepteren van een man, die
er telkens weer biyk van geeft ab
soluut geen geloof te hebben in de
dynamische krachten van zyn volk.
Dat toont hy ook in zyn economi
sche maatregelen. Hy heeft de kant
van de neo-kapitalistische exploita
tie gekozen en geeft daarmee aan
een grenzeloze minachting te heb
ben voor de Indonesische massa. Dit
regiem heeft angst voor het volk, dat
daarom wordt onderdrukt. Ik vind het
overigens opmerkeiyk dat Juist de
lieden die Indonesië wensen te hel
pen volgens Westerse economische
patronen my voortdurend beschuldi
gen van Western maatstaven
En nu wat onze regering betreft.
Den Haag heeft zich opgeworpen
als makelaar in het gezelschap van
donorstaten, als de redder van een
junta die in eigen huis steeds min
der steun krygt. Dit bezoek is naar
myn stellige overtuiging bedoeld om
de Europese en Amerikaanse geld
macht duideiyk te maken dat er
met de regering-Soeharto best valt
te werken. Ik keur die houding van
Nederland af.
Een man als Udink in de rol
van politieke cynicus?
WertheimMet dat soort beschuldi
gingen ben ik altijd erg voorzichtig.
Ik heb zelf deel uitgemaakt van een
koloniale samenleving. Tien Jaar
heb ik in Indonesië gewoond en pas
Prof. Wertheim
enkele jaren voordat ik vertrok kreeg
ik een beetje door wat er in dat
land nu eigeniyk aan de hand was.
Ik geloof niet dat een man als Udink
een sluwe Machiavellist te. Veel meer
vind ik hem het type van wat ik
zou willen noemen „een onschuldige
schuldige". Een minister die deel uit
maakt van een establishment dat in
wezen een verdediger is van de sta
tus quo en daardoor aangewezen op
zelfbedrog. Men zou hem de schuld
van het niet willen weten kunnen
aanwrijven. Udink is de man met de
oogkleppen op, mensen zyn nu een
maal door vele factoren gewend voor-
by te zien aan de werkelykheid. Maar
ik ben altyd bereid uit te gaan van
de betrekkelijke goed trouw..
Indicaties dat de onder aanvoering
van president Nixon gevoerde strijd
tegen de inflatie eindelyk vruchten
begint af te werpen heeft de burger
m de Verenigde Staten een hart on
der de riem gestoken. Elders wordt
de haast wanhopige worsteling om
de geldontwaarding tegen te gaan
onverminderd voortgezet. De vrees
dat al die pogingen ertoe zouden
leiden dat de wereld in een econo
mische crisis zou vervallen, omdat
deflatie synoniem wordt geacht te
zyn aan een economische depressie,
lijkt echter te zyn vervaagd. Welis
waar zyn hier en daar nog veront
ruste stemmen te vernemen, vooral
by onze oosterburen, waar de ene
dam na de andere moet worden op
geworpen om de geldtoevloed tegen
te gaan. maar in het algemeen zyn
<1® economisten wat minder somber
in hun voorspellingen dan enkele
maanden geleden.
Misschien komt die somberheid wel
omdat de door Washington toege
paste kredietrestrictie, welke werd
toegepast om langs klassieke weg
ren einde te maken aan de prijsstij
gingen, diep ingreep in het Europese
geldverkeer, dat de Amerikaanse in.
flatiebestryding zoveel aandacht trok.
In plaats van die bestrijding toe te
luichen zyn er overal in de wereld
reonomisten geweest, die meenden
er het Armageddon van de wereld
economie in te mogen zien. De som
berste taferelen werden ten tonele
gevoerd uit de tyd van de ergste
economische crisis, welke de wereld
ooit kende, om aan te tonen dat de
Amerikaanse monetaire politiek op
een deb&cle zou uitlopen.
Gelukkig is het zover niet geko
men. De geldontwaarding in de Ver
enigde Staten schijnt nu aardig in
de hand te kunnen worden gehouden.
Het gevolg te dat geleideiyk aan tot
een mildere kredietpolitiek kan wor
den overgegaan. Het zou echter ver
keerd zyn te menen dat het moment
ai is aangebroken waarop de strijd
bijl tegen de inflatie kan worden be
graven. Integendeel, de wolken van
een economische wereldcrisis zijn wel
verdreven, maar dat komt voorna-
meüjk omdat bijna overal in de we
reld het geld nog steeds in koop
kracht achteruit gaat.
De Duitse industriëlen menen dat
zfj in de geest van de tijd handelen
door zich zo somber mogelijk uit te
laten over de toekomstverwachtingen
op economisch gebied. Dat komt na
tuuriyk omdat zij hinder ondervinden
van de herwaardering van de mark,
die de export bemoeilijkt en de con
currentie uit het buitenland heeft
verscherpt. Ook doet de Bundes-
Dank er van alles aan om door kre
dietbeperking en verhoging van de
kasreserve in samenwerking met de
belastingmaatregelen van de regering
de economie in goed spoor te bren
gen en te houden.
De Britse regering staat er wat dat
betreft minder goed voor.
De wachtlijst van bedrijfstakken,
waar de lonen omhoog zullen gaan
als aan de eisen van de vakbonden
wordt tegemoet gekomen, doet ver
moeden dat de schier wanhopige
strijd tegen de inflatie nog lang niet
gestreden is. Desondanks bestaat er
een betrekkelijke rust rond het pond
sterling op de internationale valuta
markten.
De aandacht van de wereld houdt
zich momenteel met andere dingen
bezig dan met de conjunctuur, die
in de meeste landen nog op rolle
tjes verloopt. De overeenkomst tus
sen Bonn en Moskou, de onderhan
delingen over een mogelijk bestand
ln het Midden-Oosten, het minder
spectaculair worden van de oorlog
in Vietnam en Cambodja, het einde
van de burgerstrijd in Nigerië. Het
zijn allemaal facetten die zich in
het economische bestel weerspiege
len.
De schijnbare rust welke is inge
treden houdt natuuriyk gevaren in,
want zy zou te snel doen vermoeden
dat nu alles op economisch gebied
op rolletjes zou verlopen. Het tegen
deel is echter waar. want steeds dui
delijker gaat zich aftekenen dat door.
de aanhoudende geldontwaarding een
kapitaalschaarste is ontstaan, welke
niet door het inpompen van geld on
gedaan kan worden gemaakt.
Geld te geen kapitaal al meent de
goegemeente dat het wel zo is. De
grote ondernemingen zyn door de
groeiende kapitaalschaarste genood
zaakt om in toenemende mate haar
financieringen door het opnemen
van geldleningen te financieren.
De door verschillende bedrijven by
buitenlandse instellingen geplaatste
schuldbrieven (notes) zyn in feite
uit nood geboren. DSM heeft, als
Jongste in de rij gestaan by de bui
tenlandse financiers om voor enkele
Jaren uit de financieringsnood te
worden geholpen.
De notes nemen de acute geldzor
gen wel weg. maar wie zal zeggen
hoe de situatie zal zyn als over en
kele Jaren het geld weer op tafel
moet komen als de accepten verval
len.
By voortgaande inflatie zal het
niet zo moeilijk zyn om al die schul
den op tyd in te lossen, want dat
zou betekenen dat er voldoende geld
omhanden blijft. Indien evenwel de
inflatiekraan zou worden dichtge
draaid zou het wel eens verdraaid
moeiiyk kunnen worden om op tyd
de middelen bijeen te krijgen voor
de delging van de schulden, die voor
korte termijnen werden aangegaan.
Ook de staat heeft de laatste tyd
nogal wat kortlopende schuld aan
gegaan door de uitgifte van staats
leningen met een looptijd van 7 en
8 jaar.
Zolang heit. buitenland als het
ware staat te dringen om een renu-
meratieve belegging in de guldens
sfeer te bekomen loopt dat wel goed,
maar tevens kan men zich overge
ven aan de illussie dat de gulden nog
eens zo sterk uit de Internationale
inflatiestrtJd zal komen, dat een re
valuatie tot de mogelijkheden kan
worden geacht.
