30EIEND BEELD VAN EEN REUS
liefdesverhaal
en
ragfijn
moord op
president
'De prijs van de nacht';
hn and Mary
JDAG 10 JULI 1970
Keerpunt
BRUYNZEEL - KEUKENS - KASTEN
.Houtwerf-Leiden'
Voorstudie
Jungle Boek
LE GRAND
RESTAURANT
TV OUDJE
Luxor-reprise
Stripverhalen
LETPSCH DAGBLAD
PAGINA 11
(Door R. E. Penning)
EN HAAG (GPD) „Goya" staat er kort en krachtig op
>ordjes. die op strategische punten in Den Haag zijn neer-
it om kunstlievende toeristen de weg naar het Mauritshuis
/ijzen. Er is geen twijfel mogelijk: de tentoonstelling van
lderijen van de grote Spaanse meester is een evenement
internationale allure. Het is de eerste keer dat Goya's
Iderkunst in deze omgeving van ons land wordt getoond:
tukken, die een overzicht geven van zijn lange, veelbe-
in loopbaan. Musea en particuliere collecties uit negen
^en hebben bijdragen geleverd om deze tentoonstelling
een succes te maken. Dr. A. B. d'j Vries heeft hiermee
waardige finale aan zijn carrière als directeur van het
ritshuis willen geven.
Jch kan men zich afvragen of en in zijn volle betekenis te laten
j'es *et beter met een *ets minder zien.
van tieus initiatief afscheid had
3en nemen. Want in de eerste Zijn belangrijkste werken moesten
is een in Londen al een Goya- op lnm plaats blijven, omdat ver-
-toes onstelling geweest die nog om- voer van dergelijke kostbare werken
'yker was ^an huidige, niet verantwoord zou zijn. Daarom
vooral bleek toen al dat het ontbreken in het Mauritshuis zulke
jk onmogelijk is om Goya bui- sleutelstukken als de geklede en de
panje in al zijn veelzijdigheid naakte Maja (die overigens in Lon
den wèl aanwezig waren), het grote
portret van Koning Karei IV met
zijn gezin, de beide schilderijen van
de opstand van het volk van Madrid
tegen de Napoleontische troepen
(de 2de en 3de mei) en vooral laat
zich het gemis voelen van de zoge
naamde „zwarte schilderijen",
de fantastische voorstellingen, die
Goya oorspronkelijk als muurschil
deringen gemaakt heeft in zijn land
huis en die later op doek zijn over
gebracht. mgar te fragel zijn om
lange reizen te kunnen maken.
•23
Alle 5
lips
Het lijkt misschien ondankbaar
tegenover de organisatoren om met
zoveel nadruk op de lacunes te wij
zen. terwijl er toch ook zoveel posi
tiefs te vermelden valt. Maar ik ge
loof toch dat men by een bezoek aan
het Mauritshuis de gedachte in het
achterhoofd moet houden dat de diep
ste en geniaalste facetten van Goya's
persoonlijkheid hier niet voldoende
tot hun recht komen. Dat hebben de
organisatoren natuurlijk ook wel ge
weten en om aan dit bezwaar tege
moet te komen is er op het voor
plein van het Mauritshius een houten
loods gezet, waarin een serie dia's
uit een Zwitserse worden getoond, onder meer van de
verzameling„zwarte schilderijen". Zo krijgt men
tenminste een indruk van wat men
mist.
Men ziet in het Mauritshuis in elk
geval wèl de briljante portrettist, die
Goya voor zijn tijdgenoten vooral
ook geweest is. De man, die alle
hoogwaardigheidsbekleders van zijn
tijd heeft geschilderd met een voor
hen uiterst bevredigend zwierig elan.
maar tevens (tot onze verrukking»
met een onbarmhartig psychologisch
I inzicht Daar staan zij, hooghartig
I en zelfvoldaan, de vorsten en magi
straten in kleurig uniformen of mo-
1 dieuze kledij en daar de dames, die
1 hier op deze tentoonstelling een wat
sympathieker indruk maken. Daar
staat Koning Karei III in jachtkos
tuum het oordeel te bevestigen van
Casanova, die zei dat deze Spaanse
vorst op een schaap leek en in le-
i lijkheid alleen door zijn broer werd
overtroffen. Daar is ook Ferdinand
VII, die in 1814 weer op de Spaanse
troon terugkeerde en zich als be
dreigd despoot ontpopte. Daar zit
met pluimen en strikken Ferdinand
Guillemardet. ambassadeur van de
Franse republiek in Madrid, een
portret waarvoor Qoya zelf een bij
zondere voorkeur zou hebben gehad.
Tot de meest indringende portretten
behoren zeker het grote schilderij
van de broze en weemoedige gravin
van Chinchon. die op 18-Jarige leef
tijd werd u igehuwelijkt aan minis
ter Manuel Godo.v, de gunsteling van
i Koningin Marie Louise Jammer dat
in het gezelschap de grillige herto
gin van Alba ontbreekt, die toch
zon voorname rol in het leven van
Goya gespeeld heeft. Van de andere
portretten moeten nog worden ge
noemd die van Ramon Satue uit het
Rijksmuseum, van Goya's vriend
Tiburcio Perez y Cuervo, het prach
tige zelfportret met bril uit 1800 en
het merkwaardige dubbelportret van
de zieke Goya in de armen van zijn
dokter Arrieta. Naast deze en andere
schilderijen, die Goya zoals gezegd
als portrettist op volle kracht tonen,
ain er in het Mauritshuis ook een
aantal voorbeelden van religieuze
voorstellingen en genrestukken. Uit
de beginjaren onder meer een wat
theatraal altaarstuk van de „Ver
kondiging aan Maria" en een .serie
ontwerpen voor wandtapijten, waar
mee Goya grote roem verwierf,
maar die voor ons toch meer histo
risch dan esthetisch interessant zijn.
In 1792 bracht een zware ziekte
Goya aan de rand van het graf. Een
laar lang leed hij aan een soort ver
lamming en toen hij zich eindelijk
herstelde, was hij volslagen doof ge
worden. Dit jaar betekende een
keerpunt in zijn leven. De jonge le
venslustige en ambitieuze schilder,
die met al zijn krachten naar de
hoogste eer dong. die er op zijn ge
bied te behalen viel en die daarin
ook slaagde toen hij in 1789 tot hof
schilder werd b°noemd. toonde
na de crisis een andere kant van
zijn zieleleven. Hij bleef de meest I
gevierde portrettist van zijn tijd.
maar daarnaast schilderde en etste
hij taferelen w aarin een grimmige
visie op zijn omgeving en een soms
gruwelijke fantasie tot uiting kwam
Van de reeks kleine schilderijen, die J
hij na 1793 in deze geest schilderde,
zijn er enige in het Mauritshuis. zo
als taferelen van een brand, een gek
kenhuis, van kannibalen en van een
heksensabbath met de ..grote bok'
als hoofdfiguur. Deze schilderijtjes j
zijn een "voorproefje van wat hij la
ter in de reeds genoemde zwarte1
schilderijen nog veel genialer zou
ten uitvoer brengen. Wat op de ten
toonstelling te zien is. is meer cu
rieus dan schilderkundig belangwek-
ADVERTENTIE)
op een balkon, een
Showroom: Nieuwe Rijn 87, telefoon 34544 (4 lijnen)
kend en zeker niet. zo boeiend als wat
Goya in zijn serie etsen, de „capri-
chos" (grillige invallen» in dit genre
heeft uiteebeeld. Gelukkig dat er
tocht in het Mauritshuis één schilde,
rij is waarin die wonderlijke fanta
sie in volle kracht te bewonderen
valt. de „Kolos", een landschap
waarin mensen en dieren in paniek
wegvluchten voor de verschijning
van een reus. die aan de horizon
uit wolkenbanken opdoemt.
Ook in een minder fantastische en
dreigende sfepr zijn hier nog enkele
schilderijen, die tot de hoogtepunten
in Goya's oeuvre gerekend kunnen
worden. Dat zijn de Maja's op een
balkon, een scjiildery uit een Zwit
serse particuliere verzameling, dat
sinds 1848 niet in het openbaar is
getoond en waarvan een iets ande
re versie in New York is. Ondanks
de wat onnatuurlijke blozende ge
laatskleur van de waarschijn
lijk zwaar opgemaakte vrouwen, ia
dit schilderij van een zeldzame fris
heid. Ook het grote schilderij van
twee Jonge vrouwen onder een para
sol uit het museum van Rijssel. is
een meesterwerk, veel mooier dan
het grimmig satirische schilderij
van de beide oude. maar nog altijd
ijdele vrouwen, die zich niet bewust
zijn dat de meedogenloze tijd ach
ter hen klaar staat voor de genade
slag.
Al is dan het grote historiestuk
van de opstand op de 2de mei op de
Puerta del Sol niet aanwezig, toch
kan men zich daarvan enige voor
stelling maken door een dynamische
voorstudie, die dat gemis enigszins
vergoedt. Uit de laatste levensjaren
van de kunstenaar, die hij in vrjjwilli
ge ballingschap in Bordeau door
bracht. stammen nog enkele merk
waardige studies van apostelen, van
een oude man en een non. die een
logisch sluitstuk vormen van de ex
positie
Zo vindt men dan in het Maurits
huis als een vreemde, wilde eend
in de byt van de Hollandse 17de-
eeuwse schilderkunst. Goya. gekweld
genie, innerlijk verscheurd levend in
een chaotische tyd. Hij was als
schilder de dienaar van de machti
gen der aarde, maar hi) had tegelij-
kertijd kritiek op hen en zag scherp
hoe het volk in onwetendheid en bij- j
geloof machteloos was overgeleverd
aan willekeur Het verlangen naar
aanzien van de jonge schilder j
maakt na zijn ziekte plaats voor het
scepticisme van een gedesillu-
sioneerd man. die het leven in zijn i
Een door Goya geschilderd
portret van zijn kleinzoon Mari
ano Goia.
diepste afgronden heeft aanschouwd.
Ondanks de onvermijdelijke leemten
geeft de expositie in Den Haag toch
een boeiend beeld van een der reu
zen uit de Europese schilderkunst.
LI DO Dallas, de Texaanse
stad waar president John F Ken
nedy de dood vond, was al eerder
het ideale decor voor een presi-
dentmoord. In 1880, de wonden van
de bloedige burgeroorlog waren nog
lang niet geheeld, werd president
Garfield om het leven gebracht. In
„De prijs voor de macht", de kleu
renfilm. die deze week in het Lido-
theater te zien is. laat regisseur
Tonio Valeri ons de moord van
1880 en de voorbereidingen daar
toe. losjes, historisch misschien
niet helemaal correct, meebeleven.
Het zou de moord op Kennedy ge
weest kunnen zijn. sluipschutters
tijdens de rijtoer, het beeld van zijn
wanhopige echtgenote alleen de
kleding past er niet helemaal meer
bij. Het is over het geheel genomen
maar moeilijk te geloven dat de
regisseur niet bij de zaak-Kennedy
heeft gespiekt. In het Kennedy-
drama missen we alleen de Wil-
liam-flguur. De jongeman, die vier
jaar gevangenisstraf heeft opge
knapt. beschuldigd van hoogver
raad maar desondanks zijn achting
voor de president, die gelyke rech
ten voor blank en zwart wil, heeft
behouden.
Daarin wordt hy gesterkt doof
zijn neger vriend Jack Donavan,
die voor zyn trouw aan de leider
van de jonge verdeelde natie, moet
sterven. Hy is een van de velen,
die na het beëindigen van de bur
geroorlog moet ondervinden dat een
gewonnen oorlog niet altijd vrede
betekent Wilier slaagt er in om
eenmaal de dood van de president
CAMERA Een fyne tekenfilm
Jungle Boek. is terug in Leiden
Vooral de allerkleinsten zullen ge
nieten van de dwaze avonturen van
Mowgli en zijn dierenvrienden, ook
wolwassenen kunnen een gezellig
uurtje doorbrengen in het oerwoud
van India. De film. waaraan Walt
Disney zelf nog heeft meegewerkt,
is een vrye bewerking van Kipllngs
Jungle Books, waarin de Victori
aanse schrijver de dierenwereld
boeiend beschrijft. Walt Disney
heeft het verhaal wat op moderne
leeet geschoeid. Af en toe swingen
Baloe. de beer Kink Loui. de aap
Mowgli, het mensen jong vrolijk
over het scherm. Ondanks zijn
hechte vriendschap met de dieren.
Mowgli is door een wolvenfamilie
opgevoer, blijft hij mens. Later
keert hy dan ook na veel spannen
de avonturen in die wereld terug.
te voorkomen, een besluit waartoe
hy wordt gebracht mede door de
dood van zijn vader, die zich met
het lot van het zuiden had ver
zoend. De zuidelijke captains of in
dustrie. zouden w e nu zeggen delen
de idealen van de president niet.
Daarom kost wat kost opruimen.
Wilier wreekt de dood van zyn pre
sident op de manier van het ..wil
de westen". Mac Donald, veilig
heidsofficier van de vermoorde pre
sident brengt de jongeman ten
slotte tot reden en kan in Washing
ton de rest, van de zaken in een
proces afwerken.
REX .Le grand restaurant"
is een oudje van de vermaarde
Franse komiek Louis c'e Funès dat
de hervertoning dubbel en dwars
waard is. al bereikt he. dan niet
helemaal het peil van „Samen uit.
samen thuis".
De Funès is in deze film de que-
rulanterige Septime, de toiaa! ver
knipte eigenaar van een duur Pa-
rys' restaurant, waar »aj van hoog
geplaatste figuren dineren. Hij is
de man. die de uitdrukking „naar
boven likken en naa; onderen
trappen" als levensprincipe huldigt.
Voor zijn clientèle is hy kruiperig,
voor zijn personeel honds. Od -en
dag krijgt hy in zyn restaurant oe-
zoek van een president van een
groot land en dan begint de ellende.
De man wordt ontvoerd luist od
het moment dat Septime in de
donker gemaakte dinerzaal zyn
specialiteit, het dessert, wil .aan
steken" Van dat ogenblik af weet
de restaurant-directeur niet meer
hoe hy het heeft Hy wordt de
speelbal van schurken en polltia.
Het zweet wykt niet meer van zyn
voorhoofd.
De Funès heeft precies dat nij
dasserige hoofdje om de maniakale
Septime op verrukkeiyke wyze ten
tonele te voeren. Hy kan zich uit
leven in al die gebaartjes en fraaie
bekketrekkeryen die zo by hem
passen. „Le grand restaurant" is
een uitermate vermakelyk verhaal.
e co RIANON .John and Mary'
ragfijn verfilmd liefdes-
3 haai over het leven van twee
gec mensen, die het slacht-
aut er dreigen te worden van de
n stderne „cleane" maatschappij
jent sexuele uitspattingen en
'tintenten. In de sfeer van
keiharde onromantische
nnureid verfilmde Peter Yates
gegeven van auteur Mervyn
shu 'es, dat twee in de liefde te-
rSestelde mensen ontdekken
igorkelijk van elkaar te houden,
óed toe de verhouding van een
roon sexueel avontuurtje
>rgaat in een werkelijke lief-
sband is door regisseur Yates
irstf een zeer indringende wijze
filmd. De achtergrond waar
de, [en het verhaal zich afspeelt
ijta een smaakvol maar simpel
i ei ;ericht huis in een achter-
'tH lrt s met opzet sober ge
ilden om het scherpe contrast
naa tekennen met de zakelijke
ild vol valse sentimenten
D"J arbuiten.
urn olm. de
rol die gespeeld wordt
in.»" Dustin Hofman «bekend uit
r. *b{ bekroonde film The Graduate»,
een jongen die een teleurstel-
Mde ervaring heeft opgedaan met
i mondain fotomodel. Gestoken
lnl| hippe kleren rent het meisje
li de ene party naar de andere.
ar blykt niet het geschikte type
Aj zijn voor de excentrieke John
een paar maanden te hebben
Jnengewoond verdwynt fotomodel
ith dan ook en laat John vol
ichl iblemen achter.
n tegenspeelster Mia Farrow
kJikent haar vast van de eindeloze
Vton Place-serie heeft als ver-
opstertje in een antiquiteiten-
ikeltje een verhouding aange-
Gftoopt met een gehuwd lid van de
stg« lerikaanse senaat. De halve
•rfil chten, die het tweetal doorbrengt
L®' hotelkamers gaat regelrecht in
en het karakter van Mary, die
1U, enals John graag een huiselyk
in en wil leiden.
ino r^it tweetal nu komt met elkaar
contact op een plaats waar ze
•ctjreniyk beiden niet passen: een
igdcafé dat voornamelyk bezocht
Br ,rdt door jeugdigen die er uitslui-
'o6i &<j 0p Ujt Zjjn een geschikte part-
r te vinden om er de nacht mee
*t>°r te brengen. Dat gebeurt ook
!t John en Mary. Zonder eikaars
■am te weten stappen ze met el-
M in bed en geven zich in een
c'\ fs over aan hun hartstochten. In
ochtenduren, w anneer de meeste
mm
seksuele banden direct gestaakt
worden ontstaat er een eerste wer-
keiyk contact tussen de twee.
Ze blijken zich sterk tot elkaar
aangetrokken te voelen, maar geen
van beiden durft dat direct te laten
biyken. John niet, omdat hy vreest
dat Mary hem evenals het foto
model na korte of lange tyd toch
weer in de kou zal laten staan en
Mary niet omdat ze bang is dat
John een „allemansvriend" is.
In de uitgebreide dialogen maakt
regisseur Yates meesterlijk gebruik
van de „flash-back". Hy projecteert
het levensverhaal van de twee
hoofdfiguren in de gesprekken die
ze met elkaar voeren en bouwt een
soms komisch contrast op tussen
de spreektaal en de gedachten
van het tweetal. De climax volgt
wanneer er een kleine kortsluiting
ontstaat en Mary vertrekt, terwyi
John het feestje van zyn oude
vriendin bezoekt. Hy walgt echter
van de stemming die er heerst en
gaat in een taxi op zoek naar het
huis van Mary. Als hij dat niet
vindt, keert hy gedesillusioneerd
LUXOR Ook het theater aan
de Stationsweg hield het deze week
by het oude. In de avondvoorstel
lingen komen de liefhebbers van
griezelfilms aan bod. U ziet Donald
Wolfit en Barbara Shelly in „Bloed
van de vampier" De jeugd en de
oudere liefhebbers van slapsticks
kunnen 's middags terecht. In hei
Luxor-theater wordt dan de overi
gens al heel wat jaartjps oude rol
prent „Een stad op stelten" ver
toond met de komieken Stan Lau
rel en Olivier Hardy.
STUDIO De bekende stripfi
guur „Kuifje" is de tweede week
ingegaan. Voor de jeugd in deze
zomervakantie zeker een grote
trekpleister. Het is de verfilming
van het boek Kuifje en de Zonar -
tempel waarin u onder meer kapi
tein Haddock, professor Zonne
bloem, Jansens en Jansens en na
tuurlijk ook Kuifje en de hond
Bobbie te zien zyn. Jammer is het.
dat deze Franstalige film niet ln '1
Nederlands is nagesynchroniseerd.
Mia Farrow en Dustin Hof
man als Mary en John.
terug naar zyn woning en vindt
daar Mary, die steeds op hem heeft
gewacht.
