Soekarno derde wereld rijvende kracht voor de jlevert vol ups en downs Javaan Mohammedaan Revolutionair Fijnproever I olksmenner Loop van de geschiedenis iXDAG 22 JUNI 1970 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA 9 Als hbs-scholier m Soerabaja kleed de Soekarno zich als een Javaan. Hij zou ook later de Javaanse tradities altijd in ere houden. Soekarno aH hadji op een pelgrimstocht naar Mekka Soekarno als weri^er voor het Japanse leger. Soekarno was een levensgenieter Hij trouwde zevenmaal en hield van exquise spijzen en dran ken. Hier omhelst hij Ratna Sari Dewi. Op zijn best was Soekarno in redevoeringen voor grote volksmassa's Hij wist de kanalen van de de magogie meesterlijk te bespelen. -t et t t t arno is talloze malen ge-t jd geweestzeven, mis-t i zelfs wel acht keer. Dat t og afgezien van zijn tallo-t ae affaires. Als Soekarno opt tas. in de Verenigde Staten j Sow jet-Unie, in Oostenrijk j dan ook, dan moest er voor t iendinnetje gezorgd worden t 11 gebeurde ook. t ikarno's eerste officiële} was Oetari Tjokroamino-t >n 16 jarig meisje, met wiet ouwde toen hij twintig was.t ns zijn eigen verhaal was t iin of meer een gedwongen t t tik. ■tamo ging naar de techni- Hogeschool in Bandoeng,t m"in h™ifbV™ijiSanoe-\ SOEKARNO werd op 6 juni 1901 in Soeraba.ja geboren als Itkarno werd verliefd op del zoon van een Javaanse onderwijzer en een Balinese moeder. van Sanoesi, Inggit Gar- f Hij doorliep na de lagere school de hbs in Soerabaja en ging Soekarno en Inggitf vervolgens naar de technische hogeschool in Bandoeng, maar J"elkaar^He^kinderloosde striJd v00r de verovering van de vrijheid voor zijn land eiste ■m huwelijk hield, stand tottoen reeds een groot deel van zijn tijd op. Veel van zijn ideeën Pas toen kivam het tot een J had Soekarno trouwens reeds in zijn hbs-tijd opgedaan. Op ling en huwde Soekar-» 4 juli 1927 richtte Soekarno de Perserikatan Nasional Indonesia die^een "mièndi/nmJ op' welke naam een jaar later gewijzigd werd in Partai Nasio- U tC CC/C- U! IC ItUl li UJU.O i 1 T 1 T-v l Ti 'i 1 <\jn aangenomen dochter. na* Indonesia. Deze partij, de Indonesische nationalistische is een verhaal met herha-t partij, bestaat nog steeds. Fatmawati baarde Soe-J vijf kinderen. Jarenlang Soekarno. die spoedig steeds meer presentje van de Japanners. Deze lef huwelijk goed. Maar in?de leider van de nationalistische be- groep, waarin o.a. Chairoel Saleh en mm hij een tweede vrouw.* weging in Indonesië werd. procla- de tegenwoordige minister van Bui- meerde op 28 oktober 1928 de leuze- tenlandse Zaken Adam Malik zeer Indonesische vrouwenbe-\.,Eén land. één vlag. één volk." actief waren, zag aankomen dat Ja pan de strijd de meeste Indonesiërs'*karno kwam ook tot uitdrukking nen houden. ue mccotc i ttuv/teote/a .r*ai nu ikwaiu wt ma uuui utuung n ook maar één vrouw, aZUoen hii in december 1928 de Per- de islam er officieel vier Jmoefakatan Partai-Partai Politiek protesteerde fel. De zaak ^Indonesia oprichtte. Deze PPPKI tchter geregeld. Fatmaivati%&s bedoeld als een overkoepelend 'ficieel de „first lady" van*orgaan voor de nationalistische par- esië blijven en Hartini sou?tijen. de achtergrond houdenSoekarno trok rond over Java en verstreek een decennium^sprak overal bijeenkomsten van na- rno keerde van een bezoek tionalisten toe. Uiteraard hield het apan terug met een mooieNederlandse bestuur hem argwa- ige Japanse, die een Indo-anen{j jn iiet oog Angst toonde Soe- he naam aannam, Aatoa^karno echter nimmer. Dewi, en die zijn derde f op 29 december 1929 werd Soekar- werd. ,tno gearresteerd. Op 18 juni 1930 be- voor de definitieve valf gon zün berechting door het landge- oekarno vertrok Ratna Sa-^recht in Bandoeng. Er volgden negen- jot uit Indonesië. In Tokio f tien zittingen en Soekarno's pleidooi 2e e*n v™Soekar-J..Indonesië klaagt aan" werd een be- wereld. Hij heeft haar nietJro€md stuk Het vonnls luidde vier J hjkheid. men en het kmd heeft hv)j3lM gevangenjsstrat. Zl1n straf I te 21 en gekregen. Wel isbe-f werd ec[lter verminderd en reeds op lat Ratna San Dewi doori december 1931 werd S3ekarao op \mehjk met Soekarno heeft voeten gesteW Zlatiwas na het huwe-\ 31 1933 *'"d Soekarn°° Soekarno met Harttmt herechtine Ppl6~S n?J?ir"ineraal verbande hem naar Endeh op buitenwijk. Kebajoranf^ eiland Flores. Daar de graond- wonen. Hartini be ->h«d van Soekarno op Flores achter- irt paleis in Bogor <Buiten-)mt*m*-™*„hem februari 1938 Ratna Sari Dewi woonde)een .ander ballingsoord aangewezen: Djakartaanse buiÉemüyfcf Benkoelen in Zuid-Sumatra. In in weer een andere f Tijk van Djakarta, in Gro-t lie Japanners istalleerde Soekarno det vrouio die hij nam, Harija-t ik haar bestaan werd langt ouden voor de Indo-t Zij wilden in de zomer van 1945 niet langer wachten. Daar Soekarno en Hatta door het Indonesische volk als de nationale leiders werden ge zien. zouden dezen de onafhankehik heid moeten proclameren. Als dat niet goedschiks ging. dan maar kwaadschiks. Soekarno kreeg thuis bezoek van de pemoeda's, die wilden dat hu de onafhankelijkheid nu meteen zou proclameren en die hem en Hatta ontvoerden naar Rengasdenklok in Bantam. Daar volgden verhitte ge sprekken. waarna Soekarno en Hat ta teruggebracht werden naar Dja karta. Daar proclameerden zij op 17 augustus 1945 Indonesië's onafhanke- nieuw gearresteerd. Dit keer volgde De gouverneur-ge- Op 12 februari 1942 vielen de Ja- «panners Sumatra binnen, dat ze snel j wisten te veroveren. Al vrij spoedig na het begin van Onafhankelijkheid Soekarno en Hatta werden offi cieel president en vice-president van Indonesië. Voor zover hij dat nog niet geweest mocht zijn. was Soe karno van dit ogenblik af onbetwist de leider van Indonesië. Niet dat hij er al was. want Nederland erkende de geproclameerde onafhankelijk heid niet. maar probeerde het ge bied terug te winnen. Ontelbare moeilijkheden moesten overwonnen worden. Een nieuwe staat moest opgebouwd worden. Soe karno kwam zelfs van 18 december 1948 tot 6 juli 1949 opnieuw in Neder landse gevangenschap. In 1949 werd in Den Haag de ron Zin Zni' fc Vnplcnmn bezetting werd Soekarno van Su-1 de-tafelconferentie gehouden, waar- J? f.upjfjpfj na nor- ma^ra naar Djakarta overgebracht, op Indonesië en Nederland tot over- /We „nrm nnn crhpi Daar werd hij de leider van die na-1 eenstemming kwamen. Op 27 decem- iie de islam de man toe- itionall8ten die b«reid waren met de 1949 droeg Nederland officieel Soekarno nam een ande-Japanners samen te werken. Ande- 'ren. zoals Sjahrir en Soebandrio. ko- Yurike verdween van hetjzen het verzet. ie vrouw, Yurike Sanger.ir .7 - -1. 7. rDe laatste jaren van zijnt Dat Soekarno intensief met de Ja- •toonde Soekarno met Har-tvunse bezetter heeft samengewerkt, het paleis in Buitenzorg.tls ongetwijfeld waar. limber 196S werd hij in i In 1943 maakten Soekarno en Hat- \i met zijn gezond-ita- die Soekarno's tweede man was ntand overgebracht naargeworden, zelfs een reis naar Japan la, waar hij werd onder-f om de keizer hun dank te betuigen. Dat volk probeerde hij nationaal be- ht'in het vroegere huist Terwijl Soekarno en de zijnen hun wustzijn te geven, hij probeerde het itna Sari Dewi. Evenals in t hoop op Japan stelden, streefde de trots te maken op het Indonesiër lorg kon hij toen haastt verzetsgroep in Indonesië naar een zijn. Het was een eng nationalisme. ontact met de buitenioe-tonafhankelijkheid die zelf verworven dat Soekarno zelf overleefd noemde 5ben. ^zou zijn en niet verkregen als een in deze tijd van internationalisme; de souvereiniteit over het grondge bied van het vroegere Nederlands Indië (met uitzondering van West Nieuw-Guinea) over aan Indonesië. Na die tijd spande hij zich vooral in om Indonesië een gezicht te ge ven. Soekarno was niet alleen con stitutioneel president, maar hij was de leider van zijn land en zijn volk. het Indonesische volk had het echter volgens he n nodig als reactie op de lijd van koloniale onderdrukking, toen ee:i ..inlander" als minderwaar dig werd beschouwd Op talloze reizen door Indonesië heeft Soekarno zijn idealen uitgedra gen. Hij was een meeslepend rede naar. ..Gross sein heisst Massen be wegen können." heeft hij Hitier wel eens geciteerd en inderdaad kon hij van de massa alles gedaan krijgen. Misschien is Soekarno's grootste verdienste wel geweest, dat hu zich altijd boven de partijen heeft weten te stellen. „Bhinneka tunggal ika." luidt de spreuk onder het Indonesi sche staatswapen. ..Eenheid in ver scheidenheid," en Soekarno spande zich voortdurend in om dat ideaal uit te dragen. Hij doordrong de men sen van het begrip dat ze nu niet langer Javaan waren, of Madoerees, of Ambonees, of Keiees of Maleier of Atjeher, noem maar op. Nee, nu waren ze allen Indonesiër, ongeacht tot welke politieke partij of kerk ze behoorden. Dat laatste vooral woog zwaar bij Soekarno. In christelijke kring is zijn val dan ook betreurd, omdat de positie van deze groep er zwakker door werd. Verdeel en heers Als men ditzelfde beleid ongunsti ger wil uitleggen, dan betekende het dat Soekarno regeerde volgens een „verdeel en heers"-systeem Hij stelde zijn regeringen zo samen, dat zoveel mogelijk, groeperingen verte genwoordigd waren en hetzelfde deed hij bij het parlement en andere apparaten. Geen groepering mocht zich achtereesteld gaan voelen. Soekarno gaf Indonesië zijn princi pes en idealen. Eén van de belang rijkste daarvan is de Pantjasila. de vijf zuilen waarop het Indonesische bestel berust geloof in God, natio nalisme, democratie, menselijkheid en sociale rechtvaardigheid. Deze Pantjasila. door Soekarno in 1945 uitgedacht, is tot vandaag de dag de basis van Indonesië, evenzeer daar mee verankerd als het „Bhinneka tunggalika". Latere doctrines van Soekarno zijn een minder lang leven bescho- Gewoonlijk zagen kranten lezers Achmed Soekarno afge beeld als een doelbewust militair leider van zijn volk. Hij droeg meestal een met decoraties be zaaid uniform, een zonnebril en een Mohammedaans hoofddeksel. j Op latere leeftijd werd Soekarno i slordig op zijn uiterlijk en stond hij ook toe. dat foto's van hem werden genomen als hij niet ge kleed was. Deze foto laat Soekar no zien tijdens de ochtendgym- nastiek in februari 1965. ren geweest, zoals Nasakom dat de samenwerking van nationalisten, ge lovigen en communisten predikte» en Berdikari wat betekent „op eigen benen staan" en dat inhield dat er geen buitenlandse hulp meer werd geaccepteerd». Na de val van Soekarno zijn die twee snel onge daan gemaakt. Het z\jn maar een paar namen. Soekarno heeft er talloze uitgevon den, doctrines die hij gebruikte bij j het in een bepaalde richting brengen van het Indonesische volk. Heel lang ging het goed, maar tenslotte bleek hü toch zijn greep op de massa ver- j loren te hebben. Heel veel was er toen al gebeurd. Soekarno. die er aanvankelijk genoe gen mee nam zijn land als democra tisch president te besturen, begon in 1959 alle macht aan zich te trekken. Vanaf dat ogenblik regeerde hij als autocratisch heerser, ver boven de massa verheven. Elk besluit van be- j tekenis in zijn land werd door hem zelf gendhien. Hij besloot geen bui tenlandse hulp meer te aanvaarden, hij besloot uit de Verenigde Naties te treden, hij besloot tot de confronta- i tiepolitiek met Maleisië. Hoewel de massa hem nog volgde, werd het ge juich minder. Toch bleef het volk trots op Soe karno. de man, die het idealen had j gegeven. Ook al had men niet te eten. zijn toespraken wisten de mas sa op te beuren, van geestdrift te vervullen. Per slot van rekening had men het alleen moeilijk om de groot heid van het land te dienen. Maar hoewel Soekarno de menigte telkens weer mee wist te krijgen, nam toch de twijfel toe. Omwenteling Soekarno's neergang kwam in de nacht van 30 september op 1 okto ber 1965 toen zes generaals ver moord werden bij wat kennelijk een communistisch georienteerde staats greep was. Het leger en vele bur gers waren boos toen hij dit incident „een rimpel in de oceaan van de re volutie" noemde. Soekarno weiger de te voldoen aan de aandrang, dat hij de communistische partij zou verbieden, en bleef zelfs in zijn toe spraken hameren op de belangrijke rol. die deze partij in de vrijheids strijd had gespeeld. Het leger, dat na de staatsgreep was begonnen tegen de communis ten op te treden «waarbij tot erger nis van Soekarno en vele anderen ook tal van onschuldigen als slacht offer vielenmoet aanvankelijk niet de bedoeling hebben gehad Soekar no af te zetten. Liever wilde men hem handhaven, zü het met minder macht dan voorheen. Soekarno, die Jarenlang alleenheerser was ge weest. wilde echter geen gedeelde macht. In het verleden had hij bij geschillen met het leger de proble men vaak opgelost door de één te gen de ander uit te spelen, maar dat lukte niet meer. Soekarno bracht het evenmin op, een stap terug te doen. een compromis te sluiten. Zo bracht hij zichzelf ten val. Groot was Soekarno als politicus als leider van zijn volk. Maar op het laatst had hij zijn contact met dit volk verloren. Niet groot was Soe karno als econoom; hij stortte zijn land op een waanzinnige manier in de schulden en deed niets om ztjn volk te eten te geven. Zelf heeft h\j dat nimmer erg gevonden. Econo mie interesseerde hem niet, vond hij onbelangrijk. Geldzaken waren be neden zijn waardigheid. Veel belang rijker achtte hij het werken aan zijn idealen, steeds weer nieuwe idealen, om Indonesië eerst tot vrijheid te brengen en om het vervolgens tot de leidende natie van de wereld te ma ken Dat laatste verlangen liet zich echter niet verwezenlijken. Het einde kwam voor Soekarno de man die zolang verkeerd had te midden van enorme juichende me- In zijn autobiografie vertelt Soe karno hoe hy als achttienja rige leerling van de HBS in Soerabaja smoorverliefd werd op een Nederlands meis je. Mien Hessels. Hij verza melde moed, kleedde zich keurig aan en ging naar haar vader, die hy om haar hand vroeg. „JU. een vuile inlander'3 Hoe durf je zelfs maar in de buurt van mijn dochter te komen. Er uit, vuil beest, eruit!" Aldus vader Hessels, volgens het verhaal van Soekarno Hij vertelt verder dat hij Mien Hessels. 23 jaar later, in 1942 in Djakarta nog eens heeft ontmoet en dat zij toen een verwaarloosde, onappetijtelij ke vrouw was geworden. Dat mag zijn hoe het is. Maar zou de loop der Indonesische geschiedenis anders geworden zijn als vader Hessels de jon ge Soekarno wel tegemoetko mend had bejegend? nigten en die zelfs thuis altijd een enorme kring van mensen om zich heen had in eenzaamheid. Hij was verlaten, geïsoleerd. De kans om nog eens te proberen een massa mee te slepen, kreeg hij niet meer. Die laatste jaren moeten voor Soe karno erg zwaar geweest zijn. D'e straf, die men hem opgelegd had. was erger dan een officiële berech ting en veroordeling had kunnen zyn. Vroeger, in Nederlandse gevan genschap. had hij al ontdekt niet te gen alleen zijn te kunnen. Nu. na het hoogtepunt dat hij bereikt had en waarop hü jarenlang verkeerd had (hü was resident van Indonesië van 17 augustus 1945 tot 20 februari 1967» moet die eenzaamheid nog harder aangekomen zün. Het werd een tragisch einde van een man, die voor Indonesië veel betekend heeft. aan zün prestige en dat van Indonesië, door het uittreden uit de Verenigde Naties. Dit ondanks het feit. dat hü van tevoren van de volkerenorganisatie een regeling van het conflict met Nederland over Nieuw-Guinea gedaan had weten te krügen. Van die tüd af stond de Indonesische buitenlandse poh- tiek in het teken van de „confrontatie met Maleisië". Op de foto'6 lin'ks onder Soekarno 'met paraplu» ontvangt de toenmalige Chinese president Lioe Sjao-tsji: midden met Chroestsjow en Brezjnew; rechts met zün vriend Tito. AI m veranderde, dat door deze landen, die hoe langer hoe groter in aantal weiden, gedomineerd kon worden. Soekarno. die mee had geholpen de „derde wereld" aaneen te smeden, zorgde er tenslotte ook voor. dat de groep lang zamerhand uiteen groeide. Kritiekloos accepteerde hü vaak de houding van Moskou en Peking en verwierp hü de hou ding van het Westen, en deed daarmee het „neutrale" beeld, dat hü had weten op te bouwen, te niet. Soekarno. die het niet alleen in het binnenland, maar ook op het gebied van de buitenlandse politiek in Indonesië alleen voor het zeeeen had. eaf tenslotte zelf de beslissende slag internationale politiek trad Soekarno vooral naar ils exponent van de geheel nieuwe groep „neutrale" ook wel de derde wereld genoemd. Soekarno stond voet met de staatshoofden van veel van deze lan- dikwüls in Djakarta ontving. Nehroe, Nasser en president Tito van Joego-Slavië hy van de pas onafhankelyk geworden staten voormalige koloniën) een machtige pressure-groep. toegespitste emoties tussen Oost en West vaak met Vist tp hp«;nplpr> pn rip Vprpninip Naties in een forum

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1970 | | pagina 9