Soekarno
derde wereld
rijvende kracht voor de
jlevert vol
ups en downs
Javaan
Mohammedaan
Revolutionair
Fijnproever
I olksmenner
Loop van de
geschiedenis
iXDAG 22 JUNI 1970
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 9
Als hbs-scholier m Soerabaja kleed
de Soekarno zich als een Javaan. Hij
zou ook later de Javaanse tradities
altijd in ere houden.
Soekarno aH hadji op een pelgrimstocht
naar Mekka
Soekarno als weri^er voor het
Japanse leger.
Soekarno was een levensgenieter Hij trouwde
zevenmaal en hield van exquise spijzen en dran
ken. Hier omhelst hij Ratna Sari Dewi.
Op zijn best was Soekarno in redevoeringen voor
grote volksmassa's Hij wist de kanalen van de de
magogie meesterlijk te bespelen.
-t
et
t
t
t
arno is talloze malen ge-t
jd geweestzeven, mis-t
i zelfs wel acht keer. Dat t
og afgezien van zijn tallo-t
ae affaires. Als Soekarno opt
tas. in de Verenigde Staten j
Sow jet-Unie, in Oostenrijk j
dan ook, dan moest er voor t
iendinnetje gezorgd worden t
11 gebeurde ook. t
ikarno's eerste officiële}
was Oetari Tjokroamino-t
>n 16 jarig meisje, met wiet
ouwde toen hij twintig was.t
ns zijn eigen verhaal was t
iin of meer een gedwongen t t
tik.
■tamo ging naar de techni-
Hogeschool in Bandoeng,t
m"in h™ifbV™ijiSanoe-\ SOEKARNO werd op 6 juni 1901 in Soeraba.ja geboren als
Itkarno werd verliefd op del zoon van een Javaanse onderwijzer en een Balinese moeder.
van Sanoesi, Inggit Gar- f Hij doorliep na de lagere school de hbs in Soerabaja en ging
Soekarno en Inggitf vervolgens naar de technische hogeschool in Bandoeng, maar
J"elkaar^He^kinderloosde striJd v00r de verovering van de vrijheid voor zijn land eiste
■m huwelijk hield, stand tottoen reeds een groot deel van zijn tijd op. Veel van zijn ideeën
Pas toen kivam het tot een J had Soekarno trouwens reeds in zijn hbs-tijd opgedaan. Op
ling en huwde Soekar-» 4 juli 1927 richtte Soekarno de Perserikatan Nasional Indonesia
die^een "mièndi/nmJ op' welke naam een jaar later gewijzigd werd in Partai Nasio-
U tC CC/C- U! IC ItUl li UJU.O i 1 T 1 T-v l Ti 'i 1
<\jn aangenomen dochter. na* Indonesia. Deze partij, de Indonesische nationalistische
is een verhaal met herha-t partij, bestaat nog steeds.
Fatmawati baarde Soe-J
vijf kinderen. Jarenlang Soekarno. die spoedig steeds meer presentje van de Japanners. Deze
lef huwelijk goed. Maar in?de leider van de nationalistische be- groep, waarin o.a. Chairoel Saleh en
mm hij een tweede vrouw.* weging in Indonesië werd. procla- de tegenwoordige minister van Bui-
meerde op 28 oktober 1928 de leuze- tenlandse Zaken Adam Malik zeer
Indonesische vrouwenbe-\.,Eén land. één vlag. één volk." actief waren, zag aankomen dat Ja
pan de strijd
de meeste Indonesiërs'*karno kwam ook tot uitdrukking nen houden.
ue mccotc i ttuv/teote/a .r*ai nu ikwaiu wt ma uuui utuung
n ook maar één vrouw, aZUoen hii in december 1928 de Per-
de islam er officieel vier Jmoefakatan Partai-Partai Politiek
protesteerde fel. De zaak ^Indonesia oprichtte. Deze PPPKI
tchter geregeld. Fatmaivati%&s bedoeld als een overkoepelend
'ficieel de „first lady" van*orgaan voor de nationalistische par-
esië blijven en Hartini sou?tijen.
de achtergrond houdenSoekarno trok rond over Java en
verstreek een decennium^sprak overal bijeenkomsten van na-
rno keerde van een bezoek tionalisten toe. Uiteraard hield het
apan terug met een mooieNederlandse bestuur hem argwa-
ige Japanse, die een Indo-anen{j jn iiet oog Angst toonde Soe-
he naam aannam, Aatoa^karno echter nimmer.
Dewi, en die zijn derde f op 29 december 1929 werd Soekar-
werd. ,tno gearresteerd. Op 18 juni 1930 be-
voor de definitieve valf gon zün berechting door het landge-
oekarno vertrok Ratna Sa-^recht in Bandoeng. Er volgden negen-
jot uit Indonesië. In Tokio f tien zittingen en Soekarno's pleidooi
2e e*n v™Soekar-J..Indonesië klaagt aan" werd een be-
wereld. Hij heeft haar nietJro€md stuk Het vonnls luidde vier J hjkheid.
men en het kmd heeft hv)j3lM gevangenjsstrat. Zl1n straf I
te 21 en gekregen. Wel isbe-f werd ec[lter verminderd en reeds op
lat Ratna San Dewi doori december 1931 werd S3ekarao op
\mehjk met Soekarno heeft voeten gesteW
Zlatiwas na het huwe-\ 31 1933 *'"d Soekarn°°
Soekarno met Harttmt herechtine
Ppl6~S n?J?ir"ineraal verbande hem naar Endeh op
buitenwijk. Kebajoranf^ eiland Flores. Daar de graond-
wonen. Hartini be ->h«d van Soekarno op Flores achter-
irt paleis in Bogor <Buiten-)mt*m*-™*„hem februari 1938
Ratna Sari Dewi woonde)een .ander ballingsoord aangewezen:
Djakartaanse buiÉemüyfcf Benkoelen in Zuid-Sumatra.
In in weer een andere f
Tijk van Djakarta, in Gro-t lie Japanners
istalleerde Soekarno det
vrouio die hij nam, Harija-t
ik haar bestaan werd langt
ouden voor de Indo-t
Zij wilden in de zomer van 1945
niet langer wachten. Daar Soekarno
en Hatta door het Indonesische volk
als de nationale leiders werden ge
zien. zouden dezen de onafhankehik
heid moeten proclameren. Als dat
niet goedschiks ging. dan maar
kwaadschiks.
Soekarno kreeg thuis bezoek van
de pemoeda's, die wilden dat hu de
onafhankelijkheid nu meteen zou
proclameren en die hem en Hatta
ontvoerden naar Rengasdenklok in
Bantam. Daar volgden verhitte ge
sprekken. waarna Soekarno en Hat
ta teruggebracht werden naar Dja
karta. Daar proclameerden zij op 17
augustus 1945 Indonesië's onafhanke-
nieuw gearresteerd. Dit keer volgde
De gouverneur-ge-
Op 12 februari 1942 vielen de Ja-
«panners Sumatra binnen, dat ze snel
j wisten te veroveren.
Al vrij spoedig na het begin van
Onafhankelijkheid
Soekarno en Hatta werden offi
cieel president en vice-president van
Indonesië. Voor zover hij dat nog
niet geweest mocht zijn. was Soe
karno van dit ogenblik af onbetwist
de leider van Indonesië. Niet dat hij
er al was. want Nederland erkende
de geproclameerde onafhankelijk
heid niet. maar probeerde het ge
bied terug te winnen.
Ontelbare moeilijkheden moesten
overwonnen worden. Een nieuwe
staat moest opgebouwd worden. Soe
karno kwam zelfs van 18 december
1948 tot 6 juli 1949 opnieuw in Neder
landse gevangenschap.
In 1949 werd in Den Haag de ron
Zin Zni' fc Vnplcnmn bezetting werd Soekarno van Su-1 de-tafelconferentie gehouden, waar-
J? f.upjfjpfj na nor- ma^ra naar Djakarta overgebracht, op Indonesië en Nederland tot over-
/We „nrm nnn crhpi Daar werd hij de leider van die na-1 eenstemming kwamen. Op 27 decem-
iie de islam de man toe- itionall8ten die b«reid waren met de 1949 droeg Nederland officieel
Soekarno nam een ande-Japanners samen te werken. Ande-
'ren. zoals Sjahrir en Soebandrio. ko-
Yurike verdween van hetjzen het verzet.
ie vrouw, Yurike Sanger.ir
.7 - -1. 7.
rDe laatste jaren van zijnt Dat Soekarno intensief met de Ja-
•toonde Soekarno met Har-tvunse bezetter heeft samengewerkt,
het paleis in Buitenzorg.tls ongetwijfeld waar.
limber 196S werd hij in i In 1943 maakten Soekarno en Hat-
\i met zijn gezond-ita- die Soekarno's tweede man was
ntand overgebracht naargeworden, zelfs een reis naar Japan
la, waar hij werd onder-f om de keizer hun dank te betuigen. Dat volk probeerde hij nationaal be-
ht'in het vroegere huist Terwijl Soekarno en de zijnen hun wustzijn te geven, hij probeerde het
itna Sari Dewi. Evenals in t hoop op Japan stelden, streefde de trots te maken op het Indonesiër
lorg kon hij toen haastt verzetsgroep in Indonesië naar een zijn. Het was een eng nationalisme.
ontact met de buitenioe-tonafhankelijkheid die zelf verworven dat Soekarno zelf overleefd noemde
5ben. ^zou zijn en niet verkregen als een in deze tijd van internationalisme;
de souvereiniteit over het grondge
bied van het vroegere Nederlands
Indië (met uitzondering van West
Nieuw-Guinea) over aan Indonesië.
Na die tijd spande hij zich vooral
in om Indonesië een gezicht te ge
ven. Soekarno was niet alleen con
stitutioneel president, maar hij was
de leider van zijn land en zijn volk.
het Indonesische volk had het echter
volgens he n nodig als reactie op de
lijd van koloniale onderdrukking,
toen ee:i ..inlander" als minderwaar
dig werd beschouwd
Op talloze reizen door Indonesië
heeft Soekarno zijn idealen uitgedra
gen. Hij was een meeslepend rede
naar. ..Gross sein heisst Massen be
wegen können." heeft hij Hitier wel
eens geciteerd en inderdaad kon hij
van de massa alles gedaan krijgen.
Misschien is Soekarno's grootste
verdienste wel geweest, dat hu zich
altijd boven de partijen heeft weten
te stellen. „Bhinneka tunggal ika."
luidt de spreuk onder het Indonesi
sche staatswapen. ..Eenheid in ver
scheidenheid," en Soekarno spande
zich voortdurend in om dat ideaal
uit te dragen. Hij doordrong de men
sen van het begrip dat ze nu niet
langer Javaan waren, of Madoerees,
of Ambonees, of Keiees of Maleier
of Atjeher, noem maar op. Nee, nu
waren ze allen Indonesiër, ongeacht
tot welke politieke partij of kerk ze
behoorden. Dat laatste vooral woog
zwaar bij Soekarno. In christelijke
kring is zijn val dan ook betreurd,
omdat de positie van deze groep er
zwakker door werd.
Verdeel en heers
Als men ditzelfde beleid ongunsti
ger wil uitleggen, dan betekende het
dat Soekarno regeerde volgens een
„verdeel en heers"-systeem Hij
stelde zijn regeringen zo samen, dat
zoveel mogelijk, groeperingen verte
genwoordigd waren en hetzelfde
deed hij bij het parlement en andere
apparaten. Geen groepering mocht
zich achtereesteld gaan voelen.
Soekarno gaf Indonesië zijn princi
pes en idealen. Eén van de belang
rijkste daarvan is de Pantjasila. de
vijf zuilen waarop het Indonesische
bestel berust geloof in God, natio
nalisme, democratie, menselijkheid
en sociale rechtvaardigheid. Deze
Pantjasila. door Soekarno in 1945
uitgedacht, is tot vandaag de dag de
basis van Indonesië, evenzeer daar
mee verankerd als het „Bhinneka
tunggalika".
Latere doctrines van Soekarno
zijn een minder lang leven bescho-
Gewoonlijk zagen kranten
lezers Achmed Soekarno afge
beeld als een doelbewust militair
leider van zijn volk. Hij droeg
meestal een met decoraties be
zaaid uniform, een zonnebril en
een Mohammedaans hoofddeksel.
j Op latere leeftijd werd Soekarno
i slordig op zijn uiterlijk en stond
hij ook toe. dat foto's van hem
werden genomen als hij niet ge
kleed was. Deze foto laat Soekar
no zien tijdens de ochtendgym-
nastiek in februari 1965.
ren geweest, zoals Nasakom dat de
samenwerking van nationalisten, ge
lovigen en communisten predikte»
en Berdikari wat betekent „op
eigen benen staan" en dat inhield
dat er geen buitenlandse hulp meer
werd geaccepteerd». Na de val van
Soekarno zijn die twee snel onge
daan gemaakt.
Het z\jn maar een paar namen.
Soekarno heeft er talloze uitgevon
den, doctrines die hij gebruikte bij
j het in een bepaalde richting brengen
van het Indonesische volk. Heel lang
ging het goed, maar tenslotte bleek
hü toch zijn greep op de massa ver-
j loren te hebben.
Heel veel was er toen al gebeurd.
Soekarno. die er aanvankelijk genoe
gen mee nam zijn land als democra
tisch president te besturen, begon in
1959 alle macht aan zich te trekken.
Vanaf dat ogenblik regeerde hij als
autocratisch heerser, ver boven de
massa verheven. Elk besluit van be-
j tekenis in zijn land werd door hem
zelf gendhien. Hij besloot geen bui
tenlandse hulp meer te aanvaarden,
hij besloot uit de Verenigde Naties te
treden, hij besloot tot de confronta-
i tiepolitiek met Maleisië. Hoewel de
massa hem nog volgde, werd het ge
juich minder.
Toch bleef het volk trots op Soe
karno. de man, die het idealen had
j gegeven. Ook al had men niet te
eten. zijn toespraken wisten de mas
sa op te beuren, van geestdrift te
vervullen. Per slot van rekening had
men het alleen moeilijk om de groot
heid van het land te dienen. Maar
hoewel Soekarno de menigte telkens
weer mee wist te krijgen, nam toch
de twijfel toe.
Omwenteling
Soekarno's neergang kwam in de
nacht van 30 september op 1 okto
ber 1965 toen zes generaals ver
moord werden bij wat kennelijk een
communistisch georienteerde staats
greep was. Het leger en vele bur
gers waren boos toen hij dit incident
„een rimpel in de oceaan van de re
volutie" noemde. Soekarno weiger
de te voldoen aan de aandrang, dat
hij de communistische partij zou
verbieden, en bleef zelfs in zijn toe
spraken hameren op de belangrijke
rol. die deze partij in de vrijheids
strijd had gespeeld.
Het leger, dat na de staatsgreep
was begonnen tegen de communis
ten op te treden «waarbij tot erger
nis van Soekarno en vele anderen
ook tal van onschuldigen als slacht
offer vielenmoet aanvankelijk niet
de bedoeling hebben gehad Soekar
no af te zetten. Liever wilde men
hem handhaven, zü het met minder
macht dan voorheen. Soekarno, die
Jarenlang alleenheerser was ge
weest. wilde echter geen gedeelde
macht. In het verleden had hij bij
geschillen met het leger de proble
men vaak opgelost door de één te
gen de ander uit te spelen, maar dat
lukte niet meer. Soekarno bracht
het evenmin op, een stap terug te
doen. een compromis te sluiten. Zo
bracht hij zichzelf ten val.
Groot was Soekarno als politicus
als leider van zijn volk. Maar op het
laatst had hij zijn contact met dit
volk verloren. Niet groot was Soe
karno als econoom; hij stortte zijn
land op een waanzinnige manier in
de schulden en deed niets om ztjn
volk te eten te geven. Zelf heeft h\j
dat nimmer erg gevonden. Econo
mie interesseerde hem niet, vond hij
onbelangrijk. Geldzaken waren be
neden zijn waardigheid. Veel belang
rijker achtte hij het werken aan zijn
idealen, steeds weer nieuwe idealen,
om Indonesië eerst tot vrijheid te
brengen en om het vervolgens tot de
leidende natie van de wereld te ma
ken Dat laatste verlangen liet zich
echter niet verwezenlijken.
Het einde kwam voor Soekarno
de man die zolang verkeerd had te
midden van enorme juichende me-
In zijn autobiografie vertelt Soe
karno hoe hy als achttienja
rige leerling van de HBS in
Soerabaja smoorverliefd werd
op een Nederlands meis
je. Mien Hessels. Hij verza
melde moed, kleedde zich
keurig aan en ging naar haar
vader, die hy om haar hand
vroeg.
„JU. een vuile inlander'3 Hoe
durf je zelfs maar in de buurt
van mijn dochter te komen.
Er uit, vuil beest, eruit!"
Aldus vader Hessels, volgens het
verhaal van Soekarno Hij
vertelt verder dat hij Mien
Hessels. 23 jaar later, in 1942
in Djakarta nog eens heeft
ontmoet en dat zij toen een
verwaarloosde, onappetijtelij
ke vrouw was geworden.
Dat mag zijn hoe het is. Maar
zou de loop der Indonesische
geschiedenis anders geworden
zijn als vader Hessels de jon
ge Soekarno wel tegemoetko
mend had bejegend?
nigten en die zelfs thuis altijd een
enorme kring van mensen om zich
heen had in eenzaamheid. Hij
was verlaten, geïsoleerd. De kans
om nog eens te proberen een massa
mee te slepen, kreeg hij niet meer.
Die laatste jaren moeten voor Soe
karno erg zwaar geweest zijn. D'e
straf, die men hem opgelegd had.
was erger dan een officiële berech
ting en veroordeling had kunnen
zyn. Vroeger, in Nederlandse gevan
genschap. had hij al ontdekt niet te
gen alleen zijn te kunnen. Nu. na het
hoogtepunt dat hij bereikt had en
waarop hü jarenlang verkeerd had
(hü was resident van Indonesië
van 17 augustus 1945 tot 20 februari
1967» moet die eenzaamheid nog
harder aangekomen zün. Het werd
een tragisch einde van een man,
die voor Indonesië veel betekend
heeft.
aan zün prestige en dat van Indonesië, door het uittreden
uit de Verenigde Naties. Dit ondanks het feit. dat hü van
tevoren van de volkerenorganisatie een regeling van het
conflict met Nederland over Nieuw-Guinea gedaan had weten
te krügen.
Van die tüd af stond de Indonesische buitenlandse poh-
tiek in het teken van de „confrontatie met Maleisië".
Op de foto'6 lin'ks onder Soekarno 'met paraplu» ontvangt
de toenmalige Chinese president Lioe Sjao-tsji: midden met
Chroestsjow en Brezjnew; rechts met zün vriend Tito.
AI
m
veranderde, dat door deze landen, die hoe langer hoe groter
in aantal weiden, gedomineerd kon worden.
Soekarno. die mee had geholpen de „derde wereld" aaneen
te smeden, zorgde er tenslotte ook voor. dat de groep lang
zamerhand uiteen groeide. Kritiekloos accepteerde hü vaak
de houding van Moskou en Peking en verwierp hü de hou
ding van het Westen, en deed daarmee het „neutrale" beeld,
dat hü had weten op te bouwen, te niet.
Soekarno. die het niet alleen in het binnenland, maar ook
op het gebied van de buitenlandse politiek in Indonesië alleen
voor het zeeeen had. eaf tenslotte zelf de beslissende slag
internationale politiek trad Soekarno vooral naar
ils exponent van de geheel nieuwe groep „neutrale"
ook wel de derde wereld genoemd. Soekarno stond
voet met de staatshoofden van veel van deze lan-
dikwüls in Djakarta ontving.
Nehroe, Nasser en president Tito van Joego-Slavië
hy van de pas onafhankelyk geworden staten
voormalige koloniën) een machtige pressure-groep.
toegespitste emoties tussen Oost en West vaak met
Vist tp hp«;nplpr> pn rip Vprpninip Naties in een forum