Leidse uitvinders reageren
'Het slonk er naar
Ie motfebailen..."
GEDICHTEN
AWAY
„Leerzaam
Nu zag je ook eens
dat het waar is
„Mijn vader deed
zelfde uitvinding"
!W
Leidse
schoolkinderen
maakten
excursie
naar de
universiteit
Naar Kamerlingh Onnes lab
Het stonk
ONDERDAG 2 JULI 1970
LETDSCH DAGBLAD
PAGINA 21
;JNE HEREN.
,r aanleiding van het berichtje op de
ia-pagina betreffende een uitvin
van de heer Koomans, besloot on-
;ende als één der oudste abon-
van uw blad eindelijk eens bekend-
dd te geven aan hetgeen eigenlijk mijn
hele leven heeft beheerst, namelijk het
lenken en verbeteren van apparatu-
►nder meer hebben mij de vele bank-
irvallen reeds vele jaren geleden aan
denken gezet, bijvoorbeeld onder de
ir de hand staande geldla of geldbak
de employé aan het loket een knop,
Ike bü indrukken een elektrisch con-
geeft, waarmede onmiddelijk een
•dekt opgestelde camera langs het lo
of loketten inwerking wordt gesteld,
watergordijn voor het loket wordt
[egd en een sirene in de buitenmuur
werking wordt gesteld, dit als één van
Ijn laatste ideeën.
Een ontwerper of uitvinder zoals by-
torbeeld Edison is geboren met de ei
genschappen, dat het bestaande altijd
voor verbetering en het nog niet be
staande voor mogelijk wordt gezien.
Meer dan veertig jaar geleden reeds
stelde ik vast, dat de weergever of opne
mer bij een grammofoon in het verleng
de van 't draaipunt der arm onjuist was
waarom ik dit veranderde «met passer
en winkelhaak zo klaar'.
Het heeft zoveel jaren geduurd eer de
ingenieurs van grammofoonfabrikanten
dit verbeterden, dat ik bijkans gezocht
zou hebben of ik me hierin mogelijk zou
hebben vergist.
In de oorlogsjaren was zowat van al
les niets. Toch wist ik met de primitief
ste materialen: een pennensnijmachien-
tje voor biljartkeuen, een tafelmu
ziekstandaard enz. te maken, waarvoor
mij werd verzocht het één en ander ook
voor anderen te maken.
Ook ontwierp ondergetekende het keu-
kenhangrek. Dit om het een en ander
naar voren te brengen, waarom onderge
tekende gaarne eens contact wil opne
men en om te bewijzen dat vindingrijk
heid een veel grotere plaats by my in
neemt dan tot nu toe publiciteit.
NB: Wat betreft de verbetering van de
stand van het opneemmechanisme, zoudt
u mij kunnen vragen welk beter resul
taat ik hiervan verwachtte.
De verbetering bestond hierin, dat de
naald of saffier ten opzichte van het
middelpunt der grammofoonplaat van
buitenste naar de binnenlopende groef
steeds in een stand van 90 graden ten
opzichte van de as der plaat kon blij
ven .Een bijkomstige verbetering was te
vens, dat de opnemer niet meer naar
binnen werd gedrukt, doch gelijkelijk
naar binnen werd getrokken, met tot slot
een zuiverder weergave en een minder
slijtage.
Als groot muziekbewonderaar bezat ik
o.m. behalve de nu niet meer bekende
Parlophon en Odeon de nu nog bekende
His Masters's Voice en Columbia platen
en vele nieuwe werken. Voor sommige
vindingen werd mij destijds aangeraden
patent te nemen.
Hoogachtend. J. Pardon.
Driftstraat 5. Leiden.
Telefoon 31961.
Reuze leuk. dat u op de Altona-pagi-
na zo'n groot stuk plaatste omtrent de
uitvinding van de heer Koomans. Room
burgerlaan 57 in Leiden.
Helaas moet ik u mededelen, dat zo'n
zelfde uitvinding al ruim 50 jaar geleden
plaats vond. Mijn vader vond toen 'in
1920) hetzelfde apparaatje uit. U kunt
het komen bezichtigen als u wilt. Het
adres van mijn vader is P A. Eouten,
Franchimontlaan 6. Leiden.
Hoogachtend, mevr. Teske-Buiten,
V. Lierdreef 6. Leiden.
vond het zeer interessant Al die
mtes en dieren, en op de manier
wij rond werden geleid vond ik ook
leuk. Jammer genoeg duurde dit veel
[kort.. Want na anderhalf uur stonden
weer op straat.
Ik had heel wat gemist in het mu-
im. Ik zou zo graag de vlinders hebben
iien. Maar er is niots aan te doen.
werd ook gevraagd of ik nog meer
ïsea's zou willen bekijken. Natuurlijk
1 ik dat willen, waarvoor niet. Ik vind
t juist harstikke leuk. Ik zou best vol
eind Jaar weer terug willen komen.
Sn zou er dan wel een hele middag
or kunnen brengen. Naar leeuwen en
gers en olifanten, vissen enz. kijken
zou dat zeer interessant vinden. Ik
0-H er ook graag meer over willen we-
1, zoals hoe de kleine van een zoogdier
iren worden en opgroeien. En de ver-
aeling vogels uit Nederland.
0 heb ik ook de dia's van de potvis
len. Het is wel een heel werk geweest
dat beest te slachten. De bloederige
tssa vond ik wel behoorlyk vies, maar
ar wen Je wel aan.
In ieder geval ben ilc er wel van on-
r de indruk geraakt. Dat meen ik echt.
ouwens. ik vond het zeer leuk en mooi
erg echt. Ik hoop dat we nog eens
rug mogen komen.
We gingen met Juffrouw O06ten naar
het museum van natuurlijke historie.
Toen we binnen kwamen stonden er in
de hal enorme geraamtes, en het stonk
er vreselijk naar de motteballen of zoiets.
Ik had gelukkig een flesje eau-de-colog-
ne bij me.
In de hal hebben we eerst een tijdje
staan wachten. Daar waren werksters
bezig de geraamtes af te stoffen. Er
kwam een meneer aan. die ons mee na hi
de trap op. naar een soort zaaltje waar
het vol hing met geweien. Daar kregen
we dia's te zien over de potvis die aan
gespoeld is op Zeeland.
Je zag dat er allemaal stukken af wer
den gesneden. En daarna werden we in
twee groepen verdeeld. Ik kwam bij
Connie, Ria, Saartje en nog een paar
andere meisjes.
We gingen met een meneer mee naar
de opgezette dieren. Ik vond het wel zie
lig, maar ze waren wel mooi.
Daarna gingen we met hetzelfde groep
je naar de vogels. Daar zag je alle vo
gels in soorten en maten. Daarna moes
ten we naar gym. De rondleiding duurde
maar één uur.
L
Kamerlingh Onnes was (geloof ik) de
eerste man die het absolute nulpunt
heeft bereikt. Het laboratorium dat hier
in is gespecialiseerd is naar hem ge
noemd. Op dit laboratorium hebben we
een excursie gehad.
We hebben gezien het maken van gla
zen toestellen, toendertyd de grootste
magneet. Het legeren van metalen of
onderzoek naar de metalen (kristallisa
tie) en een röntgenafdeling.
Over het geheel was dit een bijzonder
leerzaam uitstapje. Vooral in de glas
blazerij, waar we zelf ook eens van die
gevallen mochten maken. Het viel niet
mee.
Zo gauw het glas genoeg warm was
en dus buigzaam, boog het om waardoor
de vernauwing in de buis nooit recht
in het midden kwam. Het was daarom
een groot fiasco, alhoewel voor myn
doen was het goed.
Ook zyn we in het kryogeen labora-
trum geweest. Hier maken ze zuur-,
stik- en waterstof en helium, allemaal
vloeibaar. De werking van deze appara
ten werd ons in grove trekken uitgelegd,
maar dit was toch nog moeilijk te be
grijpen.
Ik weet dus dat dit een steeds her
haalde kringloop is, tot dat stikstof of
andere gas vloeibaar is. Op tekeningen
zagen we verschillende doorsneden van
apparaten die in de hal stonden. Je zou
alleen al voor deze hal een dag nodig
hebben om wat te weten van de berei
ding van vloeibaar waterstof of ander
gas
De „grote magneet" is voor my als
elektricien belangrijk. De hele werking is
mij duidelijk, ook het doel. n.l. de atido-
bische demagnetisatie.
Door deze Nederlandse uitvinding kan
men temperaturen bereiken van 0,0015 k.
(Overigens ze rekenen hier in graad Ke-
win, en het nulletje boven de cijfers
wordt weggelaten).
Het absolute nulpunt is op 0 K of -273
graden C. vastgesteld. Het absolute nul
punt kan wel benaderen maar niet be
reiken. Dit heeft allemaal met atoom
structuren en kristallen te maken.
Het laatste waar we geweest zijn was
bij de afdeling waar ze kristallen onder
zoeken voor betere constructies van ap
paraten. Voor dit onderzoek bezigen we
'n .indudi even' en .drukovens' (men kan
0 graden onder drukwater laten koken,
zo ook metalen, etc.).
Ook gebruikt men een röntgen-appa-
raat waarmee men door middel van die
röntgensstralen een foto kan maken
over de kristallen structuur.
Over het algemeen genomen was deze
laatste afdeling die wy bezochten zeer
interessant.
Alleen waren we waren met te veel
jongens om dit alles goed te kunnen'zien
Ook was dit het moeilijkste van de hele
excursie. Je komt hier ook in de moei
lijkste tak van de wetenschap en ook we
de uitgebreidste (persoonlijk).
Men zou eigenlijk klas voor klas zo'n
excursie moeten laten maken. Dit lijkt
mi) enige voordelen bieden.
Op deze excursie hebben we wel enkele
dingen geleerd. Het beste vond ik de
proeven met vloeibaar zuur- en stikstof.
Het was alleen jammer dat men achter
het gebouw bezig was met een drilboor,
waardoor we niet zoveel konden ver
staan.
Hier op school doen ze haast nooit
proefjes, maar nu zag je het ook eens en
dan kun je ook zien dat het waar is.
De rondleiding was ook mooi. We gin
gen eerst naar het geslepen glas. Dit was
niet in de werkplaats dus daar hebben
we niets van de werking gezien. Er la
gen onder een stuk glas wel vele voor
werpen. zoals grote en kleine glazen bal
len en prisma's e.d.
Daarna zijn we naar de plaats gegaan
waar de vloeibare zuur- en stikstof
wordt gemaakt Er stonden verschillende
de motoren die er voor zorgden dat het
vloeibaar werd.
Volgens mr. Hermans was er eens zo'n
hele ketel van enige tonnen door het dak
gevlogen die met vele grote bouten vast
zat. maar één van de jongens heeft het
gevraagd en er is ook een klein keteltje
door het dak gevlogen van plm. 600 kg
en het zat maar met ongeveer 6 kleine
bouten vast. Daarna zyn naar de glas
blazerij gegaan, dat vond ik het mooiste
omdat ik dat nog nooit echt gezien had.
Men maakte binnen het uur soms de
mooiste figuren. Het laatste waar we
naar toe gingen was de werkplaats voor
instrumentmakers. Dit vond ik niets bij
zonders. omdat we hier op school ook
draaibanken hebben. Alleen, zij doen
iets fijner werk en hebben daarvoor ook
fijnere spullen. Maar er werd daar niets
verteld en Je kon alleen even rondkij
ken. Daarna zyn we naar huls gegaan.
De excursie was over het algemeen wel
leuk. maar ik hoop dat men er de vol
gende keer niet meer aan het werk is
met een drilboor of andere machines.
er naar de motteballen. aldus een
ontnuchterende opmerking van een
Leidse scholier, naar aanleiding van
een excursie naar het rijksmuseum van
Natuurlijke Historie aan de Raamsteeg.
Die excursie werd georganiseerd door
een commissie van de universiteit, met
het doel de Leidse schooljeugd dichter
bij de 395 jaar universiteit in hun stad
te brengen
Er zyn uitstapjes gemaakt naar ver
schillen afdelingen van de universiteit,
waarna de scholieren werd gevraagd
om hun indrukken vast te leggen in eer*
opstelletje. Op de Altona-pagine druk
ken we vandaag vier van deze korte im
pressies af, willekeurig gekozen uit eei»
dikke map opstellen.
Op deze Altona 'een pagina die ieder
een aan het woord laat' ook twee reac
ties van lezers op de uitvinding van een
alarmsysteem, waar we twee weken gele
den over schreven. Er zijn nog veel
meer Edisons onder de Leidse bevolking,
blykt nu. dan de heer Koomans van de
Roomburgerlaan die dat systeem had
bedacht. Misschien treden er de komen
de weken nog andere verborgen genieën
naar voren.
De \rijwilli«c ondergang VERLEDEN
De branding ruist,
als enige aanwezigheid
staat een huis
aan het verdorde strand
Bij het vale licht
van de schemering
tekent de enige mens
zijn sterven,
met handen vol weemoed
De enige mens zucht,
ziet nog eenmaal
zijn verleden op het strand
en verklaart zich verdoemd
De branding ligt stil
als enige aanwezigheid
staat een huis
in dit verdronken land.
Het laatste spel
Het laatste spel
Die avond
viel een zwarte regen
de wind sloeg gaten
in muren
en deuren open.
twee mensen verkochten
hun leven
aan een schaakspel
Het speelde zijn
eigen spel
de twee wachtten
op het lot
De dood als tijdsklok
wachtte
met het lot in de wijzers
Morgen slaat de klok
te laat voor hen
de pionnen van de dood.
Bewustwording van
vandaag
Ik verkocht alles
uit mijn hand:
de woorden die voor
het laatst stem
waren geworden
Vanaf deze dag
zal ik terugkeren
naar het verleden:
ik telde de dagen
en wachtte mij
voor het ouder worden
Vandaag wil ik
mijn stem verliezen
de wereld heeft genoeg
aan gebaren.
Ton Jansen
Lange Mare 47,
LEIDEN
Schuchter en heel even maar
heb ik achteraan gekeken
om te zien. het doolhof
van kromme wegen
die ik al deze vergane jaren
ben gegaan.
Ik zag een stervende
die riep om mijn zegen
maar ik ben aan hem voorbij
gegaan
en hij volgde mij tot hij
bij de bocht is neergevallen
Ik zag een hongerend kind
dat mij vroeg om mijn brood
maar ik heb het haar niet gegeven
en ze volgde mij tot zij
bij de bocht stierf met op haar
lippen mijn naam
Toen keek ik maar gauw
weer voor mij en ben verder
gegaan
maar heb alle bochten afgesneden
en zelfs m'n zegen en m'n brood
afgestaan
VREDE
Een ijle, eenzame kreet
galmt over de aarde
„Vrede"!
O, God
wat hebben we gedaan?
We hebben mensen dood
geschreeuwd
met onze woorden
we hebben mensen dood gestreeld
met onze handen
waaraan het bloed nog kleeft
en in mijn oren trilt die kreet
„Vrede"!
Och, Heer, ik weet dat u vergeeft
maar het kan mijn geweten niet
sussen
ik heb teveel verkeerd gedaan
en wat voor goeds intussen?
DAG....
De dag is als een vlinder
die slechts kort maar zo heftig
leeft, dat het, wanneer
de avond valt
vermoeid, doch voldaan sterft.
M. A. G. Zaanen
Quarles van Uffordstraat 120
Noordwijk aan Zee
